1 + 1 = meer dan 2 Workshop verpleegkundige samenwerking in diabeteszorg op de dialyseafdeling
1 + 1= meer dan 2
Hoe kom je daar toch bij?? Winnie van El, nurse practitioner diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen
Aly Wildschut, dialyseverpleegkundige Martini Ziekenhuis Groningen
16-02-2010
Doel workshop
Enquête
Bewustwording Voor het belang van samenwerking tussen dialyse- en diabetesverpleegkundigen Voor eventuele knelpunten maar vooral voor de mogelijkheden in samenwerking
Ingestuurd - 1 febr.
Totaal
Dialyse vpk
Diabetes vpk
Dialyse+ Diabetes
Overig
115 50%
49
33
23
10
Voor optimale verpleegkundige diabeteszorg op de dialyseafdeling
Is het op de dialyseafdeling duidelijk wie verantwoordelijk is voor de uitkomsten van diabeteszorg? A
B C D
Vraag 1; Is het op de dialyseafdeling duidelijk wie de hoofdbehandelaar is voor de diabeteszorg?
Ja, internist van de diabetespolikliniek Ja, de nefroloog van de dialyseafdeling Nee Uitkomst 1 Totaal Weet niet
Uitkomst: %
A
7
B
69.6
C
5.2
D
18.3
5,2%
Ja, de internist van de diabetespolikliniek Ja, de nefroloog van de dialyseafdeling
69,6% 18,3%
Nee Weet niet
7,0%
Dhr B. 62 jaar 2005: DM2, Novomix 30: 14-8 EH. HbA1c: 6.5% Geen complicaties, wel verhoogd risico op diabetische voet door gestoorde sensibiliteit 2008: Dialyse (basislijden cystenieren) : nefroloog hoofdbehandelaar
1
Bij ongeveer 24% van de respondenten is het niet duidelijk wie de hoofdbehandelaar van de diabetes is.
Perspectief diabeteszorg Mevr A, 47 jaar, sinds 1976 bekend met DM type 1 1976- 1981 kinderarts 1981 -2009 internist-diabetes
2003 Landelijke Vereniging Dialyse en Transplantatie (enquête) Na start dialyse minimaal bezoek diabetesverpleegkundige HbA1c; wisselende frequentie Niet duidelijk wie eindverantwoordelijk
2009: start dialyse 1998
2000
2002
DRP
myocardinfarct
polyneuropathie
cardioloog
neuroloog
nefroloog
orthopedisch schoenmaker
Poli nierfalen
oogarts
2009 pre-terminale nierinsufficiëntie
UMCG zorgtraject diabetes en pre-terminaal nierfalen
Hoofdbehandelaar MZH
De nefroloog is hoofdbehandelaar Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de uitkomsten van diabeteszorg op de nierfalenpoli en in dialyse.
De nefrologen van de dialyseafdeling zijn eindverantwoordelijk voor de diabetespatiënten op de nierfalenpoli en in dialyse. Visie:
Visie
Optimale diabeteszorg (NDF zorgstandaard 2007)
Diabeteszorg is met multidisciplinaire samenwerking een onderdeel van zorg aan (pre)dialysepatiënten.
• toegankelijk en in afstemming fase van nierfalen en nefrologische behandeling • zelfmanagementeducatie staat centraal • centrale regiefunctie in diabeteszorg
Zelfstandigheid van de patiënt hierin staat voorop. Nieuwe ontwikkelingen en kennis up to date hebben en houden hoort hierbij.
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Stap 1: Vastleggen / afspraak wie hoofdbehandelaar diabeteszorg o Internist diabetes o Nefroloog dialyseafdeling o Gezamenlijke visie?
Is er binnen de instelling een diabetesverpleegkundige van de diabetespolikliniek specifiek betrokken bij de diabeteszorg op de dialyseafdeling?
A Ja, diabetesverpleegkundige; consultatie op de diabetespoli B Ja, diabetesverpleegkundige; consultatie op de dialyseafdeling C Nee, D Weet niet
Uitkomst:
Uitkomst 1
Totaal
A
17,4 64,3 7,8 10,4
B C D
2
Dialyse en Nefrologie magazine december 2008
Is er op de dialyseafdeling een dialyseverpleegkundige met een SSSV- diabetesopleiding?
A B C
Ja Nee Weet niet
Uitkomst 3
Totaal
A
51.3
B
30.4
C
18.3
Monique Harskamp; 2008 voorzitter werkgroep diabetes en dialyse
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Praktijkvoorbeelden internet; verschil rolverdeling Stap 1: In ons dialysecentrum houden twee dialyseverpleegkundigen zich speciaal met diabeteszorg dialysepatiënten bezig
Vastleggen / afspraak wie hoofdbehandelaar diabeteszorg o Internist diabetespolikliniek o Nefroloog dialyseafdeling o Gezamenlijke visie?
Op de dialyseafdeling voeren wij 4 x per jaar controles uit, ongeacht of u onder behandeling blijft bij uw huisarts of diabetesverpleegkundige.
Stap 2 In ons centrum is een dialyseafdeling. De zorg aan mensen met diabetes is optimaal geregeld doordat de diabetesverpleegkundigen lid zijn van het multidisciplinaire team van de dialyseafdeling.
Vastleggen / afspraak wie verpleegkundige diabeteszorg o Diabetesverpleegkundige o Dialyseverpleegkundige met / zonder SSSV o Gezamenlijke visie?
Dit houdt 4 x jaar een persoonlijk contact en alle patiënten worden 1 x 3 maanden in multidisciplinair overleg op de afdeling besproken
Krijgt de patiënt periodieke diabetescontroles aangeboden? A B C D E F G H
Ja, door internist op Uitkomst 4 diabetespolikliniek A Ja, door nefroloog op de dialyseafdeling B Ja, door diabetesverpleegkundige op de diabetespolikliniek C Ja, door diabetesverpleegkundige D op de dialyseafdeling Ja, door dialyseverpleegkundige E met SSSV diabetesopleiding F Ja, door dialyseverpleegkundige zonder SSSV diabetesopleiding G Nee H 75,6% op Weet niet dialyse
Stelling
Totaal 3,5 10,4
De kwartaalcontroles kunnen door dialyseverpleegkundige met SSSV uitgevoerd worden.
9,6 22,6 13,9
Voor de vakinhoudelijke, beleidsmatige en logistieke zaken is de diabetesverpleegkundige onmisbaar.
28,7 1,7 9,6
3
UMCG Zorgtraject Diabetes en Pre-terminaal nierfalen Spreekuur diabetes & predialyse
VW:
Spreekuur diabetes & niertransplantatie
Nefrologie Endocrinologie
Geïntegreerde anamnese; medische en verpleegkundige zorgvragen in relatie tot fase van nierfalen
Centrale coördinator diabeteszorg (NP)
Diabetes intake door NP-diabetes
Lichamelijk en aanvullend onderzoek
Gr 1 Hyperglykemie in vg
Verzoek patiënt/ perifeer ZH
Interim en periodieke controles
Rapportages: Poliplus/Diamant/ cc Interne status
Diabeteszorg op De dialyseafdeling
Primaire zorgroute
Diabeteszorg op De dialyseafdeling
Gr 2 Stabiele regulatie
Gr 3 Nieuwe DM Regulatieproblemen Diab voet
Groeimodel in samenwerking; bepalend is zorgzwaarte Dialyse vpk
NP-diabeteszorg Diabetes vpk+ NP
Endocrinoloog diabetescentrum Combi fundusscreening/ podotherapeut
Voorstel behandeleducatieplan
Diabetes jaarcontrole
NP; coördinator van zorg
Supervisie endocrinoloog: Afstemming multidisciplinaire bespreking
Evaluatie
Jaarcontrole MDO besprekingen
Voorstel zorgroute
Voorbeeld groep 3
Samenwerking MZH
Casus Dhr DM, 45 jaar 1992: DM type 1 , insulinepomp met NovoRapid 1998: Diabetische retinopathie (lasercoagulatie) 2002: Diabetische nefropathie 2008: Autonome neuropathie:
MZH Nierfalenpoli – dialyse: • Diabetesverpleegkundigen van de diabetespolikliniek op de dialyse. • Arts en dialyseverpleegkundige dragen zorg voor de aanvraag van diabeteszorg.
Gastroparese en enteropathie Hypo-unawareness Cardiovasculair; orthostatische hypotensie en stil infarct
werkgroep diabetes en dialyse : procesbeschrijving route patiënt – activiteit – verantwoordelijk-bevoegdheden
Dec 2009; start hemodialyse HbA1c bij aanvang dialyse; 7.6% (NB; anemie)
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Worden verpleegkundige voetcontroles op de dialyseafdeling uitgevoerd ? Stap 3
Vastleggen taakverdeling o Wie begeleidt patiënt 1e fase na start dialyse? o Wie: periodieke controles o Wie; bewaking jaarcontrole diabetes/ oogarts e.a. o Signaalfunctie dialyseverpleegkundige o Wie: centraal aanspreekpunt patiëntgerichte vragen/problemen? o Vastleggen: wanneer HbA1c en overige labbepalingen o Protocollen/ checklist (zelfstandig werken binnen kaders) o Wie: voetzorg; zie stap 4
A B C D E
Ja door diabetesverpleegkundige Ja door dialyseverpleegkundige met SSSV diabetesopleiding Ja, door dialyseverpleegkundige zonder SSSV diabetesopleiding Nee Uitkomst 5 Totaal Weet niet A B C
Uitkomst:
D
Ja: 73.9% E
17.4 34.8 21.7 16.5 9.6
Nee /?: 26,1%
4
Voetzorg dialyse UMCG
Voetzorg dialyse MZH
Coördinator: probleemanalyse en risicoprofiel (evaluatie 1xjaar) Voetcontrole; elke periodieke controle Tussentijds; 1x maand dialyseverpleegkundige Centraal aanspreekpunt/ coördinatie diabetische voet Dialyseverpleegkundigen: signaalfunctie dialyse specifieke problemen
• •
•
Druk; risico ulcus
Doorbloeding voet bij ligging in trendlenburg?
4 uur dialyse: drukvrij leggen bij ulcera
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Stap 1:
Voetenprotocol uitgevoerd door dialyseverpleegkundigen Bestaande uit: lijst met te stellen vragen a/d patiënt checklist voeteninspectie wanneer welke consulent inschakelen Mede samengesteld door nurse practitioner diabetische voet
Vastleggen / afspraak wie hoofdbehandelaar diabeteszorg o Internist diabetespolikliniek o Nefroloog dialyseafdeling o Gezamenlijke visie?
Vervolg checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Stap 4:
Vastleggen voetzorg o Zorgpad / protocol; wie , wat o Frequentie voetonderzoek op dialyseafdeling o Checklist anamnese en voetonderzoek o Coördinatie van diabetische voetproblemen
Vastleggen / afspraak wie verpleegkundige diabeteszorg o Diabetesverpleegkundige /dialyseverpleegkundige met / zonder SSSV o Coördinator in zorg? o Wijze van aanmelding o Gezamenlijke visie?
Stap 2
Stap 3
Vastleggen taakverdeling o Wie begeleidt patiënt 1e fase na start dialyse? o Wie: periodieke controles o Wie; bewaking jaarcontrole oogarts e.a. o Wie: centraal aanspreekpunt patiëntgerichte vragen/problemen? o Vastleggen: wanneer HbA1c en overige labbepalingen o Protocollen/ checklist (zelfstandig werken binnen kaders) o Wie: voetzorg; zie stap 4
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Is er een multidisciplinaire patiëntenbespreking waar zowel de dialyse – als diabetesverpleegkundige aan deelnemen?
A Ja B Nee C Weet niet Uitkomst 6
Uitkomst:
Totaal
A
27.8
B
58.3
C
13.9
Stap 4:
Stap 5
Vastleggen preventieve voetzorg o Frequentie voetonderzoek op dialyseafdeling o Voetcontrolelijst voor dialyseverpleegkundigen (anamnese en onderzoek) o Coördinatie van diabetische voetproblemen Organiseer multidisciplinair (patiënten)overleg o Expertise diabetes en dialyse: oa. diabetesarts, nefroloog, diabetes- dialysevpk o Overige disciplines; dietetiek, maatschappelijk werk e.a. o Evaluatie; uitkomsten diabeteszorg: 1 x kwartaal o Kwaliteit van diabeteszorg op de dialyseafdeling
5
Vind je een dialyseverpleegkundige met SSSV diabetesopleiding bevoegd voor het uitvoeren van diabetescontroles? A B C
Ja Nee Weet niet
Vraag 7: bekwaamheid dialyseverpleegkundige in diabetescontroles
Discussie: ongeveer 25 % twijfelt: waar zit twijfel Uitkomst 7
Uitkomst:
Totaal
A
73
B
2.6
C
24.3
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Stap 4:
Stap 5
Titelregistratie
Titelregistratie
Contacturen dialyse
Contacturen diabetes
Geaccrediteerde bijscholingen
Geaccrediteerde bijscholingen
Herregistratie
Herregistratie
Stap 6
Bekwaam = Bevoegd Regel het!
Vastleggen preventieve voetzorg o Frequentie voetonderzoek op dialyseafdeling o Voetcontrolelijst voor dialyseverpleegkundigen (anamnese en onderzoek) o Coördinatie van diabetische voetproblemen Organiseer multidisciplinair (patiënten)overleg o Expertise diabetes en dialyse: oa. diabetesarts, nefroloog, diabetesdialysevpk o Overige disciplines; dietetiek, maatschappelijk werk e.a. o Evaluatie; uitkomsten diabeteszorg: 1 x kwartaal o Kwaliteit van diabeteszorg op de dialyseafdeling
Kennis en expertise o Diabetesverpleegkundige: scholing dialyse o Dialyseverpleegkundige: scholing diabetes (SSSV) o SSSV; leg taakomschrijving/ bevoegdheid vast o (Bij)scholingen o Bekwaamheid (titelregistratie/ accreditatie) op termijn?
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Past de dialyseverpleegkundige met SSSV opleiding insulinedoseringen aan? Stap 7
A B C D
Ja, dit is vastgelegd in protocol Ja, dit is vooral een mondelinge afspraak Nee Weet niet
Uitkomst 8 A B
Uitkomst: C D
Insulinedosering o Protocollair vastleggen o Rapporteren
Totaal
18.3 7.8 36.5 37.4
6
Gebruiken de diabetes- en dialyseverpleegkundigen een gezamenlijke diabetesrapportage? A B C D
Ja, Diamant Ja, anders Nee Weet niet
Diamant
Module diabetes in ontwikkeling (werkgroep Diasoft)
Uitkomst 9
A B Uitkomst: JA; 45,7%
C D
Inzicht • apartepoliklinieken? diabetesverpleegkundige rapportage
Totaal
30.4 15.7 38.3 15.7
• afspraken voor diabetes mogelijk Inzicht kliniek?
Nee/? 54 %
Toekomstige tabladen / screeningslijsten (concept werkgroep Diasoft) Diabetes info
type diabetes, datum van constatering diabetes, behandelaars, voethistorie, ogen, Cardiologisch, vasculair, neurologisch.
Diabetes screening - Voetscreening met tabbladen:Diamant anamnese observatie huiddefect, locale afwijkingen, vormafwijkingen, Inzicht poliklinieken? palpaties, stoornissen sensibele neuropathie. foto’s
Diamant Diamant; (maar geïsoleerde) rapportage voor Inzichtgeïntegreerde poliklinieken? dialyseafdeling
Inzicht kliniek?
Risicofactoren
Inzicht kliniek?
Inzicht poliklinieken?
rode drukpplekken, droge huid, overmatig eelt, wondjes, schimmel, gezwollen aderen, afwezigheid beschermend gevoel, verminderde gewrichtsbewegelijkheid, eerder doorgemaakte ulcus.
Inzicht kliniek? Diabetesrapportage staat in Diamant
- Periodieke controle algemeen (Ont)regeling/ therapie hypo/hyperglykemie, oorzaken en aanpassing therapie. Educatie
Zelfcontrole, aandachtspunten, acties. Insulinepen
informatie aftekenen van de informatie die aan de patiënt gegeven is.
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling
Stap 7
Insulinedosering o Protocollair vastleggen o Rapportage
Checklist samenwerken in diabeteszorg op de dialyseafdeling Stap 1
Vastleggen / afspraak wie hoofdbehandelaar diabeteszorg o Internist diabetespolikliniek o Nefroloog dialyseafdeling o Gezamenlijke visie?
Stap 2
Vastleggen / afspraak wie verpleegkundige diabeteszorg o Diabetesverpleegkundige /dialyseverpleegkundige met / zonder SSSV o Coördinator in zorg? o Wijze van aanmelding o Gezamenlijke visie?
Stap 8 Rapportage o Geïntegreerde rapportage diabetes en dialyse (Diamant) o Maak het toegankelijk voor kliniek/ overige poliklinieken Stap 3
Stap 5
Stap 6
Organiseer multidisciplinair (patiënten)overleg o Expertise diabetes en dialyse: oa. diabetesarts, nefroloog, diabetes- dialysevpk o Overige disciplines; dietetiek, maatschappelijk werk e.a. o Evaluatie; uitkomsten diabeteszorg: 1 x kwartaal o Kwaliteit van diabeteszorg op de dialyseafdeling Kennis en expertise o Diabetesverpleegkundige: scholing dialyse o Dialyseverpleegkundige: scholing diabetes (SSSV) o SSSV; leg taakomschrijving/ bevoegdheid vast o (Bij)scholingen o Bekwaamheid (titelregistratie/ accreditatie) op termijn?
Vastleggen taakverdeling o Wie begeleidt patiënt 1e fase na start dialyse? o Wie: periodieke controles o Wie: centraal aanspreekpunt patiëntgerichte vragen/problemen? o Protocollen (zelfstandig werken binnen kaders) Stap 7 Insulinedosering o Wie: preventieve voetzorg? o Protocollair vastleggen o Wie: coördinator diabetische voetproblemen? o Rapportage o Vastleggen: wanneer HbA1c en overige labbepalingen
Stap 4 Vastleggen preventieve voetzorg o Frequentie voetonderzoek op dialyseafdeling o Voetcontrolelijst voor dialyseverpleegkundigen (anamnese en onderzoek) o Coördinatie van diabetische voetproblemen
Stap 8 Rapportage o Geïntegreerde rapportage diabetes en dialyse (Diamant) o Maak het toegankelijk voor kliniek/ overige poliklinieken
7
1 + 1= meer dan 2
[email protected] [email protected]
Natuurlijk !!!
8
