09

Betrouwbare diagnostiek van dyslexie bij 16+: knelpunten en illustratie nieuwe perspectieven Astrid Geudens MDCL Lessius

Leuven, 17/09/09

Outline 1. Knelpunten diagnostiek 16+ a. procedures op maat b. gericht advies m.b.t. ondersteuning en begeleiding c. lacune op vlak van diagnostisch materiaal

2. Illustratie recente initiatieven a. Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen b. “verantwoord handelen in de jongvolwassenheid”

3. Integratie diagnostische procedure

1a. Procedures op maat 9 Procedures op maat van: – – – –

studenten secundair onderwijs studenten hoger onderwijs werkzoekenden werknemers/gevers

9 Specifieke problematiek en verwachtingen: – verwerken van grotere pakketten – geen oefening meer van basisvaardigheden – bewustzijn van problematiek en vragen over aard van leesen spellingmoeilijkheden – aanpassen compensatietechnieken – vraag naar onderwijs- en examenfaciliteiten – vraag naar begeleiding

Astrid Geudens, MDCL Lessius

Leuven, 17/09/09

1a. Procedures op maat 9 Procedures op maat van: – – – –


9 Specifieke problematiek en verwachtingen: – attest met het oog op schriftelijke selectieprocedures en bevorderingsexamens – bewustzijn van problematiek en vragen over aard van leesen spellingmoeilijkheden – hoe leesen spelvaardigheden verbeteren? – vraag naar begrip van werkomgeving

1b. Advies met het oog op ondersteuning 9 Procedures op maat van: – – – –


9 Specifieke nood aan diagnostiek gericht op ondersteuning én remediëring:

– gebaseerd op uitgebreide intake en gedetailleerde functionele analyse – hoe leesen spelvaardigheden verbeteren? (bv. leesstrategieën, lezen, spellen)

– welke compensatietechnieken toepassen? (bv. ICT, structureren ...) – hulp bij oriëntatie studiekeuze – hoe omgaan met sociaal-emotionele problemen als gevolg van de leerstoornis? – ...

1c. Diagnostisch materiaal 9 Lacune op vlak van testinstrumentaria – nood aan testinstrumentaria met Nederlandse/Vlaamse normering voor 16+

9 Goede recente initiatieven – bv. Gl&schr Ghesquière)

(Andries & Depessemier, 2009);

ATGSN

(o.l.v.

9 Blijvende nood aan: – adequate normering voor verschillende onderwijstypes – sensitiviteit op itemniveau – bij ontwikkelen van items rekening houden met itemspecifieke eigenschappen, vergelijkbaarheid over testen heen etc. (bv. spellen vs. lezen) – rekening houden met fakers

6


Leuven, 17/09/09

1c. Diagnostisch materiaal 9 Verder rekening houden met specifieke eigenschappen van 16+ met dyslexie: – kader Stichting Dyslexie Nederland (2008), Stichting Leesproblemen Vlaanderen maar evalueren van specifieke aspecten met het oog op diagnostiek bij 16+ (bv. didactische resistentie)

– onderkennende diagnose = basis – heterogene groep met ≠ uitingsvormenen

7

1c. Diagnostisch materiaal descriptief

Moeilijkheden koppeling grafemen – fonemen op lexicale en sublexicale niveaus Accuratesse stijgt maar gebrek aan snelheid, vloeiendheid (de Jong & Van der Leij, 2003) met name bij minder frequente items (Booth et al., 1999)

gerelateerd

Fonologische competentie Fonologische vaardigheden zijn sterk gerelateerd aan succes in lezen en spellen (Vellutino et al., 2004; maar zie ook Castles & Coltheart, 2004). In talen met transparant schrift blijken effecten taak- en leeftijdsgebonden (Geudens, 2006)

gerelateerd

Orthografische competentie – woordspecifieke kennis Variatie in woordspecifieke kennis (Bekebrede et al. 2009) Verschillen over talen heen → complexiteit van het schriftsysteem dwingt je beroep te doen op grotere eenheden, bv. in het Engels (Ziegler & Goswami, 2005) 8


2. Illustratie recente initiatieven a. Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen b. “verantwoord handelen in de jongvolwassenheid”

3. Integratie diagnostische procedure 9


Leuven, 17/09/09

2a. Recente initiatieven: illustratie IDAA 9 Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen – samenwerking o.l.v. Aryan Van der Leij, Universiteit van Amsterdam

Aryan van der Leij Judith Bekebrede Truus Schijf Harry Garst Hilde Willems

Astrid Geudens Kirsten Schraeyen Vera Janssens Dieter Baeyens Ellen Meersschaert Annelies Aerts Ilse Smits

Theo Schijf Truus Schrijf

10

2a. Recente initiatieven: illustratie IDAA 9 Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen – samenwerking o.l.v. Aryan Van der Leij, Universiteit van Amsterdam

– doelgroep 16+ – computergestuurd instrumentarium – doelstelling drieledig: • informatie geven over de ernst van het leesen/of spelprobleem → onderkennen • informatie geven die bijdraagt tot begrip van de cognitieve correlaten • inzicht geven in relatief sterke en zwakke punten in het beheersingsprofiel → bijdrage indicerende diagnose van dyslexie 11

2a. Recente initiatieven: illustratie IDAA snelheidscomponent integreren in stimulus door geflitste aanbieding van items

IDAAop

woorden vs. pseudowoorden

IDAA

Moeilijkheden koppeling grafemen – fonemen lexicale en sublexicale niveaus

Accuratesse stijgt maar gebrek aan snelheid, vloeiendheid met name bij minder frequente items

Fonologische competentie opdrijven moeilijkheidsgraad in taak die fonologisch bewustzijn meet Nederlands vs. Engels Engelse leenwoorden vs. inheemse Nederl. frequentiemanipulatie

Fonologische vaardigheden sterk gerelateerd aan succes in lezen en spellen In talen met transparant schrift blijken effecten taak- en leeftijdsgebonden

IDAA

Orthografische competentie – woordspecifieke IDAA kennis

Variatie in woordspecifieke kennis IDAA

Verschillen over talen heen → complexiteit van het schriftsysteem dwingt je beroep te doen op IDAA grotere eenheden, bv. in het Engels 12


Leuven, 17/09/09

2a. Recente initiatieven: illustratie IDAA 9 Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen – 5 hoofdtests Flitslezen woorden

Flitstypen woorden

Flitstypen pseudowoorden

Flitstypen Engelse woorden

Woordomkering

Geautomatiseerde woordherkenning


Fonologisch decoderen


Fonologisch bewustzijn

Opslag werkgeheugen

Opslag werkgeheugen

Opslag werkgeheugen

Opslag werkgeheugen

Auditieve discriminatie

Orthografische competentie




Fonologisch werkgeheugen

Spellen

Spellen

Spellen Engels

13

14

2a. Recente initiatieven: illustratie IDAA 9 Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen – doorgedreven itemselectie Flitslezen woorden

Flitstypen woorden


Woordstructuur

flist (F)

plots

frolk

Prosodische kenmerken

blindoek (F)

branddeur

grenddaut

Spellingmoeilijkheden

ontbijt (G)

gordijn

fetsijn

Aantal orthografische buren + frequentie

flist (F)

plots

frolk

15


Leuven, 17/09/09

2a. Recente initiatieven: illustratie IDAA 9 Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen – Normering Vlaanderen parallel aan Nederland • N = 1307; 5e secundair • 3 schooltypes

• 5 provincies Vlaanderen:

ASO 36% TSO 31,4% BSO 32,6% Antwerpen 17,5% Oost-Vlaanderen 21,2% Vlaams-Brabant 17,4% Vlaams-Limburg 22,9% West-Vlaanderen 21%

– Validering Vlaanderen: • N=81 met dyslexie; N=52 zonder dyslexie (criteria SDN, 2008) • bestaande tests (EMT, Klepel, spelling Depessemier, NRT, SSB, Olson orthografie, WAIS)

– Test-hertest Vlaanderen: N=72

(ASO, TSO, BSO) 16

2a. Recente initiatieven: illustratie IDAA 9 Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen – Voorlopige data betrouwbaarheid IDAA Vlaanderen: IRT

Klassiek

Test-hertest

Flitslezen

.78

.73

.83

Flitstypen woorden

.77

.85

.74

Flitstypen Engels

.82

.92

.82


.89

.87

.90

Woordomkerings taak

.88

.87

.86

– Voorlopige data criteriumvaliditeit IDAA Vlaanderen: · Sensitiviteit 84.62%, specificiteit 90.12% · Flitslezen belangrijkste voorspeller

17

2b. Recente initiatieven: gericht advies 9 PWO verantwoord handelen in de jongvolwassenheid LUIK 1: meest werkzame aspecten in kaart brengen m.b.t. ondersteuning en interventie vanuit 3 actoren

onderzoek

ervaring cliënt

ervaring hulpverlener

i.s.m. Marc Brysbaert, Annemie Desoete UGent; sig; Vlaamse Vereniging voor Logopedisten


Leuven, 17/09/09

2b. Recente initiatieven: gericht advies 9 PWO verantwoord handelen in de jongvolwassenheid LUIK 1: meest werkzame aspecten in kaart brengen m.b.t. ondersteuning en interventie vanuit 3 actoren

onderzoek

ervaring cliënt


optimaliseren van de diagnostische procedure en kwantitatieve gegevens aanvullen met kwalitatieve

2b. Recente initiatieven: gericht advies 9 PWO: verantwoord handelen in de jongvolwassenheid LUIK 2: ontwikkelen ondersteunings- en remediëringspakket onderzoek

ervaring cliënt


· ondersteuningspakket op maat van 16+ met dyslexie · workshops; sessies op maat; geïndividualiseerd studieplan · psycho-educatie; remediëren basisvaardigheden; integratie van compensatiestrategieën in studiemethoden; sociaalemotionele gevolgen van dyslexie · in nauw overleg met scholen, doorverwijscentra


2. Illustratie recente initiatieven a. Interactieve Dyslexietest Amsterdam-Antwerpen b. “verantwoord handelen” in de jongvolwassenheid

3. Integratie diagnostische procedure 21


Leuven, 17/09/09

3. Integratie diagnostische procedure

22

3. Integratie diagnostische procedure 9 Diagnostische procedure – Multidisciplinaire setting • Intake • Onderzoek

– IDAA en aanvullende tests – cognitief vaardigheidsprofiel

• SWOT analysis

(sterktes, zwaktes)

totaalprofiel

• Adviesgesprek

– met jongvolwassene/ouder(s)

• Feedback

– doorverwijscentra, scholen, CLB, diensten studieadvies etc. 23

3. Integratie diagnostische procedure 9 Diagnostische procedure – Multidisciplinaire setting • Intake • Onderzoek

Advies op maat – Onderwijs- en examenfaciliteiten – Compensatiestrategieën – Studiemethode – Oriëntatie studiekeuze (sterktes, zwaktes)– Advies remediëring totaalprofiel

– IDAA en aanvullende tests – cognitief vaardigheidsprofiel

• SWOT analysis • Adviesgesprek

– met jongvolwassene/ouder(s)

• Feedback

Ondersteunings- en remediëringspakket op maat

– doorverwijscentra, scholen, CLB, – Workshops, individuele sessies diensten studieadvies etc. – Geïndividualiseerd studieplan

24


Leuven, 17/09/09

Bedankt voor uw aandacht

Contact: [email protected] www.lessius.eu/mdcl 25

Met medewerking van MDCL • o.l.v. dr. Astrid Geudens • Annelies Aerts • dr. Dieter Baeyens • Vera Janssens • Ellen Meersschaert • Ilse Smits • Kirsten Schraeyen UvA: • o.l.v. prof. dr. Aryan van der Leij • drs. Judith Bekebrede • Harry Garst • dr. Truus Schijf • Hilde Willems Muiswerk • Theo Schijf (Muiswerk) • dr. Truus Schijf 26


Leuven, 17/09/09

09

Recommend Documents