PUBLICITEITSGRAFIEK DERDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS September 2003 LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/016
PUBLICITEITSGRAFIEK DERDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/016 September 2003 (vervangt D/2002/0279/024)
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel
Inhoud LESSENTABEL ..................................................................................................................5 1
Beginsituatie..........................................................................................................7
2
Algemene doelstellingen ......................................................................................7
3
Algemene pedagogisch-didactische wenken .....................................................8
4
Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenken...................................................................................................................9
4.1 4.2 4.3
Publiciteitsvormgeving.....................................................................................................................9 Technologie .....................................................................................................................................21 Waarnemingstekenen .....................................................................................................................23
5
Evaluatie ..............................................................................................................25
6
Minimale materiële vereisten .............................................................................26
7
Bibliografie ..........................................................................................................27
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
3 D/2003/0279/016
LESSENTABEL www.vvkso.be
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
5 D/2003/0279/016
6 D/2003/0279/016
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
1
Beginsituatie
De leerlingen in de 3de graad "Publiciteitsgrafiek BSO" komen grotendeels uit de 2de graad BSO, sommigen uit de studierichting "Publiciteit en etalage". Een groot aantal onder hen komt ook uit KSO of TSO. Zodoende wordt de groep vrij heterogeen. Deze heterogeniteit wordt nog vergroot door de zeer sterke gerichtheid op de eigen leefwereld en individualiteit van iedere leerling. De belangstelling voor de grafische wereld en de sterke gerichtheid op concreet en praktisch bezig-zijn vormen dan weer een bindend element. Leerlingen die in de 2de graad "Publiciteit en etalage" volgden, kunnen nu hun creativiteit en hun technische vaardigheden verder inoefenen. Diegenen die uit een andere richting of uit een andere onderwijsvorm komen, moeten met hun niveau de kansen krijgen om hun persoonlijke aanleg uit te bouwen, door middel van eventuele inhaallessen, door extra persoonlijke inzet en door individuele begeleiding. Publiciteitsgrafiek richt zich tot creatief-artistiek denkende, maar ook technisch gerichte jongeren, met interesse voor sociale omgang en een flinke dosis esthetisch gevoel. Zij zijn trendbewust en bereid om de actualiteit van nabij te volgen. Daarnaast wordt van deze mensen ook heel wat creativiteit verwacht om bepaalde vragen van opdrachtgevers om te zetten in uitvoerbare projecten.
2
Algemene doelstellingen
Een artistieke opleiding impliceert een voortdurend groeiproces dat nooit mag eindigen. Het groeiproces zelf zal dus vaak een belangrijke doelstelling vormen. In het kader hiervan is de confrontatie met de realiteit van het beroep, via bedrijfsbezoeken, projecten, lezingen of stage noodzakelijk. Elke productevaluatie blijft een momentopname binnen dit totale proces. De leerlingen •
kunnen optimaal gebruikmaken van eigen en verworven uitdrukkingsmogelijkheden en ze gericht toepassen in publicitaire opdrachten;
•
ontwikkelen voldoende creativiteit voor de visuele verwerking van ideeën of opdrachten;
•
onderzoeken de beeldende en artistieke mogelijkheden van diverse technieken en materialen en passen ze toe in functie van vorm en inhoud van de opdracht;
•
documenteren zich doelgericht;
•
verwerken de verworven mogelijkheden van de beeldende middelen (twee- en/of driedimensionaal) in diverse opdrachten;
•
onderzoeken en evalueren mogelijke uitvoeringstechnieken;
•
gebruiken de geëigende vakterminologie;
•
ontwikkelen verbale en niet-verbale communicatievaardigheden en overtuigingsvaardigheid in functie van de verantwoording van het eigen werk;
•
vormen en verwoorden waardeoordelen over eigen en andermans werk;
•
verwerven zowel in hun persoonlijk werk als in het atelier attitudes als: −
nauwkeurigheid, orde, netheid en stiptheid,
−
zelfstandigheid en verantwoordelijkheid,
−
concentratie en doorzettingsvermogen;
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
7 D/2003/0279/016
•
beschouwen de cyclus van analyseren, observeren, documenteren, synthetiseren, zorgvuldig uitvoeren en presenteren als een logisch proces;
•
ontwikkelen een brede belangstelling en een positief kritische houding ten opzichte van de kunst en de media;
•
kunnen veiligheidsvoorschriften raadplegen en opvolgen.
Algemene pedagogisch-didactische wenken
3 •
De BSO-studierichting ‘Publiciteitsgrafiek’ vergt van de leraar niet alleen een up-to-date vakkennis en een eigen pedagogisch-didactische aanpak, doch ook en vooral een grote dosis enthousiasme, motivatie en geduld, gecombineerd met geloof in de mogelijkheden en het kunnen van deze leerlingen.
•
De leerlingen worden het best gediend met een efficiënte, overzichtelijke en stapsgewijze aanpak in duidelijk omschreven werkfasen, waarbij de nadruk gelegd wordt op het “DOEN”, het “DENKEN MET DE HANDEN”, op aangepast uitvoerend werk. Theorie en praktijk moeten op elkaar afgestemd zijn en in voortdurende wisselwerking staan. De keuze van de opdrachten staat steeds in functie van de evoluties en de heersende trends.
•
Mogelijke werkfasen: hoe bouw je opdrachten op? −
Studie van het gegeven: inzicht in en begrip van het gegeven is essentieel. Men moet weten waarover men het heeft. Bij een wetenschappelijke illustratie zal een andere studie nodig zijn dan bij het illustreren van een roman of het verduidelijken van een informatie. Het gegeven moet naar vorm en naar inhoud grondig bestudeerd worden. Waar noodzakelijk moeten zoveel mogelijk schetsen en voorbereidende studies gemaakt worden.
−
Studie van de doelgroep: wie is de doelgroep; wat wil men bereiken bij die specifieke doelgroep; wat verwacht die specifieke doelgroep van het te promoten product, de publicitaire realisatie…
−
Voorontwerpen: moeten een aftasten van de mogelijkheden zijn, rekening houdend met de verschillende gegevens; vorm en stijl in functie van de doelgroep; keuze van de techniek in relatie tot vorm en inhoud; ontwerp met alle elementen in relatie tot elkaar (beeld, tekst, kleur).
−
Controle en bespreking van de voorontwerpen in functie van opdrachtbeperkingen; doelgroepbereik; esthetische en publicitaire waarde.
•
−
Het eigenlijke ontwerp met aanduidingen van de te gebruiken uitvoeringstechniek.
−
De definitieve uitvoering indien technisch mogelijk en noodzakelijk.
De opdrachten dienen gesitueerd te worden in een realistische context: −
met verwijzing naar andere vakken,
−
met verwijzing naar beroepsrealiteit (b.v. bezoek aan (zeef)drukkerij…),
−
door het actualiseren van de inhoud,
−
door de specifieke problematiek van een opdracht te doorbreken via verruiming van het probleem (ruimere toepassingsmogelijkheden).
8 D/2003/0279/016
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
•
De samenstelling en het verloop van het programma kan via verdieping of gebruikmakend van keuzethema’s aangepast worden aan de mogelijkheden van de leerlingengroep en van de individuele leerling.
•
Op het einde van het 2de leerjaar van de 3de graad moeten de leerlingen zelfstandig kwalitatief hoogstaande opdrachten kunnen uitvoeren. Men zal daarom aandacht moeten besteden aan het opbouwen van logische werkprocessen, aan diverse technische vaardigheden, aan attitudes als doorzettingsvermogen en aan het opbouwen van communicatieve vaardigheden die in de omgang met de latere opdrachtgever belangrijk kunnen zijn.
•
De eigenheid van het BSO met kunstkarakter vraagt om een sterke individuele begeleiding in kleine groepen. De leerlingen vragen naast een concrete houvast en aanpak, ook om voldoende variatie en afwisseling in thematiek, onderwerpen, technieken …Vakken zoals waarnemingstekenen kan men zin geven door daadwerkelijke aansluiting bij concrete opdrachten.
•
Als didactische hulp- en activeringsmiddelen zijn zeker een werk-/ontwerpschrift, diverse documentatieverzamelingen, eventueel een hand- of werkboek van belang.
•
Het is aangeraden veiligheidsfiches van werktuigen en / of machines te voorzien met daarop vermeld de werking, de gebruikswijze en eventueel de inspectie en het onderhoud.
4
Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogischdidactische wenken
4.1
Publiciteitsvormgeving
4.1.1
Grafisch ontwerp
In “grafisch ontwerp” wordt bij voorkeur een evenwichtig gebruik van enerzijds manuele en anderzijds, vooral bij de uitvoeringsfase, digitale technieken aanbevolen.
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen: Voorafgaand aan de ontwerpfase •
analyseren vooraf de opdrachten,
•
informeren/briefing
•
leren buiten eigen begrenzing treden,
•
documenteren
•
krijgen inzicht in de opdracht als voedingsbodem voor de creativiteit en de fantasie,
•
inhoud en sfeer van het thema
•
kostenraming
•
kunnen associëren,
•
invloed van de budgettaire beperkingen
Eigenlijke ontwerpfase • •
ontwerpen ideeschetsen waarin, op basis van de gegevens, de gedachtegang gevisualiseerd wordt,
1
• kunnen, via synthese van ideeschetsen, tot één • schets komen.en kunnen de opdrachtvoorwaarden inschatten, •
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
ideeschetsen door: brainstorming associatie denken met de handen
9 D/2003/0279/016
• •
gebruiken de beeldende middelen inzichtelijk en 2 functioneel; verwerven een grondige kennis in verband met lay- • out;
ruwe schetsen (roughs) synthese van de ideeschetsen door middel van eliminatie.
•
komen via de roughs tot presentatieontwerpen;
•
vertaling van de verschillende ideeën tot één schets in functie van de opdrachtvoorwaarden
•
hanteren de computer als hulpmiddel en komen via de verworven leerinhouden uit andere vakonderdelen tot de uiteindelijke uitvoeringsfase;
•
vorm
•
kleur
•
compositie
•
zuivere tekstlay-out
•
tekst in combinatie met logo, illustratie, foto…
•
passen de verworven kennis toe in uiteenlopende 3 publicitaire onderwerpen;
10 D/2003/0279/016
presentatieontwerp (maquette/dummy)
•
onderzoek en toepassing van technieken die de uiteindelijke uitvoeringstechniek het dichts benaderen
4
nettekening = uitvoeringsfase
•
nettekentechnieken
•
kleurdelingen
•
paskruisen, snij- en vouwlijnen ...
•
drukinstructies
•
retouches
•
het eindresultaat op diskette zetten
•
plaatsen van teksten
•
samenbrengen van illustratie/beeld en teksten
•
uitvoeren en printen van het geheel (als presentatiemiddel in kleur op schaal)
•
opdrachten - onder andere: logo / pictogram / huisstijl
•
opmaak van advertenties
•
affiches
•
folder / brochure / tijdschrift
•
verpakkingen / display
•
uithangborden
•
websites
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
Technieken •
passen de verschillende technieken toe in functie van ontwerp en uitvoering;
•
desktop publishing (zie toegepast computergebruik)
•
kopieermogelijkheden
•
zettechnieken
•
druktechnieken
•
markeertechnieken
Presentatie •
evalueren grondig hun eigen werk in de verschillende werkstadia;
•
presenteren én verantwoorden het eindresultaat, rekening houdend met de voorafgaande eisen en werkfasen eraan verbonden.
•
eisen
•
systemen
•
verantwoording
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN •
Relatie leggen met andere onderdelen van publiciteitsvormgeving (toegepast computergebruik / illustratie / instrumentaal tekenen / reprografiek …).
•
De uitvoering kiezen in functie van de opdracht.
•
De leerlingen doelbewust leren ontwerpen in functie van een bepaalde opdracht, rekening houdend met de technische mogelijkheden en de voorhanden zijnde materialen.
4.1.2
Illustratie
In "illustratie" komen bij voorkeur manuele teken- en schildertechnieken aan bod. Een illustratie is een visuele verduidelijking van een welomschreven gegeven. Deze verduidelijking kan een informatief, verklarend of sfeerscheppend karakter hebben. In illustratie kan zowel het zuiver artistiek werken als het precisiewerk aan bod komen. Via het verantwoord kiezen van de thema’s draagt illustratie bijgevolg in niet geringe mate bij tot de algemene vorming van de leerling.
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen: Soorten illustraties •
kunnen doelgericht illustreren in functie van de inhoud;
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
•
Wetenschappelijk - technische illustraties Deze illustraties hebben een objectief, analyserend en/of didactisch karakter, zoals − doorsnede −
constructieschets
−
materiaalweergave
11 D/2003/0279/016
•
Informatieve illustraties Informatieve illustraties zijn in feite woorden uitgedrukt in beeld en vormen een bijkomende info die noodzakelijk is om een actie uit te voeren. Deze illustraties vullen de leemte tussen wetenschappelijk-technische en sfeerscheppende illustraties, zoals − wegwijzers
•
−
handleidingen in beeldvorm
−
beeldsynthese vanuit een tekst
Sfeerscheppende illustraties Deze illustraties doen meer dan de andere soorten een beroep op de zuivere fantasiewereld en het inlevingsvermogen van de waarnemer, zoals − impressies van muziek en poëzie −
momentopname uit een tekst
Illustratiestijlen •
komen tot een weergave die kan variëren van rea- • listisch tot expressief door gebruik te maken van de • verschillende illustratiestijlen; •
geschematiseerd gestileerd abstract
•
realistisch
•
expressief
•
impressionistisch
•
sprookjesachtig …
Illustratietechnieken Alle manuele teken-, schilder-, druk-, en combinatietechnieken kunnen voor illustratie gebruikt worden. Bijvoorbeeld • Basistekentechnieken (potlood, kleurpotlood, pastel, waskrijt, aquarel, gouache ...)
12 D/2003/0279/016
•
Grafische technieken (hoogdruk, vlakdruk, zeefdruk, diepdruk …)
•
Gemengde technieken
•
Collages, montages,….
•
Driedimensionale technieken
•
Digitale technieken
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN •
Wetenschappelijk - technische illustraties: precisie en correct werken zijn hier prioritair. Onderwerpen kunnen geput worden uit de kunstgeschiedenis, aardrijkskunde, wetenschappen, technologie, ….
•
Informatieve illustraties: thema’s hiervoor worden best gehaald uit de dagelijkse omgeving, handleidingen voor het monteren van objecten, een route uitdenken en aanduiden doorheen een luchthaven, een station … enz.
•
Sfeerscheppende illustraties: inspiratiebronnen vinden we ondermeer in de literatuur, de muziek …
•
Indien gewenst, kunnen illustraties verder digitaal bewerkt worden tijdens toegepast computergebruik.
4.1.3
Instrumentaal tekenen
Het is in de eerste plaats de bedoeling het instrumentaal tekenen niet als een apart vak te zien maar integendeel de leerinhouden zoveel mogelijk in relatie te brengen tot de opdrachten en/of leerinhouden van de andere onderdelen van publiciteitsvormgeving. Het is géén technisch tekenen. LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen: •
gaan verantwoord om met teken- en meetinstrumenten en gebruiken die op correcte wijze;
•
oefenen de juiste tekenmethode, werkplanning en organisatie van het werkvlak (werkpost-indeling);
•
leren nauwkeurig en exact werken met zin voor orde;
•
lezen, begrijpen en passen juiste aanduidingen en schaalbegrippen toe;
•
maat-
verwerven ruimtelijk inzicht en het voorstellingsvermogen dat een ruimtelijke situatie met dieptewerking kan worden omgezet in een tweedimensionale voorstelling en omgekeerd;
•
correct gebruik en onderhoud van: −
tekenplank en/of T-lat
−
teken- en meetinstrumenten
•
diverse papier- en kartonsoorten en (standaard) formaten
•
normen en conventies van de instrumentale tekentaal
•
schaalberekening en vergrotingstechnieken
•
maataanduiding
•
basisbegrippen van perspectieftekenen , bijvoorbeeld:
•
•
−
isometrisch perspectief
−
cavalierperspectief
−
parallelperspectief
de relatie tussen: −
een ruimtelijke situatie en de tweedimensionale voorstelling ervan
−
een tweedimensionale situatie en de ruimtelijke voorstelling ervan
de projectietekening als middel om ruimtelijke situaties als vlak voor te stellen: −
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
vooraanzicht
13 D/2003/0279/016
−
bovenaanzicht
−
zijaanzicht
•
plaatsen eenvoudige constructies en ontwerpen op plan;
•
analyse en toepassing van eenvoudige publicitaire 3D-objecten
•
kennen de fundamentele basisconstructies van twee- en driedimensionale meetkundige vormen en kunnen ze tekenen, ontvouwen en realiseren;
•
vormontwerpen
•
basisconstructies in functie van de opdrachten bijvoorbeeld
•
•
kennen de belangrijkste technieken behorende bij de bewerking van meetkundige basisconstructies en kunnen ze toepassen;
passen de verworven kennis in verband met de basisconstructies toe in publicitaire opdrachten.
•
•
−
driehoek
−
veelhoek en veelvlakken
−
deellijn van een hoek
−
ingeschreven regelmatige veelhoeken
−
afronden van hoeken
−
spiegelingen en verschuivingen
−
raaklijnen aan cirkels
−
raakcirkels
−
raakcirkels voorgesteld als boogverbindingen
−
ovalen
−
spiralen
ontvouwingen en de bijbehorende technieken −
vouwen
−
ritsen
−
perforeren
−
snijden …
publicitaire opdrachten als rechtstreekse toepassing op de geleerde begrippen en technieken, bijvoorbeeld: logo’s - pictogrammen - decoratieve sjablonen en patronen - randornamenten - verpakkingen - display - publicitaire vorm en (folders, brochures, wenskaarten)
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN •
Sommige leerlingen kunnen al naargelang hun vooropleiding notie hebben van instrumentaal tekenen en instrumentale tekentechnieken. We gaan er echter van uit dat dit onderdeel voor de meeste leerlingen totaal nieuw is. Alles wordt als nieuwe leerinhoud aangebracht.
•
Basisuitrusting en -materialen:
•
−
tekentafels, T-lat of tekenplank, tekendriehoeken, tekenmallen, gradenboog,
−
passer en hulpstukken,
−
tekenpennen of -stiften.
De thema’s van de opdrachten moeten naar de andere onderdelen van het vak publiciteitsvormgeving toe een ondersteunende functie hebben. Dit wil zeggen dat vakoverschrijdend werken noodzakelijk is..
14 D/2003/0279/016
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
4.1.4
Reproductietechnieken
Het leerplan is een algemene leidraad. De praktische verwerking ervan binnen de school moet eigentijds en creatief gebeuren, aangepast aan de persoonlijkheid van leraar en leerlingen. Sommige leerinhouden kunnen extra aandacht krijgen in functie van de opdrachten binnen de andere kunstvakken. Reproductietechnieken bestaat enerzijds uit fotografie en anderzijds uit zeefdruk met daarin verwerkt enkele reprografische basistechnieken waar deze nodig zijn in functie van zeefdruk. De leerinhouden ervan steunen minder op verworvenheden uit de 2de graad. Daar waar een beroep gedaan wordt op de leerinhouden met betrekking tot de beeldende middelen, de beeldtaal en het waarnemingstekenen dient rekening gehouden met de beginsituatie beschreven in het leerplan waarnemingstekenen.
4.1.4.1
Fotografie
Fotografie omvat verschillende methoden die te maken hebben met het visualiseren en bekendmaken van een product of een idee. De fotografie beoogt de leerlingen een gevoeligheid voor compositie, creativiteitszin, handvaardigheid, vorm, schoonheid, contrast, ritme … bij te brengen die een ondersteuning vormt voor alle andere onderdelen zoals illustratie, publiciteitstekenen, waarneming, computer … Fotografie en ook zeefdruk zijn beeldende technieken bij uitstek om de zuivere compositie, vormverhoudingen en de waarde van het beeld aan te leren. De cursus is specifiek gericht naar zwart-wit fotografie. LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De waarde en het belang van fotografie in de huidige samenleving en kunstontwikkeling ervaren en toepassingen van fotografie kunnen situeren in de diverse kunstuitingen.
Korte inleiding in de fotografie • principe van de fotografische techniek •
voorbeelden van toepassingen in diverse kunstuitingen (kunst als boodschap, informatief, publicitair ...)
Inzicht krijgen in het fotografisch principe. Op correcte wijze verschillende instrumenten (fototoestel, vergroter …) kunnen gebruiken.
De camera •
kleinbeeldtoestellen
De film • zwart-wit negatief
Voldoende basiskennis hebben en technische vaardigheden ontwikkelen die toelaten om volgende processen zelfstandig te kunnen uitvoeren: • het fotograferen,
Camera instellen • lichtmeter
•
de filmontwikkeling,
•
afstand instellen
•
de verschillende fotoafdrukken.
•
sluitertijd
•
diafragma
•
scherptediepte
De doka •
doka apparatuur en de werking ervan
Ontwikkelen van zwart-wit film • belichten
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
•
ontwikkelen
•
stopbad
•
fixeren
•
spoelen
15 D/2003/0279/016
De fotografische vergroter • objectief •
bevestigen van het negatief
•
diafragma en licht
Vergrotingstechnieken Afdrukken • contactafdrukken
Gevoeligheid voor compositie, creativiteitszin, handvaardigheid, vorm, schoonheid, contrast, ritme … ontwikkelen.
•
proefstroken
•
papiersoorten: −
formaten
−
gradaties
Opnamen • Compositie:
Fotografie als ondersteuning kunnen gebruiken voor alle andere onderdelen zoals illustratie, publiciteitstekenen, waarneming, … •
−
de zoeker als beeldvlak
−
toepassing van de principes van compositie
−
licht-donker waarden
−
vorm, restvorm
Technisch: −
belichting
−
binnenopnamen
−
buitenopnamen
Opdrachten als oefening, bijvoorbeeld • actuele gebeurtenissen (betogingen, markt, kermis ...)
Fotografisch materiaal gebruiken als ontwerpmiddel.
•
beweging (sport, verkeer …)
•
fauna en flora (details, landschappen…)
•
contrast (groot/klein, veel/weinig, oud/jong …)
Opdrachten in functie van of in samenwerking met andere vakken, bijvoorbeeld • publiciteitstekenen •
illustratie
•
computer
•
enz.
Fotoretouche • uitstippen •
16 D/2003/0279/016
inkleuren
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
De betekenis onderzoeken van de verschillende professionele toepassingsmogelijkheden van fotografie via documentatie.
Professionele toepassingsmogelijkheden • technische en artistieke informatie •
foto’s van kunstenaars en bekende fotografen: opzoeken, bestuderen, bespreken
•
fototentoonstellingen
Op een ordelijke en correcte wijze: • omgaan met negatieven en afdrukken,
Het negatievenarchief • systeem
•
•
een fotografisch werkstuk presenteren.
werkwijze
Presentatie • monteren •
opkleven
Bewaring van foto’s
4.1.4.2
Zeefdruk
Het doel van zeefdruk is een kennismaking met deze techniek: dit wordt beperkt theoretisch benaderd en krijgt vooral een praktische toepassing. Zeefdruk is een doordruktechniek die in de praktijk zeer intensief gebruikt wordt voor het reproduceren op grote schaal van publicitaire realisaties. Een thema wordt herleid tot zuivere vorm en compositie. Daarom is zeefdruk (zoals ook fotografie) een beeldende techniek bij uitstek om de zuivere compositie, vormverhouding en de waarde van het beeld aan te leren.
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen moeten: •
de belangrijkste materialen en producten kennen:
Kennis van materialen en producten • de drukbeelddrager:
−
oorsprong
−
ontwikkeling
−
het raam
−
soorten
−
het gaas: verschillende soorten en aanduiding
−
toepassingen
−
de rakelzijde en drukzijde
−
gebruik
−
terminologie;
•
de materialen, producten en machines correct en doelmatig kunnen gebruiken;
•
de mogelijkheden en beperkingen kennen van onder andere inkten, kleur, oplage, kwaliteit, techniek …;
•
− •
•
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
het sjabloon het snijsjabloon: watersnijfilm
gaasvoorbereiding: −
reinigers voor het verwijderen van oude sjablonen
−
ontvettingsproducten
het eenvoudige drukprincipe: −
gordijngaas op kader
−
de handrakel
−
hand-drukmethode
17 D/2003/0279/016
•
•
• •
−
het lift-off systeem
−
het aanlegsysteem
−
de rakels
de inkt aanbrengen: −
aanpassing aan de drukondergrond
−
specifieke hulpproducten volgens ondergrond
hun eigen ontwerp kunnen kleurscheiden;
Eenvoudige sjabloonvervaardigingsmethoden • experimenteel sjabloon, papiersjabloon, poriënhet verschil kennen tussen lijncliché en halftoonvuller, wasco … beeld en dit kunnen toepassen; • sjablonen aanbrengen op gaas •
•
de druktafel:
een eenvoudig ontwerp kunnen drukken;
sjabloon maken met reprocamera: lijncliché, halftoonbeeld in functie van het aantal te drukken kleuren
Drukvoorbereiding • inkt aanmaken, mengen, verdunnen Het drukken • inleg van de drukondergrond
•
een procesanalyse leidend tot de oplossing van een probleem, stapsgewijs kunnen doorlopen;
•
een zeefdruktechniek kiezen in relatie met en rekening houdend met factoren als
•
•
•
inrakelen
•
drukken
•
uithalen
•
meerkleurendruk
Opdrachten in functie van of in samenwerking met andere vakken, bijvoorbeeld : • publiciteitstekenen •
illustratie
−
beeld
•
computer
−
oplage
•
enz.
−
kleur
−
formaat
−
kosten …;
een evenwichtige en harmonische verhouding kunnen realiseren tussen: −
de artistieke en esthetische kwaliteit van een werk;
−
de inhoud ervan in functie van de opdracht en de commerciële waarde;
gedisciplineerd kunnen werken in voorbereiding op uitvoering, afwerking en presentatie:
18 D/2003/0279/016
Procesanalyse •
omschrijving van de opdracht
•
ideeën verzamelen, ordenen, selecteren en evalueren
•
ideeën vorm geven −
voorbereidende schets, beeldmateriaal verzamelen
−
selecteren en evalueren van de gemaakte
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
ontwerpen
−
orde,
−
duidelijkheid,
−
uitwerken van het definitieve ontwerp
−
precisie.
−
verantwoording van keuzemateriaal, techniek, kleur, ondergrond …
−
definitieve uitvoering van het werkstuk
•
presentatie
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN •
Naast fotografie en zeefdruk kunnen ook andere reproductietechnieken aan bod komen als extra mogelijkheid, als schakel tussen beide disciplines, bijvoorbeeld: fotografie = zwart/wit: de zoeker als beeldvlak en de afdruk als zwart/wit compositie van lijnen en vlakken in licht-donkercontrast is het eerste stadium, vandaar gaat men via bv. hoogdruk = zwart/wit vormcontrast met structuur en textuur naar zeefdruk= kleur met de beeldende mogelijkheden die daaraan inherent zijn.
•
De verbinding tussen verschillende fasen in reproductietechnieken kan worden gevormd door een leidend thema dat als een rode draad door de verschillende opdrachten loopt.
•
De leerstof kan indien gewenst uitgebreid worden met kleurenfotografie (manueel of digitaal) indien de technische mogelijkheid hiervoor bestaat én het door het thema verantwoord wordt.
•
Sommige leerinhouden kunnen extra aandacht krijgen in functie van de opdrachten binnen de andere kunstvakken.
•
Er wordt aangeraden de leerlingen een persoonlijke documentatie te laten aanleggen voor fotografie én voor zeefdruk met daarin: −
technische informatie (bv. betreffende materialen en technieken),
−
informatie en documentatie rond bekende fotografen, fototentoonstellingen, fotografie in de publiciteit …,
−
informatie en documentatie rond bekende zeefdrukkunstenaars, grafiektentoonstellingen, zeefdruk in de publiciteit …,
−
persoonlijk onderzoek naar en voorstudies/proefdrukken rond een bepaald thema.
•
In het beroepsonderwijs moet de praktische benadering van de onderdelen fotografie en zeefdruk centraal staan. De theoretische benadering wordt enkel gezien in functie van het praktische als ondersteuning en informatie.
•
De opdrachten moeten worden gesitueerd in een realistische context.
•
Het is wenselijk dat de school over een goed uitgerust foto- en grafiekatelier beschikt. De leerinhoud kan perfect gerealiseerd worden met een eenvoudige basisuitrusting en essentiële materialen.
4.1.5
Toegepast computergebruik
Een fundamentele en theoretische basiskennis van de verschillende grafische programma’s zijn noodzakelijk om de computer efficiënt te kunnen gebruiken in functie van grafisch ontwerp. LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen: •
volgen in grote lijnen de technologische evolutie binnen de grafische sector;
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
•
hardware en software
•
informatiebronnen bv. via tijdschriften, beurzen …
19 D/2003/0279/016
•
•
•
moeten vakgerichte software kunnen gebruiken;
moeten deze software kunnen gebruiken in functie van een gegeven opdracht;
moeten randapparatuur milieubewust en efficiënt kunnen gebruiken in functie van een gegeven opdracht;
•
toepassingen maken met: −
opmaakprogramma's
−
beeldverwerkingprogramma's
−
tekenprogramma's
•
nettekeningen
•
kleursplitsingen
•
begrip resolutie + resolutiekeuze in functie van output bv. voor krant, affiche, advertentie, kunstboek, schermpresentaties …
•
scanner en digitale camera
•
−
beelden invoeren in scanner of digitale camera
−
overbrengen naar diverse programma's in functie van verdere bewerking
printer instellingsmogelijkheden − papierkeuze volgens output
•
•
beheren en gebruiken de bestanden volgens een overzichtelijke en efficiënte manier;
gebruiken de computer als medium om ontwerpen, ideeën … te presenteren.
−
eenvoudig basisonderhoud
−
doordacht en spaarzaam omgaan met papier, bijv. onderscheid proefafdrukken - definitieve afdruk
−
recyclage van toners en inktpatronen
•
documenten opslaan en bewaren
•
back-ups maken
•
verschillende bestandformaten exporteren en importeren
•
realisatieplan opstellen met: −
doel en uitvoering
−
beeldmateriaal
−
lettertypes
−
softwarekeuze
−
bestandsmap
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN •
Bij het aanbrengen van de leerinhouden “toegepast computergebruik” dient rekening gehouden te worden met het feit dat het gaat om een basiskennis en niet om het volledig doorgronden van alle mogelijkheden.
•
De opdrachten moeten in de mate van het mogelijke aanvullend en ondersteunend zijn voor andere deelvakken zoals grafisch ontwerp.
•
Mogelijke uitbreiding van de leerstof kan bijvoorbeeld zijn: ontwerpen van webpagina's.
20 D/2003/0279/016
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
4.2
Technologie
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen: •
moeten notie hebben van het ontstaan, het doel, de soorten en de evolutie van de reclame en de publiciteit;
Publiciteit: inleiding • ontstaan van reclame en publiciteit •
evolutie van de reclame: inhoud, vorm en stijlkenmerken.
•
soorten reclame
•
doel van reclame en publiciteit
•
ethische principes
•
kunnen documentatie gebruiken om inzicht te verwerven in de mogelijkheden van publiciteit;
Publiciteit en vormgeving • documentatie: samenstelling en gebruik
•
kennen de soorten publiciteitsvormen;
•
publiciteitsvormen: soorten
•
komen tot een verantwoord experimenteren;
•
vormgeving in functie van doel, gebruik en techniek
•
prijsberekening
•
drukmogelijkheden
•
kennen de soorten en stijlen van letters;
•
kennen gebruiksmogelijkheden van soorten en stijlen van letters;
•
•
kunnen mogelijkheden en beperkingen inschatten van lay-out soorten en stijlen;
kennen de verschillende facetten die te maken hebben met het drukken van een ontwerp;
Typografie • stijl en vorm: delen van de letter, lettersoort, letterdikte, letterbreedte, letteras, corps, soorten schreef … •
letterfamilie: lettertypen, letterfont, lettercatalogus …
•
spatiëringen: af- en aanspatiëren, spatiëring, interlinie, witregel …
Lay-out • blad- en zetspiegel •
tekstopmaak en paginalay-out
•
stramien
•
tekstschikking
•
leesbaarheid van een tekst
•
lay-outstudies: advertentie, huisstijl, folder, magazine, brochure …
Drukwerk • papier- en papierformaten •
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
woord-
montagemateriaal:
21 D/2003/0279/016
•
verwerven inzicht in de verschillende industriële drukprocédés;
•
kennen montagemateriaal;
•
kunnen montagetechnieken toepassen;
•
verwerven inzicht in afwerkingssystemen;
•
•
•
kennen de verschillende kleursystemen;
•
kunnen mogelijkheden en beperkingen inschatten van de verschillende kleursystemen en kleurmogelijkheden bij het drukken;
•
moeten diverse kleurmodellen kunnen gebruiken.
−
kennis
−
toepassing
−
technieken
druktechnieken: −
oude methodes
−
moderne methodes
−
het druktechnisch realiseerbaar ontwerp
−
drukproefsystemen
praktische realisatie: −
prepress
−
montage
•
druktechnieken: offset, digitaal, zeefdruk, flexodruk ...
•
afwerkingssystemen
•
afwerking: snijden, binden …
Kleuren • kleurendruk: quadri, pantone, duotoon, irisdruk, vijf- of meerkleurendruk •
kleurenmodellen: RGB, CMYK, GRAYSCALE, geïndexeerde kleuren …
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Mogelijke uitbreiding van de leerstof: analyse van de reclamewereld: • doel van reclame en publiciteit •
communicatie en marketing
•
communicatiemedia
•
werken in de reclame (job)
•
functies en functieomschrijvingen.
De theorie wordt zo aanschouwelijk mogelijk gemaakt door gebruik te maken van documentatie, bedrijfsbezoeken, eenvoudige opdrachten, verwijzingen naar en samenwerking met andere vakken, eventueel stages … Het wordt aanbevolen de 2 uur technologie te koppelen (hetzij geheel, hetzij gedeeltelijk) aan de praktijk. Op die manier kan sommige leerstof van technologie onmiddellijk en efficiënt worden toegepast.
22 D/2003/0279/016
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
4.3
Waarnemingstekenen
De thema's en inhouden van het vak Waarnemingstekenen worden zo gekozen dat ze een ondersteunende werking hebben naar de andere praktijkvakken toe en zo het creatief proces aanscherpen.
LEERPLANDOELSTELLINGEN
LEERINHOUDEN
De leerlingen: •
leren bewust en gericht kijken;
•
oefenen verder op het waarnemen, het observeren, situeren en ordenen van de hen omringende wereld;
•
•
•
bouwen het waargenomene stapsgewijs op om zo tot een realistische tekening te komen;
doen verder onderzoek naar het kennen, het waarderen en registreren van objecten en van hun inwendige structuur via de beeldende middelen;
herleiden afzonderlijke objecten of een geheel van objecten tot de basisconstructievormen;
•
de visuele, tastbare en waarneembare wereld: −
organische vormen
−
anorganische vormen
•
van globale constructie
•
via eventuele detailstudie
•
naar nauwkeurige, realistische tekening
•
beeldende middelen:
•
−
punt, lijn, vlak, vorm..
−
beweging, ritme, spanning, contrast
−
materie, structuur, textuur
−
evenwicht, harmonie, compositie ...
vormstudie van geïsoleerde elementen en gegroepeerde objecten −
voorwerpen
−
groepen voorwerpen plant dier mens
•
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
−
stilleven
−
landschap …
logische constructieve opbouw/basisconstructie via: −
richtingen
−
verhoudingen
−
globale vorm
−
typische vormkenmerken
−
testruimte / negatieve ruimte
−
meettechnieken
23 D/2003/0279/016
•
•
•
ontwikkelen verder hun gevoel voor ruimte en diepteweergave;
zien, ontleden en stellen waargenomen kleuren opnieuw samen;
kunnen een menselijke figuur globaal opbouwen;
•
bestuderen verschillende houdingen en sferen;
•
verwerven inzicht in het functioneren van het menselijk lichaam;
•
plaatsen de menselijke figuur in relatie tot de omgeving en de ruimte rondom;
•
•
gebruiken vorm, kleur en technieken zowel in functie van persoonlijke expressie als van de publicitaire boodschap;
gebruiken, verwerken en passen de verworven vormbagage en tekenvaardigheden toe in functie van de afdelingseigen praktijkvakken.
24 D/2003/0279/016
•
ruimte- en dieptesuggestie door: −
lijnperspectief
−
diepteplanning en overlapping
−
modellering van volume
−
licht en schaduw
−
kleur- en toonwaarden
•
kleurontleding: −
kleur- en toonwaarde
−
kleursamenstelling
−
kleurweergave
•
effect van ontleding en samenstelling in diverse kleurtechnieken
•
globale opbouw van een totaalfiguur
•
detailstudies: hoofd, handen, voeten …
•
"notities" via vlugschetsen van: −
houdingen
−
bevroren beweging
•
figuren in een ruimte plaatsen
•
figuren of delen van figuur in relatie tot de omgeving
•
thema's: −
gevoelens
−
ideeën
−
boodschappen
•
sfeerweergave / expressie van gevoel, idee en boodschap via het gebruik van diverse kleuren, kleurmaterialen en -technieken
•
grafische opdrachten als rechtsstreekse toepassing en voedingsbodem via: −
voorstudies
−
vormonderzoek
−
vormontleding en wedersamenstelling
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN •
Interne klasdifferentiatie en eventuele inhaallessen in het 1ste leerjaar van de 3de graad komen tegemoet aan de leerlingen die nog geen ervaring hebben op het terrein van het waarnemingstekenen.
•
Afhankelijk van het thema, zoveel mogelijk naar het thema zelf toe gaan en de leerlingen de kans geven buitenschools te werken.
•
De materialen en lokaalinrichting moet zoveel mogelijk worden aangepast aan het aantal leerlingen.
•
Veiligheid en hygiëne: Indien zeefdruk wordt gedaan met inkten op oliebasis, dient het lokaal over een luchtzuiveringsinstallatie te beschikken.
Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en eventueel externe deskundigen samenwerken. Op het voorliggende leerplan kan u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief als negatief, aan de leerplancommissie meedelen via e-mail (
[email protected]) of per brief (Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel). Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, licapnummer. Langs dezelfde weg kan u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie. In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren.
5
Evaluatie
•
De evaluatie maakt onverbreekbaar deel uit van het vormingsproces van de leerling. Geen enkel leerproces is mogelijk zonder een degelijk gefundeerde en constructieve evaluatie.
•
De evaluatie moet vooral permanent en begeleidend zijn en mag niet slechts een beoordeling van het productresultaat beogen. Meer nog dan in de 2de graad kan het ateliergesprek als instrument voor evaluatie gebruikt worden dankzij het vakoverschrijdende aspect ervan. Zowel de individuele evaluatie als het ateliergesprek moet echter aan bod komen.
•
De evaluatie moet zich vooral richten op volgende facetten van het leerproces: −
de relatie opdracht-werkproces van de leerling,
−
de technische vakbekwaamheid,
−
het artistiek zelfbewustzijn,
−
de zelfstandigheid en het kunnen nemen van verantwoordelijkheid.
•
Zowel de tussentijdse evaluaties, meerdere keren per jaar, als de eindevaluatie en de evaluatie van de geïntegreerde proef dienen te gebeuren door het volledige team van atelierleraren in het laatste geval aangevuld door externe juryleden.
•
Waar in de tweede graad de evaluatie, naast een vormende functie, ook de juistheid van de studiekeuze moet helpen bepalen, zal deze in de derde graad met bepaalde zekerheid uitspraak moeten kunnen doen over de toekomstmogelijkheden van de leerling, hetzij in een derde leerjaar van de derde graad, hetzij in de vierde graad.
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
25 D/2003/0279/016
6
Minimale materiële vereisten
Een degelijke accommodatie, aangepast aan de leerinhouden is fundamenteel noodzakelijk en dient regelmatig geactualiseerd te worden, onder andere: •
grote, ruime, goed verlichte lokalen
•
degelijke teken- of werktafels
•
lichtbakken, snijmatten, verplaatsbare spots …
•
tekenezels - schetsplanken
•
fotografisch atelier en donkere kamer met:
•
−
vergroters,
−
witte en rode lampen,
−
stromend water,
−
ontwikkel-, stop- en fixeerbad,
−
ontwikkeltrommel,
−
papiertangen,
−
drooginstallatie,
−
installatie volgens veiligheidsvoorschriften: elektriciteit, water, chemicaliën, voldoende verlichtingsmogelijkheid,
−
milieu: beheer recyclage afvalproducten
degelijke zeefdrukinstallatie met: −
zeefdrukramen met aangepaste opspanning,
−
rakels,
−
belichtingskast,
−
zeefdruktafel,
−
droogrek
−
hogedrukreiniger,
−
spoelbad,
−
installatie volgens veiligheidsvoorschriften: elektriciteit, water, voldoende verluchtingsmogelijkheden
−
milieu: milieuvriendelijke inkten op waterbasis, milieuvriendelijke schoonmaakproducten, beheer recyclageproducten
•
computers
•
software: −
opmaakprogramma's,
−
beeldverwerkingprogramma's,
−
tekenprogramma's
•
scanners
•
printers
•
digitale camera
26 D/2003/0279/016
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
7
Bibliografie
•
Meer informatie rond technische voorschriften inzake veiligheid kunnen opgezocht worden in de Codex over het welzijn op het werk van het 'algemeen reglement voor arbeidsbescherming' (ARAB) en van het 'algemeen reglement op de elektrische installaties' (AREI).
•
BARCSAY, J., Anatomie voor de kunstenaar, Cantecleer, De Bilt. (Waarnemingstekenen)
•
BORCHERT, H., Tekenen van mensen in beweging, Elmar Creatief, Rijswijk. (Waarnemingstekenen)
•
BRIDGES, S., LETUIN, C., STATES, B., Letterhead & logodesigns 2, Publischers inc., Rockport. (Grafisch ontwerp)
•
DEKKER, J. Fotoboek (500 fotografen), Thot, Bussum. (Fotografie)
•
GERROTSEN, F., Het fenomeen kleur, Cantecleer. (Waarnemingstekenen en Grafisch ontwerp)
•
HONEYBONE, J., Creatief met karton, Kluwer. (Instrumentaal tekenen)
•
IBOU, P., Fanders logo world, Interecho press. (Grafisch ontwerp)
•
ITTEN, J., Kleurenleer, Cantecleer, De Bilt. (Waarnemingstekenen en Grafisch ontwerp)
•
KATSU, K., B.O.O.O.X Katsu Kimura's works, Taschen. (Instrumentaal tekenen)
•
SCHATTSCHNEIDER, D., WALKER, W., M.C. Escher - Caleidocycli, Evergreen. (Instrumentaal tekenen)
•
STEFFENS, H., Reclame in vorm, Wolters-Noordhoff. (Grafisch ontwerp)
•
VAN DIJK, A., RIS, J., HOLLANDER, www.pearsoneducation.nl. (Technologie)
A., Het DTP-handwoordenboek, Addison Wesley,
Tijdschriften •
Desktop creatiair vakblad voor de vormgeving. (Grafisch ontwerp)
•
Publish Magazine. (Toegepast computergebruik)
•
Mac-Fan. (Toegepast computergebruik)
3de graad BSO Publiciteitsgrafiek
27 D/2003/0279/016
