+&&01 2 #% % 3 % 4 4 %

!"# # $ #%

"&'()*+'(&,

-. %/+&&01 2 #% % 3 % 4 4 % 5 5 5 4

#%%

%

INTEGRAAL WATERBEHEER TUSSEN

ONGESTOORDE STURING & ONGESTUURDE STORING

6$7"-8679

# : 9 5 # 4# 4 72 % % % - % +( +&&0 +(+*

1 ;+&)* 1

4#% 4 4 83<

% 5

8 < #% # 62 #%% %

% 4% 5#% 4 # = % < % $ 5

#% $ #%

% 5 5 8 5 +&&, # % 8 5 5 4 #> % # 6 # # 3 $ 4#% 4 ? 4#% 4? % % 5% 5 % 5 #% @

A ? # % % 9 #% 8 % % % % 4 : 4 8 < ? 5

% #% 5 4#% 4 5 % 5 < 1 1 <?

$. 8 # %

% 4 % 5 % % 5 5 5 # % < % 3 #% $ # 5 # % 5 4 # % 4 5 $ 4 < # - 9 #% : 9 5

4 % #% 2% 5 4 % 5 %

% % #% 4#% 4 9 8 % % % 4 4#% 4 I

!

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I Inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II 1

Stromend water in een dynamische maatschappij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.1 Integraal waterbeheer als oplossing en als probleem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1.1.1 Watersysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1.1.2 Ontwikkeling waterbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.1.3 Toename gebruik fysisch gebiedssysteem en watersysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1.1.4 Problemen met integraal waterbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1.2 De sturende rol van de regionale overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.2.1 Rechtvaardige verdeling en duurzaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.2.2 Afstemmen van beleidsterreinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1.2.3 Rol van regionale overheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.2.3.1 Provincie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.2.3.2 Waterschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.2.3.3 Rijkswaterstaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.2.4 Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1.3 Denkmodel beleidsvorming, informatie- en watersysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.4 Probleemstelling en onderzoeksvragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.5 Methodologische verantwoording en leeswijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

2

Inzicht in beslissen over water: de theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Sturing in het waterbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1 Besturingsparadigma van De Leeuw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2 De Leeuw en het waterbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Activiteiten van beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.1 Consistentie-activiteiten (voorwaarde I) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.2 Draagvlakactiviteiten (voorwaarde II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Informatievraag activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.1 Wat is informatie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2 Welke factoren bepalen de informatiebehoefte? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.3 De vraag aan het informatiesysteem (voorwaarde III) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Typen beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.1 Beleidsvorming in de literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6 Besturingsmodel Water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7 Hypothese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8 Analysekader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.1 Besturend orgaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.1.1 Projectorganisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.1.2 Ondersteunend informatiesysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.2 Bestuurde object . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.2.1 Actoren in het bestuurde object . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.2.2 Systeemeigenschappen en beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.2.3 Systeemeigenschappen en sturing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3 Omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.1 Actoren in de omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.2 Bestaand beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.3 Systemen in de omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.3.4 Andere systemen van besturing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8.4 Analyse projectverloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II

18 18 19 19 20 24 24 26 26 26 27 29 29 31 35 36 36 36 37 37 40 41 41 42 43 43 44 44 45 46

3

4

5

Provincie Gelderland: Integraal Water-/Milieuprojekt Eper Beken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Gebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Projectverloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.1 IWM Eper Beken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2 Klaarbeek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.3 ARBE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.4 HOV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.5 MAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Iteraties en interrupties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.1 Iteraties koepelproject IWM Eper Beken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.2 Interruptie Klaarbeek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.3 Iteratie ARBE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.4 Iteraties en interrupties HOV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.4.1 Iteratie 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.4.2 Interruptie 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.4.3 Iteratie 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.4.4 Interruptie 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.4.5 Conclusie HOV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.5 Interruptie MAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Knelpunten en type beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.1 IWM Eper Beken in theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.2 IWM Eper Beken in praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.3 Theorie en praktijk in IWM Eper Beken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6 Informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.1 Informatiesysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.2 Informatieproblemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7 Toetsing hypothese: sturing bij IWM Eper Beken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49 49 51 52 52 53 54 55 57 58 58 58 59 59 59 59 59 60 60 60 60 61 62 62 63 63 63 64

Rijkswaterstaat, directie Oost-Nederland: Integraal Waterbeheer Zwarte Water en Zwarte Meer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Gebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Projectverloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Iteraties en interrupties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.1 Iteratie 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.2 Interruptie 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.3 Iteratie 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.4 Interruptie 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.5 Iteratie 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.6 Interruptie 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5 Knelpunten en type beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.1 IWB-Zwart in theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.2 IWB-Zwart in praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.3 Theorie en praktijk in IWB-Zwart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6 Informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6.1 Informatiesysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6.2 Informatieproblemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7 Toetsing hypothese: sturing bij IWB-Zwart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7.1 Mogelijkheden voor sturing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67 67 70 71 73 73 74 76 77 79 79 81 82 82 82 83 83 84 85 88

Provincie Overijssel: Gebiedsgericht beleid Noordwest-Overijssel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 5.1 Gebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 5.2 Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 5.3 Projectverloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 5.4 Iteraties en interrupties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 5.4.1 Iteratie 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 5.4.2 Interruptie 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 5.4.3 Iteratie 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 5.4.4 Interruptie 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 5.4.5 Iteratie 3 en Interruptie 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 5.4.6 Interruptie 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5.5 Knelpunten en type beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 5.5.1 GNWO in theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

III

5.5.2 GNWO in praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5.3 Theorie en praktijk in GNWO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6 Informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6.1 Informatiesysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6.2 Informatieproblemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6.2.1 Conclusie informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.7 Toetsing hypothese: sturing bij GNWO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

106 106 108 108 110 114 115

6

Conclusies: leren van de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Theorie in notedop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Beleidsvorming getypeerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.1 Draagvlak en macht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.2 Verschillende faseringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.3 Draagvlak en tijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.4 Consistente-activiteiten niet waardevrij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.5 Draagvlak en de inhoud van de consistentie-activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.6 Conclusie beleidsvormingstypologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4 De rationaliteit van beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.1 Conclusie rationele probleemaanpak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5 Draagvlak voor beleid(svorming) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.1 Bestuurlijk draagvlak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.2 Maatschappelijk draagvlak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.3 Conclusie draagvlak voor beleid(svorming) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6 Informatie voor activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6.1 Conclusie informatie voor activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7 Een nieuw inzicht in beslissen over water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.1 Besturingsmodel Water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.2 Hypothese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.3 Relaties uit de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7.4 Gevolgen voor voorwaarden sturing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.8 Conclusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

121 121 121 124 125 126 126 127 127 128 128 130 130 131 133 134 135 137 138 138 139 139 142 144

7

Stromend water voor een dynamische maatschappij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Besturingsmodel Water als sturingsconcept voor integraal waterbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1.1 Anticiperen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1.2 Duidelijke en ‘harde’ afspraken en informatie over opzet en verloop project . . . . . . . . . . . . 7.1.3 Monitoring van de beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1.4 Vermijden van beleidsvormingstype . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2 Hedendaagse sturingsconcepten en het Besturingsmodel Water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3 Informatiesystemen voor beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4 Moet de overheid sturen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5 Kracht en zwakte van het onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

145 145 146 148 148 149 151 153 156 159

8

Integraal waterbeheer in de hand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Uitgangspunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2 Mintzberg voor ongestoorde sturing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Anticiperende projectanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.1 Stap A: Inventarisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.2 Stap B: Ontwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3.3 Stap C: Projectbesluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4 Projectmonitoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.1 Monitoring beleidsvormingssituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.2 Monitoring kwaliteit beleidsvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5 Als er toch verstoringen optreden...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

160 160 161 163 163 167 183 187 187 188 188

Literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4:

Gegevensbronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beleidsveld Waterhuishouding, Milieu en Ruimtelijke Ordening . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontwikkelingstabellen IWM Eper Beken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontwikkelingstabellen IWB-Zwart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

196 209 210 213

Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Curriculum Vitae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

IV

" # $ %%

! ! "

< < 5 4 # 45 9 5 4 5

#% #% # % # 5 4% 5 %% ,+ 3 % 5 #% B % % #% % 4 C < %% % B %% C#% B % 5 5#% #%%

5 % CD" +&;& ,;*E % % #% 5#% #

5 #%

% 5 5

# %% % % #% % 4 % % % % F # % # # D9 +&;&E % % %

%% % % 8 % B% % % % 5 #% .

5 4C D !< +&&0E 6 # #% #%

% ?

1 % % ?

! #! % % # 4 5

-1-

""

& % % &

$

%

& &

""" ' $ % % . 8 . . % % % D9 +&;&E Samenleving

Gebruiksfuncties: landbouw, natuur, recreatie, drinkwater, scheepvaart, etc.

Overheden met taken op het gebied van de waterhuishouding

Grond- en oppervlaktewatersysteem

Fysisch gebiedssysteem

figuur 1: Watersysteem

1

Een systeem is een verzameling entiteiten met de verzameling relaties die onderling tussen de entiteiten bestaan, waarbij er van een relatie tussen entiteiten sprake is als een verandering in de waarde van een eigenschap van een entiteit een verandering van de waarde van een eigenschap van een andere entiteit tot gevolg heeft (Kramer & De Smit, 1987). 2

Waarbij met oppervlaktewater wordt bedoeld het samenhangend geheel van water, waterbodem, oevers, technische infrastructuur en de biologische component. -2-

<

D 4 # E

% 5 % B . C % % % % 4 % % % 5 % 5 4 ? %% D9 +&;&E 4 D#% + #% #% , #% E D#% (E % 5 4 D#% ( E % . 4 # % 5 . 8

. 5 % 4.#% .

""( & % % 5

# = 5 5 #% % % 4 1

# #% # 8 % #% 5 2

5 2 # %

% % = 4.#%#% #% %

8 #% %

5 D9 +&;GE 5 #

< D"+&)& *()E B&'

% % % # %% D9 +&;GE % 1 C;*C;& %% D9 +&;&E$# 5 4.#%#% #% % % 5 5 5 .

% 4 % D9 +&;&E . % . % % 9 % 4 45

8 45 % % . 5

3

Zie bijvoorbeeld Nieuwkamer (1995) en Grijns en Wisserhof (1992). Wat wij hier ‘watersysteem' noemen, noemen zij 'watermanagement system'. 4

Een doel, doeleind of doelstelling is een wens die een persoon of groep heeft besloten te verwezenlijken (Hoogerwerf, 1987). -3-

WATERKWANTITEIT Samenleving

VEILIGHEID BEWONING SCHEEPVAART LANDBOUW

WATERKWANTITEIT & WATERKWALITEIT

Grond- en oppervlaktewatersysteem

Samenleving

VEILIGHEID BEWONING SCHEEPVAART LANDBOUW DRINKWATER INDUSTRIE VISSERIJ

Overheden met taken op het gebied van de waterhuishouding

Fysisch gebiedssysteem Overheden met taken op het gebied van de waterhuishouding

INTEGRAAL WATERBEHEER WATERKWALITEIT

Samenleving

VEILIGHEID BEWONING SCHEEPVAART LANDBOUW DRINKWATER INDUSTRIE VISSERIJ


ORGANISATIE INSTRUMENTARIUM FINANCIERING

WATERKWALITEIT WATERBODEM INRICHTING ECOLOGIE

DOELSTELLINGEN


figuur 2: Ontwikkeling van het waterbeheer

# = % . % % # # 5 #% #% '

"") * & !+$ & $ $ % % # = # = D E #% % % 4.#% . % % . % 5 #% 5

Integraal waterbeheer is het samenhangend beleid en beheer dat de verschillende overheidsorganen met strategische taken en beheerstaken op het gebied van het waterbeheer voeren in het perspectief van de watersysteembenadering (Tweede Kamer, 1989). -4-

5 ? #% +* G +&&* +) 0 % ,'+' D-" +&&0E #% # 5 5 D- +&&(E % 5 % % 4. . % . % 5 +&&*,''* % *''''' 5 D6 +&&*E # #% % 5 5 + ,G +&&' , ,',' D 61 +&&*E 24% % ## = (+* 5 D 61 +&&(E #% 5 4#%5 # #% % 5#% D = E # #% %

#%,'+' +* H G*I 5 D 61 +&&(E #% #% D5 # E 5

# 4 D

# 5

#%

#E 5 8 % " # #% 4 % =(*I +&;),'+' D !< 61 +&&'E8 #% 5 5 4 8 % % 5 5 D6 1 +&&(E $ 5 % 4 5 ## 4 # D

#%% 5 % E 5 % 4. . ## 4 # 5 4 # D

# # E

## 4 # # % 4 # 5

5 % % % % 5 ? ##% %4 #

% % D9 +&;&J A +&&(J # +&&,E #% % 4.#% . % .

5% %

D E #% . D9 +&&(J 9 +&;&J # +&&*E -5-

% % 4 %4 % % %

5

#%

,''' 5 #% 1 #

5 % 44 # .

$ #% % 44 # 5 5

% 5

4 5

5 5

## 5 4 4 5

% 5 D +&&(E 5 4 # . 9 #% #%

% % 4. . % . 4 5% %

. #% % #% % . % % % % 8 #% % . 5 4

5 4 4.#% #% #% #% #

% % .

5 % . B 5 4C

5 % . #% #%% % 4

"", & & % % 5 % %

#K 5 #% #K 5 #% #% 4# 5 # 4 J 5 LL % 4 5 J 5

%

6

Een middel wordt ingezet om één of meer doelen te bereiken. Daarbij wordt een causale relatie tussen het inzetten van het middel en het bereiken van het doel verondersteld. Een middel wordt dan ook omschreven als een door een actor in werking gestelde oorzaak (Kuypers, 1980a, pp.136). De begrippen 'middel' en 'instrument' worden synoniem beschouwd. -6-

%

J # % 5 5 % % J

5 5 %

LL % 5 #% D % D # #% E D E D E D

#

#EEJ

J #% # 4#

4 J

%

# #% # % D5 B D E % #%CD-89 +&&,EJ

5 5 E @ %

%

% # %

% ? 3$$ $ D 3 #% E % #% # 8 #% % 4 % # #% D +&&)J 6$3<2 +&&*E % # 5

% # D +&&)J 6$3<2 +&&*J@ +&&0E 5 5#% % % % 5 4 ? # # < #% 6 % 6 D<66E % #% #% # D<66 +&&GE “Het beeld dat de Nederlandse besluitvormingspraktijk oproept is dat van een traag en ongestuurd proces, waarin een grote hoeveelheid instanties met veelal uiteenlopende belangen regelmatig met elkaar botsen. Het traject voorbereiding-uitwerking-uitvoering neemt vaak meer dan vijftien jaar in beslag. Een groot deel van de tijd gaat zitten in het ‘politiek en maatschappelijk proces’ ofwel: wilsvorming. Het is de vraag of dit deel van het tijdsbeslag zich leent voor aanzienlijke verkorting. (...) Een aanzienlijke hoeveelheid tijd gaat echter onnodig verloren. (...) Een vlot verloop van de besluitvorming blijkt in hoofdzaak afhankelijk van drie factoren, te weten: 1. aanpak en management van de voorbereiding; 2. het bestuurlijk-juridisch proces; en 3. de financiering.”

-7-

1 D +&&)E 5 % % % 4.#% . % . % % 5 %

#%

"(

!

( & (

& ) * #% % % 4.#% . % . # % 5% . % % % #%

#% %

#% % 5 #% % % #% % D

+&;*E

"(" !! % % 4 % %% M M M . M %

5 5 #% % % D 5 E 8 5 % %

7

Duurzaamheid of duurzame ontwikkeling wordt omschreven als het voorzien in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoefte te voorzien (WCED, 1987; Tweede Kamer, 1993). -8-

4 % % .

#% 2 % # 5% B C #%

% % . % 5#% # 4 % 5%

5 5

5 5

5 5% 5 5 #% 5 5 % 2 % # 5 % B C % 5 4 5 % % 4 % % # #% #%

5

% % 5

%

5 5 : % % 5 5 . #% . # . #% 44 - # % % #K 4# #

5% #%

% #% 5

"(( -+

& 5% #% .

% 4

5 # % #% % " % % 4% 5 % % 44 ? %

% 5 $ % 4 #

5 #% ? % D E

-9-

% % @ % % % 4 # 4 %

#4 #% % 5 5 % # # 24 44 #

4% 24 % %

4 % % ## % 44 # % #% % %% # 4 # #% % #%

% 4

# 4#

#% #%

# #% 5 % 4 D +&&*E # % #% % % 8 % 5

B44#> C

5% %% % N< N D+&&GE % #

# # 5 O #

5#% 4 # 8

4 # L#% P$ 5 5 % 4.#% . 5 4 # % # 5 5 5#% #% 5 %

4 4 %

%% % 4

% # 5#% % #% 5 4%

% 4

- 10 -

% # % % %

D +&&*E 6$3<2 # #K

4 #%?

% % %

44 #

D 6$3<2 +&&*E 24 #% 5

5 %

D E% %

5 8 5 4 % 5 B% C 8 B% C %

4 % 5

5 % #

D8 8 +&&'E # 5 D +&&(E $ B% C # # 4 % # 5

4 #% % $ 5

% # 4 D +&&*E B% C # # B C 45 % # 4

% # 4

% 2 #% 4

"() '+

,

4 # % 4 # # # % #M # 9 M Q+A # % <

% ,$#% 5 4 %

% Q % 5 4 # # #% # 5 5 8 # # % %

8

IPO = InterProvinciaal Overleg. - 11 -

# # % % # D8

+&&) +0 )*E % <66 # 5#% #K #

'+'

-

8 #% 5#% % #% #% % % #% 4 2 + , < #% D"+&&+ GGGE#% 4 #%

5 O% 5 % 5 %% % 5 P % % % #% % 5 #% % 5 4 D 4 # E #% % #% 9 % #% % % %

44 % % . % D +&&,E : < #% #% % . % .#% % O #%

5 .

% B C 5 5#% % # 4 P D:< +&&) ,(E % . #%

% % 5 #% % #% #% #% 5

5 B C % D:< +&&) +&E '++

.

# 4 8 % 4 # #% 4 # % 5 % 4 # #% 4

9

Rijkswaterstaat spreekt zelf van een veranderingsproces van technisch naar functioneel beheer (V&W, 1995). 10

De volgende functies worden onderscheiden: aan- en afvoer en waterkering, scheepvaart hoofdtransportassen, scheepvaart hoofdvaarwegen, natuur en landschap, scheepvaart overige vaarwegen, recreatie en overig (V&W, 1995). - 12 -

5 D !< +&&*E 6 < %% 5 4 #% 3 #

O B

4

.

% P % O? RR % % ## PD #
"(, .! . % %4

%

4 #% 5 5% % 4

4

5 % 5

. 5#%

% % # #% ? # # #% 5 24

5 5

% % 4

- 13 -

")

& /+ $

% %% 5

5 8 4 % 4 . % # 5 +8 %

4 DS+GE % % D%4,E % . 4 #

4 % % . 4 9 / 0 # # % % . D

E% 4 % 4 4 5

% % 4 4 4 8 4 . % 4

8 8 4 .

/ 0 % # % 4

",

&

(voorstellen voor) beleid of beheer interactie met de samenleving

Samenleving

meningen, gegevens en modellen Fysisch gebiedssysteem

figuur 3: Denkmodel - 14 -

4 % 5 % 5 4 # .

5

# #% % 5 % ? 5 . : S++G #% % % $ 5#% 5 5 5 5

% &

Wat zijn de oorzaken van storingen die optreden bij het tot stand brengen van sturing in het watersysteem?

5 + ,% % 5 5 %4, % - 1 ' (

1 ( G% %4 ( G *5 % # % #%

% 4 + - & 1 2 - 1 8 5

8 %4) 0 ; 3 - 1

"0

1

8 5 % #%

= 4 5 ? %4, 5

% 5 5#% % #% - 15 -

#% % > #% 4 % % #%

5

% $ % % % > #%

5 D%4 ,E 8 5 = 4 #%

% 4 % 4 $

. % # 5 . . % . #% % #% . # D 3 +&;+J"

+&;0J +&;0E

% 4 % #%

+ !( % #% % 5 5 # # 5 B < T1 $ C D<1$E # 3 B < % ? < ? 1 C D< ? E 6 # B3 #% CD3
% 3<% # = 5#% % #5 # #% 8 5 # # = % 5 % 4 8 5 # 3 6 # 5 % # #% . # % # 8 # %

5#% % # D #E #%

5 D"

+&;0E 5

%4 # 4

#% 4 # 5 % 5 #% # <? 3< % 5 # % 5 <1$ 8 5 # % 4 5#% 5 #% 4 4 % #

# 4 5 D E # # 4

% 4% # 5 # # 8 5 - 16 -

# % # 5 J # J

% #4 5 # #% %

% 4 # +5 F

# . #5 + !)

0

# = # D<1$E > # = D3
B C

# % 5 5 . #% #.# 5 + !2 . # + ! 3 4 5

4+ !54 % % %40

%

1 Stromend water in een dynamische maatschappij

2 Inzicht in beslissen over water: de theorie

3 Integraal Water-/Milieuprojekt Eper Beken 4 Integraal Waterbeheer Zwarte Water en Zwarte Meer 5 Gebiedsgericht beleid Noordwest- Overijssel

6 Conclusies: leren van de praktijk 7 Stromend water voor een dynamische maatschappij

8 Integraal waterbeheer in de hand

figuur 4: Leeswijzer

- 17 -

'

$

Wie maakt beleid? denken is het evenwicht tussen overheid en samenleving bij beleidsvorming verschoven richting samenleving en is de klassieke taakverdeling tussen overheid en samenleving verdwenen. Overheden worstelen nu met de vraag wat daarvoor in de plaats is gekomen of zou moeten komen. Wie maakt beleid? Is dat de overheid, de samenleving of allebei? Hoe verhoudt zich dat met de eigen wettelijke taken en verantwoordelijkheden? Wat is nog de rol van de volksvertegenwoordiging in dat geheel? Moet de overheid sturend of juist volgend zijn? In de huidige beleidspraktijk worden deze vragen op verschillende manieren beantwoord. Verschillende werkwijzen worden uitgeprobeerd, nieuwe concepten worden bedacht en er wordt volop gediscussieerd over ‘de juiste aanpak’.

MARKELO - Het rijk, de provincies en de wateren zuiveringsschappen zijn verantwoordelijk voor het beheer van het water in Nederland. Om daarbij niet zo maar iets in het wilde weg te doen, is een beleid nodig. In dat beleid staat in grote lijnen wat er in de komende periode gebeuren moet, en hoe en door wie dat uitgevoerd moet worden. Vroeger werd beleid door de ambtenaren van achter hun bureau gemaakt. In de loop van de tijd is dit echter veranderd. Noties als onder meer ‘klantgerichtheid’ en ‘terugtredende overheid’ hebben de overheid geïnspireerd om steeds meer een beroep op de samenleving te doen om ook ideeën in te brengen en mee te praten over wat wel en wat niet gewenst is. Deze interactieve of open planvorming heeft de laatste tijd een hoge vlucht genomen.

Hoe gaat dat in deze studie? In deze studie wordt geprobeerd te achterhalen, waar-door problemen die zich voordoen bij sturing veroorzaakt worden. Daarbij wordt gekeken naar de beleidsvorming en naar de informatievoorziening. De informatievoorziening is er immers om de beleidsvorming zo goed mogelijk te laten verlopen en moet daarvoor worden toegesneden op de wijze van beleidsvorming, maar ook andersom! Op basis van de resultaten van de studie worden aanbevelingen geformuleerd.

Overheid in identiteitscrisis De rol van de overheid bij beleidsvorming is daarmee danig veranderd en ook moeilijker geworden. Iedereen heeft immers verschillende ideeën over wat er zou moeten gebeuren. Daarbij wil men serieus genomen worden en ook wat van de eigen inbreng terug zien. Bovendien heeft de overheid ook eigen doelstellingen voor het beleid. Al deze zaken moeten aaneengesmeed worden tot een consistent plan. Door de samenleving te vragen mee te

( & ! " #

("

B 5 C 4 5 % . < % 5

5 % .

4 - 18 -

'

$

% #% 5 % 5 S++ F % % 5#%5 4 #%1 % $ % 5 %4 % .

$ #%

4 4 #% D8 4 +&;&E % 5 5 #% 4 #% D4 E . 8 4 #% %

% 5 %

S,, % %

4,( S,G #

5 % 5 % 5 5 $ 5

#4 S,*

. #%

5

#4 S,) % % < % S,0 %.% 4 4% 4 % . #% # %4 5 .

((

#! &

% D % E . 4 #% . 1 A D+&;;E% 4% 4 # = 5 5 4 % %

((" 6 ! % 7! 8 A D+&;;E 4 % 44 # 5 8 4 %4 % 8 - 19 -

'

$

4 #% % # 8 . 4 $ 4 % .

5 # A 44 # 5% J #% % % % J # 5% % #% 44 #

J #% % 4 % . J ## 4

((( 7! & 8 A % # # 8 # % . % 5 %

STURING

Grens systeem van besturing Informatiestromen figuur 5: Besturingsparadigma van De Leeuw (1988)

- 20 -

'

$

4 $ 4 . 9 4 . 4 # % 4 % 48 % 4 % % 4 % A 1 A % % = 5

S++ 4 % % % # = 4% #% %

D E D # E #

5

F #% # 4# % 4 # 5

5 #% 5 ? % % #4 %

## %

# #% #% % #%

figuur 6: Sturing in het waterbeheer

- 21 -

'

$

5 %

#% 5 #8 #% LL #%

&

# % 4 5 #%D +&&)E2 5

5 4 4

# % 5 5#% %

A %

# 5% 4% % F # %

4 % % % # % % %

% 4 # % % % #% # 5 %

5

5 % # # 2#% % # 4 # % % 44 # A

5 = # = % %

% % 5 D8 4 +&;&E $ # 5 $ D > E #% % # 8 % # % % 5 %

. % . % 5 4 % - 22 -

'

$

#%

%

* 8 % 4

5 #

% 4

4 5

8 #% % 4

5 # % # D E 4

4 5

! " # E $ 4 . .

# % # 4 # DU

+&;&J +&;&E

% 4 % 5

4 2 % 5 5 5 4 . 4 . 4 .

8 4 . 4 % # %

#% 8 4 . % # 4 % . ## 4 5 8 4D+&&,E

5 % % 8 4 % % 4 5 1 #

#% 5

8 4 8 4 % 4 5

% 4 % 5 #%

44 # $

11

De rationaliteit van een beleid komt daarbij tot uiting in de houdbaarheid van de onderbouwing van het beleid in termen van doelen en middelen (finaliteit), oorzaken en gevolgen (causaliteit) en normen en waarden (normatief). Een beleid is legitiem als het aanvaardbaar is voor de betrokkenen (Hoogerwerf, 1992). - 23 -

'

$

8 4 5 #

()

-&

8 # % #4 $ # #% % % 4 % LL 4 #

% % # % # %

#% 5 4 # 5 #

()" . 8 9 8 # %#% 5 . # % # D *0 5 %

#% #% %

%#% D"

+&)'J. +&;'J8 4 +&&,J

!< +&&(E1 !V D+&;*E

% B8 4". 2 .C 5 # ## 5 % 4

#

1 ! V #% %4# . J # C J # J 44 # J #% -

5 4 #% % 1 !V

12

De consistentie-activiteiten worden in de literatuur met verschillende namen aangeduid. Zo heeft Hoogerwerf (1989) het over ‘beleid ontwerpen’, Hoppe (1985) noemt het ‘het uitdenken van beleid’ en (1980a) ‘beleidsontwikkeling’. Alle bedoelen hiermee het op een technisch-rationele manier ontwerpen van beleid. 13

Bijvoorbeeld scenario’s voor economische groei of voor de ontwikkeling van het broeikasef-

fect. - 24 -

'

$

# #

5

% 5 % # Tabel 2.1 Eisen aan activiteiten

figuur 7: Iteraties

4 # # 9 5 # % # #% 4 4 % # #

#% #% # #%

# ? % 5 5 % 44 # 5#% 5 % 5

4 # W 5#% - 25 -

'

$

$ 5 LL 4 5 D1 !V +&;*E #

% % # 5 - # # 5

# % 5 4 8 # #

4

()( 8 9 % #% % % %

5 # / 08 5 # % % # #% # # # 4 # #D EJ # #J # # 5 #% # 8 % 5 # # # 5 # J 4 # J # J % #

(,

+

% # 5 % # % #% #4 4 5 4 5 4 % 4 #4# 4# 5

(," ' + : 4 5 > 4 % 4 % 4 # 4 D !

+&;*E % N - 26 -

'

$

D #%EN 5 % N

2 % 5 4 % 4 # #4#

(,( '+ &%+ & +: 4# % 4 % 4

4 4 5 #% # % # 4 % % 4 #4 4# % 4 % 4 % # 5 : 4 4 % % 4 % 4 %

$ # # gegevensoverdracht

zender van informatie

ontvanger van informatie

5 #%

% 4# 4

4 # 4 F 8 5 #%

% 4 %B 4 C5 5

5 4 %

B 4 C% 5 5 5

5 # 4 : % 4 % 4

4 # 4 4 % % 4% 4 5 5 % % %

D E $ # % #% 4 % LL 4 # #

4 5

%

8 4 4 # 4# % 4 # - 27 -

'

$

$ 4# 5

% #4#

8

5 % 4 # % 4 5 #% D A +&&*E # W 4 # J% 4 ! #

F

> 4 J% 4 ! # 5

% #% J % 4 <

% % 4 % 4 % %45% 44 % 4 4

B C % 4 1 5 4 % 4 <

% 4 8 5 #% 8 % - # 5

5 % #% % ?5

#% # # 5 % 5 % % 4 % 4 4 % 5 % # # 2%

% % 8 # % 5 5 5 %

% 5 2 5 4

% 5 5 4 # % 4 # J % 4 # # 5 4 J 5 T% # # 2 % 5 4# # 4 % 4 #4#

5 % #% - 28 -

'

$

factoren van invloed op specificatie:

specificatie aan de hand van:

· · ·

· · ·

referentiekader van de ontvanger aard van de activiteit en/of beslissing doel van verzending

onderwerp detailniveau betrouwbaarheid

(,) + $ 8 9 4 % 4 . 8 D E 5

4 % 4 #

S,; % 4 . $ % &

' ( )

(0

*$%&

24% 5 #

4% = # # # 9% ! 9 D+&)GE % . # 5 D5 +&;;E? #% .

9 4# . %

14

In het kader van deze studie mogen ‘besluitvorming’ en ‘beleidsvorming’ als synoniemen worden beschouwd. - 29 -

'

$

#% D EJ #% 5 D #% #% E

1 5 4# % #% 24% % . #% Tabel 2.2

Besluitvormingstypologie van Thompson en Tuden (1964)

. 9% 9 #% 1 % . #% 5 5 . #% #% <

A

C B C $

% #% #% # $ #%

% B 5 #% #% # % % #%

% D 5 #% #% 9% 9 5% #

> # # % # % # # B < % C% . 9% 9 % 5

. . 5#% #% = # #

# 4# . % 5 ## D E T4

# J % % D E T4

#

- 30 -

'

$

Tabel 2.3

Beleidsvormingstypologie

!

" #

$ #

" #

" #

$ #

$

. #% . # % 5 8 . DE

5 % 5 ## % 4 4 % 2 % 5

## . DE % #% % # $

5#% 4 % 5

5 DE8 # 5 # # 8 . % DE 5 5 4 % 5 # # 5 . 4 . % %

#% .

(0" 6 !!

- 31 -

'

$

5 % > " 5 4 #% $

% > 5 #% % % > % 5 #% %

5 D5

E 8 % > 5

% D +&&GE

5 % 5 4

D

% 44 # E1 5

D"

+&**E “(....) Because of the psychological limits of the organism (particularly with respect to computational and predictive ability), actual human rationality-striving can at best be an extremely crude and simplified approximation to the kind of global rationality that is implied, for example, by game-theoretical models. (....)” (Simon, 1955, p. 101)

% 4 5 ? 4 5

5 %

? # 5#% % 5

# 5

%

4 #%

5

% # 5 4 % 4 # 5 5

B C$ 55"#

5

% % # 2 5 5 # #% 5 % 5 4 5

#% # 5 4

% . B#% # # C

5 # #% #% % # X

# # 5

% > 2 % % # X5 # #% % = 5 % $ % 15

Aan dit verschijnsel worden verschillende namen gegeven: ‘ontwerpen van beleid’ (Hoogerwerf, 1992), ‘systems analysis procedure’ (Miser & Quade, 1985), ‘decision process’ (Simon, 1960), ‘beleidsontwikkeling’ (Kuypers, 1980a), ‘strategic decision process’ (Mintzberg et al, 1976), ‘kritische problematieken in het beleidsvormingsproces’ (Hoppe 1985), ‘beleidsvormingsproces’ (Koppenjan, 1993), ‘beslissingsproces’ (Boersma, 1989), ‘besluitvorming’ (de Bruijn et al, 1996). - 32 -

'

$

# 2 % 5 5 % 4 % % 5 $ % # 8 4 LL % 2 % 5 % > # #

# 8 % # %

# # # 5

# #

5 % > 5#%

figuur 8: Positie van beleidsvormingstheorieën.

5 5 D+&&GE # 5#% # #

%4 + % % #% # % % # = 5 % 4 5#% % % % 9% > D5 84

6 +&&'J9

+&&,J

+&&(J A +&&*E$ # # D A +&&*E ## % #% # D5 9

+&&,E

- 33 -

'

$

9 5 5 % >

5 % < # % 44

5 % > 5#% #% % % 44 # $ % 1 !V D+&;*E 5 % #%

5 4 % # % 1 !V 5#% % % # X #% #

#% # % A DA +&);J . !A +&)(E # 5 % A 9 5#% 5 #% 4 # 5 A #

# 5 % 5 8 4 D+&&,E 5 5

5#% A #% % # #% % 8 4 # #

% 5 % % # 5 5 2 5

# % > 5 % # SYNOPTISCHE BENADERING IN DE PRAKTIJK D . ! A +&)(E 5#% “Wij gaan iets nieuws beginnen.....”. Zo opende de voorzitter van het bestuur van de sectie betaald voetbal van de KNVB, #%% Jos Staatsen, de spraakmakende persconferentie waar # #% % < bekend werd gemaakt dat het televisiekanaal ‘Sport 7' opgezou worden. Een goede illustratie van synoptische % richt beleidsvorming: een rationeel besluit en in één grote stap # letterlijk en figuurlijk naar het ideaalbeeld. Zoals bekend is

#% 4 het in de praktijk anders gegaan. ‘Sport 7' is gestrand. Er was te weinig rekening gehouden met de kracht van de bestaan 5 de situatie en dus eigenlijk met de sociale en cognitieve 5#% beperkingen waaraan dergelijke besluitvorming onderworpen Daarmee wordt de stelling van Braybrooke & Lindblom 44 # is. (1963, p.41) onderschreven, dat er in de praktijk geen voor

beelden te vinden zijn, waarmee de werking van de synopti 5 sche benadering kan worden geïllustreerd. D8 4 +&;0 +&&,E . #% D . ! A +&)(E #%5 # # : #% S,,D# #% 4 . E

- 34 -

'

$

4 5 4 5

# # % 5

% # . . 4.#% #% #% #% %

# 4 #% . #% # # % .

5

# 5 #% #

# # # 5 % #% 5#% 4%

% #% % 5

5 # #

(2

6 ! '

1 #% % % % 4

% A % % # % . % % 4 % % % 6

figuur 9: - 35 -

'

(3

$

4$%

4 %.% 4 : %.% 5 %.%

Sturing komt alleen tot stand als: a. de beleidsvorming volgens de beleidsvormingstypologie verloopt; b. de benodigde consistentie-activiteiten volgens de rationele probleemaanpak worden uitgevoerd; c. de benodigde draagvlakactiviteiten voldoende worden uitgevoerd; d. het informatiesysteem de benodigde informatie voor de activiteiten kan verstrekken.

%.% . # %4 ( G * #% . # < T1 $

< % ? < ? 1 3 #% 5

(5

-$

#

.

% #% 5 8 . # #% #%

4 4 %.%

8 . 5 #% % & %

1 5 D+&0)E

(5" 6 ! % % 5

% # 5 5 %

# % % % 4 . # 4 . %

- 36 -

'

'7

$

,

# % % # # # 5

D5 S,,,E # 8 % 4 J 5

J , # % % % #% J

5 J 9 5 J 5 5 % # % %

# % % % % 4

% # % 5 #

% % # % % 5 4 % % 4 % #% 8 5 # #

% # % # #

% #% '7'

(

8 4 . % % # 4 8 4 . % . #

5 . #% 44 #

DB = CE 2 % # % % :5 % 4 . 5 % 4 . LL 4 % # 5 # 4

- 37 -

'

$

figuur 10: Informatiesysteem

% 5 %4 % 4 . 4 5 #

4 % 4 .

% #

% 4 . % # % # % # % 4 . 4 4% #% #% 44 # #%

#% 4 #% 4 #%

$

5

#% . DB = . CE

% 4 . % #% #% % #% #%

landbouw

oppervlaktewatersysteem

drinkwaterwinning

industrie

Invoer

grondwatersysteem

natuur en landschap

Uitvoer

.

recreatie

visserij

scheepvaart

veiligheid

niet-gebruik

figuur 11 : Informatiesysteem met model van het bestuurde object

8 % 4 . % B

;$ .

8 % # = .

4#% 4 . D3"E 4 - 38 -

'

$

5 "2 . % # W 4 .

D+&;& 0E

5 . % 4 . % 4 .

$ 4 % 4 5 5 #% S,G #4# 2 5 5 % 4 .

#4# 4 % 4 #4# % # 5 4

#4# % 4 . 2 4 #% 5

4 5 #%

2 % #% 4 # % 4 % # # .#% % . . # D# E % D E #% 4 5

D5 6 +&;;J 9

+&&*J 1 7 #>

+&;)J +&&*E 8 % D E #% #% 5

#% . . 4 #% D 8 9%

+&&)J < %4 +&&GE $ 4 . #% #% 4 % # D +&&)E: #% 5 % 4 4 %4 5 4 5

5#% # 5

% # % % # .

D+&;& +& 5 9

+&&* ;E # >

16

Beleidsanalyse is een vorm van beleidsondersteunend onderzoek met als doel het verhelderen van keuzesituaties (Geurts en Vennix, 1989). Beleidsanalyse is rationeel-wetenschappelijk van aard (Geldof, 1994; van der Heijden en Thissen, 1996). - 39 -

'

$

<

8

5

4 2 %

LL

4 5 =

8 %

5 % 5 4 (

5 % % 4# T4 4 5 D" +&0& #

+&;&E 5 > 4 5

4 5 # 4# J % 5 % #

44 # J % 5 % % #

" *+, "

# " " " " "

(5( 6 !! & 8 # % % % . 8 . S++ 4 , % D+&;(E % . 5#% % . 8 . 4 5#% % %% 8 . % . % % # % 8 . 4 % #".

#% # %

# % % # - 40 -

'

'7'

$

B % C B C % . 5#%#

5 8

5 % # % 1 # % # 5 $ 5 5 # 5 4 5 5 4 5 #%

% . % 4 # F $ #% # % . % 8 F D E ?5 %

% 5

5 5 % 4 F % %

4 D E % 4 . # 5 # W % 4 % 5 4 45 '7''

$ % # % % 4.#% #% #% #% .

5 % . % . #. # . % .

. 5 # 5 5 % .

5 4

# % 5 ?5

5 5 5 #% #% 5 4.#% #% . % . # # #% . # # # #% .

#% # # #% #% #% 4 # # #% . % 5 5 #% 4.#% #% . - 41 -

'

$

" % 5 #

#%? F # F % 44 #% % D E 44 '7'+

" % # #% 1 % . 5 .

5#%

#% %

% . $ . VOORBEELD GETRAPTE STURING In het Gelderse waterhuishoudingsplan 1996-2000 (Provincie Gelderland, 1996) wordt om de verdroging te bestrijden als taakstelling opgenomen "Het effect van de vermindering van de grondwateraanvulling door donker naaldhout op de Veluwe wordt met 25% gereduceerd ten opzichte van 1994." Op deze manier wil men een extra grondwateraanvulling bereiken van 5Mm3/jaar. Om dit te bereiken wordt voorgesteld dat de provincie in samenwerking met de boseigenaren, de Boscommissie, het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en de waterleidingmaatschappijen zal bevorderen dat de toename van het areaal donker naaldhout wordt omgebogen in een vermindering. De doelstelling heeft betrekking op het grondwatersysteem. Men wil immers de grondwateraanvulling vergroten. De maatregelen hebben betrekking op zowel de gebruikers (bosbouw, natuurterreinbeheerders en waterleidingbedrijven) als op de overheden. De provincie wil in overleg met het ministerie het Meerjarenplan Bosbouw aanpassen om de aanplant van andere, minder waterverdampende boomsoorten te bevorderen. Met het aangepaste Meerjarenplan wil men de gebruikers bewegen om andere boomsoorten aan te planten.

% # 5 4 5 % %

#% % % 1 % 5 F 2 D # E #% % . 5 #% #%

# % % 4 #

# #% T4 3

> # 5

# 5 $ % % # # 5

# 4#

# 4# 5

4 - 42 -

'

$

# 5 # #% $ % ?% # %% % #% $ 5 4

#%

# #% %

% % 5 #%

% # 5

% 5

< #% %

5 % 4% % % % $ * 2 4

5 4 5#% % % 4 #

$ % #%

< #% 5

% # < #% % #% 5 %

% 4%

4 #% 5 D@ +&&0E %

#% 5 5 # # #%

% LL

% % 4

(5) 8 . D #E 5#%5 4 S,+ F 5 %

% # F '7+

# % . 5 #% #

% . D

E F 2# 5

2 # % #

5 2#

#% F 5 F % 5 4 # % #D5 S,;,+E$

% - " D-"E

- 43 -

'

$

4 8 -" % 4 # % 4 . % 4 % F '7+'

?

4 4 5 %

% #24% % % 1 /0@1 1 1 % % % ? # % % #% %% % #% 5#% % # % 8 # 4 5 % 5 $ % # '7++

8Y # 8 # % #% # % % 5 % 9 % #

%

4 ?

% %

% 4 4 44 # ?5 5 %

4

8 #% 5 5 #% 5

#%

- 44 -

'

'7+2

$

5

F 7 % #%

% 5 4 8 44#> < 5

#%

5

& @ # 5 #% % LL %

5 F # % D E % 5 % 5 4

INTEGRAAL WATERBEHEER EN GEBIEDSGERICHT BELEID Tot nog toe is in dit boek vooral gesproken over beleidsvorming bij integraal waterbeheer, met het watersysteem als bestuurd object. Waterbeleid komt echter niet alleen maar tot stand in integraal waterbeheer projecten, maar in toenemende mate ook in bredere projecten zoals gebiedsgericht beleid. Wat zijn nu de verschillen tussen integraal waterbeheer en gebiedsgericht beleid?

De verschillen De verschillen tussen integraal waterbeheer en gebiedsgericht beleid komen tot uiting in zowel het bestuurde object als in het besturend orgaan. Het bestuurde object bestaat bij integraal waterbeheer uit het watersysteem. De objecten waarop andere beleidsterreinen als milieubeheer en ruimtelijke ordening zich richten, zijn in dat geval onderdeel van de omgeving. Bij gebiedsgericht beleid is het bestuurde object breder. De breedte van het bestuurde object hangt af van het aantal beleidsterreinen dat in de beleidsvorming betrokken wordt. Zo zal bij een gebiedsgericht beleid project dat beleidsvorming op de terreinen waterhuishouding, ruimtelijke ordening en milieu omvat, het bestuurde object bestaan uit het gehele systeem dat te zien is in bijlage 2. Voor wat betreft het besturend orgaan is het verschil dat bij een integraal waterbeheer project alleen waterbeleid wordt gevormd en bij een gebiedsgericht beleid project naast waterbeleid ook beleid op andere betrokken beleidsterreinen wordt ontwikkeld. De organisatie zal daarmee ook verschillen. De activiteiten blijven echter hetzelfde. Afstemming versus integratie Met het verschil tussen integraal waterbeheer en gebiedsgericht beleid kan ook het verschil tussen afstemming en integratie worden toegelicht. Afstemming vindt namelijk plaats tussen (de beleidsterreinen in) het systeem van besturing en (andere beleidsterreinen in) de omgeving. Van integratie is sprake als beleid en beleidsvorming op meerdere beleidsterreinen binnen het systeem van besturing geïntegreerd worden.

- 45 -

'

$

(5, -$ % %

#% % #

5 . # % % #% # 1 5 D+&0)E8 #

D5 'E % % . 4 B C4 # &

figuur 12: Model van het strategisch beslissingsproces (Mintzberg et al., 1976)

<

5 # 2 % 5

#%

4

%

5 # #% 5 # 5 #% 1 #

% 5 @

4 #% #% . 44 # #%

% 5 1 - 46 -

'

$

5 #%8 # % #% % # #% #

# % % 5 # D E " 5#% #

% # 4 5 4 D E 5 . 5

. # 5 5#% 4

5 4 4 5 5

Het sturingsdilemma bij te sturen tot een gewenste ontwikkeling. De integratie heeft echter geleid tot een grote toename van de complexiteit van de beleidsvorming. Er moeten meer, soms tegenstrijdige doelen gediend worden. Er zijn meer, soms met elkaar samenhangende relaties van belang. Het zicht op de oorzaak-gevolg relaties is minder helder en de meningsverschillen over de gewenste uitkomst zijn toegenomen. Beleidsvorming wordt daardoor steeds meer van het type waardoor het tot stand brengen van een consistent en uitvoerbaar beleid steeds moeilijker wordt. Daarmee wordt de sturing echter ook bemoeilijkt. Voor wat betreft de moderne integrale beleidsproblemen staan overheid en samenleving dus voor een dilemma. De vraag daarbij is hoe sturing wel tot stand zou kunnen komen. Deze vraag wordt in hoofdstuk 6 en 7 beantwoord

MARKELO - Er is in de jaren ‘80 en ‘90 een tendens waar te nemen dat men beleidsproblemen in toenemende mate integraal aan wil pakken. Vroeger maakte men het beleid per sector. Daarna ging men integreren binnen het eigen beleidsterrein en met de introductie van onder meer gebiedsgericht beleid en het ROMgebiedenbeleid is men ook begonnen met de integratie over meerdere sectorale beleidsterreinen heen. In het licht van de notie van sturing is dit een interessant gegeven. Eén van de redenen van integratie is namelijk dat het steeds moeilijker is om binnen de eigen beleidsterreinen tot een oplossing te komen voor de moderne beleidsproblemen. Er zijn, met andere woorden, binnen de beleidsterreinen onvoldoende mogelijkheden om de lopende ontwikkeling

. # #

% % 1 5 # 1 ! V D+&;*E 5 D5 E

- 47 -

'

$

Tabel 2.4 Transponeringstabel activiteiten Miser & Quade (1985)

Mintzberg (1976)

probleemanalyse

bepalen scenario’s voor de toekomst

ontwikkelen en voorselectie van alternatieven

bepalen van effecten van alternatieven

vergelijken en rangschikken van alternatieven

recognition diagnosis search/screen design analysis evaluation judgement evaluation/choice

# B T#%# C B% C5 # % 4 % . # 5 % % 1 5 % #

#% 5 % % #% %

# # . # 5 %.%

- 48 -

+

, < $-A> ?

) ' ;1!% <% 6 )"

&

$ 8 # <1 $ D < T1 $ E % 4 4 $ 4 % bos/heide Pompstation drinkwater

landbouw recreatie water Eper Beken waterlopen wegen

VLASBEEK

A50 Tongerense Veen

PAALBEEK

TONGERENSE BEEK

APELDOORNSCH KANAAL

DORPSBEEK

KLAARBEEK

IJSSEL GRIFT

Wisselsche Veen VERLOREN BEEK

1 : 100.000 0

1500

3000

figuur 13: Ligging gebied IWM Eper Beken

8 5 $ 8 % 4 3 4 #,'''% % ##% %4 #

5 % 9 < #%

4% 5 % #% % 5 4 # 3 4 5

% 2 9 $

9

8 #% 4% % - 49 -

+

, < $-A> ?

2 % 5#%% $ 5 % 4 # % % 5 #% % 4 8 < #% 9 5 5

"#% 3 A #% % # # 5#% 5

8 #% 5 5 8

$ % 4 $ #% 8 #% %% %.> #% % % % %% # 3 4 #

% # 4

##% %4 # @ 8 % #% D1 +&&,E +&&, # 3 % 5 #% % #<1$ 2 % # % #% # 5

% 5 45 #

4 # 45 # % # <1 $ 6$3<2 ? 4 # # 8 #<1$ # 8 #% D8 EJ 1 2 D12EJ 2 6 $ D26$EJ 4 $ D E 5 % # <1$ % . % # 8 "3AD"#% 3 A #%E 5 % # 26$ 5 % % # <1$ % 12 # M M 17

De REGIWA-regeling (REGionaal Integraal Waterbeheer) was een regeling om de totstandkoming van projecten van integraal waterbeheer middels subsidies te stimuleren. Dit om na de verschijning van de derde Nota waterhuishouding praktisch invulling te kunnen geven aan integraal waterbeheer. De regeling is eind 1994 beëindigd. - 50 -

+

, < $-A> ?

# 8 # # % 4 5 # % #M % %

M DE % #% 8

# #%

% % # % <1$

% 4 <1$

% % 5 4 %%

)(

# # D<1 $ E D # E <1$ % #% 6 % #% # 3 % # % #% % #% 6$3<2 #% 5 4 % 5 5 4 % #% 4 # #%% # # <1$ % % #

figuur 14: Organisatie IWM Eper Beken - 51 -

+

, < $-A> ?

% #% 5 4 #% # 4 # 5

# $ # 26$ 8 5 #% # 4 # # 6 # 5

4 # #K % # 8 % #% % # 6$3<2 #

# % % #% "#% 3 A #%D"3AE 5 % # # 4 # %

% $ 5

% 4 5 8 4 # 8 #% # % % #%

% 12 % # % % 4

))

%

A /B'72E / *0 % #<1$ # % % # LL #% D E # % # #%

))" '1<% 6 <1 $ # % 5%

8 # # % # 4 # % 5 #% % 4 +&&, % 4 % # 5 D # E #% 4 # % % 5 #% # D

.T E # 6$3<2# 6$3<2 D%

- 52 -

+

, < $-A> ?

E % # # 4 D E

figuur 15: Projectverloop IWM Eper Beken

# <1 $ M4 #.#M D M5 NM M% 4 NM .T M 4 NM % 5

5 # E

))( = & 8 4 % # $ 2 % $ 5 5 4 W % +H , 0H; 8 5 #%% #% % 4 W %

5 5 5

% D E 4 #

% 5 D #

E % 5 4 W D #% # E 4 4

5 D . T E # % 5 #%8 5 #%% 4 4+''''' 5 #

- 53 -

+

, < $-A> ?

figuur 16: Projectverloop Klaarbeek

5#%5 4

5 % 4

# % # 6$3<2 # D

T T#%# E6 % 5 4D E1

% % 4 +&&,% #<1$ 8 # 8 6$3<2 # 6$3<2 $ ,)+&&(

% 4 #% % #D% E8 # +&&( D E

))) -6< % 4 26$ $ % # 26$ 5 % $ 8 % # D

# E +'' 4 # % # #

D # E % 4 % 1 %

5 #% % # +('' % 5 %% 4

+(''5 5#% #;'' % #% # *'' D E D E 8 # 4 4 % % 4 #

- 54 -

+

, < $-A> ?

search

screen

judgment Ev/choice diagnosis

authorisation

design

implementation

recognition

analysis evaluation

bargaining ev/choice

AANVANG IWMEB

figuur 17: Projectverloop ARBE

D E 4 % % % 5 #%

# D #%T# .E % # <1 $

6$3<2 5 8 % $ 8

% # D # E 5 D #%T# E 2 % % % # #% #%

4 % #% #% D% E $ #% % #% 4 5 $ #% #%

24 % #4 4 % D E

)), 4 8 4 8 "#% % 3 #% A #% D"3AE ? % % % 4 % 44 # - 55 -

+

, < $-A> ?

figuur 18: Projectverloop HOV

D # E #

"3A 4 +* +&&,% # 6$3<2 # "3A % % % D4 4 D E E % < #% 8 # # % <1$ ,& +&&, 8 5#% % 4D E"3A 44 4 %. #% % % T#%

% % D #% # E$

5 . #%D .T E 5 4 4 #.#

% < %% D E

# D +E 45 # 44 # % 4 D % < #% E

5 5 D E D .T E 4

44 # D T T#%# E

- 56 -

+

, < $-A> ?

% %

D% E #.# % % 4 8 D E 8 D .T E D T E D% E D E # $ 5 (G #% % % #% 4+''''' 4()'''' % #%

% #%% #4 # 8 : #% % +&&( % 4 % = 5#%$ 5 # 5% 5 5 $ %. #% % % % D ,E $ % = %

5 4 #% %

))0 1- 5 % #<1$ % 4 % # 1 D # E 8 #

figuur 19: Projectverloop MAP

# % % 4% 12 #% 5 #%

D - 57 -

+

, < $-A> ?

E 8 # D E % 12 5

% A21T DA2 1 # T #% E

A21T #

#%

),

!%

" &

% 5 D E # ( % D E #

)," %% '1<% 6 % # <1 $ $ # B4 #.#C 5 5

% % #

% 4 % # % 5% $

% # 45 . # 4 4 % #% F 4 % #% #% % #

),( !%= & # LL 5 5 4 # 4 6 % 5 % 6$3<248 " % % % #

8 4 # <1 $

- 58 -

+

, < $-A> ?

),) -6< 26$ 5 % # <1 $ % <1 $ % +'' $

#4 5 % # # % % # % 5 #% 44 # 5

4 # 4 % #%

),, !% 4 +22

$

+ "3A 8

% .

% < #% %

$ +22'

$

+

5 #% # % 5 5 #

#

5 % # # 5 #% # % # # # : % 4 %

# 5 # < #%% 5 % #

% +22+

$ '

,

5

5 4 % % $ 5

- 59 -

+

+222

, < $-A> ?

$ '

5 5 % 5#%5 4 $

% 8 % = % 5 5 % #

5 D% E 5 5

# # +223

) (%

: 8 $ $ 5 % #% 1

# % #% #% -A$ % 4 4 4 #

% # # 5

),0 !%1- 12 % # #% 5 1 % # 5

% .

% <1 $

% . % A21T 5 5 # 8 #% 1

5 % # 4 # 8

)0

=%!$%&

S,*5 . #% 5 4

. <1$ . S,* %

18

Provinciale Commissie Beheer Landbouwgronden. - 60 -

+

, < $-A> ?

. : . 5#%

)0" '1<% 6 8 #<1$ #% # 5 % % 4 % #

4 % # # <1$ % # J # # J 6$3<2 J % 4 W J 5 #% 4 W J 26$ 5 J <1$ $ J 8 < #% J "3A % J 12 # J % <1$ % % % 4 #

% # 5

<1$ # 4 # J 4 # 6$3<2 J 4 5 4 W J 26$ 5 J 8 D %% E J 12 %

%

# : % % %4 8 %

5 % % % #% # 5 5 #4# % ## 5 $ 5 % % #12

% % 4 % % % #% ## # 55 D E #

5 % # 12 #4# % 8 #12 #4# % - 61 -

+

, < $-A> ?

: 5 ,. 5 . <1$

26$ 8 J . 12

)0( '1<% 6% 8 # % % % #%

. % $ 4 D E # 5 #%% % 5 $ % 4

# # % #% #% 4 12 %45 . %

)0) * % '1<% 6 1 5 12 % . % % . . . 12 #% . . % % . . 5 % # % 12 5 % # # 5 6$3<2 # % % $ 6$3<2 <1$ % # # <1$% 4 4 % 44 # D #

D #%E D"3AEE # % 4 8 # 5#%5 4 #% 4 # 6 % 5

% % # % 44 # 4 1

% 4 # 8 5 #26$ 12 #% . % % % % 4 12% # #% 5 #% #%

<1$ D #%% #% 5 E % 12 - 62 -

+

, < $-A> ?

% 12 5 % A21T #.

)2

+

B+4 $B+4'

)2" + $ % #5 # $ % 8 # # % #% % 5 #% # # $ 5 1 4 # % # 5

5 %

5 % #$ 5 5#%4 % #5 %% J % # J % 2 1 4 J % 4 % % 44 #J % % < #% J% % % % % D 5 E% J % # % J 4 $ #% 4 % 4 #% 4 # 2 % % 4 4 % 4

44 % 5 #% 44 # 4 % 4 % 4

#5

)2( + % & 5 % # % % 5 8 5 % % 4

- 63 -

+

, < $-A> ?

$ 5 % %% 8

% 5 < % D< E % < . $ % % % 44 # % < $ % 4

% : . . # #

% 4 #% #% % 4 <1 $

26$ 8 % ? 4 5 #% #% #%

# : % . #% D E 4

5 % # % 4 #

8

% % # < #% % % 4 % #

% 8 4 % 4 %. #% % < #% 1 #% % #%

% #%8 % % 4 % 8 4 %

)3

* $% ! &'1<% 6

) $-A> ? C S,0 % %.% 4 % %.% <1 $

%.% S,0 Sturing komt alleen tot stand als:

<1$ % 4 5 % #<1$ # 26$ 8 % #12 D E # <1 $

26$ 8

- 64 -

+

, < $-A> ?

5 J 5 J #% ! " 5 % #J 4 D E

. % #J ## 4 12 % #% % 4 a. de beleidsvorming volgens de beleidsvormingstypologie verloopt:

D E # <1 $

26$ 8 . 12 % . b. de benodigde consistentie-activiteiten volgens de rationele probleem-aanpak worden uitgevoerd:

4 # # 5 % # #%

D5 #% C 1 5 DS((E #

# ,+ ,G$ #% D E

5 # # # <1 $ %

5 5 5 # # 5 $ 5

26$ # $ + 5 # 5 % <1$

26$ % # 1

#% - 65 -

+

, < $-A> ?

# # 8 $ ,

#% . % % # . 12 % # # c. de benodigde draagvlak-activiteiten voldoende worden uitgevoerd:

12 8 5 #

% $ 8 % # D E # % =# # d. het informatiesysteem de benodigde informatie voor de activiteiten kan verstrekken:

9 D E 4 % % # 8 % 4

# 8 D#% 4E5 45 4 # #%

%.% <1$ # % 4 . % 4 < 5 % #

19

‘Door schade en schande wordt men wijs.’ - 66 -

2

. & ( *D $-?*=

, / ' & > ' > 1 ,"

&

$ +&&, 6 5 % % ? < % ? 1 % # <? D < % ? <

? 1 E8 % natuur landbouw/natuur

Zwartsluis

Locatie keersluis Ramspol

landbouw

MEPPELERDIEP

water water/natuur

ZWARTE MEER

waterlopen wegen

Genemuiden

projectgrens

Hasselt

ZWARTE WATER

OVERIJSSELSCHE VECHT

IJSSEL 1 : 180.000 0

2000

4000

6000

figuur 20: Ligging projectgebied

8 ? 1 5 > 4 % ? < 4 % @ % ? 1 % 5 % % ? 1 # % 8 ? < 4 ? % ? 1

3 4 #% " - 67 -

2

. & ( *D $-?*=

< % 1 % ? 1 % ? 1 % 5 5 #% ##%5 8 ? < # 4 ##%

% #% 8 # 8 % # 4 5 #% 2

5 % ? < 5 % ? 1 #% % 8 #% % % ? 1 5 #% 5 % #% % % % 5

% ? 1 % ? < < # #% 5 % $3 #% D +&&(J8 2 +&&*E 8 %% % % 6

#% % 6 5 D +&&(E #% % %% %4. J 4 % % % % J 4 4 # % J 4 # D E % % 5 %% % ? < % ? 1 4 # #% M ##%

% % M M #% M 4 4 # M # M M # M M M M #%M M 5 M M M M4 M M 444

M M M D9 +&;&E % % 6 4 # M 5 M M #%M 5 4 # M M45 4 # 8 # 4 #% 4 # #% % D +&&(J !< +&&(E

- 68 -

2

. & ( *D $-?*=

% B&' 6 % % ? < % ? 1 % 4 % %% F # # # % %

# # # % % % +&&, % <? 6 % # # % %

% # 45 % % 6 %

#% # # % #<? Q8 % % %

% % D E % 4 #%

%

Q D8 2 +&&*E 4 #

% 8 # 4 + 4 4 , 4 ( 4

5 # % #%

% <? % % # 6 #

% 6D5 E$ % 4 %. % ? 1 ? <? 6 % < ? 8 # 6 4%

% % <? 4#

% 5

% #<? # <? # %

5 % % # % 6

- 69 -

2

,(

. & ( *D $-?*=

& & 4 6 # % % ? < % ? 1 % # # #

# 5 # % 5 % % # % 4 F % # 5 Klankbordgroep - Gewestelijke Raad van het Landbouwschap; - Noord Nederlandse Waterschapsbond; - Hengelsportfederatie Oost-Nederland; - Koninklijke Schippersvereniging Schuttevaer; - Staatsbosbeheer regio Flevoland; - Bond van Beroepsbinnenvissers OostNederland - Stichting Waterrecreatie Ijsselmeer en randmeren; - Visserijvereniging de Hengelsport Zwolle..

Stuurgroep - Provincie Overijssel (voorzitter); - Rijkswaterstaat, directie Oost-Nederland; - Rijkswaterstaat, directie IJsselmeergebied; - Ministerie van LNV, regio Oost; - Vertegenwoordiging gemeenten; - Vertegenwoordiging waterschappen;

- Provincie Flevoland.

Projectgroep - Rijkwaterstaat, directie Oost-Nederland (voorzitter); - Rijkwaterstaat, directie IJsselmeergebied; - Ministerie van LNV, regio Oost; - Provincie Overijssel; - Provincie Flevoland; - Vertegenwoordiging waterschappen;

Werkgroep Eutrofiëringsbestrijding (BEZEM)

- Vertegenwoordiging gemeenten; - Rijkswaterstaat DWW; - Rijkswaterstaat Dienstkring Zwartsluis; - RIZA.

Werkgroep

figuur 21: Organisatie IWB-Zwart

# #K % % 5 #% 5

8 = % #

20

Tijdens IWB-Zwart zijn de directies Overijssel en Gelderland gefuseerd tot ‘directie OostNederland’. - 70 -

2

,)

. & ( *D $-?*=

%

A /B'72E / *0 8 # 44 1

#% 4 % # $ # #%

# #% % # D # E

8 5 % $

5#%

% 5 > 5 % #% % $ #%

D +&&(E #% D E 4 % #% ++ +&&( #% 4 % 5 D .

% E search

screen

judgement Ev/choice diagnosis

authorisation

design

1

2

recognition

3

analysis evaluation

bargaining ev/choice

figuur 22: Projectverloop IWB-Zwart

5 5

8

% #% #%5#% 5 % % % # D E $ D E - 71 -

2

. & ( *D $-?*=

D E 5 % 4 5 #% 8 LL 5 44 # D . E

# . D1-2E . #% D T#%# E 8 $ # % 4 % 1-2 # % # #% #

#

# 4+ (D % # M #% % % E % % 3

5 #% 4

5 #5 4

4 4 D E4 4 # + ( #%

2 4* +G +&&G D% E 5 # +&&G +&&G #%

#% #% # 4 * 5 ,+ 4 +&&* % 4 %

4*

> > 4* 4 D #%T# E D

E 44 # D . E9 5 4 # : 5 5 M . M % # D,& +&&*E # 5 % 5

4 ,;+&&* # #% #

% # # +& # 8 # % # 4#% % # 6

- 72 -

2

. & ( *D $-?*=

8 # 6 % 4% 4 5 #% % # <? 8 # <?

F % # 6 # 5 # % # 6 4 B% C <? 4

<? 4#% % 4% # <? 1 % # 6 8

% #<? % # 6 # # % <? % %4* #3 #% # # 8 # 5 % 1 <? % 8 A #% 5#% <? % 4

3 #% 3 #% % <?

#%

,,

!%

" &

% 8 # 5 '' 5 5 #% #% 5 4

5 5

5 % #

,," " 5 4 4 D4 +E4 9 4 + # 5 $

D E % 5

G GG+ % %% % % 6 # 4

#% # 5 8 % 5

5 C5 #%% % % - 73 -

2

. & ( *D $-?*=

2 % #5 55 % % 4 6 % # # % % % ++ +&&(

% # 5 D% E 5 .! $ 2 % # % $ 5 % 2 % #

4 % % 6 % % %

%

,,( !%"

# D E % 5 D E # . % 4 . #% D .E # % 4 # D E % % # 5 GG, GG( G # . % % %

# . D1-2E 5 5#% 4 % % 5 5 8

5

%

4 4

4 2 % % J % % D E # J #% 5 % D # E % 4 # # 5

5 % - 74 -

2

. & ( *D $-?*=

#% #% %. . 4% 5 . 6D # 6EJ % .

+ B%%%C , 5 ( G . 2 + ( 6 D ,'' +Z2E % % D % E 2 , G ,'' ' *Z2 #%

5#% , G # 5 % 4 , % % % @ 5

% 5 % 4 4, 4 # % 4

+ ( G % 44 # % 4 #% 5 5 % 5 ?

5#% % 4 # %

$ 44 # 4 5 #% 4 # 8 < #% D % E 5 #% # 5 % #% 1 #% ? 44 # 5 4 % $ #% % # 4# 44 #

5#% 5 4 ,* #

% 4 ; 5 (+ #

4 - 75 -

2

. & ( *D $-?*=

1-2 4 #

55 5 1-2 # % % # 4# $

# % 4 # 1-2 1-2 % 5

% 1-2 % % # D*)E % 4

#% 5#% 45 44 # 1-2 .! 1 55 * # $ 44 # 1-2

. 5 # 5 4 # / @ & 0 5 # 5

#%

% #8 4 # % #

#% 4 % # % 4 4

44 # 5

1-2 9 # # % % #4 4 * 2 # 5

# 5 % 1-2$ %# D+ (E 1 % 4 % $ 5 #5 4

4 4 1-2 4 #

5 4 # % 5 4 #

,,) ( % 4 4 5 #5 5 2 4+ G5 % 5 - 76 -

2

. & ( *D $-?*=

4 * 2 4 * % 8 4 4 4 8 # 5 % % % % # $

4 4 5 $ 5

% 2 4* GGG G 5 44 # 4 1 # W 5 4 5#% 4 #% 4 *

% # <? + G

% # <? #8 # 5 # % . < ? + G % . % # % % # % # #% .! 2 4 * % 4 4 #% D+ , ( GE % % 4 4 * ,

,,, !%( , 4* +G +&&G D% E # +&&G 5 % 5 #% #% 5#% % #% J 5#% %4 4 D E J % #% D

#% E 8 44 # % #% #% % % % # W #% % %

- 77 -

2

. & ( *D $-?*=

% B NC B NC 5 % % 4#

% 4# 8 % # 6 % 4 <? 3 #% 5#% % 2 . % <? 4#

% 8 # # $ 5 % # % $ 5

=# 4 % 8 % $

% . # # #% # # #% % #

8

# 5 4

% 4 4* # 5% 5 8

# # #% % #% .! 5 5 # # # 8 45 4 % 4 % #

% % # # 8 4 5 % D4% E : % S,(+% B C 44 # 5

5 % # # % % #%

% 5#%

5 4 * $

% # % - 78 -

2

. & ( *D $-?*=

4 * # 5 # 4*5

% # 4 * #%

% 5 5 5#% 5

# # # 4# %

% #

,,0 ) # +&&G ,+4 +&&* #% # #% 4 * % #% 5

#% % #%O

# *Q/E 3! * 0 P > % 5

% % % 4* 5#% % 5 % # .! 5 5 5 4 # 5 2 4* . % + G # #

% # %

# # # 5#% 5#% #%

,,2 !%) 5#% 5 # % # #% “Omwille van een zorgvuldige volgtijdelijkheid van het project IWB-Zwart ten opzichte van het project keersluis Ramspol, als ook de relatie met de evaluatie van het Beleidsplan natuur en landschap Overijssel (BNLO), besluit de stuurgroep de inspraakprocedure en besluitvorming in het kader van het project IWB-Zwart aan te houden tot besluitvorming heeft plaatsgevonden

- 79 -

2

. & ( *D $-?*=

m.b.t. de keersluis Ramspol en/of de te treffen compenserende en mitigerende maatregelen a.g.v. de aanleg van de keersluis en eventueel de evaluatie van het BNLO.”

9 G+ 4 5#% %4 D5 G GG* 5#%E Tabel 4.1 Hoofdkenmerken varianten.

! ! ! ! "

# "$% # $$

% &! % !

% "

'

$

8 2 % 4*$ $ 5 5 % #<? 8 #6 ? 5 4 # 5 % . % ? 1 % ? < % # % #<? % % 4 5 F % #6 5 %. . % 8 A % #<? 5 <?

5 44 D E 3 " 5 #% % 4

4 - 80 -

2

. & ( *D $-?*=

AA #%

8 5

% # 8 #

% 5 % 4 % A 9 5 % A 5 % = #% % % # <? 5 #% 5

% 4

<? D 5 E % 5 % A = % # <? % % % A 5 4 =# % A 4 % % # # % 4 # <? #% # % 8 #

5 4 4 # 8 .! 5 5 D # 6E DAE % . 5

<? % # <?

8

*

%

,0

=%!$%&

S,*5 . #% 5 4

. <? . S,* % . : . 5#%

- 81 -

2

. & ( *D $-?*=

,0" '6> 8 #<? #%% 4 % 3 # % % # % 5 % % % 4 8 % % . # # % # 5 8 4 #% 5 % 4 % 5 5

5 # #

% % 5 : . 5 5 # % <? .

,0( '6> % 5 % % 4 %

% . D E D#% E # D # # E #% . % % #% % # # % # 5 #% % 4 % % # % % 4 5#%

# # #%

% # % 5 5#%5 4 5 % % .

,0) * % '6> $ #% % . D. E % . 5 . D. E % 5

% . 5 5

5 SGG - 82 -

2

. & ( *D $-?*=

3 # # #% * 4 5 # % % #% #% % 4 5#% #% % * 5 # 5 # % # # #% #% % % 5% % 5 5 5 % 5% 5 D5 SGGE 5 % # <? 5#% % # 6 % % A % # 3 #% % <? % # 5 #%

. % 44 # 5 5 % 4 % # % # # % 4 %

%

#% % #

,2

+

B24 $B24'

,2" + $ % # # $ 3"

8 #% 5 # $ . % .

. 4 #

# %

% 8 4 . <?

5 4 44 #

3" %

- 83 -

2

. & ( *D $-?*=

# % D 1-2E 4 # W $ % # 6 $ 5 #% % # %

#

% #% N % N % % N %

5 #% N

,2( + % & % #5 4 1 1-2% 4 % # % 5 % . . % 4

% # : % 4 1-2 #% 5#% %

%%

#%$ 4 #%

% 4 5 % ? < 5

% %. #% % ? < . " % 5 4 8 #% 4 5 4 : . % # 4 % %% % 4 9 % 4 4 # 5 # # W #% 4 #% 5 # LL 5 % + , 4 % # % # 5 # # # 4 % 8 4 % 5#% # # 5 4 + 4 4 4 4 , 4 4 . > 5

4 - 84 -

2

. & ( *D $-?*=

# 4 #%

4 5 # $ % #% , B #% #% C

,3

* $% ! &'6>

) $ - = - = A C S,0 % %.% 4

% %.% <? %.% S,0 Sturing komt alleen tot stand als:

% #<? $ )

1 % 4 5 #

5 5

$$ ? 8 5 %

% #5 4 $ 5 % # 5 8 5 D E # %. . . 5 5

% 5#% % 44 #

% # % 5#%

# W

21

Op het moment van schrijven is het project nog niet opnieuw opgestart. - 85 -

2

. & ( *D $-?*=

# % # < ? 8 <? % # # 5 #%

% % # #% 8 % #

% 5 5 % % # % # <? 8 4 # 4 4 # # 8 #% 5 # # % # #%

# 5 % #% % # 3 % % # <? % % # 6 5 5 %. . % # <? % #6

5 5 % <? 8 A % 4

<? % # 3 #% % <? # % % # % 4 #% < 3 - % % % 2 5 ? 5 4 % 4 % ? < #

5 # % ? 1 $$$ > 8 4 . # # #

4

- 86 -

2

. & ( *D $-?*=

a. de beleidsvorming volgens de beleidsvormingstypologie verloopt:

SG* # # % # % . . . . b. de benodigde consistentie-activiteiten volgens de rationele probleem-aanpak worden uitgevoerd:

4 # # 5 % # #%

D5 #% C 1 5 DSG(E #

# ,+ ,G$ #% D E

<? 5

# % #% 8 + % % 1-28 4% % # D . [ [ 44 # [ #% E 4 #% % 5 5 #

% % 5 % #% %

D% 44 #E 4 5 % " % 5 5 % % 1-2 % 8 , 5 4 * 1 % 6 %

# # 8

%

- 87 -

2

. & ( *D $-?*=

c. de benodigde draagvlak-activiteiten voldoende worden uitgevoerd:

, ( 5 8 # #% # #

%

% % # % #%

6 % A 5 8 # 4 5 # 4 # #

5 4 , 4* 5#% ( #% 4*- # 5 %

% # 4# % # # 5

d. het informatiesysteem de benodigde informatie voor de activiteiten kan verstrekken:

8 4 . % # # # #% 4 % 4 . 4 9#% % 4 . D ,E 4 # #

5 % 4 .

# # #

5 #% 5 4 4 #

% 4 % % 4 . 4

% 4 % 4 . 4 5 # #

4

,3" 1 ! 1 % 5 #%

% 5 # #% % 5 - 88 -

2

. & ( *D $-?*=

< % 4 % % #% 4

4 # % % # % # % <? # #% # % %

#% 5 #% 4 % #% %

- 89 -

3

, (

0 & & 0"

&

$ 8 # 3 #% D3
ROTTIGE MEENTHE

Linthorst-Homan sluis

landbouw water waterlopen

Oldemarkt

wegen projectgrens

Ossenzijl

Steenwijk

WEERRIBBEN Polder Wetering Oost

Kalenberg Blankenham Polder Wetering West

Havelterberg

Polder Gelderingen

Scheerwolde

Polder Halfweg

Giethoorn

Noordoostpolder Marknesse Gemaal Stroink

WIEDEN De Blauwe Hand

1 : 150.000 Vollenhove 0

2000

4000

6000

Sint Jansklooster

Meppel

figuur 23: Projectgebied GNWO

% 5 5 < < < % % 6 1 % 7 < < # =

$ % A 5 5

## <

D E

% # D A ! +&&,E

5 #% 4 #

- 90 -

3

, (

#% % 5 % #%

< % %. #% 45 5 D8

+&&,E < 5 8 #

%

5 % 8 % # 7 5 WATERPROJECT IWNWO IN ZELFDE GEBIED % water waren er in de jaren ‘70 en ‘80 veel % 7 Vanuit onbeantwoorde vragen over het gebied. Daarom 5#% % wordt in 1989 vanuit de rijksnota's, met subsidie #% 5 % 4 van het rijk en later ook door participatie van de WMO, de waterschappen, zuiveringsschap en 4> 5 andere provincies het project IWNWO (Integraal % 4 # Waterbeheer Noordwest Overijssel) opgezet. Het van IWNWO strekt zich uit over de 4#

projectgebied provincies Overijssel, Flevoland, Friesland en 55 Drente (groter dan bij GNWO). In het project werkt men vanuit een technische invalshoek. De resultaten zijn ook bedoeld om de EHS in NWO te reali # % seren en de verdroging te bestrijden. IWNWO is

5 technisch en ambtelijk opgezet. IWNWO is breder

#% opgezet dan alleen voor gebiedsgericht beleid. Het vormt tevens de gegevensbasis voor het waterbe 4 4 heer in het gebied in de komende jaren. IWNWO is van belang voor deze studie omdat IWNWO en GNWO aan elkaar gerelateerd zijn . Gegevens % over waterhuishouding, landbouw, natuur, drink #% waterwinning en in mindere mate recreatie die zijn verzameld in IWNWO zijn gebruikt in GNWO, en 5 het gebruik van onder meer deze informatie is onderwerp van dit onderzoek.

% % % 4 #

#%

% 5 5 % # #% 5 4 # % % 5

#% #% 5 4

% 5 = 5 5 5

5 %% # D E %%

% - 91 -

3

, (

8 5 $ #% % 5 $ # #% 4 # # 5%

5 # # % # 3 % % # # % 5 4 # #% % 5 % # < #% % % +G

# " @

8 #% % % % # % 7 7 % #%

#%

% 5 4 # 5 5 #%

#% # # 5 # # #% # # % % % 5 % 4 %

% % " 5 % 5 % J 5

#% J %% 5 J # J 5 % # % J # 5 J

- 92 -

3

, (

5 %

#

J

% 5

%

% # % %

#% % ?% % " # #% 3 6 D"36E 5 #% # ,'''% % #

A #% +&&,+&&; DAE 4

,+G' % +G' % D E *''% % D E % A % 5 % +&&( # % 4 % # 3< 8 # % A # % %4 % A % # #% #% 4 # #

#%

0(

& # 3< 1 A A #% % # 5 4 % %

# # # % # $ # 5

5 W W % 5 #%

5 # # 5 # ,'''%

%

5 ##% 5 4 % #% % - 93 -

3

, (

Consultatiegroep - Gewestelijk Raad voor het Landbouwschap; - Landbouworganisaties; - Natuur en Milieu Overijssel; - Vereniging voor Natuur en Vogelbescherming; - Kamer van Koophandel; - Stichting Waterland Overijssel; - Recron; - Stuurgroep Kleine Kernen Steenwijk; - Plaatselijk Belang Brederwiede en IJsselham; - Handelsvereniging Zwartsluis; - Overijsselse Vereniging van Kleine Kernen; - Riettelersvereniging; - Algemene Vereniging voor de Rietcultuur; - Vereniging van Rietlandbeheer; - Algemene Bond van Binnenvissers.

ad hoc werkgroepen

figuur 24: Organisatie GNWO

5 # % D # E5 % % #% D%4,E

D 3< # E8 % 1 % 4

% % 5 % # 5

0)

%

A /B'72E / *0 8 # +&&, #

% "36 % A %

% 4 % # 3 #% D # E $ % #

#% D E

+&&( 3" D .T

% E$ #

% 5 % - 94 -

3

, (

figuur 25: Projectverloop GNWO

$

% F D E % #%

$ % << #% D #%T#

E #% 44 # D .T E9 %

D T

T#%# E 5 #% 6 % 5 4% 5 % %

% % D #% % E 8 % # 8 , (

#%

4 44 #

D% E

5 #% 44 # $ # # D

.T E #% % % 44 # 5 % D T#%# E 4 % %

- 95 -

3

, (

% # 4 +&&G "#% D E #% 5

% # # 5 4 % 8 % #% "#% 8 % # # 8 # # +&&G % PROJECTVERLOOP GNWO OP EEN RIJ D% E jan. - mrt. 1993: % #% initiatieffase; mrt. - jul./aug. 1993:

% opstellen knelpuntennota ontwikkelingsvari % 8 % anten en effecten daarvan; nota naar buiten gebracht zonder varianten en effecten; F 4

aug. 1993 - mrt. 1994: % % #1

opstelling concept-voorontwerp; %

mrt. - aug. 1994: opstelling voorontwerp: concept-voorontD% %E 4 werp van maart 1994 doet veel stof op 8 waaien in het gebied; ‘informatieronde’ volgt; men tracht in augustus te komen met D een aanvaardbaar voorontwerp; het lukt E

niet over dit stuk overeenstemming te be 5 4

reiken; aug. 1994 - apr. 1995: 5#% activiteiten om overeenstemming te berei % 4 5 % ken: - richtingennotitie;

- gesprek met minister van LNV; % 4 - initiatiefvoorstel GS voor voorontwerp; % # # # apr. - aug. 1995: in mei advies consultatiegroep over # initiatiefvoorstel; na een aantal overlegron+&&G $ den begin juli overeenstemming in de be % stuurlijke overleggroep; eind augustus verschijnt het ontwerp 'Perspectief voor 8

Noordwest-Overijssel'. #% % # # 5 # 5 1 % % # D E

# 4 #% 8 # 5 5 8 # D E 4 D 5 % 5 #%E 4 %

% 4 #%

- 96 -

3

, (

% +&&G #%

5

A % % 5

D #% E 4 # 5 % 8 #% % # 4

+&&* 4 % # % 4 % # 5 M # 4 M D T T#%# E 0 +&&* % 5 % # $ #% % 9 +&&*5 5 3< 5 8 # 5% #% # 4 % 5 5 # # 3<DS*0E5 #% #% D +&&*E

0,

!%

" &

%

0," " +&&( 3" % # #% % # 5

% 5 % 5

%

# = # 5 5 % 4

4 # % %

%

>

## % # # > % # 4 # #

5 % 4 + - 97 -

3

, (

0,( !%"

% 5 5 #%

% 5#% 1 << #% 4 44 # 5 #% 5 44 #

% 1

4 5 4 4 #%

5 % 44 # $ #%. #% 44 # # # . % #

% 5

5 5

, (

5 #% 44 # 1 #% 4 . 4

#% 4 % % % # # #% 5

% #

4 #% 5 % 44 #

% 1 5#% % % 4 44 # 94 5 4 D #E%. #% 44 # 2 D\ # E 5 8 #% % 5 44 # 5 5 5

4 #

44 # #%

- 98 -

3

, (

UITGANGSPUNTEN EN DOELSTELLINGEN GNWO IN STARTNOTITIE Uitgangspunten: a. perspectief voor duurzame ontwikkeling landbouw, natuur, waterwinning en recreatie & toerisme; b. duidelijkheid over eventueel in te stellen milieubeschermingsgebieden; c. versterking natuurgebieden Wieden en Weerribben door natuurontwikkeling in de directe omgeving in combinatie met een daarop toegesneden waterbeheer; d. versterking natuurlijke relaties tussen natuurgebieden en verbinding met Friese Merengebied; e. benutting mogelijkheden combinatie waterwinning met verbetering van landbouw, recreatie en toerisme; f. verbetering toeristisch-recreatieve product Noordwest-Overijssel; g. vergroting leefbaarheid gebied door aandacht voor werkgelegenheidsaspecten van maatregelen; h. recreatief medegebruik in principe in hele gebied mogelijk. Doelstellingen: De versterking van de natuurgebieden en van de relaties tussen natuurgebieden maakt aanwijzing van een substantiële oppervlakte natuurontwikkelingsgebied gewenst. De nota zal de omvang en de plaats aangeven. Het gaat hierbij om een oppervlakte van maximaal 2000 ha. De nota zal eveneens de omvang en plaats aangeven voor de inzet van relatienota-instrumenten. Het gaat hierbij om maximaal 650 ha. Het gebied levert zo mogelijk een aanzienlijke bijdrage in de drinkwatervoorziening in Overijssel (enkele tot enkele tientallen miljoenen m3 per jaar). Gestreefd wordt naar het realiseren van combinaties met natuurontwikkeling of landbouw of recreatie en toerisme. Recreatietoervaart wordt, ter ontlasting van de route via de Kalenbergergracht, voorgestaan langs de lijn Blauwe Hand-Steenwijk-Ossenzijl. Meer intensieve vormen van recreatie kunnen langs deze zone, bij voorkeur in aansluiting op bestaand stads- of dorpsgebied, gesitueerd worden. Compenserende en flankerende maatregelen in geval functies moeten wijken of in hun ontwikkelingsmogelijkheden worden beperkt.

8 5 % 4 % 5 %

J 4 44 # D #E%. 8 % 4 # 4 5 5 % # > 5 % 5 % 44 # D #E%. % #% 4 % # # #% #

% # *

% F F #

- 99 -

3

, (

0,) (

5 % D E 44 # $ # # CRITERIA BEOORDELING ALTERNATIEVEN UIT KNELPUNTENNOTITIE:

duurzame landbouw in economisch, ecologisch/milieutechnisch en sociaal opzicht totale financiële opbrengst in projectgebied, aantal bedrijven, totaal areaal, kavelconcentratie;

duurzame natuur: verbeteren kwaliteit, versterken, verbeteren waterkwaliteit, verbinden Wieden en Weerribben met Friesland, areaal grasland, areaal moeras, grenslengte, op langere termijn in stand te houden;

duurzame waterwinning: winningsmogelijkheden op lange termijn, hoeveelheid, risico’s;

duurzame recreatie en toerisme: kwaliteit, seizoensverlenging, verlenging verblijftijd passanten, nieuwe verblijfsrecreatie, nieuwe voorzieningen dagrecreatie, aantrekkelijke alternatieve vaarverbinding, extra aanlegmogelijkheden, nieuw open water, mogelijkheden oeverrecreatie, behoud functie Giethoorn, ontvlechting westelijke Belter, versterking economische positie recreatiesector, past in marktprofiel;

leefbaarheid: werkgelegenheid, inkomensvorming en koopkracht, voorzieningenniveau (inclusief leefomgeving en woonklimaat);

milieueffecten bodem, water en lucht: vermesting, versnippering, verstoring stiltegebieden en woonomgeving, verdroging;

haalbaarheid en uitvoering: kosten voor investering, beheer en compenserende maatregelen, dekking kosten, neveneffecten, combinatiemogelijkheden, flexibiliteit.

9#% %

% % 45 4 5 8 %

# 4 # 1 4 % # 1 % # 5 % 5#% # W % % 44 # 5 % #% 8 + % , 5

5#% 5 # 5 % 5 5 4 + ,

- 100 -

3

, (

0,, !%( # % +&&( 4 44 # %

% % # 5 $ # % % # 4 # # #% % % # 5 % D+*,' E % # % 4 5 5 4 % # $ 4 44 #

D5 # E 5

4 D E # 4 5 4 #% % # % D E # % # # 8 #% # % #% 5#% 44 # $ % $ # 5 % 44 # 8 %

% %. #%

% 44 #

# # % @ % #%

% #% 44 # # 1 5

% 5 #% 4 # % #% 4 5

5 5 % 4 5 4 4

5 5 5 % 4 %

& % 4

% 5 8 4 5 * 1 % 44 # % # 4 +&&G% % 5 % # # - 101 -

3

, (

% $ . #% 44 # % % % # 9 4 # D E "#% #%

% # #

8 # # % %

0,0 ) !%) ( % # # # % % % 4 4 % % #8 % 4 5

4 5#%

% 4 % % 4

% 4

% # # #% #% #%

% %4 4

%

$

5 5 % #% 5 %

% 44 #

% J %

% J#% 4

% % J % 4 4 % J # J % J 4 # # 4 # J 5 5 #% 4 4 % 5 % # % % 4 J 5

% J 5 % J # % % 4# 5 DB #% % % P 5 EJ %

4

J % B? C 5 5 % % - 102 -

3

, (

3 % % 4 5 % % %

# 5 4 % # % % #

4 # % # F # % # #% % % %

5 # % # 4 % 1 % # # % F 4

% % 4 # # % #% % # # 5

# %

% # #% D A # 5 E%

% # # % $ #% #% # % #%

5 5 #% 8 #% % 4 #

% #%

5 # % #% %

5 # % # # % # 8 #% % 4 %

0,2 !%, $ % 8 #% % # # 5 # 5 1 % % # D E # 4 #% % # 5 8

% 5 %

4

- 103 -

3

, (

# 5 % 5 #%% 4 % 4

#%

% ? % # % #% +&&G

3 #%

5 % #% % 4 % % 4 D 5 4 # E #

% +&&G %

# # 5 # % 4 #%

A % % 5 D #% E 4 # 8 5

% "36 ,''' % 5

% +&&* 5 % # 5 # 5 4% ## 1

% # +&&* #% B # 4 C $

5

% # % D E %

8 2 %

- 104 -

3

00

, (

=%!$%&

S,*5 . #% 5 4

. 3< . S,* % . : . 5#%

00" ' 3< % 4 % #

5 4 % % % 8 % A #% - # % %%

J 5 % J #% 5#% % J # ,'''% % D" # #% 3 6 EJ $##% 84 # J % # % J % # # #% D 4 % E 5 #% %% 5 J

J J # J # 4 44 #

%

% % 4 % % # 5 # 5

5 5 % ? . 5 .

- 105 -

3

, (

00( '% $ %

# . #% 5 # # % # #% D E% 5 # % 4 # 5 4 5 % 4 % #J # 5 # 5J # # J % 4 4 % # # #

4

4 # . 4 % # 4 % # 4# #% %4 % #5 $ 4 #%# % #% 4 . $ % # #% % #

%

=

# #% .

00) * % ' : . . % #% . 8 % 4 % # # 4 # % #

$ % # #% # # % 4 # % #5 4 % # % # $ 4

% % % % 4 % # # 5#%5 4 % # 8 % % - 106 -

3

, (

. 5 #%

% % D# E 3< 5

5 %%

1 #

% #% 8 4 5 X % D E$ % # % % 5 5 #% #% % % # % B # 4 C 5 $ %# 5 % .

% % 44 # # #% % # % % # #% 8 #

% % # # = % # 5 % # 5 % # # #

%% % > #% #% % 4 % 3 % 5 #% % 5 % # % 4 1 % 4 # 5

#% % % #% 5 5 #% S*G 5 % 4 #% 5 5 5 % % # . 5 % 5 % .

4 D5 % 5 < +&&*E

- 107 -

3

02

, (

+

B34 $B34'

02" + $ 8 4 . % #3<

4 % # 8 # 4 5 # % #% % = 4 5 4 %%

% 4 # 4 5 <<35

<< D E4 . % . #% %. % . #%. #

# J .

#%. #% #

3" 5 5 F D '4EJ %% %% D 5 A % 8 " % E D E D %% E

D ## #% E # D 4 # E . . % % % 4

% # << 4 5 . D E D #% #

E D .! E6 << 5#%% 4 5 % % % 5 4

44

<<5 3<

- 108 -

3

, (

figuur 26: Beslissingsondersteunend systeem ontwikkeld in IWNWO

4 % #% 4 # J % J B# C % 5 5 4

5 5

5 4 #% 3< .

3< #% 3< 5 #% % . << %% 44 #

3<5

4 << <<5 % . 5

3< % 44 # # D # 4 % E

. % 8 4 . 5 $44 #

% =

5 44 #

5 44 # #% = . 5 S*G( # % - 109 -

3

, (

# # 5 44 # D 4 # E % 5 4 # 44 # #% D %. E %

44 # #% % 4 44 #

4 4 #% $ % #% %. #% 44 #

# "#% % # # +&&G “Het realiseren van natte natuurgebieden in de polders Halfweg en Wetering Oost betekent dat deze gebieden wegzijgingsgebieden worden. De natte graslanden worden zo gesitueerd dat kwel blijft bestaan. Daardoor wordt de wegzijging uit de Weerribben en het noordelijk deel van de Wieden verminderd. Dat laatste effect is het sterkst in variant 2. In de varianten 1 en 3 wordt niet bijgedragen aan vermindering van de wegzijging in de Wieden. In variant 1 is niet zeker dat in de natte graslanden in het noordelijk deel van Wetering Oost de kwel blijft behouden. Dit water kan ook meer naar het zuiden draineren. De aanleg van de vaarverbinding ten zuiden van de Vlodder leidt ertoe dat water uit het kanaal Steenwijk-Ossenzijl ook aan deze kant het Weerribbengebied in kan. Bij handhaven van de waterinlaat uit Friesland moet voorkomen worden dat op deze wijze het inlaatwater direct in de Weerribben komt. Bij verplaatsing van de inlaat naar Stroink levert deze verbinding geen bezwaren op.”

" #% 44 # #4 F

02( + % & % #3<5 . $ 4 # 5 44 # 4 % # 2 %

% # # #

A 4 % " #4 5 % 4 44 # D #% E # # J < < D EJ % # #% # J % # 4 J % 4 J % 5#% 44 #

- 110 -

3

, (

- %% %. #% # % 5 " #4 %. #%

J %% % 44 #

% # % D %% %

%

# E %%

<< 4 << 3< #% > B5 4C B C 5 4 4 << % +&&(

#% 3< 4 5 << 3<5 # 3< 5 4 # D5 '2 3
#% 5 % . #% %

1 #% 5

<<

#% 8 #% #

<< 4

#

% #% #%

# . # % % % . +'' % % 5

5 %

%

D\ E % % %

5 % 5#% 5 1

22

Waterleiding Maatschappij Overijssel NV, Natuurmonumenten, ministerie LNV, waterschap Wold en Wieden, zuiveringsschap West-Overijssel, provincie Overijssel, afdeling Water. - 111 -

3

, (

4 << @ % 4 %. % 4 5 3< 5 % < < % 8 4 %. #% : #%. #% 5 % # # D ! +&&GE “De vegetatie-ontwikkeling in de boezemgebieden is een resultante van een combinatie van een aantal lokaal en regionaal gestuurde factoren. Hieruit volgt dat er in de praktijk geen duidelijke correlatie bestaat tussen de hoedanigheid van één zo’n factor (bijvoorbeeld de wegzijgingsintensiteit) en de vegetatie-ontwikkeling. Uitgaande van een gericht beheer is de vegetatie-ontwikkeling afhankelijk van de hydrologie op de standplaats. Deze is het resultaat van de indringing en de kwaliteit van het boezemwater.”

#%. #% 5

D\ 5 E D #E%. #% 5 % %

%. #% #%

# % % #%5 D #E%. #% 5 4 44 #% 4 #%5 % 5 A % 8 " % $ 5 #% 8 % # > 4 4 5 5 1 5 5 % # 5 %

3< # D #E%. #% 5 3< % % 44 #

%% 5 5

5 - 112 -

3

, (

F

4 % % % # 9 % # #% # " #4 5 % 4 % F % 4 % J % # % J % % % 44 # % % #% % % #4 % % #

$ # % % % $ 5 #% % 8 4 % # D NE 4 5 % #% # % #% # 5 5 % #% % #% % % 4 # #% 8

% % % 44 # 4% % 44 # 8 # 5 4# # % # 8 4 D E

G 2 #4 4 % % 4 D4 D 4 # E 4 # E J % % %

2 # # D # E % % % % # %

5 5#% % 55 D4 # 5

% E - 113 -

3

, (

5 % % 4 % 4 %% # #% # 4 % % % # #

% # # 4 4

% 3 % % # # #% % $ # % 5 5#% 5

% 4 # #% $ 5 % % #% 5

% 4 5 #% 5 ? 5 # #%

# 4 # %

#%

34'

)

8 % # #% #% %

#% #% % 4 5#%5 4 5 % 5 #% #% %

5

% 4%

% 2 5

5

5 4 % %

#% #% % 5 4 % # # $ 4 #% #% % 4 5 # 8 . << #%

. % D6 E

<< 5

% 4 44 # - 114 -

3

, (

% % #% #% #% #% 4 J D E % J % %. #% D T 5 E %% 3< ? % % % 44 # % %%

$L

4 % . 4 % % #3< 4 % #% % 4 %

% # 5

% %. #% 5 F 8 #%. #% % 4 # % #% % 4 #% 4 4 5

< 4 44 # 5 #% % %. #% % $ 5 % #%

#%% "

$ 5 5

" % 4 4# 5 5

% 4# 5 % 4 5 8 % 6 #% # % # 4 %. #% 5 $ % %

03

* $% ! &'

) <

D (

C S,0 % %.% 4 % %.% 3< %.% S,0

- 115 -

3

, (

Sturing komt alleen tot stand als:

3<% % B # 4 C $ )

8 % B # 4 C 4 5#%5 4 #

5 4 8 #

#% % 4 44 # % 5 5 4 # % 5 4 5 #% 5 8 ,'''%

#% % 9 +*** %

5% %

< 8 B # 4 C

2 % 5

% #% % ? 5 # $ # # %

% 5 ## % % ## % 4 % "36 4 % $$ ? 8 B # 4 C #% % 8 * % #% % B # 4C #% 4 5 $$$ > 4 5 % # % 4 4 1 44 # 44 # # 8 % #% #% 4 % 4 # ? % 4 % 4 %

%

- 116 -

3

, (

4 5 4 % 4

% % 8 4 % 4 % % % a. de beleidsvorming volgens de beleidsvormingstypologie verloopt:

S**, # # . 3 5 5 . . . #% % 4

% # #

% 4 # # %

<< # % #% $ #% 5 5 % %

% # D E b. de benodigde consistentie-activiteiten volgens de rationele probleem-aanpak worden uitgevoerd:

4 # # 5 % # #%

D5 #% C 1 5 DS*(E #

# ,+ ,G$ #% D E

2# # % 3< # 9 4 4 % # . 1

% # 5

5

- 117 -

3

, (

4 4 % # % % # # #% # #

8 5 # % 5 5 #

5 %

% 4

% 5 c. de benodigde draagvlak-activiteiten voldoende worden uitgevoerd:

$ % # 5 % #% 5 8 #% % % # 5 % B # 4 C % $ 5

% #% 5 %

5 #% % J 4 #% 44 # % J % 4 J %

5 # % # # J

J % J T# 4

44 # J % 4 J # # #% % D5

< +&&*E 4 % #

% 4

#% % % #5 # % #% - 118 -

3

, (

% %

# % # # +&&G % # 5 $ B

C % #% 4 #% 5 % #% % % % # # %

1#% F % 1 % % # # %

#% % d. het informatiesysteem de benodigde informatie voor de activiteiten kan verstrekken:

8 4 . % 4 > 4

# % 4 % #8 % 4 #

5 % 4 .

# % 4 % 4 4

4 1 4 D #E%. #% 4 % 2 % 4 4 # 44 4 5 5 4 %

4 5 5 1 % #% 4 5

5

44 4

4 #% 55 4 5 55 5 7 % B% C4 5 4 % % 4 % 4 4 5#% # J % 4 % 4 % - 119 -

3

, (

5 #% 5

%

#% %

% %5

# #% # 5 5 # = % %4

- 120 -

4

)

2 .! % # + " " ) ( -. " - *+/ " -. - - *01

2"

%4 % %4 , # 4 #

4

% 4 %

% %.% S,0 9 # #

2(

* %

% D%4,E 5 " 6 ! % 7! % 5 % %4,

% A D+&;;E A 5% J #% % % % J # 5% % #% 44 #

J #% % 4 % . J ## 4 " % % % 4 #% D E.

- 121 -

4

)

( *% & ! % % & % % % A

= #% 5 % % % % 4 $ $$ $$$

) / F 0 ? > / & F 0

) -& - #% 5 4 5 #4 # #

5 5

1 !V D+&;*E 5 #% * . # C #

44 # #%

1 ! V 4 5 #

1 5 5 # #

4

#% %

% 5 % 4 % # % % #% % # F 4

%

5 % 5 % , + ! # #

W 4 4 % 4 # # % 45 #4 4 J

J 4 % T% 4 J F % 4 5 T% % % 44 J #% # %T5 4 ! - 122 -

4

)

F T 4 ! 4 4 % 4 #4# % % %

4 8 4 . # 4

0 & $% . > % 1 . . #% . # % 5 < # 5

D E T4 #

D E T4 # 5 # # #

. 4 . % % . Tabel 6.1

Beleidsvormingstypologie

!

" #

$ #

" #

" #

$ #

2 6 ! ' 1 #% % % A D+&;;E % D5 60

- 123 -

4

)

3 4$% %.% 4

Sturing komt alleen tot stand als: a. de beleidsvorming volgens de beleidsvormingstypologie verloopt; b. de benodigde consistentie-activiteiten volgens de rationele probleemaanpak worden uitgevoerd; c. de benodigde draagvlakactiviteiten voldoende worden uitgevoerd; d. het informatiesysteem de benodigde informatie voor de activiteiten kan verstrekken.

$ %.% 5 4

2)

6 $%

. %

# . 5 # Tabel 6.2 (

Resultaten toepassing beleidsvormingstypologie )! * " !

* ! " ! *

( " + ,,

!!" #

$%!&

'(

: # % . < #% 5 5 ), 5 #%LL # D # ]4# # E# % % # #% <1$ # % . % . % 5 = # 1

5 - 124 -

4

)

3< % % # # # #% # # 4 # 8 5#%5 4 % 4

#% # #

5#%<? # % 45#%% % . . 3 #% . % . # # # $ % #% % # D+G +&&GE 6 % 4% #

%

# # % 4 %

% . % 4 5 % % $ #% . . % . 1 5#% #% # % 4 % #5

. 5 . % %

% # . . 5 % 5 4# ! * ! !

* ! * " 5 4# % #%

2)" D E ##

% %

#%44 % #% %

# #%44 % #% 8 5 % 5#% - 125 -

4

)

# # #% 5

% # % ##

5 5 4 % 8 5 # #

5 $ 5

% % 4 5 4

44 #

# # # # 4 $ # 5 # # % # # % #% 4 # #

2)( + #

# #

% 5 #% 4 #

5 %

D % . E . 8 4 4 # # 5

# #

5 4 # #

4 #

4 # # # # # . %

2)) 4# 2 #% #

% % 4 %

- 126 -

4

)

2), . % # # % % 5 . 5 > 5#%

55 D E ##

% % %

4 % # #

# #

2)0 ! % # 44 # 1 N 44

< % 4 % %

% % 5 N % #% 5

4 5 #% F #% % %

5 5 % 5 2

5 8 #% #% 5 4 % % > #% %

%

& % > 5 5

5 % % > #% % 8 > % #%LL #%LL

% % 8

5 # #% % 4 5 % 5 $ 5

% % > - 127 -

4

)

% % >

4 5 % #% %

% % % 4 #% #% %

5 % 5 5

#%

5 #% 4 % 4 4 4# # 4 % 5 . 5% 5 $

%

% #%

2)2 .! & $% # = # D3< <? E # . % . 8

# # # # 5 . # 9#% 5 # B# C B #% C

% % #%

5

#% #% % % . 5 5

2,

&

%.% # #

9 )( # 5 5

- 128 -

4

)

Tabel 6.3

Resultaten toepassing rationele probleemaanpak

(

( " + ,, ,

!!" #

$%!&

-

)

) ) )

&+&

'(

) ) ) )

)!

!*" +,&

) )

+"/0./ 1&0+/. .0+2/ .- 3++ -+11.4 "/.4/ & %..4 "-&22 . /!!43 !

) )

3&!4.4 2.&./ . % ,+-.-&& " ./ 43+1/

/!!43 !!,&.3.&.& /+1.!&5 /!!/++ .-6 +,& .0+2/ . 3"/ +,& .- 7+ +47& ! 2.&44!! 3! "-&!!/ .*+1!&. +3+ /+/ .2% .*+1!&.

)

!"-&!,&..3!2 " ./ .0++4 +70./ +3 **,& +/"+2%.4 +"22-& 0./ 3++-& 37%!& !1".&..3!2 !&22 1/ 0./++ .& 40!! /

) )

) ) )

,+-.-&& " ./ ,+-.-&& " ./ ,+-.-&& " ./ ,+-.-&& " ./

9 )(5 # <1$ % 4

% 5 % . # % #% 8 # 5 % % 4 <? 5 5 % % # % % #% # 5 3<5 @ #5 5

5 # D # # E % 8 % 5 % B # 4 C# % # # % % % #% D #E # % % #% 4 D <
% #

23

In dit project zijn de activiteiten van de rationele probleemaanpak wel doorlopen. De resultaten van deze activiteiten zijn gebruikt in GNWO. - 129 -

4

)

2," .! % & % 3 # # 5 #

5

#% #% % # #% 5 # 5 4 4 % J @ % 5 T # # 5 J

#

% 44 #

% 4 # %

#% % 5 4 5 24% % % % # % % # # #

% # 4 44 F

% # 3< % # #

% #

% # % 6 % #4 # # 4 5 5 #

# #

% 5

% #

20

&8 9

# %.% # #% % % #%

- 130 -

4

)

20" 6 !! # % Tabel 6.4 (

Resultaten verwerven bestuurlijk draagvlak

! + , ,

( "+ ,,

-

) )

!!" #

$%!&

'(

+3+ /+/ 1!!& -,0! . /!!43 ! %-&!/ !/"+2%3 &4%++/.4.4

". +,& ) 4 24& +" 1 ) 7./.4 !!/!,0& ! &22 ,!&. 8"4.9 ) 0++4 !"-&!,&..3!2 ) + +3.,. 3.-- ) ,+112.,!&. %!& -,0! 41& ) *!-.4 !,&.3.&.& 3!2.& +143.4 ) +/2./ .0./ - 2.#!1-+ ) "-&!!/ (:" ./ ) +" 1 . '( )

)

)

)

3-,0. 3! 1.4 4 %-& +&%. .4 4 "./ +3+ /+/ /2./ . .*+1!&. +3 1!!&4 **,& +3+ /+/ 3&+2% . "&+2%"!!0./ .*+1!&. +3+ /+/ 1!!& -,0! . /!!43 !

)!

) ) )

3+ /+/ /!!43 ! 3+ /+/ /!!43 ! !*" +,&

) )

3+ /+/ /!!43 ! 3+ /+/ /!!43 !

)

&% .&2&.- 1& ! - 43+ 4 3&!4.4 . +,&

)

3++ +.4 +-,0+& 3! 0& +,&

)

3&!4.4 . 0& +,& /2 + ,+-.-&&. !,&.3.&.& .0+2/ . 3" /.4 3! 0& +,& !1".&..3!2 !&22 1/ 0./++ .& 40!! /

) ) )

<1$ % #%

% 12 12 % # % 4 8 # - 131 -

4

)

#% % A21T . # 5 % # <? % 5 % # # 8 # #% # #

# $ 5 5 5

% # 4# 5 #% 5 4#

# 1 % # % 5 5

% #% % # 3< 5 # 5

#% 5

% 4 5 #% % % "36 # 5 #% %

# # #% #% 5

: . % #% 5

% 5 # 9 % # #% 5 5 % # 5 % 5 5 5 # % % %% * 5 %

- 132 -

4

)

20( 1 %% % #% # 5 Tabel 6.5 (

Resultaten verwerven maatschappelijk draagvlak

! + ,,

( " + ,, ,

+4 +7

!!" #

$%!&

-

)

) )

'(

) ) ) ) )

)!

%-&!/ !/"+2%

) ) )

) )

3+ /+/ /!!43 ! 3+ /+/ /!!43 ! +3+ /+/ "-&22 . /!!43 ! 3++ 3++&7&&.4 +,& 3+ /+/ /!!43 ! 3+ /+/ /!!43 !

+70./ ". "+ . '++& ; 12./ 7+.4 ,!&.3!!&

)

+4 4 4+& . 3 +/ + +,&

+3+ /+/ "-&22 . /!!43 ! ++-.&. &4 / ! %!&+2% 4- / +30./ +3+ /+/ /2./ . !,&2 .*+1!&. ,+112.,!&. 3++ .,0&.4 .& +&.1!!

)

"-&22 . /!!43 ! 31.// 3%3 "-&22 . /!!43 ! "1+. .& !1".&..3!2 !&22 1/ 0./++ .& 40!! /

) )

8 #% % 4 12D<1$ E % # 5 8 # 4 <? % 4 # %

#% 5 $ 5

3 - % % # # % 4 5 % ? 1

#% % # 5

% # 4 8 #% % 3<

5 5 D E %

5 4 % 4 % 5#% - 133 -

4

)

% % 5 $ 5

% #% 4 #% $ % % % % 5C % # % #% # #% 5 % 5 / 0 / 0 D

< +&&*E : 5 #% 4# F % # %

20) .! &8 9 3 # % 5 % # #% 5 2 #% 4 #% 5 44 % % 5 % #% 4% 2

5 5#% % #%44

% #% 2

5 #C

% 4 #% #% #%44 # #%

5 #C

%

# #% # 4 5 #C

% 4 44 %

4 5 $ 5 #% 4 & F % # <? % #

% D5 S)*+E1 5

% # 8 #% % % #% %4 , #% 9#% % % # "

# D E

% 44#>

% # D E ? #

%

% #

5 #% - 134 -

4

)

% 5 D E 5 % #

#% $ #% %

4 #% # #% %

B 5 5 C 8 % 4 # % % 5 44 # % #%

% # 5 # % 44 # 4? 5#%

% % 8 4 #% 4# =# %

% #8 #% 4#

% 3 # #

% F % #5 4 5

#% #

: # F 4# %

% 4 # ? W 4 % # 8 5 # 4 # %.%

5 # 2 8 # #% 2

22

+

8 %.% 5 % 4 . 4 5 # #

#%44 : 4 4

# % # 4 % # )) # 4 4 5

- 135 -

4

)

Tabel 6.6 Resultaten informatieverstrekking Informatiesysteem (

( " ! . * + , ,,

-

) )

!!" #

$%!&

) )

) ) ) )

)

) ) '(

+"/0./ 1& 2./.-,0 !-,& .,+1 & 1+/ 4"./

)!

) )

)

)

) ) )

+"/0./ ; 3-,0. . *!-.4 /!!43 ! ,+-.- &&.!,&.3.&.& .*+1!&.&+& ,.7 +,!&. +13!4 **,& 1!!&4 8&+& *!- *+12 3!. !&9 .*+1!&.&+& 1.4 !,&+ "-&22/ +",& .*+1!&. & %..4 !* 4-&1/ ++&3!4-

)

+3+ /+/ 4/&!. / .*+1!&. +3+ /+/ !!&++ "!! "&+2%"! .*+ 1!&. .*+1!&. & %..4 !*4-&1/ + +&3!427 +1 2.& & 4!! 3! "-&!!/ .*+1!&. %!!+/ ( 4+*-,0! .4 !!& -&2 /. ( *!-.4 +,& 4+7 !421&!&. .

)

)

)

)

3+ /+/ .*+1!&. ,+-.-&&.!,&.3.&.& .& +&.1!! 2.& 2 3+ 3+ /+/ .*+1!&. 3+ /+/ .*+1!&. & %..4 .*+1!&. &"3 /!!43 !!,&.35 1/ ++7!! .&2&.

+&+./ .*+1! &. 3++ 3%3 " -&22 . 1!!&-,0! . /!!43 ! & %..4 .2% .*+ 1!&. 3++ /&!. .4 ,+-.-&&.!,&.3.&.& .*+1!&.7%!&- /++ &4-&!/- 4"2.& ! - %!

# 8 <1 $ 5 4 % 4 . % 4

8 5 4 % #% H ! ;< % 4% 4

- 136 -

4

)

<? 4 4 # # # 4 < ? 5 % # % 4 8 4

#3< 4 % % 4 % #% 4 5 4 % % 4 ^% % # 5 % 4 % 4 5 <? 3< # 5 4 2#% % D E # 4

% # 5 4 % # # ? <? 5 # # 5 4 44 # D , (E 4 3< # # % %

4 #

$ 5 4 3< 5 5

4 5 8 % 5

22" .! + 3 # 4 % #

4 5 % 4 #

% % % # #% F 4 5 4

# % 4 % # : - 137 -

4

)

#% 4 . =# #4 # 4 % 4

4 5

% 4 . % 4 % # 4# 5

W 4 . 8 % 4 % #44 4 $ ## 5 4

1

% % ## % # # 4 %.% # # # # 4

5 % 4 . % 4 B ! C 4 5% #C 8 % # # 5 # W

5 # % %

4 5 #% 44 # #% 4

#% 5 5 5 % 1 #% % % 4 4 % 4 . 5 5 5

23

<! &

4 % %4 , % # # % 4 5#% # # # % 4 . % 5#% 5 4 # # 4

23" 6 ! ' : % # # 5 %

%4,

% #% # 4 % % D '5E

- 138 -

4

)

Grens systeem van besturing

Informatiestromen

figuur 27:

23( 4$% % 4 %.% % # % %4 8

%.% % 4 %.% 5 5 A D+&;;E5 4 5

% %

! * ! !

23) !% 5 %.% # # %

5 5 '5 : % #%

5 - 139 -

4

)

%4 ,

5 # 5 5 9 #%

% 5

! % % & +! / ! 5 5

'7$ 5 5

Grens systeem van besturing

Informatiestromen

Relaties uit de praktijk

figuur 28: met relaties uit de praktijk

Draagvlak Draagvlakactiviteiten (1):

5

D E T4 # ## %

#

5

% #

- 140 -

4

)

Draagvlakactiviteiten Consistentie-activiteiten (2):

2 # 5

# # . % < 5C 5

# # # # #

#% % # #

# % #%

% # # Draagvlak Consistentie-activiteiten (3):

# # F % % #% % % # # % % F # 5

4 #

# % # 8 % #% % 5

Draagvlakactiviteiten Consistentie-activiteiten (4):

# # # # 5 # 5 D. E # 4

4 # # %

# 4 4 # # 4 # $ 2

# 4 4 # #

%

# 5 # %

#% 2

# 4 4 #

# #

8 # 8 5 % % %

- 141 -

4

)

Consistentie-activiteiten Ondersteunend informatiesysteem (5):

8 4 . 4 % # $ 4 #%

% 5 4 % # # 8

D

E # # % 4 . 4 # 1 % 4 . 4 #

# % 4 . % # % 4 . # # 5 4%

23, ! 4 %

. %

% D '5E 5 5 # W $ )

# # %

# 5

5 % % . D% . E % # 5 2 % #

% # $$$ > % # # % 4 . # # %

4 5 % 4 . $ 4 % # # % 4 . # 4% % # # % 4 . % 5

- 142 -

4

)

% # 5 % 4 .

# # 4 % # % 4 # % 4 . 8 4 . 8 5 % # % 4 .

8 5 4 5 % #

?C

% 5 5 % % 4 2 4 4 % % # % % 4 . 8 4 . 5 4 # 8 4 #

# # #

5 #

4 % $$ ? % 44 # # 5 # # 5

% ^ % #% # #

% 4 % 4 5 %

- 143 -

4

25

)

.!

# # 1. Het is bruikbaar voor de analyse en structurering van beleidsvorming in het waterbeheer.

2. De beleidsvormingstypologie is bruikbaar voor het typeren en categoriseren van beleidsvorming in het waterbeheer.

3. Sturing komt alleen tot stand als: a. de beleidsvorming volgens de beleidsvormingstypologie verloopt; b. de benodigde consistentie-activiteiten worden uitgevoerd; c. de benodigde draagvlakactiviteiten voldoende worden uitgevoerd; d. het informatiesysteem de benodigde informatie kan verstrekken.

4. De totstandkoming van sturing in situaties waarin beleidsvormingstype passend is, wordt in de praktijk verstoord door relaties in het tussen: 1. draagvlak draagvlakactiviteiten; 2. draagvlakactiviteiten consistentie-activiteiten; 3. draagvlak consistentie-activiteiten; 4. draagvlakactiviteiten consistentie-activiteiten; 5. consistentie-activiteiten ondersteunend informatiesysteem.

- 144 -

5

3 # $ %%

3"

6 ! ' ! % &

8 % 5 % % % . % 9#%% # # % # % 5

$ 5 5 #% % - % 5

# %

% # # %

% - # 5 5 D# # GE 4 5 %

4# 5 #% 4# # %

#%

% % #% ? % % % # 5

#% % % . % . 8 % # #% % % 5

% # 5#% #%5 # #

% # 4 . 5 % . % % %

4 # #

# % 4 . 4% % . #% #% % - 145 -

5

2

% 2 LL % %

4 # % %

# #

# % 4 . # 5 % # 4 5 figuur 29:

8 % %

5

# # % % % # #5 J 4 # % % #

5 # % 5 % J # # # .

4 J 5 . 8 5 # 8 5 4 % # # #

5 5 #4 # #

3"" -% % # 4 % % # 5 4 % # % # # . % J . % J % % # 5 1

# # . % #% 5#%

- 146 -

5

# % 5 8 5#% % # 5 % % #

% D #

4 . E F 5 4 . % % 44 D#

# 4 . # E % # % 5 % #

% 5 #

5

5 # #

# 5

% 4 # # # 5 D5 %4E

% % #

5 #% % # D< +&;;J9

+&&,J +&&)E # % D A +&&,E

5 # # 5 # #

5 4 #% % #W#% #%

4 % # % 5

% # #

% % # % 4 # % 4 #

5 5 % %

% # 5

#% # =# % % % % # #%44 #

4 .

# 4 #%44 8 % #

# % % 5#%

4% 4 2 5

5

% 4 % # - 147 -

5

% % > % #% %

% B T . C 4 #% % # % 5

5 . B C

4 %

% #

3"( ! ? @ + % + % % % <

# # % 4 5 % % # 5 % #% 4

% # 4

# 5 # % % # % # #

% . % 5 5 % % # 1#% %#% 5 % # 5 =#

# % # F 4 % # 5 # 5

3") 1 & # # . 5 % # #% 9 # # 4

% 4 % 5 . % 5 . % 4 5 5 . N 2 .

% % . % # 2 % # =# # % #

2 #

#

- 148 -

5

% . % 5

2 % % #

=#

3", & $% : . # . #% $ #% #% . 5 2 #

% #% 5 % #% . 5 % % # # # % % 5 # $ % <1$ # 5 % #% # D12E # % 4 2% LL # 5 5 % % 12 % # % 5 $ 5 #% 5 % $ % # $ 4

4 # % #%

. % . % % % % % 5 B# #% C # 5 $ % 5

5 % 5

5 % B 5 % C 5

8 5 % %

% % B 5% C5 1 #% #% 5 - 149 -

5

8 # # # # # # . 8 # #

% 4 # # % # #

W % % 5 5 5 # B. C 5#% 5#% #% #% % #% % 5 %

# # #

% #%

% % $ 5 . .

2 # %

#% % 5#% . $ 5 % 4 5 . 5

4 % 5 2

4 5 5

5% 5 %

5 5 - # % #

#

% #

D LL % E 9 #L 5 $

8 5 # .

# = 5 #

# #% 8 %

% 5 $ % 44 5

4 4

- 150 -

5

3(

4 ! % 6 ! '

8 D % E % 4 4 5 8 5 # # J # # #% % #% % 5 $ " 4 +&00 5 B- % # 4 C B # #.C B #.C B#%# #.C B #.C . +&;' 5 % % 4+'* 8 D+&;*E 5 % 5 5 + #%4 , #

( G

* % ) 0 4 1 ! V # % %4 , % +&;* % B8 4 . .C 8 4 D+&;G +&&,E #% % %

+ 2 . #%% , 2 . % ( 2 . 5 #% D% # E G 7 % % # * 8 % #% % % D% E ) 8 % # 0 24 #% ; 4 % 4% #% . 5 D5 S,*+E 5 5 # % # = # # #

F # #

5#%

% # % % D

!9 +&&( # A +&&*E9 D+&&,E . 4 # #

# # %% B # C - 151 -

5

% #% #% #

D+&&)E #% #% # #% #

# : 5#% #% 5 #% % # # 5 #% #% 5#% #

% #%$ 55 2 55 2 5 # % #% 5

# # #

#% # # # $ 5 5 #%

4 # #

4 #

# 4 #

4 # 5 4 % %

8 % #

LL # W 4 5 1 # = 5 # %

. % #% . 8 #% # #%

5

BC

% % 5 5 #% % 44 # 5 % 4 2 5 5

? 5 4# 5 % #% # $

%

4 8 % #% 5 4

# % # % 4 5 % 2# 5 5

4 5 5 % 5 3 % 5

#% % 4 - 152 -

5

5 # #

5#% % 5 $ #% % 4 % 5#%5 5% % # % 3 % 5

% 5% 5 % =# %

#% # # 4 # # #% % F $ 4 % 1 < 4 # 6

# 4 4

5 5 # 8 5 4 # B< 9 C B< #% C 4

4 A 5 $ # # B % C % 1,D9 +&&(E # # 5#% #% % D# E2 %

5 #% # #

3)

+ $ &

< 5 % 4 . N $ #% % % 5 4 . + 3 .

# # 5 , # #% # 5 4 5 % 4 5 % ( "#% % # % 5 G " #4# + , ( 4 % 4 % * 4 % 4 % 4 . ) #4# % 4 . 0 % 4 .

- 153 -

5

% 5#%% 5 B

C5

#% $ %

% # # # 5

%

% % . % % % # > % % % 5 % 4 % 4 # $ 5C 4#% % % # , + , 5 % 5 1 (

# % % 44

# % 5#% % 5#% % 5 % % 4 4 # 5 #

# #% % % #% 4 ## % #% 4 % # "( #% #%

(

#% 4 5 #% 5

% % #% S,G #4# 4 % 4 DGE % 5%

5 % 4 . D*0E$ 5 #% 5 % 4 + G % #4# #%

$ % . H & ;1 5 D E %

% % % #4# 5 5 8 4 % 4 B

4C % % <

4 % 4 5 4 $ 5

%

4

44 . % %

% 4 . 5 + 0

8 # % - 154 -

5

% 2 4 %

4 % # % 2 #

4 % 4 # % % 4 . 5 % 4 5 4

8 S0+ #%5 5 # #

% 4 4 . # % 5 % % # 1 S0+ #% 5 5 #% #% % 4 . 4 = 5

5

4 % 4 %

5 4 3 % # # % % 4 # % 4 . 8 # % #%5 5#% % 4 .

<

5 %

% % + 0 4 # 4 . 4 4 = $ #4 5

% 44 # 2

% % # % 5

% #% % %2 % 4 .

# % #% # #4 # % 5 % . 5

. 8 # % 1 % # % % BC # $ 5 %

#% %

4 - 155 -

5

% % # #% # # 5 $ 5 #% . 5

#% % 8 6 3 %. #% 4 ". D6$3"E 9 #% % . $ 5 #% #% % #% 5 5

. 5 4 #% 8 #% 5 5

5 #% # % # # # 8 .

#% #% % % % 4 % % 4 . % 5

. 4 J % % #% %

4 . 5 % # J 5 5 4 . #

% 5 % J 4 . % 4 . % % 5 4 J % % 4 5 5

4

3,

1 ! :

S+,% % 5 . 5#%

#% % % 4. . J #% % 5 J 5 J 4

- 156 -

5

# #% #% 5% 5 #% : # #% #% 4

@ %

5 # % # 5 5 D+&&)E# # % #%

5 #% #% 4 5 % 5 # 5 5 4 % B C N 4 % % 5 4 % 5 $ # 4

5

% #% 8 #% #%

% 5% 8 % % # #% # 44 # 5 44 #

5 5% 4 5 % #% #% 5 % @

#% 5 %

$ 5 % # #

% # 4 # $ 4 #%

% B C 5 % # # #% % ## < #% 5% % % 5 5 % 5 $ #% #% 5% % % % %% % 5 5 % # # #% #% % # % # # #% # D E 4 #% % 3 %

% 1

# #% % % %% #% - 157 -

5

# D .

E %

#% # ? % #% B C D 4 4E % . 8 #%

5

% % . " 5 % % . @ 4 5 #% #% 5 4 5 1 #% # #% 5 5 5 5 % #% % 4% D #E #% #% % 4 4 5

#% % 5 #% ? 5 % D5 # # 3
55 % B C % B C 5

% 5 % 5 #%

D E % #% 5

5 #% 5 $

% %

% 5 % % % % 4 - # #% #% #% #% % % 4

% 4 % % 1 #% % 5 % % % #% %

- 158 -

5

30

=

#% % 5 % 5 #% #% # % #% %

5 #% #%

# 5 % 5 % = 4 % 5 8 #% % 5 % 45#% # 5% 5

% # 4 % # # % % . J % %4; J % 5 # # # #% 4

- 159 -

7

$

5 & & - (

-

5"

A %!

: % 4 #% 4 %4 % #% % % %

4 %4, $ $$ $$$

)

? >

% % # % . % 4

% . 5 4 #%

% . %

% % % 5 % % 5 % D E %

4 5 % 1 #% 4%

# % % % 5 5 # 5 # = #

#% % % #% % 5 # % % % #% # 1 5 D+&0)E #% % 4 # D5 @

+&&,E % #

#%

#% 4 #% . - 160 -

7

$

8 1 5 % 5 # % % # # % # # F J # # % % # # % 4 . J % #

# #

5(

1 & !

8 1 5 5

#

% # 5 # #

5 # # # . # B # C B C # # % % #

% 8 #%

figuur 30: Activiteitenschema

- 161 -

7

$

# % 8 # B T#%# % 1 5 8 5 +: + 5 . % # #% .

. #% LL 5

5 5#% % 4 4 # #% . #%

# # #

#4 # # # . # 5 # # . DS;(E # S;G S;* 5 %#% # % #%

figuur 31: Beleidsvormingstypen

- 162 -

7

5)

$

-% % $

# # . #

5 D5 #% E 5 . F 8

% # %

% # - DS;(+E

' $

6 % DS;(,E

+ (

2 ( 3 ( 4 ( * 5 ( * .

. & ! DS;((E

7 > 6 DH*; : ?

8 5 # #%$ # % % # # 5 #

5 5 % #

5)" #%- % 4 "2 #% % 4 8 5 4 # 4 DE 2 4 4 # % #%

1 5 # % 5 4 4 %

- 163 -

7

$

4 5 % # %

Initiatiefnemer, analyseer de aanleiding.

A.1.1

Initiatiefnemer, formuleer het kader waarbinnen beleidsvorming plaats moet gaan vinden.

A.1.2

Let erop dat slechts één doel, of één set van met elkaar samenhangende doelen per besturingssituatie behandeld kan worden.

' $

5 # #% F >

#% #% $ % # F 8 % # 8 5#% % % # #

F #C #

- 164 -

7

$

Initiatiefnemer, inventariseer het bestuurde object.

A.2.1

! " # " # $ " " " " " ! #% " " ! " # ! " # " % # % % % % & % % % " !

1 #<? % 5#% 8

5

4 5 5 Initiatiefnemer, inventariseer de omgeving.

A.2.2

" % ! % % % % % % " ' ! % %

% %

. %

- 165 -

7

$

Initiatiefnemer, inventariseer de beleidsvorming.

A.2.3

! ! % % %

# #

% % % ##

# $ 4 5#% # 5#% 8 % % % % 4

% % % / 0 % % 4 $ 5 % #% 4 % # 5 3< 8 % 5#% 9#% #%

% % ## # #% % # 4 4 # $ % # #% 4 % . 2 % 4 . F % 4 % 5 % % #% # 4 4 #

#% 8 4 . 5 4 #

5% 4 . Initiatiefnemer, inventariseer het informatiesysteem.

A.2.4

" # # #" ! " # # " % % #

- 166 -

7

$

$ 4 D 2E % M M8 % 5 5 5 %

5)( #%6 % : 5 : % % #

D E

%

% 4 . % % # 8

# 4 DE + ( % . #% 8 . % = # 5 %

# 5 Projectmanager, u verwacht beleidsvormingstype .

B.3.1.

! !

- 167 -

7

$

Projectmanager, u verwacht beleidsvormingstype .

B.3.1.

(

" ) ) % "

) ) " ! ) ) ! " )

% ) ! " ) ) % ) ! " ) ) ! " )

) %

) )

ALGEMENE REGELS VOOR PLANNING

Het is bij elke planning essentieel dat: een traject uitgezet wordt dat voor iedereen duidelijk is en ook aan iedereen duidelijk gemaakt wordt; vastgehouden wordt aan de planning, tenzij het echt niet anders kan; als de planning veranderd moet worden, dit alleen gebeurt na een expliciet besluit door de stuurgroep, op voorstel van de projectgroep en de nieuwe planning weer volstrekt duidelijk wordt gemaakt aan iedereen; volstrekt duidelijk is op welke momenten in de planning tussenproducten verwacht kunnen worden ((onderdelen van/bouwstenen voor) voorstellen voor beleid of beheer).

- 168 -

7

$


B.3.1.

( % " ) ) " " " " #& ) # ) ! ) ) ) " ! ) ! " ) ) " " " " #& ) # ) ! ) ) )

) ) ) "

. 5 #% LL

5 5

% . #% %

#

. % 9. G 5 %

5 #

- 169 -

7

$


B.3.1.

( " " * +"

) ) ) ) ) ) )

" " " " #&

" ! " "

! ,"

) ) " " " " #& ) # ) " ! ) " ) " ) "

) )

! *" ) ) ) ) ) )

" " " " #&

# " ! " " "

) ) " )

"

$

5#%5 4 5 4#

% %

# # .

5

- 170 -

7

$

Projectmanager, schat de risico's van de opgestelde planning in.

B.3.2

Projectmanager, neem maatregelen om de risico’s te beperken.

B.3.3

% % - -

2 ( #

%

"

# < #%% #% .

D+ (E % %

5 <

# 5 # : # % %

4 # 5 5 ! ' ! + ! 2 ! 3 /

*0

4 # % 5 #% #% %

- 171 -

7

$

%

& ' ( ) *

) *

+

-

) ' ( *

,

)

'.*.(.)

,

( )

% % 4 %

%

5

## 4 5 % % #J B C % % # 5 5 # # ,

Projectmanager, ontwerp de projectgroep.

B.4.1

# " " " %

" ) ) % ) % ) .

- 172 -

7

$

Projectmanager, ontwerp de stuurgroep.

# " " " %

" ) ) % ) " " ! / /

Projectmanager, ontwerp de klankbordgroep.

B.4.2

B.4.3

# " ! " ! "

" ) " ) % ! /

- 173 -

7

$

Projectmanager, ontwerp de relaties tussen projectgroep, stuurgroep en klankbordgroep.

B.4.4

Projectmanager, ontwerp de ondersteuning en facilitering van de groepen.

B.4.5

0 %! ) "

) " ) " ) " ) " % " % %

" 1 /

% % $#% 5

% 4 # 8 4 # 5 ? #

% 4 % 4 % #

5 #C % 4 # #%

- 174 -

7

$

Projectmanager, bepaal de risico’s van disfunctioneren van (delen van) de organisatie.

B.4.6

) ) ) ) /

& & % + & & & !! &% ! % % %* % ! 1! !% B 3 ( $ %

% 4 . #

5 % 4 . % %

#% 4 .

D E$ 4 . #% % . % 4 .

% . %4, % . % 4 . 8 . % 4# W 5 % 4 % . # W % # W % #

% 5

% % . 8 4 . 4 % 4 4% # 5 % #

#

5 % % #

4 % %

% % 4 . 4 8 % 4 . #

# 4 5 (A.2.4) #

- 175 -

7

$

2 % 4 . B#=C 5 $ F 4 % # % # #

#% 5

Projectmanager, bepaal de globale informatiebehoefte.

B.5.1

. ,, ,! ) ) . ) ! ! ) . + , 2"+3 4&! * 5

2 B#=C % % 4 . 5 4 5 #% % 5 8 #% 4 % 4 . 4 % 4 5 5 % $ 4 % #% 5 4 % D # % E 4 #

4 B = C

- 176 -

7

$

Projectmanager, ontwerp het informatiesysteem.

B.5.2

" % ! # "

# ) ) " % ) " # ) " " " " %

" !" % # ) # + % # , " * #" ) # ) " ) #

8 % 4 .

5 8 4 % 4 8 % 4 . 4 2 4 # 4

5 5 4 5 # % 4 2% 5 # 4 5 % 4 .

4

5 4 D E % 4 . T4 # 4 % % 4 .

- 177 -

7

$

Projectmanager, organiseer de makelaarsfunctie (het informatiemanagement).

B.5.3

) # ) ) # ) % " ! % # " #! 6 # " % $

#

4% 4 . # . Projectmanager, bepaal de risico’s van disfunctioneren van (delen van) het informatiesysteem.

B.5.4

! # /

4 ( * % B % CD 4 S,+,E5 #

D E 4 % J # J

1 5 #% #% 4 $ % # 5 #

% 5 #% #% >

8 % #% # # % 5 #% 4 5 - 178 -

7

$

? #

. 5 4

$ % 6$3" % 6$ 3 %. #% 4 ". 9 2 5

44 % 4 . < #% 5 5 % % 4 . Projectmanager, ontwerp de relatie ‘(voorstellen voor) beleid en beheer’.

B.6.1

" %! & 07! " ! % ! " !

8 5% #% #% B % C

% B % C 5 %

4 5 % 8 #%5 -3<5 #% B % C # % %

> #%

#

% #% % # % $ 5 #% B # C #% #% #% 5 # 5 5 % # % # 4 # 4 % #%

- 179 -

7

$

Projectmanager, ontwerp de relatie ‘interactie met de samenleving’.

B.6.2

! " " " " " )

1 / ) ! & ! ) " )

#%% % #% 5

5 Projectmanager, bepaal de risico’s voor wat betreft de relaties met de samenleving

B.6.3

/ 6 / / # . 5 4 % %

% % #% 4% #% 2 B

C 5 #% #% % % 4 . #% 8 % 4 % 5 4 5

- 180 -

7

$

Projectmanager, ontwerp de meet-relatie ‘meningen, gegevens en modellen’.

B.6.4

6 # " " " "

" 6 " " % 8 " 8 6" !! "

5 ( * 4 M % M S,+, % . 2 % #% 4 # 5 # F

4 5 #

F #% F 5 J J . 1 4 5

4#

5 % %

4 - 181 -

7

$

% 5 % %4, J J J 24% #% % % LL # > #<? . 8 % # 6 % 4 % # <? 8 % % 5 4 $ 5 5 9#%% % . #%5 5 5 5 Projectmanager, ontwerp de rechtstreekse relaties tussen systeem van besturing en omgeving.

B.7.1

" " ) " % % % ) % % ) " 9 " # # "

# 5 5 F 1 % 5 . ? % %

% 4 # 4 # D E$ 5 % 4 5

- 182 -

7

$

% M M # D E

5 . % #

. #% $ #% #% Projectmanager, bepaal en beheers de invloed van indirecte relaties met de omgeving.

B.7.2

"

. # ( 0 B C B C % 4 5 2 B C 8 % % %

8 4 % 4

5)) #%. & ! 7 > # 0% % . #% % .

%

% 4% 5

. #% % #% % # J J J #% 5 J 5 J #C N % #C #% 5 # 8 #C % #%

2 5 5

- 183 -

7

$

4 % 4

% 4 DE 4 (A.1.2) 4 Projectmanager, maak een inschatting van het prijskaartje van beleidsvorming.

Projectmanager, bepaal de risico’s en kans van slagen van de beleidsvorming.

C .8.1

C.8.2

%# " # % " .

!

Projectmanager, weeg het prijskaartje en de risico’s af tegen het doel van beleidsvorming.

C.8.3

5 4 =# B C 2 % B C 6 DH*; Initiatiefnemer, neem een ‘go-no go’ besluit.

C.9.1

%

: ? 8 % #% %

#% 5 5 2 % % . $ 5 5 % 5#% % 5 1 % # + - 184 -

7

$

& #% #%

5#% #% #

% # % #%5 7 % . % . % 4 . % 4 . #%

% 4 % % #

4 44 % J #% J % J #% J #% % % 4 DE # ? #

% 5

5%

% 4 DE 4 Projectmanager, maak een samenvatting van het start- en ontwerpverslag.

C.10.1

Initiatiefnemer, nodig de kandidaat-deelnemers uit.

C.10.2

! % ) ) ) % ) )

Initiatiefnemer en projectmanager, voer een gesprek met elk van de beoogde deelnemers.

C.10.3

%

%

- 185 -

7

$

% #% % 5 # 4

#% Initiatiefnemer en projectmanager, beleg de eerste bijeenkomst van de verschillende groepen.

C.10.4

" % ! # 9 !

$ % % .

2% % .

% 4 5 2 #% #% % # #

% 8 % Initiatiefnemer, benoem de leden van de verschillende groepen.

C.10.5

5 %

% 4 . Projectmanager en informatiemanager, bouw C.10.6 het eerste gedeelte van het informatiesysteem.

#

#% 8 44#> % # %

- 186 -

7

$

D # E # 8 % 4 . 4 8 # *

5 # %

5,

8 # 5 3 % % # % 5

#%

4% %

8 # 4 # 5#% % # % =# % # 8 % D E D5 (E

% # #

% 5

B4 #4 #% #C # # 5 #% S,( # # J

5," 1 & ! 5 # . % #% % # 4% . % % . #%

: . # %

% . % 2 .

#

# 5 4 % D5 4E 5% # % %

5 % =# % #

#

% #

- 187 -

7

$

5,( 1 & 5 4 # % <

N < N < 5 4 N? 5 F N % #

4 % % =# 9

50

- %

5 #

5#% #%#% D E % 5

%

2 8

5 . 5 4 5 # # . 4

% # # # . D5 +:E 5 . % 4 % # % #% . 5

% 4 % # 5 2 % #

4 % % # % #5 4 #5 % #

5 #

- 188 -

F

7 !!

6 < % , .><$-* ! , /0

6$3<2 : < #%

8 +&&* "9% ?

>, ( 2# #" # "#% %

+&;& . -$ A , > ,

9% 7 43 # U +&)( @9%2 ?

> 4#% 4: 9 $ #% +&;(

@2 @ 272 <- ?

< ? * IA "89 < 2% 6

+&&) < > * - A <
+&&0 -89 6# 611 @9

A A $ / 0

C ,; - 8. #% 5 9 4 +&&, - ) > ,66+ ": 8 +&&(

8871 2 6 2 8 4 @@2 9%

"89 < 2%

6

+&;* 3 18

A & & 1#3 8 U +&;*

- 189 -

F

1$1 A *

# 2+*0 D8''GE 9 3 2 4 +&&, 3 4 3 - B8 < #%C +&&( +&&G 9- +&&G 3 @$ @

=D E %

# #% ? +&;& 3 A- @< %4 ( % & B 4" < 1 C 9: 4 4 +&&, 3 2 A <

*

: 1

8 +&;+ 8 8@1 <318 - !$ A . +&&' 8

6$-1 <28 9%

$ * # D +&&)E 8 4 2D E > "89 < 2% 6

+&&, 8 4 2D E (

B1#% C " 89 < 2% 6

+&;& 8 4 2D E (

B1#% C " 89 < 2% 6

+&;0 8 4 2

> #%

#% 4 (;D+E T4 +&;G G,( 8

@ , # # # 9 8 +&&) 8 6 <

; <

8 6 D E 9 % :: 2 +&;*

- 190 -

F

84

@21 2 6 D E ?

(

*& *

*

:32: 8 +&&' # <" <

? !

#2+*0 8 +&&( @

6 A > A 4#% 4 2# #% #% +&&, @ ? D %

4#% 4: 9 $ #% +&&0 8 1 +&;0

@71 A

B

# =

. C :32: 8 +&&( @92 @ " 8$ " 4 A T2

+&;0 9%<1 -< ( : A - +&;; . 3 ? ?

& - % 1 +&;' . 3 ? ?

& ? - % 1 +&;' A 1 ? %

4#% 4 % :

9% % 2 +&&* A 2-@ ( & & 3 # 2

+&;; A -$ C ,*A ,

B7 4 1 # "# # " # 8 $ -44 +&); A 1 A % < . ( 1 A 8 +&&( 1 7 #>

> & 4 . 1 7 #>

8 +&;) - 191 -

F

1 5 8 6 % 2 9%L _ C KG L ,

2 "# # V . #% 4 ,+ +&0) ,G),0* 1 8@ $" V D E & & % @% < .!" -%#% +&;* 1 . 8 M 1 . 8 " D E # # # @% < .!" -%#% +&;& 6A@ . A 4#% 4: 9 $ #% +&&* $ *. ! * D

4#% 4: 9 $ #% +&&(

82 @< < D E A - . , < A 4 +&&( 11 -@1 < & 1

#% A <

<

+&&* 81 ? ,

$ - &

$ 9 ? ,

- 9 #% : 9 $ #% +&&* 8 . <

% /<>?>%>0& 1 A A #% % A

: #% +&&) #
# 6 < #
D F

(

66'*667 # # ? +&&, - 192 -

F

# & # # ? +&&) 6 ?

6 1 !< 8 +&;; 6 1 DA +66+*':3 1 6 5 % 1 %.> " 89 < 2% 6

+&&( 6 . % 663 6 #% 1

% 6 1 % 8 +&&* "

82 ? A .) #% 4 V .@ 4 $# #D+&**E &&++; "

82 1 4 6 . % $# # 5

, 1#% 4 9 #% . - +&;, ,(&,*; "

82 )

8 6 U +&00 "

82 C 8 6 U +&)' " - .

+&0& "

3 A * 1 +&;0 9

36 )# > B

# = . C :32 : 8 +&&, 9% @ 2 9

& &

A 8@ 6 .D E 6 .#%. : .4 -%# -%# +&)G 9

$ ># A

# 8 $ -44 +&&* 9 D

6 ":

8 9 +&;&+&&'D+&;&E ,++G& ,( - 193 -

F

9 D & D 1 < 9 +&;G+&;* 9 D- ": 8 9 +&;;+&;& ,+,*' +, 9 DA

' 1 61 8 9 +&&(+&&G ,(*)' +, :< : < #%

- ) -

: < #%

8 +&&) !< 61 1 < 1 % 6 1 % C % % 6 8 9 +&;&+&&' ,'&,, !< 1 < ? . /?,D0 1 !< # 3 6 8 +&&* !< 1 < ? . , 66'*664 1 !< 8 +&&( !< 1 < - 9 ! % D 6

": 8 +&&0 1 8 81 83< , ) $ - A < "# # ! 9 #% . (G +, +&&) +0,G @@ D E - <$@ 9 < ? +&&, #%

@1 % %

5 # 4 2 #+(G 8 " # : #% +&;) -2@ ? *

:8 " D E 55 . # "89 < 2% 6

+&&G

- 194 -

F

61 1 % 6 1 % A *

*$ ! 31 1 61 8 +&&* 61 1 % 6 1 % ?

* *$ !

1 61 8 +&&( <-$ ( < - $ D # E =4 : . =4 +&;0 <

3 < 6 " , 1 8 " # : #% +&;; < %4 @ A . , $ - A 4#% 4 9 #% #% : 4 #% B 4 " < 1 C 4: . 4 +&&G <66 ? 6 < #% 6 % 6 G) ": 8 +&&G U

$ A

# 8 $ -44 +&;&

- 195 -

?

6"

&

A F A #

- 196 -

?

7 C % , $ - *@A > ? --L 2 31 @@1

3@1 $ < 8 <

# 3 < #% # 3 # 3 # 3 $ $

, $ - = - = A < 8 6 # 818 1 A % "1 6 # ? < ? #%< @226"#% 8 2 < 6 # 661 # , <

D (

@ @ @= 2- 4 2 31 $ #% 88

8@1

@A 8 ""#% 9%6" 6@ < 8<

@ % < 1#% 6 @ #% 1 A % # # @ % # D #%E # # ? #%< < 1#% 1 A % 3 6 % A #% - 197 -

?

1.1

Inleiding

In 1992 is het onderzoeksproject 'Ontwikkeling Gebiedsgericht Waterbeleid' van start gegaan. Het onderzoeksproject is een samenwerking van de provincie Overijssel, de provincie Gelderland, Rijkswaterstaat, directie Overijssel en de Universiteit Twente. Doel van het project is het versterken en ontwikkelen van beleidsvormingsprocessen voor het gebiedsgerichte waterbeleid op regionaal niveau. Concreet wordt getracht richtlijnen te ontwikkelen voor een meer effectieve inrichting van het beleidsvormingsproces en voor een meer effectieve, efficiënte en geïntegreerde inzet van kennis en technische hulpmiddelen ter ondersteuning van dat beleidsvormingsproces. Het onderzoeksproject loopt nu ongeveer anderhalf jaar. De activiteiten tot nu toe hebben vooral bestaan uit literatuur- en documentenonderzoek. Nu is het onderzoek zover gevorderd dat ook behoefte bestaat aan gegevens uit de praktijk van gebiedsgerichte projecten. Hiervoor worden in het onderzoeksproject voor drie projecten een gevalstudie uitgevoerd. Dit zijn de projecten 'Gebiedsgericht beleid Noordwest-Overijssel' van de provincie Overijssel, het 'Integraal Water-/Milieuprojekt Eper Beken' van de provincie Gelderland en het project 'Integraal waterbeheer Zwarte Water en Zwarte Meer' van Rijkswaterstaat, directie Overijssel. De gevalstudie bestaat uit documentenstudie en het registreren van ervaring van betrokkenen bij deze projecten. Om de ervaring van betrokkenen te kunnen registreren worden een aantal interviews gehouden. Doel van de documentenstudie en de interviews is de theoretische kennis die tot nog toe in het onderzoeksproject vergaard is, te toetsen aan de praktijk. De interviews worden gehouden aan de hand van onderstaande vragenlijst. Totaal zijn er ongeveer dertig vragen, die zijn ingedeeld in enkele hoofdcategorieën. Hoewel de vragen vrij gedetailleerd ingaan op verschillende aspecten van het beleidsvormingsproces, is het de bedoeling de vragen als aandachtspunten voor het gesprek te laten fungeren. 1.2

Interview-vragen

Onderstaand zijn 31 vragen onderverdeeld in de volgende categorieën: - aanleiding en opzet; - eindproduct(en) beleidsvormingsproces; - fasering; - proces; - activiteiten; - gebruik technische informatie. 1.2.1

Aanleiding en opzet

Bij het vormen van gebiedsgericht beleid zijn meestal meerdere beleidsvelden betrokken. Dat kunnen facetten van beleid zijn, zoals ruimtelijke ordening, milieu, waterhuishouding, economie en sociaal-cultureel beleid, of sectoren van beleid, zoals landbouw, natuur, drinkwater, recreatie, visserij, scheepvaart, volkshuisvesting en dergelijke. Binnen de sectoren - 198 -

?

en facetten van beleid zijn de bevoegdheden en verantwoordelijkheden verdeeld over verschillende overheidslagen (rijk, provincie, waterschap, zuiveringsschap, gemeente). Daarnaast zijn er allerlei belangengroepen en instanties, die niet behoren tot de overheid, en die zich binnen de facetten en sectoren van beleid bewegen. Een project van gebiedsgericht beleid wordt vaak opgestart vanuit één van de sectoren of facetten van beleid, door één van de verantwoordelijke instanties, al dan niet op aangeven van belangengroepen of instanties uit het gebied. 1.

2. 3.

4. 5.

1.2.2 6. 7. 1.2.3

Wie heeft het initiatief genomen voor het project Gebiedsgericht beleid NoordwestOverijssel en wat was hiervoor de aanleiding? Heeft deze insteek het verdere proces beïnvloed? Is de initiatiefnemer ook de trekker van het project gebleven? Wat is/was hiervoor de reden? Welke publieke en private organisaties en instanties zijn nog meer bij het project betrokken geraakt en op welke wijze (direct of indirect)? Welke overwegingen lagen daaraan ten grondslag? Hadden er niet meer organisaties en instanties bij het project betrokken moeten worden? Of wellicht minder? Welke overwegingen hebben ten grondslag gelegen aan de keuze van de begrenzing van het projectgebied? En van het studiegebied? Eindproduct(en) beleidsvormingsproject Wat is het eindproduct van het project Gebiedsgericht beleid Noordwest-Overijssel? Wanneer is het project geslaagd? Wat gebeurt er met het eindproduct? Is er een vervolgproject? Fasering

In het proces van een project voor de vorming van gebiedsgericht beleid is vaak sprake van een bepaalde mate van fasering van het proces. Deze fasering kan meer of minder expliciet in het project worden vastgelegd. De fasering hangt vaak nauw samen met de (formele) besluitvorming in het project. 8. 9. 10. 11.

Welke fasen zijn er in het project te onderscheiden en waardoor worden deze fasen gescheiden? Is de fasering van tevoren aangebracht? Zijn er belangrijke vertragingen, versnellingen of andere verstoringen in het proces opgetreden? Waardoor zijn deze verstoringen veroorzaakt? Was/is er voor de planning en voortgang van het project ondersteuning aanwezig (in de vorm van bijvoorbeeld een planningsafdeling)? Op welke momenten in het project vond/vindt besluitvorming plaats? Waarom juist op deze momenten?

- 199 -

?

1.2.4

Proces

In het onderzoek worden een aantal algemene aspecten van het beleidsvormingsproces onderscheiden. Deze algemene aspecten zijn respectievelijk mobiliseren, leren, consensusvorming en productie. Onder mobiliseren wordt enerzijds verstaan het mobiliseren van partners bij de vorming van gebiedsgericht beleid (interne mobilisatie) en anderzijds het mobiliseren van de bewoners van het betreffende gebied, belangengroepen en andere instanties die niet rechtstreeks bij het project betrokken zijn (externe mobilisatie). Onder leren wordt verstaan het opdoen van kennis over het gebied en de problematiek in het gebied en de omstandigheden van de andere deelnemers, zodat begrip voor elkaars situatie kan ontstaan. Onder consensusvorming wordt verstaan het bereiken van overeenstemming over het in te zetten beleid. Onder het aspect productie tenslotte het werkelijke produceren van het beleid, dat wil zeggen het schrijven van stukken, het doen van onderzoek en allerlei andere werkzaamheden. 12. 13. 14. 15.

16.

17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

Zijn er problemen geweest met het bereid vinden van partners om in het project te participeren? Is de betrokkenheid van de verschillende partners gelijk gebleven? Heeft dit het proces beïnvloed? In hoeverre heeft de gekozen organisatiestructuur invloed (gehad) op de betrokkenheid van de verschillende partners bij het project? Op welke wijze zijn de bevolking van het gebied, belangengroepen en andere instanties betrokken bij het project? Heeft dit problemen opgeleverd of het proces anderszins beïnvloed? Was/is er bij de initiatiefnemer van het project en de andere participanten veel of weinig kennis aanwezig over de problematiek in het gebied? Was/is er ook kennis van elkaars problematiek? Is in het project een leerproces op gang gekomen? Heeft het al dan niet aanwezig zijn/opbouwen van kennis van de participanten het proces beïnvloed (bijv. herhaling van activiteiten, wijzigen van standpunten)? Zijn er problemen geweest met het bereiken van overeenstemming in de verschillende fasen van het project? Heeft dit het proces beïnvloed? Heeft de wijze waarop de organisatiestructuur van het project is opgebouwd, invloed gehad op het bereiken van overeenstemming (zowel formeel als informeel)? Wie was/is er in het project verantwoordelijk voor de inhoudelijke werkzaamheden? Zijn er werkzaamheden uitbesteed? Zijn er werkgroepen ingesteld? Waarom wel/ niet? Welke disciplines zijn er betrokken bij het project? Was de werkverdeling in het project naar uw mening effectief, efficiënt? Hebben (problemen met) de inhoudelijke werkzaamheden invloed gehad op het proces?

- 200 -

?

1.2.5

Activiteiten

Globaal zijn een zestal activiteiten in het beleidsvormingsproces te onderscheiden. Dit zijn de probleemanalyse (1), het ontwerpen van maatregelen/maatregelpaketten (2), het bepalen van de effecten van deze maatregelen/maatregelpakketen (3), het vergelijken en eventueel rangschikken van de verschillende mogelijke maatregelen/maatregelpakketen (4), het vaststellen van bepaalde resultaten van de verschillende activiteiten en de presentatie van de resultaten van de verschillende activiteiten (6). Niet alle activiteiten hoeven in elk beleidsvormingsproces voor te komen. Ook ligt de volgorde van de activiteiten niet vast. Soms zal een zelfde activiteit ook meermalen doorlopen worden. Wanneer dat het geval is, is er sprake van een iteratie. 24.

25. 26. 27. 1.2.6

Waaruit bestonden/bestaan de volgende activiteiten bij het project Gebiedsgericht beleid Noordwest-Overijssel : - probleemanalyse; - ontwerpen van maatregelen/maatregelpakketen; - bepalen van effecten; - vergelijken en rangschikken van maatregelen/maatregelpakketen; - vaststellen van de resultaten van de verschillende activiteiten; - presentatie. Welke activiteit nam/neemt de meeste tijd en moeite in beslag? En welke de minste? Is dat terecht? Zijn er activiteiten geweest die nog een keer over gedaan moesten worden? Wat was hiervoor de reden? Wanneer kan een activiteit als afgerond worden beschouwd? Gebruik technische informatie

In een beleidsvormingsproces speelt informatie een grote rol. De informatie die in zo'n beleidsvormingsproces gebruikt wordt, komt tot stand door de inzet van kennis van de deelnemers aan het proces, eventueel ondersteund door advies- en onderzoeksbureaus. Bij het verwerven van informatie wordt dikwijls gebruik gemaakt van modellen en methoden waarmee inzicht verkregen kan worden in de effecten van mogelijke maatregelen, of waarmee een basis voor vergelijking van verschillende maatregelen verkregen wordt. Om na te kunnen gaan welke modellen en methoden nu precies moeten en kunnen worden ingezet, is het van belang na te gaan welke informatie nu precies benodigd is. Dit om de inzet van modellen en methoden zo effectief en efficiënt mogelijk te laten verlopen. 28. 29.

Wat waren/zijn de belangrijkste vraagpunten in het project? Zijn deze vraagpunten in de loop van het project nog veranderd? Zijn de vraagpunten in het project altijd afdoende beantwoord? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, op welke punten was het antwoord ontoereikend? Heeft dit het proces beinvloed?

- 201 -

?

30. 31.

Is er een verschil tussen de soort informatie die benodigd is in de onderscheiden fasen in het project? Welke modellen en methoden zijn in het project Gebiedsgericht beleid NoordwestOverijssel gebruikt? Hoe beoordeeld u het gebruik van deze modellen/methoden (inhoud, detail, betrouwbaarheid van de informatie)? Sluit de informatie die met deze instrumenten gegenereerd kan worden aan op de behoefte aan informatie in de verschillende fasen van het beleidsvormingsproces?

- 202 -

?

7 %! # 5

#% . #5 #

4

#% 5 5 5 # # #% # 2 . < % +&&G+&&; #% +&&G @9

9 33 4 @@1

2-<A #% 89 <2

8291 < 5 % ? ? 1

6 # T9 4 - 62`&,+*G)+` +&&( 3 #% 3 #% # # # ? +&&G 3 #% 3 #% # # # # ? +&&G 3 #% 3 #% #% #% # ? +&&(+&&* 3 #% 3 #%

# ? +&&( 3 #% 3 #% # 4 #% # ? +&&* - < %% 3 $ . %% 3 2 % +&;' -K % $ . . # # # ? +&&(

- 203 -

?

-K % # %% # ? +&&, $ 3@1

#% ? @

@ # 3 2 % +& +&&G 8 2 # 5#%<? 6 # )(;T'0);;" +&&( 8 2 < % ? < ? 1 4 , , #% #% # C 6 # )0,T2>'(*T'0);;" 2 % +&&G 8 2 < % ? < ? 1 4 , ( #% 6 # 2 % +&&* 8 2 < % ? ? 1 4 , ( #% # # 6 # 2 % +&&* 8 2 < % ? < ? 1 4 , ( #% , 6 # )0,T-$&*T+++;T'0);; 2 % +&&* 8 2 < % ? < ? 1

#% # C 6 # )(;T 2> 2'(*T'0);;" 2 % +&&G 8 2 < % ? < ? 1 4 , , # C # . 6 # )0,T2>2'&)T'0);;" 2 % +&&G 8 2 < % ? < ? 1 4 , "# C 1# . # # 6 # )0,T2>2'*+T'0);; 2 % +&&G 8 2 < % ? < ? 1 4 , 6 + 6 # )(;T2&(T2'&)T'0);; 2 % +&&( - 204 -

?

8 2 < % ? < ? 1 4 , + # 6 # )(;T2&(T2'&)T'0);;" 2 % +&&( 8 2 < % ? < ? 1 4 , # 5#% 2 % +&&( 8 2 < % ? < ? 1 4 , #% DO# *QE # # )0,T2>2+G0T'0);;" 2 % +&&G 8 2 < % ? < ? 1 3 5 # 7 ,( 6 # 2 % +&&* 8 2 < % ? < ? 1 4 , 1# . # # 6 # 2 % +&&G 8 2 6 4 #% % 6 4 ? < ? 1 6 # )(;T 2>2'()T'0);;" 2 % +&&G 8

@8 6< 8. #% . . 9 "&G+0 +&&G 8

@8 8. #% . . J : +(D E 9 +&&G <2- < % 4 + + +# +&&, +&&( <2- 4 # $ ,% %

# ((+;*,' +&&,

87@ # 6 < % % #% 9 <

# 3 +* +&&, 6@1 @ $##% . . ,

A!T8 2 )0GT2>2(+&T**(G B8 #%T 2 % +&&G A 2 @3 % ^ 5 # #%

: #%T

+&&, - 205 -

?

1 3 6 < % T $

# 3 2 % ,& +&&, 1 3 5 $ # 3 2 % +&&+ # 3 " 2 % ,, +&&'

# 3 < %% +&&++&&* 2 % +&&' # %% F

? +&&( # %% J 8. #% #%. #% 44 # F

# # ? +&&( # %% 5 # # ? +&&( # A #% +&&,+&&; ? +&&, # 3 #% 4 % 3 " ? +&&* # 3 #% 6#%

3 " # ? +&&G # 1 +&&++&&G ? +&&+ # " # 3 #% ? +&&( # " < ? +&&( # < %% ? +&&+ 6 $ 8 $ ,)+&&( 3,* 24 +&&(

- 206 -

?

6 # < % ? < ? 1 4 , 4 % % " ,+4 +&&* ? 5 `+& 2 % +&&* 6 # #% %

#% 2 % +&&* 6 # < % ? < ? 1 4 , 4 % % +G +&&G ? +&&G 6 # < % ? < ? 1 4 , 4 % #%

#% ,& +&&G ? ? +&&G 6 # < % ? < ? 1 4 + #%#% 2<+&&,,G ? +&&, 6 # < % ? < ? 1 # 44 4 , 5 `++ ? +&&( 6 # # < % ? <

? 1 J5 5

5 `', ? +&&( 6 # # #% 2< +&&+(G ? +&&, "#% 8 3 A #% # #% % <

2 % +&&, 9 4 2 3 # # 6$3" 6 3 %. # 4

". 9 4 +&&( 1 $ ? +&&, 1 3 #% < 2 . # # T6 # T # 3 T: 9 ? T$ #% +&&G < 1#% 4 #% ? +&&G

- 207 -

?

< A < % # 9(;* $ +&&' < #% # %% 9 +&&' < "

2 % +&;, < 3

%. .44 #%4 4#% 4 1 #% +&&+

- 208 -

?

6(

6 ' ! !/ 1! !

8 %% . D % +&;(E

Verklaring van de gebruikte symbolen:

%

. # % 5 B % C J % 5 # # 4# % % #

#

. . J 5

% . #% J #% . 5 J

4% 5#% #

#W

. # # 5

4 & ' ! !/ 1! ! &

24

Zie F.C.J. van der Doelen en P.J. Klok: Beleidsinstrumenten, in: A. Hoogerwerf (red.), Overheidsbeleid, Alphen aan den Rijn, 1989. - 209 -

?

6) &'1<% 6

9 (G+

9 (G,

25

<1$ # . <1$ # 44 #

Nummering verwijst naar bijbehorende paragraaf in de tekst. - 210 -

Tabel 3.4:1 IWM Eper Beken en deelprojecten: aanleiding en probleemanalyse. (Deel-)project

Aanleiding

IWM Eper Beken

-

bestaan REGIWA problemen met deelprojecten meerwaarde integrale aanpak

-

aanpassing riolering Epe beleid zuiveringsschap

Klaarbeek

ARBE

HOV

-

-

saneren lozingen buitengebied

eigendomssituatie SGL wensen van SGL

Huidige/Verwachte situatie

Doelen -

-

-

-

door aanpassing aan riolering Epe verhoging overstortfrequentie of dure voorzieningen om dit te voorkomen

-

ongesaneerde lozingen

-

begrazingsbeheer zonder gewenst effect

-

mestbelasting intrekgebieden beken opstart IWM Eper Beken

-

belasting met nutriënten

Mogelijke nevengevolgen

Criteria

-

geen toename overstortfrequentie uitvoeringstermijn beperkt door looptijd REGIWA alternatief van randvoorziening niet subsidiabel

-

meer berging nodig door wegvallende capaciteit

-

overstortfrequentie kosten mogelijkheden voor subsidiëring en financiering

ligging nutsvoorzieningen plaatsing pompputen bij voorkeur openbaar terrein

-

kruisen van waterleidingen

-

aantal ongesaneerde lozingen kosten

geen effecten omliggende landbouwgebieden

-

randvoorwaarden voor natuur verbeteren huidige natuurwaarden beschermen en potenties realiseren handhaven en verbeteren waterkwaliteit Klaarbeek

-

-

MAP

Randvoorwaarden

-

verbeteren waterkwaliteit oppervlaktewater

verhoging natuurwaarden terugdringen verdroging

-

-

gevolgen (waterkwaliteit) benedenloop beek

-

vegetatie-ontwikkeling grondwaterstanden grondwaterkwaliteit afvoer Klaarbeek

verminderen mestbelasting bodem

pagina 211

Tabel 3.4:2 IWM Eper Beken en deelprojecten: maatregelen en effecten. (Deel-)project

Nul-alternatief

Maatregelen

Effecten

Authorisation

IWM Eper Beken

-

-

afstemmen deelprojecten aftsemmen met BOP financieren deelprojecten

-

beoordelen of beoogde afstemming goed verloopt deelprojecten door IWM Eper Beken uitvoerbaar

-

REGIWA-gelden toegekend

niets doen

-

Klaarbeek

-

aanleg randvoorziening

-

afkoppelen overstort in combinatie met vergroting berging randvoorziening aanleggen

-

afkoppelen financieel gunstiger dan randvoorziening

-

toekenning REGIWA-gelden besluit afkoppelen gemeenteraad

ARBE

-

niet saneren lozingen

-

aanleg riolering: infrastructuur vrij verval of druk aansluitingen

-

effecten op onderhoud meegenomen kosten

-

toekenning REGIWA-gelden toekenning subsidie zuiveringsschap toekenning IPB gelden provincie raadsbesluit invoering baatbelasting (welke later succesvol aangevochten wordt bij belastingrechter)

herstellen oorspronkelijke hydrologische situatue verondiepen watergangen dichten watergangen verlagen maaiveld aanleg poelen

-

HOV

-

niets doen

-

MAP

-

niets doen

-

-

-

-

beoordeeld door kennis en ervaring effecten van uitvoering op beek benedenstrooms technische uitvoerbaarheid monitoring programma

-

vaststellen initiatiefrapport door werkgroep verlenen vergunningen door gemeente, provincie en waterschap vastellen bestek, begroting en fasering uitvoering

-

pagina 212

"

! !#$% & ! & "!

26

Nummering verwijst naar bijbehorende paragraaf in de tekst. - 213 -

Tabel 4.4:1 IWB-Zwart: fase voor Iteratie 1 probleemverkenning. Belang

Huidige situatie

Verwachte situatie

Veiligheid en rivierbeheer

gevaar voor hoge waterstanden en overstromingen

keersluis Ramspol met dijkverzwaring

Drinkwater

geen drinkwaterwinningen delen gebied door provincie aangewezen als mogelijkheid voor drinkwaterwining

Regionale watervoorziening

aanvoer van water naar Drenthe

Scheepvaart

-

Beroepsvisserij

havens: Zwolle, Kampen, Meppel vaarroutes: Ramsdiep, Zwolsch Diep, Zwanendiep, Zwarte Water

Zwarte Meer 5 bedrijven 15 arbeidsplaatsen; soorten: aal, snoekbaars, blankvoorn, brasem, spiering Zwarte Water 2 bedrijven soorten: aal, brasem, kolblei, blankvoorn

Wensen vanuit de sector

Doel handhaving veiligheid

uitbreiding aanvoercapaciteit naar Drenthe -

geen sterke toename op ZW algemeen stimulering beroepsvaart meer problemen met recreatievaart

negatieve invloed door aanleg Ramspol bij te geringe doorstroomopening: door geringere inundatiefrequenties en -duur oevers en uiterwaarden achteruitgang functies vispaaiplaats en opgroeigebied voor visbroed

als containerhaven Meppel ontwikkeld wordt, opname van vaarwegen in en naar ZM in het hoofdvaarwegennet

handhaving capaciteit; eventueel uitbreiding capaciteit

-

-

-

knelpunten zijn: versnipperde ligging en beperkt oppervlak visgronden per bedrijf aanwezigheid van gelegenheidsvissers grote oppervlakte stenen oevers sterk fluctuerende afvoeren nadat stuwbeheer is geautomatiseerd beperkte frequentie en duur inundaties paaigebieden vis (uiterwaarden)

-

-

Delfstoffenwinning

-

beperkte schaal (uitdiepen retourstroomgeul ZM) RWS stort baggerspecie in zandwinplas

geen nieuwe concessies

Landbouw

-

grasland 15-20 bedrijven enkele grote bedrijven veel kleine bedrijven

kleine bedrijven geen ‘blijvers’

uitbreiding peurderij gehele ZM; vergroten toegankelijkheid oevers overheidsbeleid tegen versnipperde ligging visgrond in regio; moet leiden tot minder, maar duurzame gezonde bedrijven aparte beroepsgroep-gerichte benadering van buitendijkse vissers in regio aanleg natuurlijke oevers en aankoppeling meanders stabielere afvoerdynamiek en hogere frequentie en duur inundaties in voorjaar minimaal waterkwaliteit voor karperachtigen aanpak oppervlaktewatersysteem als geheel (afvoerdynamiek, waterkwaliteit, paai- en leefgebied vis) wegnemen beperkingen en knelpunten

-

behoud produktievolume (oppervlak en kwaliteit viswater) ontwikkeling van duurzame en economisch gezonde visbedrijven

afbouw van winningsmogelijkheden in het groeiseizoen zo min mogelijk inundaties van landbouwgrond

behoud van produktiemogelijkheden (oppervlak+kwaliteit) in uiterwaarden

pagina 214


Huidige situatie

Rietteelt

-

-

Verwachte situatie

rietmoerassen in stand door maaibeheer voor vooral de rietteelt; door particulieren op grond van SBB, Domeinen, Kampen, Genemuiden, Wold en Wieden; SBB voert in enkele delen aangepast beheer voor broedvogels (Purperreiger en Roerdomp)


Doel behoud produktievolume (oppervlakte+maai-intensiteit)

Industrie en woningbouw

Linkeroever Zwarte water bij Hasselt en Genemuiden kleine niet-hoogwatervrije industrieterreinen

geen nieuwe bebouwing voorzien

behoud van bebouwing in uiterwaarden

Landschap en cultuurhistorie

Zwarte Water rijk gevarieerd open rivierenlandschap met een sterke historische en ruimtelijke samenhang; dijk bijzonder: 1. duidelijke grens tussen extensief natuurlijk buitendijks gebied en intensief cultuurlijk binnendijks gebied; 2. kronkelig verbindend element met beplanting en bebouwing diverse bijzondere situaties Zwarte Meer en buitenpolders buitenpolders weids polderlandschap herkenbaarheid oude rivierdelta en ontstaansgeschiedenis cultuurlandschap

negatieve effecten aanleg Ramspol door dijkverzwaring op esthetische waarde en aantasting nog niet ontdekte archeologica

behoud en ontwikkeling esthetisch waardevol landschap

pagina 215


Huidige situatie

Verwachte situatie


Doel

Recreatie (oever, sportvissen, zwemmen)

-

sportvisserij: mogelijk dusdanig hoge stroomsnelheden in doorgang evt. keersluis Ramspol dat vismigratie hiervan hinder ondervindt recreatie: toename waterrecreatie toename watersportactiviteiten surfen, snelvaren (o.a. jet- en waterskiën) door aanwijzing van twee snelvaartrajecten in Zwarte Meer

-

behoud en ontwikkeling van oevergebonden recreatiemogelijkheden

-

-

recreatievormen in het gebied: roeien, kanoën en zeilen, plankzeilen afmeergelegenheid voor kleine pleziervaartuigen in Varkensgat laaggelegen graslandperceel bij Hasselt is ijsbaan andere zandwinplassen in zomer afmeren en recreëren en incidenteel surfen in uiterwaarden jacht en visrecht verhuurd met beperkingen in de uiterwaarden 2 zandwinplassen bij Zwolle met afmeerfaciliteiten voor hengelsport sportvissen in gehele gebied vrij met gewone hengel; in ZM geen vergunning verstrekt met bijzondere hengel (wel peuren, 400 vergunningen waarbij wordt afgeweken van toegestane locaties) in ZW wel vissen vanaf pleziervaartuigen in ZM langs ZW diverse oeverstroken voor sportvissen

-

sportvisserij zie beroepsvisserij toename waterrecreatie uitbreiding surfgelegenheid op de zandwinplassen vergroten bereikbaarheid voor surfen aanlegplaatsen voor bootjes kleine restauratieve voorzieningen voorzieningen voor natuurgenieters

knelpunten sportvisserij: zie knelpunten beroepsvisserij sterke erosie van natuurlijke oevers door grotere en snellere schepen beroepsvaart beperkingen locaties peurderij knelpunten overige recreatie: te weinig aanlegplaatsen voor bootjes slechte toegankelijkheid oevers waterkwaliteit zwemwater

Recreatievaart

-

doorgaande recreatievaart gemotoriseerde recreatievaart: aanleg- en/of afmeerlocaties; intensiteit van recreatie Zwarte Meer vrij hoog (Ganzediep en Goot); Zwarte Water veel recreatievaart en in delen roeien, kanoën en zeilen; kleine watersport op Ganzediep en Ramsdiep (vaargeul ZM); ook kleine watersport buiten deze vaargeulen (mag niet) en afmeren zuidrand ZM; 2 zandwinplassen bij Zwolle met afmeerfaciliteiten voor zeilen en roeien; afmeergelegenheid voor kleine pleziervaartuigen in Varkensgat;

-

toename recreatievaart meer problemen met beroepsscheepvaart

behoud en ontwikkeling van aan open water gebonden recreatiemogelijkheden

knelpunten: slechte toegankelijkheid ZM buiten vaargeulen diepte uitmondig Ganzediep minder dan norm van 1,70 m

pagina 216


Huidige situatie

Verwachte situatie


Doel

Natuur en landschap

Flora: watervegetaties: fonteinkruiden, kranswieren, drijvende waterplanten; uitgestrekte oever- en moerasvegetaties zoals rieten biezenvegetaties; soortenrijke hooilandvegetaties zoals Grote vossestaart-vegetaties met Kievitsbloem en Dotterbloem-vegetaties dijkvegetaties met stroomdalplanten Fauna: vogels: broedvogels (riet)moeras en grasland, trekvogels en overwinteraars vissen: stand- en trekvissen amphibieën: acht soorten niet ernstig bedreigd en beschermd door NBW dagvlinders: zeldzame Zilveren Maan kleine zoogdieren: ZM internationale betekenis voor Meervleermuis macrofauna: in ZW en OV ontbreken alle stroomminnende soorten; vanaf de jaren '60 grote dichtheden aan schelpdieren (o.a. driehoeksmossel) sterk verminderd

-

-

behoud, herstel en ontwikkeling natuur- en landschapswaarden

-

-

negatief effect aanleg keersluis Ramspol door minder inundaties van oevers en uiterwaarden en minder droogvallen van slibplaten met als gevolg achteruitgang van natuurwaarden en waarde als pleister en fourageergebied

-

stimulering van de natuurlijke processen en patronen die kenmerkend zijn voor een rivier(delta): herstellen afvoerdynamiek, verwijderen kaden in uiterwaarden, geïsoleerde strangen door trekken tot nevengeulen; ontwikkeling van een drassige vooroeverzone langs de dijk van de NOP extensivering agrarisch gebruik uiterwaarden

schade aan oevervegetatie en rustverstoring broedgebieden door toename watersportactiviteiten surfen, snelvaren (o.a. jet- en waterskiën) door aanwijzing van twee snelvaartrajecten in Zwarte Meer

gebied belangrijke verbindingsfunctie met andere gebieden en migratieroute voor wateren landorganismen

knelpunten: watervervuiling met negatieve effecten voor flora en fauna versnippering van natuur in oever, moeras, e.d. i.r.t. omringende natuurgebieden jaarlijks maaien van riet waterstaatkundige werken (veiligheid) hebben natuurlijk karakter deltagebied aangetast erosie natuurlijke oevers door scheepvaart vermindering slibafzetting in ZM, biezen achteruit intensieve landbouw uiterwaarden recreatie tast zandgat Streng aan illegale recreatie tast Buitenlanden Langenholte en directe omgeving aan verstoring door jacht

pagina 217

Tabel 4.4:2 IWB-Zwart: fase voor Interruptie 1 (1) sectorwensen en alternatieven. Belang

Sectorwensen (concretisering probleemverk.)

Maatregelen Alternatief 1





-

bouw keersluis Ramspol (in project keersluis Ramspol)




Drinkwater

-

-

-

-

-


-

-

-

-

-

Scheepvaart

-

aparte van beroepsvaart gescheiden aanlegplaatsen voor recreatievaart voorzieningen bij Zwartsluis en Ramspol als containerhaven Meppel zich ontwikkeld wettelijke bepalingen en gedrags-/mentaliteitsverandering om conflicten met recreatievaart op te lossen

-

-

-

-

regelmatige en langdurige inundatie van uiterwaarden in de paaitijd (april-juni) aandacht voor inrichting en verbinding van min of meer geïsoleerde wateren (Duursche Waarden) geen hoge stroomsnelheden door aanleg keersluis Ramspol tegengaan schade (oevers, vistuig) door scheepvaart

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

verbreding rietzone ZM

-

-

Beroepsvisserij

-

Delfstoffenwinning

-

Landbouw

-

-

Rietteelt

-

onderzoek naar mogelijkheden oeverinfiltratie en spaarbekkens

behoud relatief goed ontwikkelde landbouwgebied Kampereiland oplossing knelpunten Kampereiland (plaatselijke inundaties, verhoging polderwaterpeil door opstuwing en opwaaiing, afkalving oevers door golfslag, aanmeren en betreden landbouwgrond vanaf de Goot) voorkeur voor geconcentreerde landbouw in een aangesloten gebied boven verweving met natuur en recreatie

-

extra rietvelden in Zwarte Meer rietvelden tussen Ramspol en Ijsselmonding

-

extra rietvelden in ZM en langs Ganzendiep

-

extra rietvelden in ZM en langs oever NOP


-

-

-

-

-


-

verandering landschap




pagina 218

Tabel 4.4:2 IWB-Zwart: fase voor Interruptie 1 (1) sectorwensen en alternatieven. Belang

Sectorwensen (concretisering probleemverk.)






sportvisserij: zie beroepsvisserij beheerste uitbreiding hengelsport (actieve zonering) toegankelijkheid Zwarte Water verbeteren

-

herstel dam Kraggeburg aanleg camping intensief recreatie-eiland vergroting toegankelijkheid NOP-oever visvlonders NOP-oever intensieve recreatie bij Hasselt uitloopgebied bij Zwolle

-

aanleg recreatie-eilanden in ZM recreatie langs NOPoever ZM extensieve recreatie diffuus verspreid recreatie bij Hasselt uitloopgebied bij Zwolle

-

aanleg enkele recreatieeilanden in ZM recreatie langs ZW ten westen van Genemuiden en in Groot Cellemuiden recreatie bij Hasselt uitloopgebied bij Zwolle

-

verplaatsen recreatieve vaarroute van Scheepvaartgat naar Ganzendiep en ZM intensieve recreatie bij Hasselt

-

verplaatsen recreatieve vaarroute van Scheepvaartgat naar Ganzendiep en ZM

-

recreatievaarroute via Goot

-

verbreding rietzone ZM wisselbouw riet ontwikkeling slikken rond Vogeleiland weidevogelgebieden (beheersgebieden relatienota) in Barsbekerbinnenpolder, Mandjeswaard en noordkant Kampereiland kievitsbloemhooilanden langs ZW (reservaatsgebied relatienota)

-

Recreatievaart

-

Natuur

-

geleiding, zonering en regulering recreatievaart geconcentreerde doorgang vanaf IJssel via Goot en Ganzediep door het Zwarte Meer met verspreid een aantal aanlegplaatsen betere ontsluiting: beperkt aantal nieuwe boothellingen vaargeul tussen Ganzendiep en Ramspol rondvaartroute nabij vaargeul andere optie: voorzieningen nabij de Kadoelersluis betere afstemming schuttijden Ganzensluis en openingstijden grug in Goot in Kampen duidelijke afbakening beroepsvisserij en waterrecreatie verbreding vaargeulen voor (beter) gebruik

-

natuurbelang verder profileren Barbekerbinnenpolder als natuurlijke verbinding tussen ZW/ZM en Wieden/Weerribben mogelijkheden oostzijde Vogeleiland tegengaan negatieve gevolgen ontwikkelingen: beperking dynamiek ZM dijkversterkingen jachtactiviteiten diffuse, ongereguleerde vaarrecreatie

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

omkering zomer en winterpeil IJsselmeer verplaatsing vaargeul ZM naar retourgeul ZM zoetwatermoeras slikvelden bij Vogeleiland riet-/biezenvelden in ZM verbinding IJsselmonding met Ramspol door riet-biezenmoeras uiterwaarden ZW, Goot en Ganzendiep ter ondersteuning moeras noordzijde Kampereiland, Mandjeswaard, uiterwaarden ZW weidegebied (beheersgeb.) Barsbekerbinnenpolder weidegebied (beheersgebied); later moeras relict kievitsbloemhooilanden bij Hasselt

-

-

-

-

-

-

weidevogels noordzijde Kampereiland (beheersgebied relatienota) verbrede rietzone in ZM en langs Goot met intensief beheer slikvelden rond Vogeleiland weidevogels Barsbekerbinnenpolder (beheersgebied relatienota) weidegebied Groot Cellemuiden (reservaatsgebied relatienota) ooibos Polder binnen de kade uiterwaarden ZW mozaïk verschillende beheervormen kievitsbloemhooilanden langs ZW tussen Hasselt en Zwolle

-

-

-

-

recreatie langs oever NOP aanleg recreatie-eilanden in ZM recreatie bij Hasselt

gedeeltelijk openstelling sluis Ganzendiep haventje tussen Kamperzeedijk en Ganzendiep recreatieve vaarroute Ganzendiep-hoofdvaargeul

optimalisering riviersysteem met Ramspol als nieuwe riviermonding riet/biezen, slik- en zandbanken, geulen en ooibossen (wilgevloedbos) in ZM (natuurontwikkelingsgebied) sluiten Scheepvaartgat voor scheepvaart verleggen vaargeul ZM naar retourstroomgeul vooroeverontwikkeling NOP vrije meandering ZW met nevengeulen en ooibossen doorsteken/verlagen zomerkades (natuurontwikkeling)

pagina 219

Tabel 4.4:3 IWB-Zwart: fase voor Interruptie 1 (2) effecten van alternatieven en MCA. Belang/Thema

Criteria

Effecten alternatieven nul


b1 b2 b3 b4 b5 b6

1

2

3

Gewicht criteria binnen thema

4

waterbergend vermogen rivierdynamiek bereikbaarheid oevers zicht over het beheersgebied beheersintensiteit waterbeheersing omliggende gronden

0 + 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0

0 0 -

0 + 0 0 0 0

+ -

30% 20% 5% 5% 20% 20%

0 0 0 0

0 0 + +

0 + 0

0 0 + +

+ + -

40% 25% 10% 25%

Drinkwater

-


-

Scheepvaart

s1 s2 s3 s4

bescherming oevers zicht over de vaarweg scheiding ankerplaatsen scheiding vaarroutes

v1 v2 v3 v4 v5

visstand aaneensluiting visgronden toegankelijkheid visplaatsen bevisbaarheid oevers areaal viswater

0 0 0 1125

0 0 + + 1256

0 0 0 0 410

+ 0 + + 1100

+ 0 0 302?

30% 10% 15% 15% 30%

0 + 0 1400 600

+ 980 180

0 0 0 0

0 + 1256 305

0 0

20% 35% 20% 0% 15%

808

800

0

951

0

10%

0 0 0 0

0 0 0 +

0 0 -

0 0 0 +

+ -

25% 25% 25% 25%

Beroepsvisserij

Delfstoffenwinning

-

Landbouw

l1 l2 l3 l4 l5

verkavelingstoestand inundatiefrequentie en -duur flexibiliteit van bedrijfsvoering areaal landbouwterreinen areaal grasland

Rietteelt

l6

areaal riet-/biezenteelt


-


a1 a2 a3 a4

openheid aantasting bodemarchief zichtbare abiotische processen landschappelijke variatie

Totaalscores per thema

Gewichten thema’s per invalshoek

nul

1

2

3

4

natuurgericht

economisch

riviertechn.

evenwichtig

0,60

0,50

0,18

0,60

0,30

5%

5%

40%

0,50

0,68

0,43

0,68

0,75

5%

20%

10%

0,45

0,80

0,35

0,88

0,64

5%

15%

10%

0,78

0,48

0,28

0,63

0

5%

20%

10%

0,50

0,63

0,25

0,63

0,25

35%

5%

10%

14%

14%

14%

14%

14%

pagina 220

Tabel 4.4:3 IWB-Zwart: fase voor Interruptie 1 (2) effecten van alternatieven en MCA. Belang/Thema

Criteria

Effecten alternatieven nul

1

2

3

Gewicht criteria binnen thema

4

r1 verweving r2 extensief r3 natuurgericht r4 zwemmogelijkheden r6 aantal kampeerplaatsen (hengelsport zie beroepsvisserij)

0 0 0 0 0

+ 1

+ + + + 0

+ 0

+ + + 0 0

20% 20% 30% 10% 10%

Recreatievaart

r5

4

11

13

12

8

10%

Natuur

n1 zelfregulerende natuur n2 hydrodynamiek n3 morfodynamiek n4 inpassing in EHS n5 aan(een)sluiting van terreintypen n6 diversiteit levensgemeenschappen ‘Rode Lijst-soorten: avifauna nat’ n7 aantal huidige - verdwijnende soorten n8 aantal huidige + bijkomende soorten ‘Rode Lijst-soorten: avifauna droog’ n9 aantal huidige - verdwijnende soorten: n10 aantal huidige + bijkomende soorten ‘Rode Lijst-soorten: flora nat’ n11 aantal huidige - verdwijnende soorten n12 aantal huidige + bijkomende soorten ‘Rode Lijst-soorten: flora droog’ n13 aantal huidige - verdwijnende soorten n14 aantal huidige + bijkomende soorten

0 0 0 0 0 0

0 0 + + 0

+ 0 + + + -

+ 0 0

+ + + + + -

10% 10% 10% 0% 5% 10%

32 32

32 33

26 34

32 32

29 34

5% 2,5%

5 5

5 6

5 7

5 7

5 7

0% 2,5%

10 10

10 10

5 10

9 10

5 10

5% 0%

5 5

5 5

1 5

5 5

5 5

5% 0%

8 3295 675 450 251

8 3369 754 502 394

15 3396 164 246 592

8 3409 660 440 417

45 3465 353 657 652

5% 0% 0% 0% 10%

0 0 0

0 37 0

2345 37 0

0 37 0

1271 497 40

10% 0% 0%

808 294 90

800 702 180

0 52 0

951 599 305

0 0 0

5% 5% 0%


aantal aanlegplaatsen

n15 lengte natuurlijke oever met ongestoorde gradiënt n16 areaal natuurterreinen n17 areaal diep water n18 areaal ondiep water n19 areaal zand- en slikplaten n20 areaal moeras n21 areaal zachthout ooibos n22 areaal hardhout ooibos n23 areaal rietland n24 areaal natte graslanden n25 areaal vochtige graslanden

Totaalscores per thema

Gewichten thema’s per invalshoek

nul

1

2

3

4

natuurgericht

economisch

riviertechn.

evenwichtig

0,40

0,28

0,90

0,19

0,79

10%

35%

10%

0,44

0,51

0,54

0,38

0,68

35%

5%

10%

14%

14%

pagina 221

Tabel 4.4:3 IWB-Zwart: fase voor Interruptie 1 (2) effecten van alternatieven en MCA. Totaalscores van de alternatieven per invalshoek Invalshoeken

nul-alternatief

alternatief 1

alternatief 2

alternatief 3

alternatief 4

natuurgericht

0,45

0,66

0,30

0,53

0,53

economisch

0,46

0,52

0,45

0,53

0,59

riviertechnisch

0,66

0,68

0,19

0,76

0,45

evenwichtig

0,51

0,65

0,27

0,66

0,52

Scores van de alternatieven op de algemene criteria Algemene criteria

alternatief 1

alternatief 2

alternatief 3

alternatief 4

omvang ingrepen

+

++

+

++

PM

PM

PM

PM

+

++

+

++

0-10

10-25

0-10

10-25

+

0

+

-

kosten realiseringstermijn termijn-effect natuur maatschappelijke acceptatie werkgelegenheid

pagina 222

Tabel 4.4:4 IWB-Zwart: Iteratie 2 formuleren voorkeursalternatief 5 met effecten Belang

Maatregelen Alternatief 5 (voorkeurs-alternatief)

Effecten



-

Drinkwater

-

-


-

-

Scheepvaart

-

-

beroepsvaart weinig last van recreatievaart betere oevers huidige situatie handhaven, mogelijkheden en noodzaak retourstroomgeul bezien

Beroepsvisserij

-

-

uitbreiding van riet/biezen meer paai- en schuilgelegenheid verschuiving visstand naar het snoek-zeelt-type met minder snoekbaars trek van paling naar het Zwarte Meer neemt toe ontwikkelen van oevers, uiterwaarden en dieper open water goed voor de visserij

Delfstoffenwinning

-

-

Landbouw

-

-

-

Rietteelt

-


-

-



-

tussen Hasselt en Zwartsluis visueel aantrekkelijk gebied


-

-

verdere zonering van recreatieve mogelijkheden, extensief en natuurgericht diffuse watersport in Zwarte Meer concentreren en geleiden, plaatselijke toegankelijkheid van uiterwaarden oevers plaatselijk geschikt maken voor hengelsport aansluiten bij bestaande jachthavens, voorzieningen in het Zwarte Meer ten noorden van het natuurreservaatsgebied, oeverrecreatie nabij Kraggenburg langs NOP uitbreiden ten noorden van Zwolle

-

extra rietvelden in ZM en langs oever NOP riet/biezen ten noorden Zuiderzeepolder

op Kampereiland en omliggende polders blijt landbouw gehandhaafd ten zuiden van de oevers van het Zwarte Meer en de Barsbekerbinnenpolder is sprake van landbouw mede gericht op weidevogelbeheer conform het provinciale beleid in de uiterwaarden en oevers langs het Zwarte Water van Zwolle tot Zwartsluis blijven mogelijkheden voor extensieve landbouw gericht op beheerde natuur met aldus mogelijkheden voor verwevenheid van landbouw en natuur aan de zuidzijde van het Zwarte Meer blijft een gevarieerde wijze van rietbeheer in stand in de uiterwaarden tussen Zwartsluis en het Vogeleiland verdwijnt op termijn de huidige landbouw, ook aan de zuidzijde van het Zwarte Water

recreatiegebied oeverzone Kraggenburgerdam (zwemmen en aanlegplaatsen dagrecreatie) oevers ZW toegankelijk voor hengelsport stedelijk uitloopgebied bij Zwolle aanleg camping bij Kraggenburg eenvoudige recreatieve voorzieningen in ZM en langs Ganzendiep

-

-

pagina 223

Tabel 4.4:4 IWB-Zwart: Iteratie 2 formuleren voorkeursalternatief 5 met effecten Belang

Maatregelen Alternatief 5 (voorkeurs-alternatief)

Effecten

Recreatievaart

-

-

verplaatsen recreatieve vaarroute van Scheepvaartgat naar Ganzendiep en ZM locaties intensieve vaarrecreatie bij Hasselt en Zwolle langs ZW aantal sobere aanlegplaatsen voor vaarrecreatie

Natuur

-

-

vooroeverontwikkeling NOP aan weesrszijden ZW van Cellemuiden tot aan monding herstel rivier-benedenloop systeem met ooibossen, nevengeulen en rietmoeras (natuurlijke natuur door natuurontwikkeling) tussen Zwolle en Zwartsluis bloemrijke en natte graslanden met kritische weidevogels en Kievitsbloem (reservaatgebied relatienota, halfnatuurlijke natuur) uiterwaarden ZW tussen Hasselt en Zwartsluis mozaïk beheersvormen en natuurontwikkeling ZM afwisseling diep en ondiep water (fonteinkruiden), zand- en slikplaten, biezenvelden en rietmoeras riet/biezen ten noorden Zuiderzeepolder sluiten Scheepvaartgat voor Scheepvaart oevers ZW natuurlijk beschermde groene oevers verleggen vaargeul ZM naar retourstroomgeul. natuur zuidkant, scheepvaart en recreatie noordelijker: zonering landbouw en natuur, zonering en concentratie extensieve recreatie en natuur en concentratie vaarrecreatie landbouw en weidevogels in Barsbekerbinnenpolder en langs zuidoever ZM aanleg natuurvriendelijke oevers Goot en Ganzendiep

-

-

-

duidelijke verbinding en doorgang door Zwarte Meer recreatieve vaarroute gaat van Goot naar Ganzendiep en van daaruit via een nieuwe vaargeul naar Kadoelermeer eenvoudige aanlegmogelijkheden langs Ganzendiep langs Zwarte Water enkele plekken voor intensievere vaarrecreatie doorgang Scheepvaartgat dicht in de uiterwaarden langs het Zwarte Water van Zwolle tot aan Zwartsluis is sprake van het behouden en versterken van bestaande natuurwaarden (bloemrijke natte graslanden met kievitsbloem en kritische weidevogels) tussen Hasselt en Zwartsluis gevarieerde natuur hooilandbeheer op dijken leidt tot waardevolle stroomdalflora vanaf Zwartsluis tot aan Ramspol wordt het natuurlijke benedenloop karakter van de rivier hersteld door middel van ontwikkeling van onbeheerde natuur, zoals slik- en zandplaten, ondiep water, rieten biezenmoeras natuurvriendelijke (voor)oevers daar waar realiseerbaar langs NOP en Zwarte Water uiterwaarden langs de Barsbekerbinnenpolder en aan de overzijde van het ZW ontstaan vloed- en ooibossen, nevengeulen, rietmoeras rietland ten noorden van de Zuiderzeepolder natte, groene ecologische verbindingszone van riet, biezen en ooibossen naar het Wieden- en Weerribbengebied

pagina 224

Tabel 4.4:5 IWB-Zwart: fase voor Interruptie 3 maatregelen en effecten varianten Belang/Thema

Uitgangspunten en maatregelen varianten A

A

B

C

D

0

0

0

0

Scheepvaart

0

0

0

0

Beroepsvisserij

0

+

+

+

0

0/-

-

--

0/+

+

+

++


Uitgangspunt m.b.t. keersluis Ramspol: ontwikkelingen m.b.t. herstellen inundatiefrequentie verlopen autonoom

B

Uitgangspunt m.b.t. keersluis Ramspol: herstellen inundatiefrequentie (mitigerend) in enige voor natuur belangrijke uiterwaarden

C

Effecten varianten

Uitgangspunt m.b.t. keersluis Ramspol: als B op grotere schaal met als aanvulling compenserende maatregelen

D

Uitgangspunt m.b.t. keersluis Ramspol: mitigerende en compenserende maatregelen in alle uiterwaarden waar de inundatiefrequentie afneemt

Drinkwater Regionale watervoorziening

Delfstoffenwinning Landbouw

Uitgangspunt: voortzetting en realisatie van huidig relatienotabeleid geen extra beperkingen in landbouwgebieden

Uitgangspunt: als A

Uitgangspunt: handhaving landbouwgebruik in RN-gebieden

Uitgangspunt: natuurontwikkeling waarbij primair landbouwkundig gebruik van uiterwaarden verdwijnt

Uitgangspunt: beperkt versterken van extensieve recreatie nabij stedelijke uitloopgebieden versterking van infrastructuur langs ZW conform Raamplan Fietspaden Overijssel Maatregelen: aanleg 3 visplaatsen aanleg picknicklocatie verwezenlijking fiets- en wandelpaden i.h.k.v. Raamplan Fietspaden Overijssel (1994)

Uitgangspunt: als A met ook voorzieningen langs natuurgebieden zorgdragen voor een doorgaand fiets- en wandelpadennet langs het gehele projectgebied

Uitgangspunt: als B met extra voorzieningen

Maatregelen: opspuiten landtong (8 ha) aanleg 6 vislocaties aanleg 5 picknicklocaties aanleg 2 observatiehutten fietspaden als A met aanvulllingen langs ZW (totaal 54 km)

Maatregelen: opspuiten landtong (8ha) fiets-/wandelpaden als B aanleg 8 vislocaties aanleg 14 picknicklocaties aanleg 4 observatiehutten

Maatregelen: opspuiten landtong (8 ha) fiets-/wandelpaden als C aanleg 12 vislocaties aanleg 14 picknicklocaties aanleg 4 observatiehutten

Maatregelen: aanleg 2 aanlegplaatsen voor recreatievaart

Maatregelen: aanleg 6 aanlegplaatsen langs ZW en ZM



Rietteelt Industrie en woningbouw Landschap en cultuurhistorie Recreatie (oever, sportvissen, zwemmen)

Recreatievaart

-

als B

Uitgangspunt: als C met extra voorzieningen voor visplaatsen als B

pagina 225

Tabel 4.4:5 IWB-Zwart: fase voor Interruptie 3 maatregelen en effecten varianten

Belang/Thema

Uitgangspunten en maatregelen varianten A

Natuur

Uitgangspunt: versterking van natuur en landschapswaarden langs NOP in vooroever voortzetting en realisatie van huidig relatienotabeleid

Maatregelen: aanleg 8 km vooroever NOP

B

Uitgangspunt: als A met asl aanvulling de oevers langs het ZW -

als A

Maatregelen: aanleg 26 km natuurtechnisch verdedigde oever langs ZW aanleg 8 km vooroever NOP verlagen zomerkaden (1,3 km) in uiterwaard t.o. Noorder Kolk, Broeker Polder en Oostelijke Buitenlanden plaatselijk verlagen maaiveld, aansluiten terreinlaagten en aanleg stroomgeulen in Veldiger Buitenland (25 ha) baggeren Varkensgat (4 ha)

Effecten varianten

C

Uitgangspunt: als B met versterking van natuuraspecten in een voorland langs NOP handhaven van landbouw in relatienota beheersgebieden zorgdragen voor ontwikkeling van natuur in reservaatsgebieden versterking van natuurlijke variatie in het ZM door zandplaten invulling van ecologische verbinding aan zuidzijde ZM Maatregelen: aanleg 26 km natuurtechnisch verdedigde oever langs ZW aanleg 8 km voorland langs NOP (50 m) verlagen zomerkaden (1,3 km) in uiterwaard t.o. Noorder Kolk, uiterwaard ten zuiden bedrijventerrein Hasselt, Broeker Polder en Oostelijke Buitenlanden en polders Cellemuiden verwijderen zomerkaden Grote Buitenlanden (4 km) plaatselijk verlagen maaiveld, aansluiten terreinlaagten en aanleggen ondiepe stroomgeulen in Veldiger Buitenland (28 ha) baggeren Varkensgat (4 ha) verondiepen en aanleg eilandjes in zandwinplas tegenover Kloosterzijl (30 ha) opspuiten zand- en slikplaten in ZM (70 ha) opspuiten en aanplant mattenbies/riet oever Zuiderzeepolder (70 ha) faunapassages (3)

D

A

B

C

D

0/+

+

++

++

Uitgangspunt: als C

-

richten op natuurontwikkeling waarbij een primair landbouwkundig gebuik van uiterwaarden verdwijnt

-

als C

-

als C

Maatregelen: aanleg 26 km natuurtechnisch verdedigde oever langs ZW aanleg 8 km voorland langs NOP (50 m) verlagen zomerkaden (0,4 km) in uiterward t.o. Noorder Kolk, uiterwaard ten zuiden bedrijventerrein Hasselt, uiterwaard Roebolligehoek en Groot Cellemuiden plaatselijk verlagen maaiveld, aansluiten terreinlaagten en aanleggen ondiepe stroomgeulen in Veldiger Buitenland (30 ha) baggeren Varkensgat (4 ha) verwijderen/doorsteken zomerkaden Klein Cellemuiden en Groot Cellemuiden (6 km) verondiepen en aanleg eilandjes in zandwinplas tegenover Kloosterzijl (30 ha) opspuiten zand- en slikplaten in ZM (70 ha) dichten Scheepvaartgat, opspuiten slik/zand en aanleg biezen/riet (70 ha) faunapassages (8) uitgraven kronkelwaardpatroon Groot Cellemuiden (30 ha) aanleggen nevengeul ZW (2 km)

pagina 226

Tabel 4.4:5 IWB-Zwart: fase voor Interruptie 3 maatregelen en effecten varianten

Hoofdkenmerken varianten

Variant A

Variant B

Variant C

Variant D

8,5 8,5 0,-

42,2 40,4 1,8

52,4 47,2 5,2

60,2 49,2 11,-

(f)

215.000,-

1.050.000,-

1.260.000,-

1.400.000,-

Omvang van inrichting Omvang van beheer

(ha) (ha)

0 0

350 180

850 830

1100 1045

Opp. primair landbouw Opp. extra natuur

(ha) (ha)

390 0

370 20

235 155

0 390

Afwijking streekplan Flevoland Afwijking streekplan Overijssel

n n

j n

j j

j j

Afwijking bestemmingen

n

j

j

j

0-5

5-10

10-20

10-20

Totale kosten (x miljoen, eenmalig): (f) inrichting (f) grondaankoop (f) Beheerskosten (jaarlijks)

Realisatietermijn

(jaar)

pagina 227

! " # $ % # " # "# $& $ # #" #

$ ' $ ( " # $ " # ' " # %$ " % " " ' ) " # # ' $* % ' ' # $ ' $ + ' " " $

, # # $& " ) # -. /0 12$* "/ " $ & 3 -2 # # " # $ # "-2 "/#-12 -42 "/ " -52 - 228 -

# "/ " -62 $ * # 3 $ # )

" # ' - 2 " #

# " $ # 7 ! " ! #$ % & * " ' # + $ & " # $ 8 0 9 -62 #7 ' (' $ ' )' ! $ #*)#$ * # ' # $ ' # " " $ "" ' # " " $ #**)#$ -* **2 ' # ' $ #$ # $ ' $ -$ " ' "/# " " # -! $ 8 " $

- 229 -

Table S.1

Typology of Policymaking

' :" ) ( " " " ' $ ; " # 7 * + ,! ! " " " "

* / # $& ' / $ * ' ' # ' $ * % + $ < #

$ + $*

*)# " $*

*)# $* " $ * " ' $ < # **)# $ " #**)# $

- 230 -

* #

# #$*" ' $ # # #$ * ' # $ * ' $* "" $

8 " $ < # ' + #

" # " $ * **)# *)## *)#" + / **)#$* * $ # **)# *)#$* " # $ *$ ' " *)**)# $* # " ' # " #$ " * ** $ # $ 7 $ & ' $ & /&-&&2 " " /$ "$ / " # # ) ' # # # /$ $ , ' " # $ $ &# '$

- 231 -

* -

! " #$ % $ #$ & ' ($( )( $ $ $ * +% ( $( *( , $ # $$ ( ' . ( / * $ ($ 0 $ *$ & ( * 1 0 ( ( ! $$ 2& $ 3 * 4 *$ &

( $ ' . ( 5 $ . / ( ( $ ! $$ 1 %$ $ ( !$&3 / 4 4 $ . 4 *

* 0 ( ! $$ / $ & 4 ( 3$ 4 4 4 / $ /$ (' . ( 6 5 $ . ) $ * 7 $ $ $ ( $ 4 $ 1 *$(/ 3$4 $$ $ ( *

- 232 -

+&&01 2 #% % 3 % 4 4 %

Recommend Documents