0 Overzicht 1 Decompositie Overzicht van de algemene benadering, met twee grotere oefeningen. Literatuur: Cruse pp 195-235. 2 Natural semantic metalanguage (NSM) Kennismaking met één manier van decompositie, met toepassingen uit Goddards artikelen. Literatuur: Goddard (2009) als algemeen overzicht van NSM en Goddard (2003) als achtergrondliteratuur voor practicum.
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (1/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Heel klein voorbeeld vader, moeder, oom, tante - overeenkomsten: vader heet iets gemeenschappelijks met moeder, maar ook met oom - verschillen: vader moet onderscheiden worden van moeder, maar ook van oom - verhoudingen: vader:moeder=oom:tante en ook vader:oom=moeder:tante - implicaties: vader is een man, oom is niet mijn voorouder vader = moeder = oom = tante =
[man,direct] [vrouw,direct] [man,collateraal] [vrouw,collateraal]
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (2/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie
[man] [vrouw]
[direct] vader moeder
[collateraal] oom tante
- let op het onderscheid tussen metataal ([man], [vrouw], [direct], [collateraal]) en objecttaal (vader, moeder, oom, tante) - er is een direct verband tussen decompositie van woordbetekenissen en klassificatie van die woorden zelf
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (3/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Decompositie Het ontleden van een woordbetekenis in een aantal meer fundamentele betekeniselementen (componenten, primes, features, kenmerken, markers). Historische achtergronden - Lexicografische traditie van definities in woordenboeken. - Structuralistische en generatieve taalkundige traditie van distinctieve kenmerken. - Filosofische traditie van een universeel alfabet van menselijke cognitie.
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (4/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Drie voornaamste stromingen 1 traditionele structuralistische benaderingen (zie Cruse) 2 formele generatieve benaderingen met invloeden uit de logica (Katz & Fodor, Ray Jackendoff [conceptual semantics, hit], Pustejovsky [generative lexicon, kill])
3 Natural Semantic Metalanguage (zie Goddard) (Anna Wierzbicka)
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (5/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Organisatie van domeinen algemeen paard rund schaap geit1
mannetje hengst stier ram ram
vrouwtje merrie koe ooi geit2
jong veulen kalf lam lam
[PAARD] [RUND] [SCHAAP] [GEIT]
[PAARD,M] [RUND,M] [SCHAAP,M] [GEIT,M]
[PAARD,F] [RUND,F] [SCHAAP,F] [GEIT,F]
[PAARD,J] [RUND,J] [SCHAAP,J] [GEIT,J]
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (6/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie [] [+M] [M] [+J] [+J, M] [+J,+M]
paard hengst merrie veulen -
horse stallion mare foal filly colt
cheval étalon jument poulain pouliche -
- binaire kenmerken voor elkaar uitsluitende kenmerken (M=+M en F=M) - onderspecificatie van algemenere woorden (met contrastieve interpretatie van ondergespecificeerde items)
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (7/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Zitmeubels (uit Van Dale) stoel: draagbare zetel voor één persoon, gewoonlijk van een rugleuning en van poten voorzien kruk (taboeret): stoel zonder leuning, vaak met ronde zitting sofa (canapé): gestoffeerde rustbank met rugleuning fauteuil: leun(ing)stoel (stoel met arm- en rugleuningen), armstoel (stoel met armleuningen) canapé: meubelstuk om op te zitten of te liggen in de vorm van een gestoffeerde, brede bank, met achter- en zijleuningen divan: lage rustbank zonder leuning, met een los kleed en losse kussens poef: geheel met stof overtrokken, opgevuld zitkussen, soms voetenkussen bank: smal, lang zitmeubel op poten, bestemd voor meer dan één persoon, met rugleuning en meestal met armleuningen Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (8/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie chair, Jerrold Katz (1972)
Eugene Nida (1975)
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (9/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Pottier (1964)
eerst zelf proberen voor het Nederlands
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (10/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie 1persoon stoel + fauteuil + kruk + poef + sofa canapé divan bank
rugleuning 0 + + + 0
armleuningen 0 + 0 + 0 0
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (11/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
zitkussen +
1 Decompositie
zitmeubel 0000
stoel +00fauteuil +++-
bank -00-
poef +--+ kruk +---
divan --0-
sofa -+0canapé -++-
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (12/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Maak een componentiële analyse van de volgende Nederlandse woorden. bloes (blouse), hemd, overhemd, poloshirt, shirt, t-shirt Welke problemen kom je tegen?
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (13/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Maak een vergelijkende analyse van de volgende woorden door middel van een componentiële analyse. 1 2 3 4 5 6 7 8
Nederlands varen rijden rijden rijden drijven zweven zwemmen zeilen
Engels sail drive ride ride float float swim sail
Duits fahren fahren fahren reiten treiben, schwimmen schweben schwimmen segeln
De nummers staan voor betekenissen of gebruiksvormen die verschillen in het soort vervoermiddel of medium dat gebruikt wordt. Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (14/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
1 Decompositie Algemene kenmerken Decompositie moet altijd leiden tot een ontleding van woordbetekenissen op een niet-circulaire manier in termen van een zo klein mogelijke, universele basis van primitieve semantische elementen, zodat de semantische structuur van de woordenschat in kaart wordt gebracht. Problemen?
Woorden in vertaling 2011-12 – Decompositie (15/15) – J. Zwarts (TLW, UU)
