20121212/CB/VER Verslag van de vergadering van Platform soa en seksuele gezondheid Datum
: 19 september 2012
Aanwezig
: Onno de Zwart (vz), Ciel Wijsen, Liesbeth Vasen, Hugo van Aalderen, Martin van Oostrom, Ton Coenen, Peter Leusink, Saskia Daru (vervanger Ina van Beek), Marjolein Poels, Cor Blom (verslag)
Afwezig
: Rik van Lunsen, Bart Rijnders, Wim Zuilhof, Petra van Leeuwen, Jan van Bergen, Robert Witlox, Ina van Beek, Silke David
1
Opening, vaststellen agenda
De voorzitter opent de vergadering en signaleert dat het de afgelopen twee keer niet gelukt is om een vergadering te beleggen. Dit is zonde van de voorbereidingen. Op een later moment moeten we nog eens bespreken hoe we de vergaderingen zo effectief mogelijk kunnen maken. Gezien een aantal nieuwe gezichten doen we een kennismakingsrondje.
2
Vaststellen verslag van de vergadering van 17 februari 2012 • • •
•
•
Nav p. 1, regel 25: Aan VWS de vraag of gesprek zorgverzekeraars en VWS over financiering soa-zorg al heeft plaatsgevonden? Marjolein zoekt dit uit en zal er de volgende vergadering meer over vertellen. Nav p. 4, regel 23: Aan RIVM-Cib de vraag waarom de call voor HPV vaccin niet is gewijzigd en waarom niet voor breed werkzaam vaccin wordt gekozen? Nav p. 4, regel 33: Ton geeft meer informatie over het adviestraject van het Landelijk Overleg Thema instituten (LOT) aan VWS over vernieuwing in het leefstijlbeleid. Dat advies is uitgebracht. Prioriteiten liggen op: jeugd (kwartiermaker gezonde school), publiekscommunicatie en Jeugdimpuls. Activiteiten zijn opgenomen in de werkplannen voor 2013, uitvoering vindt plaats in nauwe samenwerking tussen thema instituten. Ciel vult dit aan met nog een een ander relevant traject: integratie van diverse leefstijlmonitoren tot een centrale leefstijlmonitor. Seksuele gezondheid valt ook hier onder. Dit traject betreft niet alleen de thema instituten, maar ook CBS, TNO, GGD-en, SCP en RIVM. Hierover wordt in het najaar een besluit genomen. P 4, regel 23: SugestATest, moet zijn: SuggestATest
Het verslag wordt vastgesteld.
3
Samenstelling Platform
Er zijn een aantal wijzigingen in deelname aan het Platform: • Door een wisseling van functie zal Rebecca van Riel niet langer deelnemen; ze wordt vervangen door Martine Eenshuistra. • Door vertrek bij VWS zal Marten Kivi niet langer deelnemen, hij wordt vervangen door Marjolein Poels. • Maaike van Veen heeft het RIVM-CIb verlaten en wordt niet vervangen. • Door een wisseling van functies binnen Mainline zal niet langer Janine Wildschut de expertise op het gebied van drug/middelengebruik vertegenwoordigen, zij wordt vervangen door Hugo van Aalderen. • Bart Rijnders, vertegenwoordiger van de expertise op hiv-behandeling, heeft laten weten dat het hem niet lukt de vergaderingen van het Platform bij te wonen en dat hij op de volgende NVHB-vergadering zal vragen wie hem kan vervangen Door het faillissement van Schorer is de vertegenwoordiger van de expertise op homo-hivpreventie, Minus Altenburg, weggevallen. Opvolging bespreken we bij agendapunt 4. Door de Werkgroep Artsen Soa en Seksuele Gezondheid (WASS) is het aanbod gedaan om een expert te leveren voor het Platform, op het gebied van arts publieke seksuele gezondheid. In 2010 heeft de WASS zich (schriftelijk) voorgesteld aan het Platform en gevraagd om deel te mogen nemen. Het Platform heeft toen laten weten open staan voor input uit de WASS, maar
dat vertegenwoordiging van de WASS niet aan de orde is, omdat het Platform alleen werkt met een vertegenwoordiging van expertise. Inmiddels heeft de WASS zich ontwikkeld tot een levendig platform en is daar de nodige gedeelde expertise opgebouwd. De WASS heeft nu aangegeven een bijdrage te willen leveren aan het Platform door de opgebouwde expertise in te brengen door het aandragen van een expert. De secretaris stelt voor om gebruik te maken van de expertise in de WASS door een expert uit hun kring voor te laten dragen als platformlid. Met de aantekening dat hierbij de voorkeur uitgaat naar een expert uit een kleine(re) GGD. Bij een discussie hierover worden de volgende punten benoemd: • Platformlid Petra van Leeuwen is wel lid van de WASS, maar niet actief in de WASS, zij is arts soa en seksuele gezondheid, maar in het Platform vertegenwoordigt zij de expertise op het gebied van een (grootstedelijke) GGD Soa polikliniek • Als we deze expertise wel betrekken, waarom hebben we een vorige keer nee gezegd tegen aan aanbod op het gebied van abortus expertise. Mede op basis dat abortus niet een telkens terugkerend onderwerp is op het Platform. • Vertegenwoordiging van expertise is als basis van het Platform gekozen om te voorkomen dat hier alleen standpunten namens organisaties worden uitgewisseld. Dit geldt ook voor vertegenwoordiging van groepen. Dat maakt discussies en gezamenlijke visievorming vaak lastiger. • Het begrip ‘vertegenwoordigd’ is wellicht ook niet de beste term om aan te geven wat je als Platformlid doet; je brengt expertise in. Conclusie is dat het Platform positief reageert op het voorstel van de WASS, maar dat met name iemand wordt gevraagd die een niet groot stedelijke regio vertegenwoordigd. De secretaris laat dit aan de WASS weten.
4
Toekomst Schorer Werk
De voorzitter benoemt dat het hier in feite gaat om de voortzetting van werkzaamheden gericht op de hiv/soa preventie en bevordering seksuele gezondheid van homoseksuele mannen. Ton Coenen geeft een toelichting op de voorzetting van de Schorer activiteiten na haar faillissement. Het RIVM-CIb heeft een doorstart mogelijk gemaakt, na terugbrenging van het budget van 2 naar 1 miljoen. De doorstart loopt via drie pijlers: • Onderzoek: dit is belegd bij Rutgers WPF, hier is meer ruimte voor gemaakt, dit betreft oa Schorer Monitor, maar geintegreerd in monitoring van de seksuele gezondheid van de LHBT (lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender) doelgroep • Jongeren: dit is belegd bij Soa Aids Nederland en Rutgers WPF; die hebben al een gezamenlijk jongeren programma, aandacht voor LHBT jongeren wordt hierin opgeplust • Soa/hiv homomannen en transgenders: wordt bij Soa Aids Nederland belegd dmv een programma. Ton licht toe er door dit programma wel met minder middelen moet worden gewerkt, maar dat de belangrijkste interventies wel op tafel blijven, zoals: Man tot Man, Man of Mietje, regio ondersteuning. Grootste verandering zit in personeel; er zal met een klein team worden gewerkt. Het faillissement van Schorer is ineens snel gegaan, eerste focus lag op behoud van het goede, nu opbouw van een team en de uitvoering. Paralell wordt er een strategische lijn voor de toekomst ontwikkeld. Daarin wordt ingezet op betere aansluiting op de doelgroep, niet alleen behoud, maar ook vernieuwing Beide organisaties hebben ex Schorer medewerkers aan kunnen trekken: Wim Zuilhof bij Soa Aids Nederland en Bouko Bakker bij Rutgers WPF. Daarnaast: • Gay and Lesbian Schwitchboard wordt overgenomen door COC. Daarnaast is het logischer om de vragen over soa en hiv die voorheen bij Switchboard binnenkomen te integreren in de Aids Soa Infolijn. • De Hiv Vereniging Nederland heeft een verruiming van het budget gekregen voor het bevorderen van de seksuele gezondheid van homomannen met hiv • De GGD Amsterdam heeft de uitvoerende activiteiten van Schorer in Amsterdam overgenomen.
2
Ciel Wijsen signaleert dat het streven naar een brede leefstijlmonitoring ertoe kan ertoe leiden dat financiering voor aanvullende verdiepende onderzoeken, zoals de monitoring van de seksuele gezondheid onder LHBT, wegvalt. Met name door de bezuinigingsdoelstelling die gekoppeld is aan deze integratieslag. Ton en Martin verwachten echter erkenning, dat je, naast een brede leefstijlmonitor voor het gehele algemene publiek, wel degelijk ook aanvullende monitorinstrumenten nodig blijft hebben. In de brede leefstijlmonitoring kom je niet aan verdieping toe. Die verdieping heb je wel nodig als voeding voor beleid en praktijk, niet alleen het veld, ook voor het RIVM-CIb. Ciel streeft ernaar, na vaststelling van de brede leefstijlmonitor, goed neer te zetten wat meegenomen wordt en wat niet en welke aanvullende monitoring dus noodzakelijk en wenselijk is. Op de vraag wie de LHBT expertise in het Platform gaat vertegenwoordigen is de eerste vraag welke expertise wil je hebben? Ton stelt dat het bij jeugd gaat om LHBT, bij soa/hiv om MSM en transgenders en bij monitoring weer om LHBT. Ciel stelt voor om deze expertse in te laten brengen door Soa Aids Nederland en Rutgers WPF beiden. Ton doet de suggestie om juist naar een kandidaat te zoeken, buiten beide organisaties. Dit om oververtegenwoordiging te voorkomen. Dit laatste heeft de voorkeur van het Platform. De voorzitter concludeert: • Dat aan Wim Zuilhof en Bouko Bakker de vraag wordt voorgelegd voor een geschikte kandidaat, liefst uit de regio • Aan de hand van de herorientatie op de thema’s moeten we een keer in het Platform kijken naar wat dit betekent voor de expertise die we aan tafel moeten hebben. • Dat we ons moeten beraden hoe we het Platform bloeiend kunnen houden, door het werken met profielen en eerder benoemde ambities over werving van experts door te zetten. Moeten we een volgende keer bespreken.
5
Monitor Seksuele gezondheid
Ciel geeft een presentatie over de uitkomsten van de Monitor Seksuele Gezondheid Nederland 2011 (wordt eens in de drie jaar uitgevoerd). Met voorgaande metingen (2006,2009) kan beperkt vergeleken worden, omdat de Monitor zelf ook in ontwikkeling is. Onderzoeksgroep is 8.000: helft mannen, helft vrouwen. De uitkomsten zijn gepubliceerd in het Tijdschrift voor Seksuologie (vol. 36, nr. 2; maart 2012). In het najaar komt er een publieksversie. Vragen over de cijfers kunnen altijd aan de betreffende onderzoekers gesteld worden. Hoofdconclusie: er zijn niet veel veranderingen te constateren. Een selektie van de bevindingen: • 80% van de mannen en 75% van de vrouwen heeft in de laastste 6 maanden seks met een ander gehad • Vrouwen genieten minder van seks dan mannen. Discussiepunt: vrouwen laten vaker dan mannen weten wat ze niet willen (geheel in lijn met de bevordering van weerbaarheid), geen garantie dat mannen dat oppikken • Het aantal mensen dat geen seks heeft gehad (afgelopen 6 maanden) neemt toe: 17% van de mannen, 22% van de vrouwen. Deze mensen zijn minder tevreden over hun seksleven, zouden graag vaker seks willen hebben, hun zelfbeeld lijdt onder het minder actieve seksleven. • De groep vrouwen die geen anticonceptie gebruikt (terwijl ze niet zwanger willen worden en wel seks hebben) groeit. Was al langer, maar blijft doorgroeien, groep is nu 9%. Er volgt onderzoek naar de mogelijke achtergronden van deze ontwikkelingen. Discussiepunt: waarom zien we geen groei van het aantal ongeplande zwangerschappen? Moet dit thema niet meer geprioriteerd worden in VWS beleid? • 48% van de mannen en 60% van de vrouwen gebruikte geen condoom bij de laatste keer vaginale seks met een losse partner. Bij anale seks zijn deze percentages hoger. 10% van de mannen en vrouwen laat incorrect condoomgebruik zien. Dit ziet het Platform wel als een probleem. • 10% van de mannen en 7% van de vrouwen heeft bij het laatste seksuele contact mogelijk risico gelopen op soa en/of hiv. Dit risico hangt niet samen met sociaal demografische kenmerken. Discussiepunt: dit is niet een op een te vergelijken met cijfers uit soa-poli’s of huisarts, waar wel duidelijke kenmerken aan te wijzen zijn. Is 10 of 7% veel of weinig? Hangt ook af van definitie risicogedrag en risico context. • Er zijn geen verschuivingen in testgedrag gevonden: 32% van de vrouwen is ooit op
3
•
• • • •
•
soa getest, 28% van de mannen; 24% van de vrouwen is ooit op hiv getest, 19% van de mannen. 19% van de mannen en 27% van de vrouwen heeft seksuele dysfuncties: komt vaker voor bij vrouwen, jonge mannen en vrouwen en vrouwen met een hoog opleidingniveau. Peter geeft toelichting op dit laatste; heeft te maken met inhibitie. Discussie: zitten er kruisverbanden tussen condoomgebruik, beleving, dysfuncties, middelengebruik; waar zitten clusters van problemen? Hier wordt naar gekeken in de tweede golf van analyses. Bij mensen die fysiek seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt, komen seksuele dysfuncties bijna twee keer zo veel voor. Met name als de ervaring in een vroegere leeftijdsfase plaatsvond. LHB-ers beleven hun seksualiteit minder positief, seksueel geweld en seksuele dysfuncties komen vaker voor in deze groep; biseksuele rapporteren de meeste problemen 5,7% van de mannen en 4% van de vrouwen identificeert zich als transgender. 20% van de onderzochten vindt dat er iets mis is met mensen die zich geen man of vrouw voelen. Discussie: transgender kan ook beteken: man én vrouw zijn. Voor meten maatschappelijke acceptatie moet je eigenlijk ook vragen of mensen transgender kennen. Onbekend maakt onbemind. Dit punt vraagt om vervolg onderzoek. Naast acceptatie transgenders, ook kijken naar homo-acceptatie (LHBT-breed): acceptatie van seksuele diversiteit. 0,2% (8) van de mannen en 0,1% (3) van de vrouwen blijkt zich seksueel aangetrokken te voelen tot kinderen van 13 jaar of jonger. Discussie: nog niet duidelijk of ze overgaan tot seks. Er is eigenlijk heel weinig bekend over de mate waarin pedofilie voorkomt, problematisch is of behandelt wordt in Nederland.
Kansen of grote zorgen die uit deze cijfers komen: • De constatering dat er geen grote verschuivingen hebben plaatsgevonden kan leiden tot de conclusie: alle inzet op preventie heeft dus niet geholpen, of: dankzij de gedane investeringen blijven we op dit niveau. De relatie tussen uitgevoerde preventie en deze cijfers is niet eenvoudig te leggen: dit is populatie onderzoek, veel preventie richt zich op specifieke subpopulaties. • Is er in landelijk beleid ooit een uitkomstmaat gedefinieerd waarin wordt benoemd dat bijvoorbeeld 10% ontbrekend condoomgebruik of risico op ongeplande zwangerschap problematisch is? Nee, die ontbreekt. Met welke resultaten ben je als veld tevreden, of welk plateau aan resultaten neem je genoegen, of streef je naar het wegwerken van het allerlaatste risico? • 10% vrouwen geen seks, 40% vrouwen geniet niet van seks: op populatie nivo is dat bijna maatschappelijk probleem. Roept ook de vraag op of en hoe je hier verandering in kan brengen. • Wat wil je als samenleving: wil je als samenleving dat we seksueel plezier hebben? In beleidsbrief seksuele gezondheid van Bussemaker wel degelijk gekozen voor niet alleen afwezigheid van problemen, maar ook voor vrije keuze en kunnen genieten. • Aantal gebieden: soa/hiv, anticonceptie/ongeplande zwangerschap, seksueel plezier/dysfuncties, seksueel geweld/misbruik. Orde van grote van problematiek aangeven. Kun je de maatschappelijke effecten aangeven van de gevonde cijfers? • Op alle genoemde gebieden kun je niet achterover leunen, bij sommige is er sprake van ernstige problematiek. Volgt er uit het onderzoek een actieplan? Rutgers neemt uitkomsten mee in al haar werk. • Het zou interessant zijn als we, als Platform, een grens van verontwaardiging kunnen formuleren. Die ontbreekt op dit moment. Een soort concensus van wat wel of niet aanvaardbaar is. Platform kan juist die rol spelen. Neem de beleidsbrief seksuele gezondheid als start. Leg de bevindingen ernaast. Formuleer wat onaanvaardbaar is. Op hoofdlijnen, niet op details en uitvoering. Als Platform kunnen we die hoofdlijnen meegeven meegeven aan beleid en praktijk: hier moet Nederland voor gaan. • Ciel en de secretaris zullen gezamenlijk een voorzet maken en aan het Platform voorleggen.
6
Mededelingen
Peter Leusink: • in Utrecht en Amsterdam start de opleiding consulent seksuele gezondheid, oa werkzaam als aandachtsfunctionaris in instellingen • het Handboek Seksuele Gezondheidszorg was toe aan revisie; de nieuwe versie wordt
4
in de markt gezet en geschreven door auteurs per expertisegebied; de verwachting is dat het handboek dan breder toepasbaar wordt; het handboek Sense wordt hierin geincorpereerd. Ciel Wijsen: • het Soa- en Sense-EPD wordt geintegreerd onder leiding van GGD Zuid-Limburg door een werkgroep met 5 regio’s, hierbij wordt een link gelegd met het handboek Sense. Daarnaast ontwikkelt de GGD Amsterdam een systeem. Saskia Daru: • Movisie werkt aan de integratie van aandacht voor seksuele gezondheid in instellingsbeleid, mede nav de bevindingen over seksueel misbruik in instellingen Secretaris: • Platform heeft ter kennisgeving ontvangen: Jaarverslag 2011 van de SeksHAG: Huisarts Advies Groep seksuele gezondheid van de NHG • Op 12 oktober 2012 zal het 7e Etnische Minderheden Congres Soa Hiv plaatsvinden; er komen vooral veel voorbeelden uit de regionale praktijk aan bod. • Op 30 november 2012 zal het Nationaal Congres Soa Hiv Seks plaatsvinden in de Beurs van Berlage te Amsterdam. Ingediende voorstellen worden op dit moment beoordeeld, de uitnodiging tot inschrijving volgt in oktober. • Soa Aids Nederland organiseert van 31 oktober tot en met 7 november een Digitale leerweek voor verpleegkundingen. Dit komt in de plaats van een tweejaarlijks congres. Soa Aids Nederland wil ervaringen met deze vorm van e-learning graag delen en staat open voor samenwerking op dit vlak. Meer info bij Marjo Taal:
[email protected] • Soa Aids Nederland heeft drie films gemaakt die in wachtkamers van GGD soa poliklinieken en Centra voor Seksuele Gezondheid afgespeeld kunnen worden. Er zijn drie films met ieder een eigen thema. Er zijn flyers beschikbaar over de films. Meer informatie:
[email protected] De films zijn ook hier te bekijken: o Sense promotie: http://player.vimeo.com/video/39615553 o Elk half jaar testen voor jonge msm: http://player.vimeo.com/video/39465671 o Veilig vrijen: http://player.vimeo.com/video/39616657
7
Rondvraag en afsluiting
De volgende vergadering zal plaatsvinden op donderdag 15 november 2012 van 15.00 – 17.00 uur. Als agendapunten voor dit overleg worden benoemd: • Monitoring seksuele gezondheid van LHBT (suggestie Paulien) • Strategie soa/hiv MSM en transgenders (suggestie Onno) • Inspectierapport IGZ over soa en sense hulpverlening en visitatierapport (suggestie Peter)
5
