___
—.
—.
0_
t
Z
ED
D
(t
Z
r—.
—
‘-t.
—.
~
(t
ED
~
VI
ED CD
—
ED
Z
OLD
DI
ED
j..
CD
ED
°—
0
~
~
—~
z
3
a.~
(t
vi —
3
z
.~..
(~
(t
0
fl
(t
ED
(t
j..
fl
(‘~
ED
~.
t~
~
0 t
vi ED
—
(t ED =
VI
—.
—
ED ED
om
-‘
1fl
~
2.
~
t t
t
3
4~ ED
m
r ü In
to
—
C
CD
CD
ct
~
~0
r ED
•iIiIIII 1
~Iii 1
1
,
L dli
l~[
,
‘~Mull ~
1,
11111 liii
,i,,
~I~IIIIIll,I. I I ilI Ilî iiI~,~ii IQ~ 1 “‘III 111h Iii
rilliip,iiij
liii [II ,iII~IIlI~
II
I’IId
“TH I»I’’~ ‘‘I
1W [‘lij
[“III” 1
~lI L li’I’~’)’ 1
1,11, 11111
I”I~~II “III
VI’ ‘~ 1
~liii’‘I IIIfl1ij IJ,[ “IjJIlI’~’ ~I1
1
~
liii!
i
,1
. .-~
.4
.
—
t. ~II~’ Illitijlil~ “III’ II
0
-,
0
2
0
-o
z
4fl
rn
0
2
2 z
z
n
-4 c
— n
c
2 0
fl1
fl1
1fl
0
0
n
e
t
fl~m
e
1•
1
Strokenbouw van nog voor de oorlog, de eerste strokenbouw ~n Nede.’/and door Make/bach en Kooten
Superzuinig wonen achter bestaande gevels Tekst 1 S oord Mmi eman Beeld www bernardfaber.n
Aannemer Van der Leij staat aan de vooravond van een ambi tieuze renovatie. In de Amsterdamse stadswijk Bos en Lommer zullen 242 verouderde woningen worden omgebouwd tot 180 zeer energiezuinige woningen in vijf verschillende typen. Aan de gevels van de monumentale Koningsvrouwen van Landlust verandert niet veel, maar inpandig des te meer.
STEDrNSOuw 682
Koningsvrouwen van Landlust Am terdam De op te knappen woonblokken aan de Louise Colignystraat en de Charlotte de Bourbonstraat geven prachtig weer hoe er voor de oo og met stedenbouwkundige vernieuwing is omgegaan De wjk Landlust in Bos en Lommer s een eerste voorbee d van strokenbouw. Voor Amsterdarnse begr ppen is het nog steeds een groene wijk die rust ademt, bovendien ogen de woonblokken Vrij en toegankel jk. Bart Ha ma, die als projectleider namens Van der Le~ Bouwbedrijven de opknapbeurt eidt, meent dat de stedenbouwkundige opzet van architecten Merkelbach en Karsten destijds
Koningsvrouwen van Landlust Amsterdam
0
r Bouwin BOUWPROGRAMMA Renovatie van 242 appartementen naar 180 woni gen met energielabel A++ BOUWPER1ODE oktober 2009 voorjaar 2012 BOUWKOSTEN € 25,0 miljoen OPDRACHT Eigen Haard, Amsterdam ONTWERP Archivolt, Amsterdam UITVOERING Van der Leij Bouwbedr jven, Amsterdam (Hoofdaannemer) INSTALLATIES Metapart bv, Amstelveen (W-;nstallat,es) Comfortplafond bv, Zaitbommel OVERIG De Groot & Visser, Gorinchem (Aluminium raamkozijnen)
rrr
1V t,
~.
jiï
-~
Srroarbeeld
vernieuwend was. Project Landlust dateert al van voor de oorlogen was n meerdere opzichten innovat ef De woningen waren ruimer dan elders, bovendien is er goed nagedacht over openbare ru mte en leefomgeving. Dat gebeurde toen nog niet vaak. Ook in con structief opzicht kende de bouw een novitei Voor het eerst werden stalen portalen toegepast, iets dat mede bijdroeg aan relatief grote woonoppeivlaktes. Halma’ Ook de constructiewijze is ui~onderlijk. Naar min weten zun dit de eerste Nederlandse woonblokken waar bij constructief staal is gebruikt
men gegarandeerd uit Dat is gunstig voor de bestaande construc tie. Echter, moderne klimaattechniek mag dan niet achterblijven. Alle woningen beschikken over balansventilatie met warmteterug winning Bovendien krijgen de woonblokken een eigen warmte-koude-opslag, de op blokniveau zal worden uitgevoerd. Volgens Van der Leij hebben Duitse studies uitgewezen dat een collectief verwar mingsysteem aanmerkelijk energiezuiniger uitpakt dan ind’viduele CV-ketels. Ook onalledaags wordt de overvloed aan vrije ruimte on der de gevelkozijnen. Radiatoien ontbreken namelijk, verwarming en koeling vindt plaats via speciale comfort plafondpanelen
Centraal n de ren vatie staan het verbeteren van leefklimaat en het bevorderen van energiezuinigheid, De grotendeels identieke portiekwoningen worden eerst compleet gestript, om ze daarna weer helemaal opnieuw op te bouwen Ter voorkoming van onaan gename verrassingen werd besloten eerst één portiek aan de Louise Colognystraat als proef te verbouwen Naar verwacht ng v ndt de oplevering van deze plot ergens in april plaats Hoofd productiV projecten Gerard Ce ie spreekt van verbouwen volgens het zogehe ten box-in-box principe. ‘Feitelijk krijgt e ke woning een eigen ‘doos’ Zowel gevels, bouwmuren vloeren als plafonds pakken we volled g in met gips en hoogwaardige isolatie Extra aandacht verdienen de (damp- en luchtdichte) afdichtingswerkzaamheden. Van der Leij bouwt de woningen vo ledig dampdicht, waarbij zelfs traditionele lekplekken geen kans meer krijgen. Halma wijst op de inbouwdozen voor schakelmateriaal en stoprnnracten, die er inderdaad anders uitzien dan de standaard inbouwdozen
Onaangeroerd Vanwege de monumentale status blijven de gemetselde gevels vol ledig intact. Weliswaar controleert van der Leij het zandkleurige metselwerk op beschadigingen, maar zandstralen of andersoor t’g reinigen komt niet aan de orde. Wel krijgen de woonblokken nieuwe kozijnen. Ooit sierden slanke stalen stoeltjesprofielen ko zijnen de gevels, maar die gingen tijdens een eerdere renovatie in de jaren tachtig jammerlijk verloren. Om het oorspronkelijke gevelbeeld weer terug te krijgen, ontwikkelde profielproducent Schüco samen met de architect nieuwe kozijnprofielen. Van aluminium inderdaad, maar esthetsch zi n ze vrijwel niet te onderscheiden van de originele staalkozijnen. Ook inpandig blijkt monumentaal strikt monumentaa - De trappenhuizen blij en onaangeroerd, op herstel van beschadigd stucwerk en nieuw s uswerk na. Zelfs de originele toegangsdeuren vanuit het trappenhuis naar de woningen blijven zitten. Van der Leij maakt achter elk bestaande voordeur een voor ruimte met een nieuwe beter geïsoleerde toegangsdeur. Dat het aldus ontstane extra halletje tegemoet komt aan de wens van de islamitische bewoners om de schoenen buiten de woning elf bergruimte te geven, is een aardige bijkomstigheid.
Plafondverwarming De rigoureuze ingrepen kennen vooral een bouw~’sische achter grond. Door de woningen rondom vrij te houden, blijven tochtstro
SISOENBOuW 682
o
Spotlight
Koningsvrouwen van Landlust Amsterdam
Metapart: ‘Energiebehoefte daalt, monumentale waarde blijft’ Proefwon;ng met vloe,verwarmrng
Project Koningsvrouwen van landlust in Bos & Lommer wordt gezien als toonbeeld van architectonische vernieuwing. Archi tecten Merkelbach en Karsten waren in de jaren dertig pioniers van de open woonblokken stalen k zijnen en grote raamop pervlakken. Het markante compl x van 246 portiekwoningen bezit monumentale waarde. Aa iristallatieadviseur Metapart de taak de woningen energiezuinig nstallatietechniek te ge ven zonder het monument a n e tasten. Het monumentale complex Koningsvrouwen van Landlust bleek geen eenvoudig project. Gevraagd was een duurzame renovatie. Er werd daarvoor een breed bouwteam opgericht. In een twee~ wekelijks overleg werkten we de ideeën en randvoorwaarden van opdrachtgever Eigen Haard uit tot toepasbare oplossingen, ver telt Mike Vermeij, algemeen directeur van het Eneco installatiebe drijf Metapart. Hij vervolgt: Een gebruikelijke energ ebesparende maatregel als buitengeve isolatie mocht hier om esthetische re denen niet. Daarnaast moesten de bewoners zonder problemen met de energie-efficiënte voorzieningen uit de voeten kunnen. Als onderdeel van het bouwteam hebben wij het energieconcep dat was opgesteld door adviesbureau Ecofys, beoordeeld op toe pasbaarheid en waar mogelijk alternatieven aangereikt. Omdat we onderdeel zijn van Eneco hebben we tevens nagedacht over geschikte energievoorzieningen, waaronder warmtekrachtkoppe ling. Het plaatsen en onderhouden van de installaties verzorgen we ook.
Proefportiek met micro WKK De Koningsvrouwen van Landlust is één van de door Eigen Haard aangewezen pilotprojecten voor het ontwikkelen van een un ver seel energiezuinig concept. Met andere woorden, het bouwteam moest met een duurzame oplossing voor de dag komen de toe pasbaar was op de gehele 32000 gelijkwaard ge port ekwonin gen in de woningvoorraad van Eigen Haard vermeij- We kozen voor kleinschalige installaties die op trappenhuisn veau konden worden toegepast. In eerste instantie zouden we verschillende duurzame voorzieningen plaatsen, in meerdere zogenoemde proefportieken. Dat is uiteindelijk teruggebracht a één proef portiek, waar momenteel twee micro WKK’s nee gez t worden voor verwarming en warm w ter. Deze twee HRe-ke els bevatten tevens een Stirling aardgasmotordie door het op en n r bewegen van een zuiger, elektriciteit o wekt. Een koelmachine voorziet de woningen van de nodige koe ing en u teraard wo dt ook de venti latie aange ast en voorzien van terugwin ing van energi
Coinfo;rp!uïo,~ci porwel Up,,, voot
51€DENSOUW 682
Spotlight Iostoflauekasr wvar ‘eidingen ~on p!afondve,warmsng samen komen
Centrale cv ketel Voor de centrale cv•ketel van het complex s nog geen beslu t genomen Momenteel worden de laatste keuzes gemaakt hoe de houtgestookte installatie, een zogenoemde pelletketel, kan zorgen
ji
voor CO neutrale warmteproductie. Het centrale systeem wordt aangevuld met een WKO-installatie’, laat Vermeij e en Het le dingtraject van de warmte-koudeopslag verloopt om prakt sche redenen ve het dak en is voorzien van zonnepanelen voor het opwekken van extra duurzame, in dit geval elekt ische, energie
t
Alle technieken onder eén dak Dat Eigen Haard voor di pro ect de samenwerking aanging m t Metapart, berust volg ns Vermeij net o toeval: ‘Als totaali talla teur en adviseur op het gebied van werktuigbouw, elektrotechniek en loodgieterij hebben we al meerdere opdrachten uitgevoerd voor diverse Amsterdamse woningcorporaties. Zo hebben we, naast diverse kleinere projecten, meegewerkt aan een grootscha lige renovatie van zon tweeduizend woningen in Holendrecht en het project Het Breed in Amsterdam Noord’ Mede doordat Me tapart alle installatietechnieken onder één dak aanb edt i zj uitgegroeid tot regionaal leidend installatiebedrijf met veel vaste opdrachtgevers in omgeving Amsterdam. Vermeij: ‘Inmiddels be staan we bijna dertig jaar en ik denk da we met d Koningsvrou wen van Landlust weer laten zien dat we op he hoogste niveau meedraaien.’
AUe enezg,eaiinige instotiotrns op de juiste plek krijgen viuagr passen en meten
STEDENB0uW 682
Koningsvrouwen van Landlust Amsterdam
Comfortpiafond introducee zee energiezuinig renovatie-concept .
.
Piafondpiaat klaar i,oor montage in Bos en tamme Landlust
Comfortpiafond (Zaltbommel) rea eert een tweede generatie doos- n-doos concept in het prestigieuze renovatieproect De Koningsvrouwen van Landlust te Amsterdam. Onder leiding van Van Der Leij Bouwbedrijven (Amsterdam) bouwt Comfortpiafond momenteel een eeMe proefproject.
Tekst 1 Control Media Beeld Comfortplafond, www.be nardfaber nI Principe van W-leidingen door plafondpiaat
Tweede generatie integreert UfV Comfortplafond renoveert een monumentaal flatgebouw ‘ICo ningsvrouwen van Landlust uit de jaren dertig. De te renoveren won ngen worden voorzien van een tweede generatie doos-in4oos concept Tweede generatie omdat Comfortplafond een Lage Tempe ratuur Verwarmingssysteem (LIV) in het doos-in-doos concept nte greert Het doos-in-doos concept verbetert de energieprestaties van oude woningen naar een niveau naar huidige maatstaven. Sterker nog in Landlust krijgen de gerenoveerde woningen energiepresta ties die hoog genoeg liggen voor de verre toekomst. En dit door uitsluitend de b nnenzi de van de woning te verbeteren het gaat hierb j niet alleen om thermische en akoestische solat e maar ook om betere beheersing van de re atieve luchtvochtigheid in de wo ning. De woningen in Koningsvrouwen van Landlust zijn gebouwd met bouwtechn ek uit de jaren dertig. Dit houdt in: steensmuren, enkel glas en uitsluitend natuurlijke ventilatie. Doordat Comfortplafond het doos-in-doos concept toepast, worden de won ngen tot op een hoog niveau nagei~oleerd. Akoestisch wordende woningen zowel horizontaal als verticaal ontkoppeld. De woningen krijgen bovendien brandwerende, won ngscheidende plafonds, waaronder het Comforiplafond wordt aangPhracht Ook komt er HR++ glas en brengt men overal dubbele kierdichting aan. Tevens wordt er op de afgevoerde ventilatielucht warmte teruggewonnen. Samen met de verhoogde isolatiewaarde van de thermische schil zijn dit alle maal randvoorwaarden om gebruik te kunnen maken van CIV. Door de k imaattechniek te integreren in de atbouwfase bespaart men
op projectmanagement en faalkosten. Zo wordt de woning naar vooru tstrevende maatstaven opgewaardeerd, en biedt de bewoner voortaan een aangenaam binnenklimaat, vrij van vocht en tocht Gelaagde opbouw Comfortplafond s opgebouwd uit een hoogwaardige 15 mm dikke gipskarto p aat met daarin gefteesd een 10 mm dikke kunststoflei dng. Achterop deze paat seen laag zelfklevend aluminiumfolie aangebracht De folie zorgt voor de warmteverde ing en de stabi 1 te t van de plaat. Boven het plafond komt glaswol. Die voorkomt niet al een warmteverlies naar boven maar zorgt ook voor een aan gename warmtestra ing naar beneden. De platen hebben ieder een kunststofle d ng met voldoende overlengte, die worden gekoppeld aan een moduulverdeler Op deze wijze worden er boven het pla fond geen verbindingen aangelegd en is individuele ruimterege ling mogelijk De gipskartonplaat wordt geschroefd op een metalen onderconstruct e die kan worden uitgevoerd met enkel of dubbel stalen profiel. Het voordeel van een ver aagd p afond is de hoge thermische en akoestische isolatie de gehaa d kan worden. De inbouwhoogte van het totale pakket blijft minimaa. De zich~ijde van het Comfortplafond is vervolgens op e ke gewenste manier af te werken Stukadoren is niet noodzakelijk, omdat de gipsplaat voor zien isvan 4-z jdig afgeschuinde kanten die een naadloos gladde af werking mogelijk maken Comfortplafond zorgt voor een optimaal binnenklimaat. Warmte en koelte worden op een geruisloze manier over de gehele ruimte verspreid. Hinderi jke uchtstromen bi v
sTrorNaouw 682
Koningsvrouwen van Landlust Amsterdam
Spotlight
Schema laat zien hoe plafondpanelen over een woning (in Landlust) verdeeld worden
achterwege. De groeiende groep mensen met een allergie zal dit als zeer positief ervaren. Niet alleen als gesloten plafond Ook kan Comfortplafond worden toegepast in de utiliteitsbouw in een systeemplafond-var ant. Hierbij worden actieve gipskarton tegels ngelegd in een standaard T-ligger raster (600x1200 mm). Tevens s Comfortp afond uit te voeren als een naadloos geluidab
sorberend plafond. Binnen het bedrijf is hiervoor alle e pertise aan wezig. Zowe de gipsplaat als de coating kunnen worden aangepast aan de akoestische eisen en wensen. Coatacoustic realiseert een ge uidsabsorpt e van 60 tot 70%. 60 tot 70% van het oppervlak Voor een behaaglijk k maat moet 70 tot 80% van het Pl fondop peivlak voorzien zijn van act eve bep ating Hierbij is evens re e ning gehouden met een eventueel lic t- en ventilatieplan. Comfortplafond biedt u een uitstekend warmtecapaciteit In ve 1 gevallen volstaat Comfortplafond prob eemloos als primair verw rmings- en koelingsysteem Comfortpiafond kan zo het nstal ere van e ra capaciteit voorkomen Comfortplafond kan tevens in de borstwe ring of op andere aangewezen plaatsen in de woningwand als extra capaciteit bijgeplaatst worden. In de vorm van een vo ledig spijkerbaar wandverwarmingssysteem dat u de garantie biedt va vol ed ge ophangvrjheid. Fraai en esthe isch Comfortplafond b edt onzichtbare verwarming é koeling, voor woningen, kantoren en o eca Al e kI maattechno ogie is in het plafond weggewerkt, wa voor een mooi, es he isch geheel zorgt Zo bereikt u niet alleen n o timaal binnenklimaa , maar een alle opzichten comfortab le én fraaie omgev ng Meer informatie
Comfortplafond, Zaltbommel Telefoon 0418 587078 Website www.comfortplafond nI orufonplafond wol/nee, t nz,clnbn,e ~tecii,nek STEDENB0uW.:
