:
Machineveiligheid RTC-project
Veilige apparaten
Veilige apparaten - algemeen
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
Veilige apparaten
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
3
Veilige apparaten
:
Alle apparaten die wij gebruiken, moeten veilig zijn voor gebruik.
:
Hoe weten we of een apparaat veilig is voor gebruik? -
CE-markering
:
Nagenoeg elk apparaat is tegenwoordig voorzien van zo’n CE-markering
:
Deze markering is ten laste van de fabrikant.
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
4
Veilige apparaten
:
Wat is een veilig apparaat? -
:
Een apparaat is veilig wanneer het bij normale gebruiksomstandigheden en gebruiksduur geen enkel risico oplevert. Tenzij (zeer) beperkte risico’s die verenigbaar zijn met het gebruik van het apparaat.
Voorbeeld - grasmachine -
Vormt bij normaal gebruik geen gevaar
-
Bij het wegnemen van de beschermkappen, wordt dit een gevaarlijk toestel. ▪
: SICK NV/SA
Dit is geen normale gebruiksomstandigheid !!
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
5
Veilige apparaten
:
Wie/wat is een fabrikant?
:
Degene die … -
:
… het apparaat ontwerpt … het apparaat fabriceert … het apparaat in de handel wil brengen binnen de Europese Unie
Deze fabrikant moet niet per-se gevestigd zijn in de Europese Unie -
Kan ook Chinese of Japanse fabrikant zijn.
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
7
Veilige apparaten
:
Wat betekent zo’n CE-markering? -
:
Dat het apparaat, verkocht binnen de Europese Unie, voldoet aan de minimale eisen, inzake veiligheid Deze minimale eisen, zijn beschreven in Europese richtlijnen
Als een fabrikant aan deze eisen voldoet, is de CE-markering op het apparaat hier het bewijs van.
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
8
Veilige apparaten
:
Wat is een Europese richtlijn?
: :
Elke Europese richtlijn is een wet. In België is een wet van toepassing als de koning deze ondertekend heeft en verschenen is in het Staatsblad -
:
Het wordt dan een wet ‘bij koninklijk besluit (= KB)’ Elke Europese richtlijn moet omgezet worden in een nationale wet
Aangezien iedereen zich aan de wet moet houden, geldt dit ook voor bedrijven die apparaten op de Belgische markt willen brengen. -
Ook al zitten die aan de andere kant van de wereld.
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
9
Veilige apparaten :
Op welke apparaten moet de CE-markering? -
Op elk apparaat dat onder een Europese richtlijn valt
-
Er zijn meer dan 20 richtlijnen waarin meerdere productcategorieën worden genoemd, waaronder : ▪
▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪
▪ ▪ ▪ ▪ ▪
: SICK NV/SA
Speelgoed Gastoestellen Medische hulpmiddelen Voor de bouw bestemde producten Pleziervaartuigen Liften Centrale verwarmingsketels Eindapparatuur voor telecommunicatie Persoonlijke beschermingsmiddelen Machines Electrisch materiaal voor laagspanning Electro-magnetische compatibiliteit (EMC) Drukapparatuur … : RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
10
Machineveiligheid
Veilige machines
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
Veilige machines
:
CE-markering geldt niet enkel voor toestellen voor dagelijks gebruik (consumenten goederen), maar ook voor productiemachines. -
Basis = machinerichtlijn Europees nummer = 2006/42/EG
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
12
Risicobeoordeling
:
Hoe weten we of een machine veilig is? -
:
Uitvoeren van een risicobeoordeling -
:
Of waar zich de gevaren bevinden?
We willen weten waar er op de machine mogelijke gevaarlijke situaties kunnen voorkomen Op basis van deze vaststellingen, moeten we de machine veilig maken
Risicobeoordeling = -
Een gestructureerde manier om alle gevaren bloot te leggen Verloopt in 5 opeenvolgende stappen
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
13
Risicobeoordeling Stap 1
:
Bepalen grenzen van de machine START
-
Gebruiksgrenzen ▪ ▪
-
Bepaling grenzen van de machine
Ruimtelijke grenzen ▪ ▪
-
Waarvoor wordt de machine/installatie gebruikt? Wie (operator, onderhoud, …) werkt er aan de machine/installatie?
In welke omgeving staat de machine Vrije ruimte rond machine
Andere grenzen ▪ ▪
: SICK NV/SA
Licht- en geluidsomstandigheden Properheid rond de machine (struikelgevaar, …)
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
14
Risicobeoordeling Stap 1
:
Bepalen grenzen van de machine - voorbeeld START
:
Grasmachine met benzinemotor -
▪ ▪ ▪
-
Voor het maaien van gras Zelf voort te duwen Gebruikt door een volwassen persoon
Ruimtelijke grenzen ▪ ▪ ▪
-
Bepaling grenzen van de machine
Gebruiksgrenzen
Voor buitengebruik (tuin) Kans op spelende kinderen in de buurt Kans op rommel in de tuin
Andere grenzen ▪ ▪
: SICK NV/SA
Motor maakt lawaai Werken in droog weer
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
15
Risicobeoordeling Stap 2
:
Stap 2 – Gevaren identificeren START
-
-
Binnen de vastgelegde grenzen alle mogelijke gevaren, mogelijke gevaarssituaties en gebeurtenissen vastleggen. Mogelijke gevaren : ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪
: SICK NV/SA
Bepaling grenzen van de machine
Identificatie van gevaren
Mechanisch Electrisch Thermisch Lawaai Trillingen Straling Gevaarlijke producten Ergonomie Werkomstandigheden Combinatie van gevaren
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
16
Risicobeoordeling Stap 2
:
Stap 2 – Gevaren identificeren - voorbeeld START
:
Normaal gebruik Rijden over iemands voeten
Bepaling grenzen van de machine
Identificatie van gevaren
Stinkende uitlaatgassen Grijpen in de draaiende messen
:
Onderhoud Snijden aan messen Lekken van olie/benzine
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
17
Risicobeoordeling Stap 2
:
Stap 2 – Gevaren identificeren (verwonding) - voorbeeld START
:
Normaal gebruik Plettenover Rijden van tenen iemands voeten tot afsnijden vingers/handen Vergiftiging Stinkende – ademhalingsuitlaatgassen problemen
Bepaling grenzen van de machine
Identificatie van gevaren
Grijpen in van de Afsnijden draaiende messen vingers/handen
:
Onderhoud Snijwonden Snijden aan aan messen vingers/handen Lekken vanvan het Vervuiling olie/benzine milieu
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
18
Risicobeoordeling Stap 3
:
Stap 3 – Risico’s inschatten START
-
-
Hierbij wordt voor ieder geïdentificeerd gevaar de mate van risico bepaald. Het risico hangt af van :
Identificatie van gevaren
Ernst van de verwonding Kans dat de verwonding optreedt
▪ ▪
Bepaling grenzen van de machine
Risico-inschatting
Kans dat de verwonding optreedt Ernst
Risiconiveau Van het specifieke gevaar
van de verwonding hangt af van …
Afkomstig van het specifieke gevaar
Blootstelling van personen aan het gevaar … en …
Mogelijkheid om het gevaar te ontwijken De waarschijnlijkheid dat er een gevaarlijke situatie optreedt
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
19
Risicobeoordeling Stap 3
:
Stap 3 – Risico’s inschatten START
-
Ernst van de verwonding ▪ ▪ ▪ ▪
-
▪
Identificatie van gevaren
B1 – zelden of kort B2 – vaak of lang
Risico-inschatting
Mogelijkheid op Gevaarsafwending ▪ ▪
-
Bepaling grenzen van de machine
Blootstelling aan gevaar ▪
-
E1 – geen verwonding E2 – lichte verwondingen E3 – zware verwondingen E4 – dood
G1 – mogelijk onder voorwaarden G2 – nauwelijks mogelijk
Waarschijnlijkheid op gevaarlijke gebeurtenis ▪ ▪ ▪
: SICK NV/SA
W1 – laag (komt niet voor) W2 – gemiddeld W3 – groot (komt vaak voor)
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
20
Risicobeoordeling Stap 3
:
Stap 3 – Risico’s inschatten - voorbeeld START
:
Normaal gebruik Plettenover Rijden van tenen iemands voeten tot afsnijden Niveau 4 vingers/handen Vergiftiging Stinkende – ademhalingsuitlaatgassen Niveau 0 problemen
Identificatie van gevaren
Grijpen in van de Afsnijden Niveau 5 draaiende messen vingers/handen
:
Bepaling grenzen van de machine
Risico-inschatting
Onderhoud Snijwonden Snijden messen Niveau 3aan aan vingers/handen Lekken vanvan het Vervuiling Niveau 0 olie/benzine milieu
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
21
Risicobeoordeling Stap 4
:
Stap 4 – Risico’s beoordelen START
-
-
Bepalen of de ingeschatte risico’s laag genoeg zijn om te kunnen spreken van een aanvaardbare machineveiligheid. Een mogelijke indeling (bij gebruik risicomatrix) ▪ ▪ ▪ ▪
-
0-1 2-4 5-7 8-10 -
laag risico (geen maatregelen nodig) middelgroot risico (evt. maatregelen nodig) groot risico (maatregelen nodig) zeer groot risico (zeker maatregelen nodig)
Deze indeling is afhankelijk van het type industrie.
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Bepaling grenzen van de machine
Identificatie van gevaren
Risico-inschatting
Risico-evaluatie
: Marcel de Jonge
22
Risicobeoordeling Stap 4
:
Stap 4 – Risico’s beoordelen - voorbeeld START
:
Normaal gebruik Niveau 4 Groot risico – niet aanvaardbaar
Identificatie van gevaren
Niveau 0 Laag risico Niveau 5 Zeer groot risico – niet aanvaardbaar
:
Bepaling grenzen van de machine
Onderhoud
Risico-inschatting
Risico-evaluatie
Niveau 3 Groot risico – niet aanvaardbaar Niveau 0 Laag risico
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
23
Risicobeoordeling Stap 5
:
Stap 5 – Is de machine veilig? START
-
Als de vastgestelde risico’s voloende laag zijn om te kunnen spreken over een aanvaardbare machineveiligheid is de risicobeoordeling afgehandeld.
Bepaling grenzen van de machine
Identificatie van gevaren
Risico-inschatting
-
Indien de vastgestelde risico’s in de risicobeoordeling van een te hoog niveau zijn, moeten risico-reducerende maatregelen getroffen worden.
Risico-evaluatie
Is de machine veilig ?
Ja
EINDE
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
24
Risicobeoordeling Stap 5
:
Stap 5 – Is de machine veilig? START
-
Als de vastgestelde risico’s voloende laag zijn om te kunnen spreken over een aanvaardbare machineveiligheid is de risicobeoordeling afgehandeld.
Bepaling grenzen van de machine
Identificatie van gevaren
Risico-inschatting
-
Indien de vastgestelde risico’s in de risicobeoordeling van een te hoog niveau zijn, moeten risico-reducerende maatregelen getroffen worden.
Risico-evaluatie
Is de machine veilig ?
Ja
Neen
EINDE Risico-reductie
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
25
Risicoreductie :
Stap 6 – Risicoreductie START
-
-
Indien de vastgestelde risico’s in de risicobeoordeling van een te hoog niveau zijn, moeten risico-reducerende maatregelen genomen worden.
▪ ▪
▪
-
Identificatie van gevaren
Mogelijke maatregelen : ▪
Afschermen van de gevaarlijke bewegingen Detecteren van de doorgang naar een gevaarlijke zone Het ontwerp van de machine aanpassen zodat er geen gevaren meer zijn = eigen aan het ontwerp De gebruikers informeren over mogelijke gevaren = geen structurele maatregel
Om zeker te zijn dat eventuele maatregelen op de juiste manier genomen worden, zijn er normen die voor ondersteuning zorgen. ▪
: SICK NV/SA
Bepaling grenzen van de machine
Bv. Bij het plaatsen van een afscherming – hoe groot moet dit zijn, hoe sterk en hoe kan dit veilig gebeuren?
: RTC – machineveiligheid
Risico-inschatting
Risico-evaluatie
Is de machine veilig ?
Ja
Neen
EINDE Risico-reductie
: Marcel de Jonge
26
Risicoreductie :
Stap 6 – Risicoreductie - voorbeeld START
:
Normaal gebruik
Oogbescherming dragen Minstens 12 jaar oud zijn
Bepaling grenzen van de machine
Identificatie van gevaren
Lange broek
:
Onderhoud -
Afscherming messen
Stevige schoenen
Risico-inschatting
Risico-evaluatie
Gebruik maken van handschoenen Kraantjes dichtdraaien voor het kantelen van de machine Is de machine veilig ?
Ja
Neen
EINDE Risico-reductie
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
27
Machineveiligheid
Hoe machines veilig maken?
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
Veilige machines Passieve beschermingen
:
Alles wat iemand fysisch tegenhoudt om een gevaar aan te raken -
Hekwerk rondom de machine Lokale afscherming met een kapje
= aanraakbaar : SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
29
Veilige machines Actieve beschermingen
:
Detectie aanwezigheid personen -
bv. door onderbreken van infrarode lichtstralen ▪
:
Onderbreken van de lichtstralen, laat de gevaarlijke beweging(en) stoppen
Veel voorkomende types -
Veiligheidslichtschermen Veiligheidsscanners Veiligheids camera-systemen
= onzichtbaar : SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
30
Machineveiligheid
Veiligheidsafstanden
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
Veilige machines :
Passieve beschermingen= aanraakbaar -
:
Actieve beschermingen = onzichtbaar -
:
Hekwerken Afschermingen Afdekkappen Tunnels
Lichtschermen Scanners Camerasystemen
Belangrijke vragen : -
Welke afmetingen moeten de beveiligingen minimaal en maximaal hebben? Waar mogen/moeten ze geplaatst worden?
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
32
Veilige machines Passieve (aanraakbare) beschermingen
:
Specificaties -
Beschermende mechanische inrichtingen ▪
-
Veiligheidsafstanden ▪
▪
:
Behouden hun vorm en positie Gemeten vanop het oppervlak dat het lichaam of bovenste ledematen tegenhoudt Afstanden bepaald vanaf het niveau waarop de operator normaal staat (= referentievlak)
Het bepalen van de juiste veiligheidsafstand is belangrijk voor : -
Naar boven reiken naar een gevaarlijke zone/beweging Reiken over een beschermende constructie Reiken door openingen Rondom reiken door een opening Beperken vrije beweging onder beschermende inrichtingen veiligheidsafstanden op basis van tabellen in een norm
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Veilige machines Passieve vs. actieve beschermingen
:
Passieve bescherming -
:
Actieve bescherming -
:
Mogelijkheid om verder te reiken door leunen op de constructie
Niet mogelijk om op te leunen In bepaalde gevallen mogelijk om te reiken tussen de optische stralen door
Daarom -
Procedure bepalen veiligheidsafstanden ▪ ▪
Actieve beschermingen
≠ Passieve beschermingen
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
34
Veilige machines Actieve (onzichtbare) beschermingen
Contactloos werkende beveiligingen (lichtschermen, scanners, …)
:
Specificaties -
Detectie van personen die het gevarengebied willen indringen. Veilige stop van alle gevaarlijke bewegingen binnen bereik.
▪
-
:
Om de gevaarlijke bewegingen van de machine op een juiste manier weg te nemen, moet de herkenning van het indringen op het juiste moment gebeuren. >> Veiligheidsafstand
De veiligheidsafstand is afhankelijk van 4 factoren : 1. 2. 3. 4.
Bewegingssnelheid richting gevaar Hoe snel kan het gevaar stoppen Hoe ver staan de lichtstralen uit elkaar Hoe staat de detector opgesteld
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
35
Veilige machines Actieve (onzichtbare) afschermingen
1.
Bewegingssnelheid richting gevaar -
Is de snelheid waarmee een lichaamsdeel de gevaarlijke zone nadert. = ingrijp- of inloopsnelheid
-
Afstand tot de gevarenzone < 0,5m (ingrijpen) ▪
-
Toenaderingssnelheid = 2000 mm/s (= armbeweging)
Afstand tot de gevarenzone > 0,5m (inlopen) ▪
: SICK NV/SA
Vastgelegd in de norm
Toenaderingssnelheid = 1600 mm/s
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
36
Veilige machines Actieve (onzichtbare) afschermingen
2.
Hoe snel kan het gevaar stoppen -
De tijd tussen ▪
Onderbreken van het veiligheidsveld/detectieveld
en ▪
-
Gevaarlijke bewegingen in veilige toestand
Wordt bepaald door verschillende factoren : ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪
: SICK NV/SA
Reactietijd van de beveiligingsinrichting Reactietijd van de besturing Massatraagheid Aandrijfkrachten Remcapaciteit …
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
37
Veilige machines Actieve (onzichtbare) afschermingen
3.
Hoe ver staan de lichtstralen uit elkaar (= resolutie) -
Is de mogelijkheid voor een beveiligingsinrichting, om een bepaalde objectgrootte te detecteren.
-
Afhankelijk van de afstand tussen 2 lichtstralen in een beveiligingsinrichting, moet een toeslag c in rekening worden genomen. ▪
▪
Hoe groter de vrije ruimte tussen optische stralen, hoe groter de toeslag c. Dit is het deel van het lichaam dat al door de detectie is, alvorens te kunnen schakelen.
0
: SICK NV/SA
C
C
c
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
38
Veilige machines Actieve (onzichtbare) afschermingen
4.
Hoe staat de bescherming opgesteld -
Ingrijpbeveiliging
-
Inloopbeveiliging
-
Zonebeveiliging
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: Marcel de Jonge
39
Industrial Safety Systems
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
: H.-J. Stubenrauch (Aug 2008)
40
Industrial Safety Systems Access protection with differentiation between man and material (Muting )
Access protection
Hazardous area protection
: SICK NV/SA
Hazardous point protection
: RTC – machineveiligheid
: H.-J. Stubenrauch (Aug 2008)
41
Industrial Safety Systems Optische Beveiliging Lichtscherm & enkelstraalssensoren Vinger/hand
Doorgang
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
42
Functionaliteit
A standaard B blanking D floating blanking E reduced resolution
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
43
Functionaliteit
Veiligheidslichtscherm met muting
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
44
Functionaliteit
C4000 Palletizer
C4000 Fusion : SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
45
Industrial Safety Systems Optische Beveiliging Scanners
Fix
Mobiel
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
46
safety scanner
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
47
Wat is een safety scanner?
Dt
S
E
0
t E S
0
t
S
s ~Dt
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Wat is een safety scanner?
Roterende lichtstraal
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Meetzone
Waarschuwingszone Veiligheidszone
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Veiligheidszone
Waarschuwings - zone
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Omgeving
Beweging in real-time
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Waarschuwingzone
onderbroken
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Veiligheidszone onderbroken : SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Toepassingen, Fix
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Toepassingen, Fix
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Toepassingen, Mobile
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Toepassingen, mobile
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Industrial Safety Systems Optische Beveiliging Camera’s
V200-V300
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
59
V300 Camera
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
Industrial Safety Systems Access protection with differentiation between man and material (Muting )
Access protection
Hazardous area protection
Safety interlock of a door Safety interlock of a door
: SICK NV/SA
Safety command
Hazardous point protection
: RTC – machineveiligheid
Safety command
Safe position monitoring
: H.-J. Stubenrauch (Aug 2008)
61
Industrial Safety Systems Mechanische beveiliging Veiligheidsschakelaars
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
62
Industrial Safety Systems Mechanische beveiliging Veiligheidsschakelaars met vergrendling
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
63
Industrial Safety Systems Mechanische beveiliging Contactloze Veiligeheidsschakelaars
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
64
Industrial Safety Systems Safe control solution
Access protection with differentiation between man and material (Muting )
Safe control solution
Access protection
Hazardous area protection
Safe control solution
Safety interlock of a door Safety interlock of a door
: SICK NV/SA
Safety command
Hazardous point protection
: RTC – machineveiligheid
Safety command
Safe position monitoring
: H.-J. Stubenrauch (Aug 2008)
65
Industrial Safety Systems VeiligeheidsInterfaces Relais techniek
: SICK NV/SA
Programmeerbare systemen
: RTC – machineveiligheid
66
Industrial Safety Systems
: SICK NV/SA
: RTC – machineveiligheid
67
:
Bedankt ! En vergeet nooit …