LB 32-34
> Kijk naar afbeelding 1.
3.1 Iedereen op de been
> Lees Hunnen op rooftocht. 1
2
4
Waarmee vervoeren de Romeinen hun spullen? Zet daar een kruisje bij.
Welke twee uitspraken over de Hunnen zijn juist? Ze zijn een vreedzaam volk. Ze houden rooftochten. Ze hebben geen leider. Ze willen Rome aanvallen. Ze verplaatsen zich te voet.
X
De leider van de Hunnen heet:
Attila Waarom wil hij naar Rome?
om te roven > Lees Terug naar Rome. 3
5
Waardoor komt er een einde aan het Romeinse Rijk? Vul in. De
Je bent schrijver in dienst van de keizer. Rome wordt aangevallen! Schrijf de brief die de boodschapper naar het castellum brengt.
Hunnen
en andere volken vallen
het Romeinse Rijk aan. De Romeinse keizers
ruzie maken besturen .
houden meer van dan van
De keizers besteden minder aandacht aan hun
legers.
> Lees Volken op de vlucht! 6
Zet de zinnen in de juiste volgorde. Schrijf er het juiste cijfer voor.
4
Veel mensen slaan uit angst voor de Hunnen op de vlucht.
2 1 3
Ze zoeken nieuwe weidegrond. De Hunnen komen uit Azië.
Onderweg plunderen en vernielen ze alles wat ze tegenkomen.
5
Hele volken verhuizen van de ene naar de andere plek.
20
218230_AWB6_Tijd.indd
20
01-12-2010
07:56:46
LB 35-37
> Lees De Germanen. 7
9
Waarom is koning Radbod kwaad op de Franken? Ze gaan in een gebied wonen waar eerst Friezen woonden. Ze plunderen Friese dorpen. Ze veroveren de Friese handelsstad Dorestad.
Waarom is Dorestad zo belangrijk dat de Franken en de Friezen er om vechten?
Het is een belangrijke handelsplaats. 10
Teken vijf producten die handelaren in Dorestad verkopen.
12
Ook nu verlaten mensen hun land om ergens anders te gaan wonen. Bedenk twee redenen waarom mensen naar een ander land verhuizen.
Kleur de gebieden. - Friezen: groen - Saksen: oranje - Franken: geel
> Lees De strijd om Dorestad. 8
11
Wat betekent Wijk bij Duurstede, denk je? plaats bij Dorestad plaats bij Utrecht veroverd door de Franken
Ze vluchten voor oorlog. 2 Ze kunnen het beter krijgen. 1
13
Veel Friezen spreken naast Nederlands ook Fries. Wat betekenen deze woorden? Trek lijnen. Fries
Nederlands
tiid
geschiedenis
skoalle
vader
bern
tijd
pylk
kinderen
heit
oma
skiednis
school
beppe
pijl 21
218230_AWB6_Tijd.indd
21
01-12-2010
07:56:47
LB 35-37
3.2 Een nieuw geloof
> Lees Een slimme koning.
> Lees Een aardige god. 1
4
Koning Clovis wordt christen. Wat denkt ieder daarvan? Trek lijnen.
Vul in. Het geloof in de Germaanse goden zal nu wel gauw verdwijnen
Predikers trekken door het land van de
Franken.
Ze vertellen dat er
god is. Ze zeggen dat hij zijn
zoon
één
Ik laat me ook dopen.
naar
de aarde heeft gestuurd om de mensen te
dood opgestaan.
helpen. En dat deze na zijn uit zijn graf is
2
weer
Bekijk de tekening.
De mensen vertrouwen me nu.
5
Kruis de reden aan waarom Clovis christen wordt. Hij vindt het een goed geloof. Het komt hem goed van pas. Alle Franken zijn ook christen.
6
Sommige Germaanse gebruiken bestaan nu nog. Schrijf achter elk gebruik bij welk feest het hoort.
Wat doet Willibrord?
Hij doopt Tjerk. Waarom wil Tjerk graag christen worden?
Hij vindt het een aardige god. 3
Tjerk wil als christen leven. Welke zinnen horen daarbij? Hij gelooft in Wodan. Hij brengt dierenoffers. Hij probeert aardig te zijn voor andere mensen. Hij gelooft in één god.
22
218230_AWB6_Tijd.indd
22
Germanen
Nu
Pasen veel kaarsjes Kerstmis groene takken Kerstmis lawaai maken Oud en Nieuw voedsel neerleggen sinterklaas stro in huis leggen sinterklaas veel eieren eten
01-12-2010
07:56:50
LB 38-40
3.3 Leven in een klooster
4
Bekijk de tekening.
> Lees Naar de ziekenzaal. 1
Maak de zinnen af. Een vrouw die in een klooster woont, noem je een
non.
Een man die in een klooster
woont, heet een
monnik.
Mensen
die in een klooster wonen, vinden God heel
belangrijk. > Kijk naar afbeelding 1. 2
Zuster Beatrice haalt het water uit
een put.
Wat doen deze monniken?
Hoe gebeurt dat nu?
Ze bouwen een dijk.
Water komt uit de kraan.
Waarom doen ze dat?
Om het land te beschermen tegen de zee.
> Lees Je moet elkaar helpen. 3
Wat doen mensen die in een klooster leven? Kleur de juiste kaartjes groen.
b i dd e n
luieren
5
Ze verzorgt zieken.
kruiden plukken
zieken helpen
Wat gebruikt ze als medicijnen?
kruiden
paardrijden
sieraden dragen
Waar komen die medicijnen vandaan?
slapen
6 h a r d w er
ke n
eenvoudig leven bier brouwen
uit de kruidentuin
trouwen
rijk worden
Welk werk doet Beatrice?
geld verdienen
Welke uitspraken kunnen van Beatrice zijn? Ik help iedereen die dat vraagt. Ik help alleen goede christenen. Ik help anderen, omdat God dat wil. Ik bid alleen maar. 23
218230_AWB6_Tijd.indd
23
01-12-2010
07:56:52
7
De vader van Beatrice en Geert is trots op zijn kinderen. Kun jij bedenken waarom? Schrijf dat in de praatwolk.
> Bekijk de initiaal in je boek. 11
Ontwerp een initiaal van de eerste letter van je naam. Je kunt eerst een schets maken op een kladblaadje.
12
Bekijk de afbeelding.
> Lees De kloosterschool. 8
Waarom is het zo bijzonder dat veel monniken kunnen lezen en schrijven?
De meeste mensen in die tijd kunnen dit niet. 9
10
24
Wat bestuderen sommige kloosterlingen? satellieten wiskunde computerkunde sterrenkunde natuurkunde
Wat klopt er niet in deze tekst? Het is doodstil in de klas. Je hoort alleen het krassen van de veerpunten. Dan barst Lidewij plotseling in snikken uit. Er liggen grote druppels inkt op haar werk. Het dure stuk perkament is verknoeid.
Meisjes gingen niet naar een kloosterschool.
218230_AWB6_Tijd.indd
24
Wat voor een gebouw is het?
een ziekenhuis Welk woord herinnert aan een klooster?
gasthuis Wie werken er nu?
verplegers en artsen
01-12-2010
07:56:56
LB 41-43
3.4 Karel de Grote
> Lees De koning wordt keizer. 1
Bekijk de tijdbalk.
Karel de Grote wordt koning van de Franken.
Karel de Grote wordt keizer.
x Verbind de zinnen met de juiste plaats op de tijdbalk. Karel de Grote sterft in 814. Zet daar een kruisje. Kleur de tijd waarin Karel de Grote regeert rood.
2
3
Waarom kroont de paus Karel de Grote tot keizer? De paus wil Karel belonen voor de vele oorlogen die hij voert. De paus is bevriend met Karel. Iedereen moet van Karel christen zijn. Karel heeft dat aan de paus gevraagd.
4
> Lees De gouwgraaf.
5
Vul de juiste woorden in.
Welke drie dingen doet een graaf in naam van de keizer?
het leger aanvoeren 2 belasting ophalen 3 recht spreken
1
Kleur de plaats waar Nederland nu ligt rood. Kleur het rijk van Karel de Grote geel.
Karel de Grote kan zijn grote rijk niet alleen
besturen.
groot gouwen. Nu provincie
Het is daar veel te
voor. Hij verdeelt zijn rijk in zouden we zo’n gebied een
gouw wordt bestuurd graaf. Die moet zorgen dat door een mensen op tijd hun belasting betalen.
noemen. Elke
25
218230_AWB6_Tijd.indd
25
01-12-2010
07:56:57
> Lees Wonen in een palts. 6
> Lees Leenman en leenheer. 11
Wat is een palts?
een paleis
Karel beloont/straft mensen die hem goed helpen. Hij geeft hun grote stukken land in leen/ eigendom. Wie zo’n stuk land krijgt, heet een leenman/ leenheer. Als het oorlog is moet hij voor/tegen Karel vechten.
> Kijk naar afbeelding 3. 7
Waarom brengen de boeren hun producten naar keizer Karel?
Zo betalen ze belasting. > Lees Er verandert veel. 8
Streep door wat niet juist is.
12
Leo maakte deze foto van Karel de Grote in Nijmegen.
Voor welke vier belangrijke verbeteringen zorgt Karel de Grote? Iedereen moet belasting betalen. Er komen goede en veilige wegen. De rechtspraak verandert. Er komen munten. Wetten worden opgeschreven. Meer mensen leren lezen en schrijven. Mensen krijgen meer vrije dagen.
> Lees Meer graan, meer voedsel. 9
10
Kruis drie gevolgen aan van het drieslagstelsel. De graanopbrengst werd hoger. Er kwamen meer boeren. Er was minder hongersnood. De boeren kregen meer land. Er bleven meer mensen in leven.
Waarom staat dit standbeeld in Nijmegen?
Daar stond een palts van Karel. Hoe wil de maker van het beeld Karel de Grote voorstellen?
als een sterke, machtige man
Maak het schema af. Gebruik de woorden: zomergraan – wintergraan - niets veld 1
veld 2
veld 3
jaar 1
zomergraan
wintergraan
niets
jaar 2
niets
zomergraan
wintergraan
jaar 3
wintergraan
niets
zomergraan
26
218230_AWB6_Tijd.indd
26
01-12-2010
07:57:01
3 Nieuwe volken 1
samenvatting
Iedereen op de been
3
Vul de juiste namen in.
Hunnen. Atilla. De leider van dit volk heet
nieuw land, heet de
De stad die wordt bedreigd door dit volk,
Rome.
Deze volken wonen na de Grote Volksverhuizing in ons land:
Friezen 2 Franken 3 Saksen 1
2
Noem drie dingen die kloosterlingen deden.
bijvoorbeeld : dijken aanleggen 2 zieken verzorgen, bidden, 3 de bijbel overschrijven 1
Een nieuw geloof Nog meer namen. Vul ze in. Twee predikers die vanaf 500 naar ons land trekken, heten Bonifatius.
Willibrord god Jezus Christus.
Zij vertellen: er is maar één zijn zoon heet
en
4
Clovis. Hij is koning van de
en
Franken.
Als hij christen wordt, worden veel
5
Karel de Grote Streep de foute woorden door. In 800 wordt Karel de Grote koning/keizer. Hij is de baas over een groot deel van Nederland/Europa. Tijdens zijn regering gaat het goed/slecht met het land. Een ander woord voor palts is huis/paleis. Een gouw heet nu provincie/staat. Karel de Grote verbetert de landbouw/ huizenbouw met het drieslagstelsel.
Een belangrijke koning uit die tijd heet
Franken
Kruis de vier juiste uitspraken aan. Mannen in een klooster heten nonnen. Vrouwen in een klooster heten nonnen. Kloosterlingen zorgen voor zichzelf. Wie in een klooster leeft, hoeft niet te werken. In een klooster is iedereen welkom. Kloosterlingen kunnen niet lezen of schrijven. Monnikenwerk is werk waar je veel geduld voor moet hebben.
Het volk uit Azië dat op zoek gaat naar
heet
Leven in een klooster
dat ook.
Ten slotte Kleur op de tijdbalk: - de tijd van de Grote Volksverhuizing geel - twee predikers komen naar ons land rood
400
218230_AWB6_Tijd.indd
500
27
- de eerste kloosters ontstaan groen - Karel de Grote wordt keizer blauw
600
700
800
01-12-2010
27
07:57:01
