Û Informatie voor patiënten

Û www.psychoanalytischinstituut.nl

Û

Vestiging Amsterdam Olympiaplein 4 1076 ab Amsterdam t (020) 570 38 38 f (020) 679 89 91 [email protected]

Û

imh Centrum Amsterdam (Infant Mental Health) Wibautstraat 135–139 iv 1097 dv Amsterdam t (020) 590 49 49 f (020) 590 49 40 imh­[email protected]

Û

Vestiging Utrecht Maliestraat 1a 3581 sh Utrecht t (030) 230 70 70 f (030) 234 38 83 [email protected]

Û

imh Centrum Utrecht Nieuwe Houtenseweg 2 3524 sh Utrecht t (030) 280 93 00 f (030) 280 93 99 imh­[email protected]

Û Informatie voor patiënten

3

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Inhoud Inleiding 5 Psychoanalyse 6 Psychoanalytische psychotherapie 8 Groepstherapie 9 Is deze behandeling geschikt voor u? 11 Van aanmelding tot behandeling 13 Kinderen en adolescenten 16 Vergoeding van de behandelingen 17 Wetenschappelijk onderzoek 17 Rechten van de patiënt 18 Transculturele psychoanalytische behandeling 20 Toekomst voor psychoanalyse 22 Klachten over uw behandeling 23

4

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Patiëntenvertrouwenspersoon npi Olympiaplein 4 1076 ab Amsterdam t (020) 570 38 45 Klachtencommissie npi Postbus 7031 1007 ja Amsterdam t (020) 570 38 45 Vestiging Amsterdam Olympiaplein 4 1076 ab Amsterdam t (020) 570 38 38 f (020) 679 89 91 [email protected] imh Centrum Amsterdam (Infant Mental Health) Wibautstraat 135–139 iv 1097 dv Amsterdam t (020) 590 49 49 f (020) 590 49 40 [email protected]

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Inleiding

Adressen en contactpersonen Patiëntenraad npi Postbus 75377 1070 aj Amsterdam t (020) 570 38 45

5

Vestiging Utrecht Maliestraat 1a 3581 sh Utrecht t (030) 230 70 70 f (030) 234 38 83 [email protected] imh Centrum Utrecht Nieuwe Houtenseweg 2 3524 sh Utrecht t (030) 280 93 00 f (030) 280 93 99 [email protected]

Openingstijden Het npi is op werkdagen open van 8.30–17.00 uur. Ook buiten deze tijden vinden behandelingen plaats. De behandel­ tijden zijn bespreekbaar tussen patiënt en behandelaar.

Het Nederlands Psychoanalytisch Instituut (npi) levert een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse geestelijke gezondheidszorg in de vorm van gespecialiseerde psychoanalytische behandeling van patiënten, kennisoverdracht, onderzoek en opleiding. Het npi is een landelijk centrum dat nauw samenwerkt met beroeps­ verenigingen op het gebied van psychoanalyse en psychoanalytische psychotherapie. De behandelingen worden verricht vanuit locaties van het npi in Amsterdam en Utrecht, maar ook landelijk in samenwerking met regionale instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (ggz). De behandelingen van het npi maken onderdeel uit van het basispakket voor de Zorgverzekeringswet. Daarmee valt ons zorgaanbod onder de wettelijke zorgplicht van de zorgverzekeraars. Wij attenderen u erop dat zorgverzekeraars in hun polissen (beperkende) voorwaarden kunnen stel­ len aan de vergoeding van psychoanalytische behandelingen. Voorzover bekend voldoet het npi op dit moment aan alle eisen om voor volledige vergoeding van behandelingskosten in aanmerking te komen. In geval van twijfel dient u contact op te nemen met uw zorgverzekeraar. Voor de behandelingen bij het npi geldt vanaf 2009 geen wettelijke eigen bijdrage.

6

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Psychoanalyse Psychoanalyse berust op de bevinding dat veel patronen in ons gevoel en ons gedrag onbewust verlopen. Iemand kan zich ongelukkig, depres­ sief of angstig voelen, maar begrijpt niet waardoor dat komt. Het kan bijvoorbeeld ook zijn dat iemand zich probeert te binden aan een partner, maar dat lukt steeds niet; hoe graag hij of zij dat ook wil. Juist omdat het zich om voortdurend herhalende en onbewuste patronen gaat, kunnen mensen zichzelf met dit soort problemen niet helpen. In een psychoanalyse proberen analyticus en patiënt samen te ontdekken hoe deze onbewuste patronen van invloed zijn op de relaties, gedragingen en gevoelens van de patiënt. Ook proberen zij te begrijpen hoe deze patronen zich ontwikkeld hebben. De patiënt komt vier of vijf keer per week gedurende drie kwartier bij de analyticus en ligt daar op een bank. De analyticus zit op een stoel achter de bank en vraagt de patiënt om alles te zeggen wat in hem opkomt. Door zich over te geven aan die innerlijke stroom van gedachten, gevoelens en fantasieën, wendt de patiënt zich als het ware af van de buitenwereld en richt zich meer naar binnen. Allerlei gedachten en gevoelens, waar hij zich voor schaamt of in het dagelijkse leven misschien als onbelangrijk of onzin­ nig verwerpt, kunnen zo meer aandacht krijgen. Dit betekent ook dat hij in een andere belevingswereld terechtkomt; anders dan wanneer hij gewoon met iemand praat. De analyticus kan van zijn kant zo goed mogelijk luis­ teren naar alles wat de patiënt naar voren brengt en probeert te onder­ kennen wat dit bij hemzelf oproept. Soms vraagt de analyticus verduidelijking en van tijd tot tijd legt hij de patiënt voor wat hij meent te zien. Dat kan bijvoorbeeld gaan om de betekenis van een bepaalde gedraging of een bepaald gevoel. Ook komen regelmatig zaken aan bod, die zich afspelen in het contact tussen patiënt en analyticus.

7

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

In een goed lopende psychoanalyse ontstaat een sterke band tussen analyticus en patiënt. Deze band maakt het mogelijk om over pijnlijke en beschamende dingen te praten. De problemen waarmee de patiënt worstelt, komen zo tot uitdrukking in het contact met de analyticus. Daardoor kan de patiënt zijn problemen niet alleen verstandelijk, maar ook emotioneel gaan begrijpen. Op deze wijze worden geleidelijk de onbewuste patronen in gedrag en gevoel duidelijk. Dit leidt niet alleen tot een vermindering van de klachten, maar ook tot een andere manier van met zichzelf omgaan; de patiënt gaat zijn binnenwereld meer serieus nemen en ook beter begrijpen. Dit bete­ kent dat het gevoel van eigenwaarde kan toenemen en ook de innerlijke vrijheid. Hij kan daardoor steviger in de wereld staan. Wie meer naar binnen durft te kijken, weet ook duidelijker waar hij staat en waarom hij bepaalde keuzes maakt. Dat geldt in relaties, maar ook in het werk of in de studie. Uiteindelijk kan het leven van de patiënt dan ingrijpend veranderen, zowel innerlijk als in de contacten met anderen.

8

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Psychoanalytische psychotherapie De psychoanalytische psychotherapie heeft dezelfde theoretische uitgangspunten als de psychoanalyse. Het verschil zit vooral in de setting, frequentie en in de techniek. Bij een psychotherapie zitten de patiënt en de behandelaar tegenover elkaar. De frequentie is meestal eenmaal per week. Ook bij een psycho­ analytische psychotherapie nodigt de behandelaar de patiënt uit zoveel mogelijk te zeggen wat er bij hem of haar naar boven komt. Dat wil zeggen dat de patiënt het woord heeft en bepaalt waar het over gaat. De behan­ delaar geeft geen ‘huiswerk’ op, waar hij de patiënt in de volgende zitting naar vraagt. In die zin is er geen verschil tussen een psychoanalyse en een psycho­ analytische psychotherapie. Verschillend is wel is dat de behandelaar in dit geval de patiënt vaker stuurt en zich richt op bepaalde hypothesen, die tevoren met de patiënt zijn besproken. Dit betekent dat er in een psychoanalytische psychotherapie vaker sprake is van zogenaamde ‘selectieve aandacht’. Daarmee wordt bedoeld dat de behandelaar op sommige thema’s die de patiënt aandraagt wel ingaat en op andere niet. Een psychoanalytische psychotherapie richt zich in eerste instantie meer op het laten ontstaan van een nieuw evenwicht, van waaruit de patiënt zijn leven zelf weer verder kan oppakken. Meestal duurt een psycho­ analytische psychotherapie minder lang dan een psychoanalyse. Terwijl een psychoanalyse bij het npi gemiddeld ruim vijf jaar duurt, is dat bij een psychotherapie ongeveer twee jaar.

9

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Overige psychoanalytische behandelingen mbt-programma

tfp

Het mbt programma (mentaliseren bevorderende therapie) is een therapie die ontworpen is voor patiënten die het geregeld moeilijk vinden om te blijven nadenken in intieme relaties of onveilige situaties, wat tot gevolg heeft dat bepaald gedrag voorkomt zoals onbeheersbare woedebuien, de controle verliezen, midde­ lengebruik, zelfbeschadiging en dergelijke. Het doel van mbt is dat de patiënt gaat ontdekken hoe hij over zichzelf en anderen denkt, wat hij daarbij voelt en hoe dat zijn reacties op anderen bepaalt. Uitleg van het begrip mentaliseren is te vinden op de npi-website.

Voor patienten met dezelfde ernstige problemen als patiënten die een mbt behandelprogramma krijgen (combinatie groep en individueel) is ook een louter individueel programma ontwikkeld waar­ bij de patient twee keer per week bij zijn therapeut komt. In deze behandeling kijken we heel zorgvuldig naar wat er binnen de relatie tussen de patient en zijn behande­ laar gebeurt. De relatie is het centrale focus in de behandeling, vanuit de gedachte dat wat er zich binnen de relatie tussen behan­ delaar en patient afspeelt een getrouwe kopie zal zijn van wat er tussen hem en andere mensen zich afspeelt. Deze behan­ delvorm wordt ook wel Transference Focused Psychotherapy genoemd, een behandel­ vorm die bewezen effectief is. Omdat het om gedrags- en relatiepatronen gaat die reeds heel lang bestaan neemt de behande­ ling ook ruime tijd, gemiddeld ruim 2 jaar.

De behandeling bestaat uit een combinatie van groepstherapie met acht mensen en individuele therapie en heeft een vaste duur van 18 maanden. De zittingen vinden wekelijks plaats: de groepszitting duurt 3 uur en wordt geleid door twee therapeu­ ten; de individuele zittingen, van drie kwar­ tier, vinden eveneens wekelijks plaats met een andere therapeut. Elke negen maanden is er een wisseling: vier mensen verlaten de behandeling en vier nieuwe beginnen met het programma. Tussen de individuele en de groepstherapeuten bestaat een inten­ sief contact.

10

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Psychoanalytische Groepspsychotherapie

Themagerichte Psycho­analytische Psychotherapie

Groepspsychotherapie heeft hetzelfde doel als individuele psychoanalytische psychotherapie, dat wil zeggen: de patiënt door doorleefd inzicht in zichzelf in staat stellen zich te bevrijden van irrationele en zelfbeperkende gedachten, gevoelens en gedragingen. Bij groepstherapie is niet de relatie met de behandelaar het therapeu­ tisch middel, maar de relatie met de groep medepatiënten. Dat levert een vaak realisti­ sche confrontatie op en steun door herken­ ning van gelijksoortige problemen bij anderen. Groepspsychotherapie is dan ook aangewezen als de problemen zich vooral manifesteren in de relatie met anderen en ook als het gaat om een stagnatie in de ontwikkeling van de persoonlijke identiteit. De open inzichtgevende groep bestaat uit ongeveer acht deelnemers, begeleid door twee therapeuten en komt wekelijks bijeen gedurende anderhalf uur. ‘Open’ wil hier zeggen dat men de groep binnen­ komt als er een plaats vrij is en vertrekt als de behandeling voldoende is geweest. De opengevallen plaats wordt door een volgende patiënt opgevuld.

De themagerichte psychotherapie is een vorm van behandeling voor mensen met uiteenlopende emotionele klachten, zoals depressieve, spannings-, of angstklachten. Deze klachten zijn het gevolg van een innerlijk conflict. Voorbeeld van zo’n innerlijk conflict is onvoldoende acht slaan op eigen verlan­ gens en té veel gericht zijn op de behoeftes van anderen, waardoor het leven kan gaan voelen als een voortdurend moeten, met gevoelens van onmacht en depressie tot gevolg. Een ander voorbeeld is het niet voldoende kunnen verwerken van verlies, omdat het rouwen zoveel pijnlijks oproept en men (vaak onbewust) dan maar liever alle gevoelens blokkeert. Het verschil met de andere therapie­vormen op het npi is dat bij deze therapie nog preciezer een thema gekozen wordt om mee te werken. Dit betekent ook dat de therapeut een actievere rol heeft om te zorgen dat het over dit thema gaat en dat de therapie korter is, doorgaans circa 20 zittingen.

11

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Is deze behandeling geschikt voor u? Om na te gaan of een psychoanalytische behandeling geschikt is, is een aantal punten van belang: Hoe ernstig zijn de klachten? Een psychoanalytische behandeling is een intensieve, veelal zeer langdurige onder­ neming die veel tijd, energie en geld kost. Dat betekent dat mensen die een behande­ ling starten veel problemen, conflicten en klachten hebben. In de dagelijkse praktijk van het npi gaat het om patiënten die al langere tijd ernstig lijden onder hun klach­ ten en ervaren dat ze op een aantal belang­ rijke punten in hun leven vastgelopen zijn. Ook hebben zij in veel gevallen één of meerdere andere behandelingen in de ggz achter de rug die echter onvoldoende resul­ taat opleverden. De klachten keerden na verloop van tijd terug (recidiveren) of zijn min of meer chronisch van aard.

Sluit een psychoanalytische behandeling aan bij de wijze waarop iemand zijn klachten beleeft? De psychoanalytische theorie kijkt op een bepaalde manier naar mensen. Zij gaat er onder meer vanuit dat veel van onze persoonlijkheid zich tijdens de kindertijd begint te vormen. Zo zullen de ervaringen die iemand als kind opdoet een belangrijke rol spelen in zijn persoonlijkheidsontwik­ keling; vooral in de wijze waarop hij of zij sociaal functioneert. Het verleden is dus van belang voor het heden, inclusief de problemen die iemand heeft. Vanuit die opvatting is het nodig dat iemand bij zich­ zelf stil probeert te staan om zichzelf beter te gaan begrijpen. Als een dergelijke manier van bij jezelf ‘naar binnen’ kijken totaal niet aanspreekt, ligt een psychoanalytische behandeling minder voor de hand, omdat de kans op resultaat dan lager is.

12

Een psychoanalytische behandeling vraagt door­zettingsvermogen De patiënt moet bijvoorbeeld kunnen accepteren dat het een tijd duurt voordat veranderingen merkbaar worden. Ook moet hij zich over kunnen geven aan de behandelsituatie en kunnen verdragen dat een ander (de therapeut) een tijd lang zo intensief in zijn leven meekijkt.

Kan de patiënt goed onderscheid maken tussen fantasie en realiteit? In een psychoanalytische behandeling wordt de patiënt als het ware uitgeno­ digd zich meer in zijn fantasiewereld te ver­diepen. Om dat veilig te kunnen, moet hij goed kunnen onderscheiden wat fanta­ sie en realiteit is; anders wordt het wel heel moeilijk om na vijfenveertig minuten de ‘gewone’ wereld weer in te stappen. Er moeten ook geen perioden zijn of geweest zijn waarin iemand psychotisch is; met andere woorden: het contact met de werkelijkheid verliest.

Samenwerking tussen patiënt en behandelaar Wanneer een patiënt na zorgvuldig diag­ nostisch onderzoek het advies krijgt voor een (langdurende) psychoanalytische behandeling komt de persoon van de

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

behandelaar in zicht. Uit onderzoek blijkt hoe belangrijk deze ‘werkrelatie’ is voor het uiteindelijk te bereiken resultaat. Eigenlijk moet je steeds vragen: valt te verwach­ ten dat deze patiënt en deze behandelaar vruchtbaar samen kunnen werken om tot een goed behandelresultaat te komen? Dit laatste punt onderstreept nog eens hoe essentieel het is dat de patiënt bij de kennismaking met de behandelaar zorgvul­ dig bij zichzelf nagaat of hij deze voldoende denkt te kunnen vertrouwen. Durft hij met deze man of vrouw die moeilijke en lange onderneming aan?

Het effect van psychoanalytische behandelingen Door gebruik te maken van het patiën­ tenvolgsysteem heeft het npi onderzoek verricht naar het effect van psychoanaly­ tische behandelingen. Uit dit onderzoek blijkt dat bij 70% tot 80% van de patiënten een blijvende vermindering van klachten wordt bereikt en dat dit effect ook nog twee jaar na het einde van de behande­ ling gemeten is. Behalve dat de klach­ ten verminderen blijkt ook dat mensen rapporteren dat hun kwaliteit van leven is toegenomen en dat zij sterker staan in hun relatie met anderen. De behandelaar geeft bij de start van de behandeling en de vaststelling van het behandelplan hierover meer informatie, specifiek afgestemd op de situatie van de patiënt.

13

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Van aanmelding tot behandeling Er wordt een aantal stappen doorlopen voordat met de daadwerkelijke behandeling wordt gestart: 1 Aanmelding

2 Intakegesprek

Patiënten kunnen zich, op verwijzing van de huisarts, telefonisch aanmelden bij het npi. Ze krijgen dan een afspraak voor een intakegesprek met de stafmedewerker die werkzaam is in Amsterdam of Utrecht. Bij afspraken bij het npi kunt u altijd kiezen uit verschillende tijdstippen. Ook kunt een voorkeur voor een behandelaar uitspreken. Patiënten krijgen een bevestigingsbrief met routebeschrijving thuisgestuurd. Bij wet is bepaald dat patiënten een kopie van legitimatiebewijs en burgerservice­ nummer moeten verstrekken. Tevens is een kopie van het verzekeringsbewijs nodig voor onze administratie. Deze stukken dienen voorafgaand aan het eerste gesprek opgestuurd te worden naar de vestiging waar het gesprek zal plaatsvinden. Voor het eerste gesprek worden de administra­ tieve gegevens gecontroleerd en wordt een behandel­overeenkomst aangegaan. Dit is een wettelijke verplichting die voor alle ggz-aanbieders geldt.

Tijdens het intakegesprek gaan patiënt en stafmedewerker samen na wat er aan de hand is. Om dat goed uit te zoeken, moet de stafmedewerker meer doen dan de klachten aanhoren en daar, vanuit zijn psychoanalytische deskundigheid, een bepaalde betekenis aan toekennen. Hij moet de patiënt zo aan het woord laten dat duidelijk wordt welke betekenis de patiënt zelf aan zijn problemen geeft. Het is van belang hoe de patiënt zijn klachten ziet en wat hij van een eventuele behandeling verwacht. Na het gesprek wordt de patiënt verzocht om één of meer­ dere vragenlijsten in te vullen, dit neemt ongeveer een uur in beslag. In totaal zal het eerste bezoek ongeveer twee uur duren.

14

Aan het einde van het intakegesprek spreekt de stafmedewerker met u een datum en tijdstip af voor het adviesgesprek, zie kopje adviesgesprek. Dit zal ongeveer twee à drie weken na het intakegesprek plaatsvinden. Van het gesprek maakt de stafmedewerker een verslag dat wordt besproken in de intakestaf.

3 Intakestaf In de vergadering van de intakestaf bespreekt het team bestaande uit drie of vier stafmedewerkers waaronder een psychiater en psychotherapeuten en of psychologen het totaal aan gegevens van de patiënt. Vervolgens wordt een advies geformuleerd. De patiënt is niet aanwezig bij deze vergadering.

4 Adviesgesprek In het adviesgesprek bespreekt de stafme­ dewerker met de patiënt de bevindingen van de intakestaf. Daarna licht hij het advies toe en bespreekt hij/zij samen met u of u zich hierin kan vinden. In grote lijnen kan het advies twee richtingen uitgaan, namelijk: ó Het is voldoende duidelijk dat behandeling bij het

npi niet passend is. Wij adviseren u dan om elders in behandeling te gaan. Dit betekent dat in over­

leg met u vanuit het npi wordt bemiddeld bij het zoeken van een geschikte behandeling. Het npi

werkt nauw samen met andere ggz-instellingen en kan zorgen voor een goede doorverwijzing.

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Een vorm van behandeling bij het npi lijkt nodig.

ó

U krijgt een themagerichte psychoanalytische

psychotherapie aangeboden of een groepsthera­

pie, tenzij er aanwijzingen zijn dat een langerdu­

rende behandeling is aangewezen. Daartoe vindt uitgebreider psychologisch onderzoek plaats

om een goed inzicht te krijgen in de aard van de

klachten. Aan de hand daarvan wordt vervolgens bepaald welke type behandeling (psychoanalyse

of psychoanalytische psychotherapie) het beste is.

15

Bij de keuze tussen de vorm van therapie spelen diverse factoren een rol. Het gaat om een afweging van de ernst van de problematiek, de mogelijkheden van de desbetreffende patiënt en de behandelin­ gen die tot op dat moment hebben plaats­ gevonden. Deze factoren verschillen van persoon tot persoon en worden daarom individueel gewogen.

5 Indicatieonderzoek

6 Tweede adviesgesprek

Het indicatieonderzoek wordt gedaan door een tweede stafmedewerker. Het bestaat uit drie of vier gesprekken en een psycholo­ gisch testonderzoek. Alle gegevens worden vervolgens besproken in de indicatiestaf­ vergadering. Aan deze vergadering nemen tenminste twee stafleden deel. De uitkomst van de indicatiestaf kan twee richtingen uitgaan, namelijk: ó Na onderzoek blijkt langdurige behandeling

Na de indicatiestaf volgt opnieuw een adviesgesprek met de patiënt. Als deze akkoord gaat met het advies wordt in samenspraak met de patiënt een behan­ delplan gemaakt. Indien de behandeling niet bij het npi in Amsterdam of Utrecht zal plaatsvinden, wordt er een behandelplaats gezocht in de regio waar de patiënt woont.

in npi kader alsnog niet nodig of mogelijk.

7 Behandeling

en/of groepsbehandeling aangeboden of wij

De behandeling vindt plaats volgens het behandelplan. Bij psychoanalytische behan­ delingen is de behandelduur op voorhand niet bekend. Regelmatig wordt de voort­ gang van de behandeling geëvalueerd in vertrouwelijkheid in een bespreking met andere stafmedewerkers/therapeuten. Zo nodig wordt het behandelplan bijgesteld. In de meeste gevallen eindigt de behan­ deling in overleg tussen de patiënt en de behandelaar.

Er wordt dan alsnog een kortdurende individuele bemiddelen u bij verwijzing naar een andere ó

ggz-aanbieder;

Op grond van het onderzoek wordt een lang­

durige psychoanalyse of een psychoanalytische

psychotherapie geadviseerd. Deze behandelingen kunnen worden uitgevoerd in het kader van

de opleiding tot psychoanalyticus of psycho­ analytisch psychotherapeut.

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

8 Patiëntenvolgsysteem Om te beoordelen of de behandeling ook het gewenste resultaat heeft, wordt de patiënt bij de intake, tijdens en aan het eind van de behandeling gevraagd vragen­ lijsten in te vullen die betrekking hebben op verschillende aspecten van de behan­ deling . Bijvoorbeeld de ervaren klachten, de informatievoorziening en de tevreden­ heid over de behandeling. Bij de jaarlijkse collegiale evaluatie worden de uitkomsten hiervan gebruikt om de voortgang van de behandeling te toetsen. Zo nodig wordt het behandelplan vervolgens in overleg met de patiënt aangepast. Deze gegevens vormen tevens de basis voor het aanpassen van het kwaliteitszorgsysteem indien deze daartoe aanleiding geven. Bijvoorbeeld, in het geval patiënten als groep in een bepaald jaar aangeven minder tevreden te zijn over de kwaliteit van de hulpverlening, dan zullen verbeteracties volgen.

16

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Kinderen en adolescenten Bij het npi vinden ook psychoanalytische behandelingen van kinderen en adolescenten plaats. Deze hebben dezelfde theoretische uitgangspunten als de behandelingen van volwassenen, maar zijn wel aangepast aan de specifieke mogelijkheden van een bepaalde leeftijdscategorie. Zo is bij psychoanalyses van kinderen en adolescenten de frequentie in de regel eveneens vier of vijf maal per week en duurt een zitting ook vijfenveertig minu­ ten. Alleen liggen kinderen en jonge adoles­ centen niet op de bank. Zij kunnen zich vrij in de behandelkamer bewegen en daarbij praten over wat hen bezighoudt. Daarnaast kunnen zij hun problemen ook uitdrukken in spel of in tekeningen.

Bij psychoanalytische psychotherapie geldt hetzelfde. Oudere adolescenten zitten, net als volwassen patiënten, tegenover de therapeut. Kinderen en jongere adolescen­ ten maken meer gebruik van spel en teke­ ningen om te laten zien met welke proble­ men zij worstelen.

Tijdens de behandeling van een kind of een jonge adolescent worden ook regelmatig gesprekken gevoerd met de ouder(s). Dit gebeurt meestal niet door de behandelaar van het kind, maar door een medewerker die zich speciaal op (de begeleiding van) de ouders richt.

17

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Vergoeding van de behandelingen Langdurige psychoanalytische behandelin­ gen worden vergoed via de Zorgverzeke­ ringswet voor in Nederland verzekerden. Het npi is een tweedelijns instelling, wat wil zeggen dat de behandelingen (met uitzondering van klassieke psychoanalyse) onderdeel van het basispakket zijn en volle­ dig door de verzekeraar vergoed worden. Wel geldt daarbij een wettelijke eigen bijdrage van € 200,–. Voorwaarde voor vergoeding is een verwijzing van de huis­ arts en dat na intake- en indicatie-onder­ zoek (zie blz 13 en 14) een behandelindicatie wordt gesteld.

Mensen die bij een buitenlandse verzeke­ ringsmaatschappij zijn verzekerd adviseren wij vooraf bij hun verzekeraar te informe­ ren of behandelingen bij het npi vergoed worden.

Wegblijftarief Alle contacten bij het npi zijn op afspraak. Kunt u niet komen op de afgesproken tijd dan verzoeken wij u minstens 24 uur van te voren af te zeggen bij uw behandelaar of het secretariaat. Doet u dat niet dan zijn wij genoodzaakt u € 45,– aan kosten in rekening te brengen.

Baby’s en kleuters Een speciale groep zijn de baby’s en kleu­ ters. Een psychisch onbehagen komt op deze leeftijd altijd via het lichaam naar buiten. We zien dan bijvoorbeeld ernstige slaap- of eetstoornissen. Een stoornis bij het kind heeft invloed op de ouder(s) en werkt door in de interactie tussen ouder en kind. De ouder wordt dan ook altijd in de behandeling betrokken. Veelal volstaat een beperkt aantal gesprekken om de proble­ matiek te verlichten. In veel gevallen vinden de gesprek­ ken plaats op het Infant Mental Health Centrum aan de Wibautstraat te Amsterdam.

Û Wetenschappelijk onderzoek Het npi houdt zich als gespecialiseerde zorgaanbieder actief bezig met het bevor­ deren van empirisch wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van psycho­ analytische behandelingen. De ervaringen van patiënten zijn daarbij van onschatbare waarde. Dit betekent dat aan patiënten regelmatig gevraagd wordt om mee te doen aan onderzoeksprojecten. Deze projecten richten zich op thema’s rond de doelmatigheid en werkzaamheid van onze diverse behandelingen.

18

Û Rechten van de patiënt Bescherming van de persoonlijke levenssfeer Het npi heeft een aantal regelingen getrof­ fen die bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de patiënten waarborgen. Deze regelingen liggen ter inzage in onze vestigingen in Amsterdam en Utrecht en kunnen op aanvraag worden toegezonden. Deze betreffen dossiervorming, inrichting van de patiëntenadministratie en regi­ stratie. In het dossier worden gegevens vast­gelegd die betrekking hebben op de patiënt. Alleen die medewerkers die recht­ streeks bij de hulpverlening betrokken zijn, hebben toegang tot dit dossier. Allen hebben een geheimhoudingsplicht. Infor­ matie aan derden wordt alleen verstrekt met toestemming van de patiënt. Een aantal persoonsgegevens wordt verzameld in een registratiesysteem voor doeleinden binnen en buiten het npi. De beschikbaarstelling is gebonden aan de regels van het privacyreglement van het npi. Het dossier wordt na afsluiting van het onderzoek of de behandeling vijftien jaar bewaard (wettelijke termijn). Administra­ tieve en registratiegegevens worden vijf­ tien jaar na het onderzoek of na afloop van de behandeling vernietigd. De patiënt kan het npi verzoeken om de gegevens eerder te vernietigen.

19

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Inzagerecht en correctierecht Het is mogelijk om het eigen dossier in te zien of een kopie te vragen. Er kan worden gevraagd om correctie van gegevens als deze feitelijk onjuist of niet ter zake doende zijn. Inzage in of een kopie van het dossier kunt u aanvragen door een brief te sturen aan de raad van bestuur. Aan het opvragen van een kopie zijn kosten verbonden. De patiënt kan eventuele wensen ter correctie kenbaar maken.

Vragen over de behandeling Mochten er vragen zijn over de behande­ ling, dan zijn deze te bespreken met de behandelaar. Ook het hoofd van de behan­ delafdeling (via de centrale receptie te bereiken) is daarop aanspreekbaar. In de onderzoeksfase voorafgaand aan de behan­ deling blijft de therapeutisch medewerker waarmee u het intakegesprek hebt gevoerd uw contactpersoon en is deze beschikbaar voor vragen en bij problemen.

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Ideeënbus

Patiëntenraad

Het npi wil graag de kwaliteit, service en patiënttevredenheid verbeteren. Indien u ideeën heeft hoe dat gerealiseerd kan worden, nodigen wij u uit uw suggestie in de ideeënbus te posten. U vindt de ideeën­ bus in de wachtkamers.

De patiëntenraad behartigt de belangen van patiënten. De taken van de patiënten­ raad zijn onder andere: advisering van de raad van bestuur inzake organisatori­ sche wijzigingen, toelating en beëindiging van zorg en kwaliteitsbewaking. Minimaal één maal per jaar worden patiën­ ten geïnformeerd over de activiteiten van de patiëntenraad. Op de website van het npi is een forum waarop patiënten, maar ook anderen met elkaar van gedachten kunnen wisselen over allerlei onderwerpen. Zie www.psychoanalytischinstituut.nl

Acute zorg Voor spoedgevallen kunnen npi-patiënten tijdens kantooruren contact opnemen met de dienstdoende psychiater (020) 570 38 38 of (030) 230 70 70. Patiënten krijgen de mogelijkheid aangeboden om een crisiskaart op te stellen. Buiten kantoortijden kan de patiënt via de huisarts in contact komen met de crisisdienst.

Beroepscode Op het beroepsmatig handelen van de medewerkers van het npi is de beroeps­ code van de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie van toepassing. Deze code is in beide vestigingen in te zien en kan op aanvraag worden toegezonden.

20

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Û Transculturele psychoanalytische

behandeling

Alle ‘gewone’ psychische klachten en problemen en alle ‘gewone’ kenmerken van een psychoanalytische behandeling kunnen bij eerste en latere generaties migranten en bij mensen uit etnisch-culturele minder­ heden een extra dimensie krijgen. De werkgroep Transculturele Psycho­ analyse van het npi houdt zich bezig met de psychoanalytische behan­ deling van klachten en problemen die samenhangen met het leven in een ander land en/of in twee culturen. De transculturele psychoanalytische behandeling kan bestaan uit alle vormen van behandeling die het npi aanbiedt. In de behandeling is er echter extra aandacht voor hoe het is als je zelf of je (groot)ouders afkom­ stig zijn uit een land met een andere cultuur en samenleving, en hoe het is om in Nederland deel uit te maken van een etnisch-culturele minderheid. Aandachtspunten in de behandeling kunnen bijvoorbeeld zijn: trauma’s, verlies en rouw, heimwee, schaamte, identiteitsproblemen, loyaliteits­ problemen. De therapeuten zijn extra geschoold in transculturele proble­ matiek en behandeling, en hebben daar affiniteit mee.

Voor volwassenen, adolescenten, ouders en kinderen Enkele voorbeelden

U bent zelf als migrant of vluchteling naar Nederland gekomen U bent hier misschien al een tijd, maar toch kunnen er innerlijke spannin­ gen en conflicten zijn die met de migratie samenhangen en die van invloed zijn op uw emotionele en relationele functioneren. Het kan bijvoorbeeld moeilijk zijn om innerlijk een verbinding te maken tussen uw herkomst daar en toekomst hier doordat u belangrijke personen of zaken mist, zoals uw familie, de geschiedenis van uw streek en al hetgeen dat voorheen dichtbij en vertrouwd was. Het vinden van een eigen plek in de nieuwe cultuur en samenleving kan ook bemoeilijkt worden door reacties van mensen hier …

21

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

U bent in Nederland opgegroeid en jong volwassen of adolescent Het vinden van een eigen innerlijk antwoord op de vraag ‘wie ben ik, wat wil ik, wat kan ik, waar wil ik bijhoren’ kan extra moeilijk zijn doordat je in verschillende werelden leeft waarin de verwachtingen van mensen die belangrijk voor je zijn vergaand van elkaar en van je eigen behoeften en ontwikkeling kunnen verschillen. Aan de ene kant wil je je misschien losmaken van je ouders, familie en het land en de cultuur van herkomst en aan de andere kant wil je er misschien juist trouw aan blijven … Ouders en kinderen Migratie betekent afstand nemen in tijd en ruimte. Dat geeft nieuwe kansen, maar brengt soms ook een verlies van al het vertrouwde met zich mee. Het krijgen en hebben van kinderen kan een bron van vreugde zijn, maar leidt vaak ook tot angst en onzekerheid. Het opvoeden en laten opgroeien van je kinderen in een cultuur en samenleving die zo anders is dan waarin je zelf, je ouders en familie zijn opgegroeid, maakt het ouder­ schap vaak extra moeilijk. Hoe zorg je ervoor dat je kind in de nieuwe maatschappij slaagt zonder het tegelijkertijd van jou en je achtergrond te laten vervreemden … Je bent in Nederland geboren, maar je ouder(s) of grootouders niet Je ouders wonen hier, jij bent misschien hier geboren en gaat hier naar school. Mogelijk voel jij je hier thuis. Maar je (groot)ouders hebben een ook ander land waar zij zich thuis voelen. De normen en waarden die bij dat land horen, zijn belangrijk voor hen. Als zij over dat land en de mensen daar praten, is het verdriet en het verlangen soms voelbaar. Jij voelt je wellicht ook thuis in dat andere land, maar je toekomst ligt hier. Hoe lukt het jou om het verleden van je ouders en al het belangrijke dat daarbij hoort een plaats te geven in jouw leven hier… Overleg over verwijzing, consultatie of eigen aanmelding voor behandeling is mogelijk via t (020) 570 38 38 (Amsterdam): ó Afdeling Volwassenen mw. drs. A. van Blokland, mw. drs. N. Colijn, mw. drs. M. Eybrechts, mw. drs. A. Wever-Knierim, mw. dr. S. de Maat, mw. drs. G. Veen ó Afdeling Kinderen en Jeugdigen mw. drs. F. Sampaio de Carvalho, drs. J. Ubbels

22

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Voor nadere informatie of overleg t.a.v. de activiteiten van de werkgroep Transculturele Psychoanalyse kunt u contact opnemen met: ó dr. W. Gomperts, coördinator transculturele behandelingen, t (020) 570 38 38 [email protected]. Voor informatie kunt u ook de website bezoeken. www.psychoanalytischinstituut.nl [email protected]

Û Toekomst voor psychoanalyse Het Cliënten Platform voor Psychoanalyse en Psychoanalytische Psychotherapie (cppp) is een platform van (ex-) cliënten voor cliënten en richt zich op het behoud van de psychoanalyse en psychoanalytische psychotherapie in Nederland. Het cppp vindt het belangrijk dat deze therapievormen toegankelijk blijven voor degenen die deze langdurige en vaak zeer intensieve therapie niet uit eigen middelen kunnen financieren. Wilt u het cppp ondersteunen en wilt u meer informatie? Kijk dan op onze website www.cppp.nu

23

Û Klachten over uw behandeling Informatie voor patiënten Het Nederlands Psychoanalytisch Instituut (npi) behandelt kinderen, adolescenten en volwassenen. De behandelingen worden uitgevoerd door psychoanalytici en psychotherapeuten. Daarbij wordt ernaar gestreefd om de behandeling af te stemmen op de wensen en verwach­ tingen van patiënten. Mocht er ondanks onze nagestreefde zorgvuldig­ heid toch ontevredenheid zijn ontstaan dan willen we daarvan graag op de hoogte worden gesteld. In deze brochure worden de mogelijkheden beschreven om klachten kenbaar te maken. Er zijn vijf mogelijkheden om uw klacht in te dienen, te weten: Uw klacht bespreken met uw behandelaar; Uw klacht bespreken met de patiëntenvertrouwenspersoon; ó Uw klacht bespreken met de raad van bestuur; ó Een klacht indienen bij de klachtencommissie; ó Een klacht indienen buiten het npi. ó ó

De bovenstaande mogelijkheden worden in deze brochure toegelicht. Verder worden een aantal adressen en telefoonnummers vermeld die belangrijk zijn in het kader van uw klachtenbehandeling. Om uw ontevredenheid kenbaar te maken, kunt u contact opnemen met de behandelaar, de patiëntenvertrouwenspersoon of de raad van bestuur van het npi. Het is ook mogelijk om uw klacht voor te leggen aan de klach­ tencommissie of in te dienen bij een externe instantie. Meestal ligt het voor de hand om uw klacht eerst te bespreken met uw behandelaar of de patiëntenvertrouwenspersoon. De verschillende mogelijkheden worden verder toegelicht.

24

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

1 Uw klacht bespreken met uw behandelaar U kunt de ontevredenheid of klacht kenbaar maken aan uw behandelaar. U mag ervan uitgaan dat hij of zij bereid is met u te overleggen en zo snel mogelijk een oplossing tracht te vinden. In zo’n gesprek kunnen soms misverstanden uit de weg worden geruimd. Als een gesprek met de behan­ delaar niet mogelijk is of niet naar tevredenheid verloopt, kunt u contact opnemen met de patiëntenvertrouwenspersoon of de raad van bestuur van het npi. Het is ook mogelijk om uw klacht direct in te dienen bij de klachtencommissie.

2 Uw klacht bespreken met de patiëntenvertrouwenspersoon De patiëntenvertrouwenspersoon is volledig onafhankelijk en verplicht tot geheimhouding. De patiëntenvertrouwenspersoon is psychoanalyticus. Als u belt met een klacht, dan zal de vertrouwenspersoon u uitnodigen voor een gesprek en een advies geven over de mogelijkheden die u heeft om uw klacht op te lossen. Ook kan de vertrouwenspersoon ondersteunen door met u een gesprek voor te bereiden, een brief op te stellen, informatie voor u te verzamelen en u zorgvuldig te informeren over de keuzemoge­ lijkheden die u heeft. Hij of zij kan ook als toehoorder met u meegaan naar een gesprek met de behandelaar, raad van bestuur of klachtencommis­ sie. Op deze manier wordt ervoor gezorgd dat de vragen of klachten die u heeft ook echt aan de orde komen. De patiëntenvertrouwenspersoon kan uw klacht niet zelf oplossen, maar kan u wel helpen om uw ontevreden­ heid op passende wijze kenbaar te maken.

3 Uw klacht bespreken met de raad van bestuur Als u er met de behandelaar niet over wilt praten of u bent er niet uitge­ komen dan kunt u de klacht indienen bij de raad van bestuur. Het kan ook zo zijn dat de patiëntenvertrouwenspersoon u heeft geadviseerd om contact op te nemen met de raad van bestuur. De raad van bestuur onder­ zoekt de klacht, bemiddelt eventueel en neemt zo nodig maatregelen om

25

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

de klacht op te lossen. Als de raad van bestuur in uw ogen geen afdoende oplossing heeft aangeboden, kunt u alsnog contact opnemen met de klachtencommissie. Het is ook mogelijk om uw klacht zonder tussenkomst van de raad van bestuur in te dienen bij de klachtencommissie.

4 Een klacht indienen bij de klachtencommissie U kunt uw klacht schriftelijk indienen bij de klachtencommissie van het npi. Dat kan tijdens uw behandeling bij het npi, maar eventueel ook na afloop. U kunt klagen namens uzelf of namens iemand anders. Het is mogelijk om uw klacht direct in te dienen bij de klachtencommissie. De klachtencommissie bestaat uit personen die volledig onafhankelijk zijn van het npi. De voorzitter en plaatsvervangend voorzitter zijn jurist. Verder maken een onafhankelijke psychiater en psychoanalyticus deel uit van de klachtencommissie. De procedure is als volgt: U zet uw klacht op papier en stuurt deze naar de secretaris van de klachtencommissie. Op de envelop dient u duidelijk aan te geven dat de brief bedoeld is voor de klachtencommissie. De persoon waarop uw klacht betrekking heeft, wordt door de klachtencommissie gevraagd om een reactie. Vervolgens zal de klachtencommissie u beiden uitnodigen voor een hoorzitting. U kunt vragen of de klachtencommis­ sie u apart wil horen. Voor dit gesprek mag u iemand meenemen. Dit kan bijvoorbeeld een familielid, vriend, patiëntenvertrouwenspersoon of advo­ caat zijn. De klachtencommissie oordeelt op basis van de verkregen infor­ matie over de gegrondheid van uw klacht. Als de uitspraak daartoe aanleiding geeft, zal de klachtencommissie de raad van bestuur aanbevelen om de kwaliteit van de zorgverlening te verbeteren. De raad van bestuur neemt vervolgens een beslissing over de eventueel te nemen maatregelen. U ontvangt de uitspraak van de klachtencommissie schriftelijk. De betrok­ ken persoon krijgt de uitspraak eveneens toegezonden. Tegen de uitspraak

26

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

van de klachtencommissie kunt u niet in hoger beroep gaan. Het is wel mogelijk om uw klacht voor te leggen aan een andere instantie. In het reglement van de klachtencommissie vindt u meer informatie over de procedure. Dit reglement kunt u kosteloos opvragen bij het secretariaat van het npi.

5 Een klacht indienen buiten het npi Als u niet tevreden bent over de beslissing van de behandelaar, raad van bestuur of klachtencommissie dan kunt u uw klacht voorleggen aan een aantal instanties buiten het npi. De belangrijkste zijn: ó Inspectie voor de gezondheidszorg; ó Rechtbank; ó Regionaal medisch tuchtcollege; ó Stichting kwaliteitsbewaking psychotherapie. Een advocaat kan u hierin adviseren. Het vragen van advies aan een ­advocaat is voor (eigen) kosten van de patiënt.

27

n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n

Adressen en telefoonnummers Nederlands Psychoanalytisch Instituut (npi) Vestiging Amsterdam: Olympiaplein 4 1076 ab Amsterdam t (020) 570 38 38

Rechtbank Amsterdam Parnassusweg 220 Amsterdam Postbus 84500 1080 bn Amsterdam t (020) 541 21 11

Vestiging Utrecht: Maliestraat 1a 3581 sh Utrecht t (030) 230 70 70

Rechtbank Utrecht Vrouwe Justitiaplein 1 Utrecht Postbus 16005 3500 da Utrecht t (030) 223 30 00

Patiëntenvertrouwenspersoon Mevrouw K. Mispelblom Beyer Broeshart Van Ysselsteinlaan 26 1181 pv Amstelveen t (020) 641 38 33 Klachtencommissie npi Postbus 7031 1007 ja Amsterdam t (020) 570 38 45 Stichting Kwaliteitsbewaking Psychotherapie Maliebaan 50b 3581 cs Utrecht t (030) 251 01 61 Inspectie voor de Gezondheidszorg Koninginneweg 111 2012 gm Haarlem t (023) 516 03 30

Regionaal Tuchtcollege Noord-Holland en Utrecht Parnassusweg 220 Amsterdam Postbus 84500 1080 bn Amsterdam t (020) 541 21 11 Raad voor Rechtsbijstand Amsterdam Nieuwpoortstraat 82b Postbus 58132 1040 hc Amsterdam t (020) 580 59 99 Patiëntenraad npi Postbus 75377 1070 aj Amsterdam