~,, ~. Ga~~7 G~ G~,"~7. ~ ~ 0 ~ C1~ ~ ;I. ~ ~. ~ ~ ~~ ~,I ~T E31J..~Z:..~ 5..~.~'.r...s... ~, ' ~ ~ ~i. ~ ' r ~~~, ~ ~ ~ ~.`,. -~ ~. ~

I

I

I

,

~~

Z

I t ~~

l

~I

~

' I

.

---' I'

~ .

,

. . . ..

ëB .

. .

.

.

.

.

. . ..

. .

. . ...

.~

..

.~~ . }

.

.

..

. .. .

. ~ i . . ... . ~

.

~ . ... ...

.

1

.

.

I

..

.

.. ~' ~~

~ f

. .

.

1 ,

~

~

..... i

.~

.

.

.

.

..

.

.

..

.

' I

`~ ' .

I

~

~

~

`

~ .

~i . '

' .

1

``~ .... ' ~

. . '

. ~

.

.

~

~

-.. ... . . .

. .

.

.

,

;

..

.

~

~

.

~.` ,

. -~ i t I

-

~

~. .

l . .. ~ ~' ... ~s .. ,...

I y 1 ` ~ I ; ~ ~'

,

.

~'

-

'

i ~I

~ ~ ~

,I

~T

r E31J ..~Z:..~ 5..~ .~.' .r...s. .. ........ . ..

'

,.

~, ' ~

~

~i

~) ~ ' ~~,

r ~

~

~

'~s; ~ , , ~ . Ga~~7 G~ G~,"~7 . ~ ~0 ~ C1~ ~~~ ~ ~ ~ , ~ ;I . ~ ~ . ~ ~ ~~

.

~

~i ' ~

~

' ~ ~ ' ~ ~ ~ ' ~ ' ,

~ '

~

i

' I ( ' ~ ( '

'

~ ~ ~ ~

~

' ~ , ' ~ ( , ~i ~ ' f~ ~ ' (

.

' ~ ' ~ .

'

, ~

i ~~ 1

' . ' '

,

~

.

~

"

Aanvullend saneringsonderzoek voormalig . NAF terrein te Alphen aan den Rijn ~ (fase 1 en 2)

. ~ Ioti

,~ Pro'ectnr.: 1601-31738 ~ ~~ ~~~g

i . .

Archiefexemplaar

. ..

.~-

. ~ ~ ~ -

~ . ~ ~ ~ 1 - ~

.

.

. ~ ~

~:

.

.. . ..

.

:

. .

..

.

: .

.~

i- ~ - :

.

.

. Opdrachtgever - -

~

~ ' ~ - Provincie Zuid-Holland . Dienst Water en Milie u ~ . Postbus 90602 . . ~ ~ - 2509 LP DEN HAAG . . . .

~ Capelle aan den IJssel, september 1992

, .~

-

.

.

. .

~

.

-

. . --

.

.

~

~

~ JNf IIWM90~41101

-

.

.

-

-- --

~ ~

~ ~

Inhoud

I

~

Blz .

~ 1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

~ 2 Achtergrondinformatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 {~ Ij (~

2.1 Terreinbeschrijving, historische informatie en bestemming . . . . . . . . . . . . . 2 2.2 Geohydrologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Grondmechanische- en funderingsgegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 3

~ 3 Samenvattin verontreini ssituatie en g ing g risico-evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 ~

~

3 .1 Verontreinigingssituatie waterbodem Oude 3 .2 Verontreinigingssituatie in de grond . . . . . 3 .3 Verontreinigingssituatie in het grondwater 3 .4 Risico-evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rijn . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

7 7 8 8

', ~ 4 Opzet aanvullend saneringsonderaoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

~

4 .1 Beleidsuitgangspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

~

9

4.2 Doel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 4.3 Opzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

~~ 5 Sanerin stechnieken voor bodemverontg reiniging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 ~ ~

~

~

~ ,

~ ~ ~

I -~

5.1 Inleidin g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 5 .2 Verwijderingstechnieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 .2 .1 Ontgraving . . . . . 5 .2 .2 In-situ . . . . . . .technieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 .2 .3 Grondwateronttrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 .2 .4 Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Isolatietechnieken 5.3 .1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 .3 .2 Verticale isolatie van grond- en freatische grondwaterverontreiniging 5 .3 .3 Verticale isolatie van diepe grondwaterverontreiniging . . . . . . . . . . . 5 .3 .4 Bovenafdichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . 11 . 11 .14 . . . . . . . . 14 . 15 . . 15 . . . . . . . 15 : : : : . 15 . 16 . . . . . 17

5.3.5 Onderafdichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 5.3.6 Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

r

--

-

------

-

-

-

-

-

-

-

I ~

~

Inhoud

~

-

Blz

.

~ 6 Verwerkingsmogelijkheden vrijkomende materialen . . . . . . . . . . . . . . . 18

~

6.1 Grond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 6.2 Bodemvreemd materiaal : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 21 6.3 Grondwater . 21

~ 7 Saneringsvarianten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 ~

~

7.1 Genereren varianten : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 23 7.1 .1 Grond 23 7.1 .2 Grondwater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 7.1.3 Totaaloverzicht varianten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 7.2 Beschrijving saneringsvarianten grond- en freatisch grondwater : : : : : : : : :25 2

7.2.1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2.2 Multifunctionaliteitsvariant : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 7.2.3 IBC-variant -- 7.2.4 Variant 3 .1 Functionaliteitsvariant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , 7.2.5 Variant 3 .2 Leeflaagvariant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ~ 7.2.6 Globale kostenramingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 .3 Beschrijving saneringsvarianten diep grondwater . . . . . . . . . , 7 .3.1 Geohydrologische modellering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ~ 7.3.2 Saneringsvarianten . . . . . . . . . ' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ~ ,

. . . . . . . . . . . . 25 :: :: :::: : : 26 28~ . . . . . . . . . . . . 29 . . . . . . . . . . . . 31 . . . . . . . . . . . . 32 . . . . . . . . . . . . 33 . . . . . . . . . . . . 33 . . . . . . . . . . . . 35

7.3 .3 Isolatievariant 36 7.3 .4 Globale kostenramingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 ~

8 Saneringsonderzoek waterbodem Uude Rijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 ~ ~ '~

~

8.1 Verontreinigingssituatie en samenvatting risico-evaluatie . . . . . . . . . . . . . 8.2 Normering Derde Nota Waterhuishouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Terugsaneerwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ... . .. 8.4 Saneringstechnieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.2 Verwijderingstechnieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5 Voorbehandeling en verwerkingsmogelijkheden :::: :::: : :: : ::: ::::: 8.6 Saneringsvariant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.7 Aanbevelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. 38 . 39 . 40 . 40 . 40 : 41 42 . 43 . 44

9 Indicatieve beoordeling varianten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 5

~

~ ~ ~

~

-- .

~

~ - Bijlagen

~ L Inschatting te verwerken afvalstromen 2. Toelichting op het grondwaterstromingsmodel 'Modflow' ~ 3. Isohypsen eerste watervoerende pakket (uitgangssituatie ) 4. Isohypsen eerste watervoerende pakket van saneringsvariant 5 . Stijghoogtedalingen ten gevolge van saneringsvarian t ~ 6. Globale hoeveelheidsbepaling te verwerken baggerspeci e 7. Indicatieve kostenramingen saneringsvarianten grond- en grondwater 8. Indicatieve kostenraming sanering diep grondwate r ~ 9. Indicatieve kostenraming waterbodemsanering

~

Adressenlijst districtskantore n

~ ~

'

Tekeningen 31738-0-1 Overzichtskaart

~ 31738-5-1 Situatietekening met boorpunten en ligging dwarsprofielen 31738-D-1 Dwarsprofielen met bodemopbouw en stijghoogten ~ ~ 31738-D-2 Schematisatie modelgebie d ~ 31738-V-6 Verontreiniging grondwater eerste watervoerend pakket

~

~

~

~

~

~

~

~,

~

.~ Y ~

.

.

1 Inleiding

~

Op 14 mei 1992 heeft de Dienst Water en Milieu van de Provincie ZuidHolland aan Ingenieursbureau 'Oranjewoud' B.V. opdracht verleend voor ~ het uitvoeren van een aanvullend saneringsonderzoek voor het terrein va n

de voormalige Nederlandse Asfaltfabriek (NAF) aan de Prins Hendrikstraat te Alphen aan den Rijn . De regionale ligging is aangegeven op tekenin g ~ 31738-0-1 . De locatie is aangegeven op tekening 31738-5-1 . Op het terrein van de NAF zijn in het verleden diverse onderzoeken uitgevoerd. De belangrijkste zijn: - oriënterend bodemonderLOek; T.N.O . (1983, projectnummer TR83~188) - nader bodemonderzoek ; 'Oranjewoud' (1984~1985, projectnummer 16324 )

- saneringsonderzoek ; .'Oranjewoud' (1986, projectnummer 16262 ) - haalbaarheidsstudie ontwikkelingsmogelijkheden, 'Oranjewoud' (1988, ~ projectnummer 16366) - aanvullend nader bodemonderaoek, 'Oranjewoud' (1991, projectnummer 30649). het aanvullend saneringsonderzoek zal achtereenvolgens aandacht worden besteed aan de volgende punten . In hoofdstuk 2 wordt aandacht besteed aan de reeds beschikbare informatie zoals terreinbeschrijving , ~ historische informatie, geohydrologische situatie, grondmechanische- en funderingsgegevens en het gebruik en bestemming van de locatie . In hoofdstuk 3 wordt een samenvatting van de verontreinigingssituati e ~ gegeven. Aandacht wordt besteed aan de aard, concentratie en omvang van de verontreiniging van de grond, het grondwater en de waterbodem van de ~ Oude Rijn. Tevens wordt ingegaan op de risico's voor volksgezondheid en ~ "~ milieu . Hoofdstuk 4 bespreekt de opzet van het aanvullend saneringsonderaoek (beleidsuitgangspunten, doel en dergelijke) . De bespreking van sane~ ringstechnieken voor respectievelijk grond, grondwater en waterbodem alsmede de verwerkingsmogelijkheden van vrijkomend materiaal worden in hoofdstuk 5 en 6 behandeld. De selectie en indicatieve beschrijving va n ~ saneringsvarianten voor grond en grondwater komt in hoofdstuk 7 aan de orde. In hoofdstuk 8 zal apart aandacht worden besteed aan de saneringsmogelijkheden voor de waterbodem van de Oude Rijn . Tot slot zal in hoofdstuk 9 een beargumenteerde afweging tussen de verschillende varianten worden gemaakt. ~

In

In voorliggend rapport worden de resultaten van het aanvullend ~ saneringsonderzoek (fase 1 en 2) gepresenteerd .

~

~'

~

~

1

~

r ~

.

.

2 Achtergrond~nformatie .

.. .

.

.

.

.

2.1 Terreinbeschri~ving, historische informatie en bestemming

~ Terreinbeschrijving

Het onderzochte terrein is gelegen aan de Prins Hendrikstraat te Alphen aan den Rijn . De oppervlakte van het terrein bedraagt circa 6 .700 m2. Het ~ terrein wordt aan de noord- en oostzijde begrensd door respectievelijk d e , Oude Rijn en een insteekhaven . Aan de zuidzijde wordt het terrein begrensd door de Prins Hendrikstraat en aan de westzijde door particulier ~ ~ terrein (woning en bedrijfspand) . Het terrein is verhard met beton, asfalt, tegels en klinkers. In 1986 zijn alle ~ aanwezige opstallen gesloopt voor zover het de bovengrondse delen betreft . Zintuiglijk verontreinigde materialen die hierbij zijn vrijgekomen, zijn op het terrein opgeslagen in een depot en met folie afgedekt (circa 900 m3) . In ~ hoeverre de kelders en tanks ín de ondergcond nog (rest-)produkten bevatten is niet bekend . De drie bovengrondse opslagtanks die ten westen van de centrale hal waren gelegen, zijn verwijderd . ~ ~ Met borden wordt, ook vanaf de zijde van de Oude Rijn, kenbaar gemaakt dat toegang op het terrein is verboden. ~ Historische informati e

Voor een uitgebreide historische beschrijving van het onderzoeksterrein alsmede het fabncageproces wordt verwezen naar het historisch onderzoek uitgevoerd in het kader van het nader onderzoek ('Oranjewoud', 1984~1985, ~ projectnummer 16234). Hieronder volgt een korte samenvatting van de belangrijkste punten uit het historisch onderzoek. r In 19321a g het terrein als boezemland7 tussen de Oude Ri'n en de dijk (de huidige Prins Hendrikstraat) . Een 'arm' van de Oude Rijn liep vanuit de '~ nog bestaande insteekhaven langs de dijk en daarmee over het huidige fabrieksterrein. Deze arm is tijdens het onderzoek niet meer teruggevonden. ~ De fabriek is in circa 1910 à 1912 opgericht onder de naam 'N .V. Nederlandsche Asfaltfabriek voor het loodgieters- en fittersbedrijf. De fabriek werd is 1984 gesloten volgend op het faillissement van het bedrijf. In de fabriek vond tijdens de gehele bedrijfsperiode voornamelijk de fabri~ . cage van asfaltpapier in diverse variaties en van mastiek plaats. Deze pro~ dukten werden met name toegepast als dakbedekking en werden voor ee n ~ groot deel afgenomen door Ioodgieters- en fittersbedrijven die de eigenaars waren van de fabriek . Teer vormde de belangrijkste grondstof tot circa 1970 . Geleidelijk aan werden meer bitumen (aardolieresidu) gebruikt als grondstof . ~r' Gedurende de bedrijfsperiode werden achtereenvolgens de volgende brandstoffen gebruikt : vetkolen, dikke stookolie en aardgas . ~ ~

2

~ ~

~

~

B

emmi est ng

Het voormalige NAF-terrein valt binnen het vigerende bestemmingspla n ~ Prins Hendrikstraat 2 . Het NAF-terrein is echter buiten de goedkeuring van ' dit bestemmingsplan gehouden . Dit betekent dat op het NAF-terrein op dit moment geen bestemmingsplan van toepassing is. Wel is een voorbereidingsbesluit hiertoe genomen . Over de bestemming van het terrein in een 'oud' bestemmingsplan is op dit moment niets bekend .

~~ 2.2 Geoh drolo ie Y g ~ Bodemopbouw Voor de interpretatie van de geohydrologische situatie ter plaatse van de asfaltfabriek is gebruik gemaakt van boorbeschrijvingen beschikbaar gesteld door de Rijks Geologische Dienst, van sondeergegevens verkregen ui t ~ oriënterend onderzoek door Fugro in het gebied tussen de Prins Hendrikstraat en de aan te leggen Rijksweg, van gegevens verkregen via gemeen~ tewerken en -bedrijven Alphen en via de Provinciale Waterstaat van ZuidHolland (onder andere de nota Bescherming waterwingebieden Zuid-Holland), en van beschrijvingen van de in het kader van het nader- en aanvul~ lend nader ondetzoek verrichte boringen .

~

Het huidige maaiveldsniveau van het terrein is gelegen op circa 0 m N .A.P. De profielopbouw op en rond het terrein is globaal als volgt : een afdekkend pakket van (zwakzandige) klei- en veenlagen (Westlandformatie, circa 0-

10,5 m-mv.), een eerste watervoerend pakket van fijn tot grof .~en'grindhoudend zand (Formaties van Twente, Sterksel en Urk, circa 10, 5- 32 m-mv .), ~} een scheidende laag van klei en slibhoudende afzettingen (Formatie va n

~I Kedichem, circa 32 - 42 m-mv .) en een tweede watervoerend pakket (vanaf circa 42 m -mv.) . ~' De Westlandformatie bevat een veenlaag van circa 3- 5 m-mv. (het zogenaamde Hollandveen) en een veenlaag van circa 9,5 - 10,5 m-mv . (het ~ zogenaamde Basisveen) . In oostelijke richting neemt de dikte van het Hollandveen af en is de Westlandformatie grotendeels zandig ontwikkeld (sondenngen Fugro) . Aan de rivierzijde (Oude Rijn) komen gelaagde ~ (klei~zand) afzettingen voor . De bodemopbouw van de deklaag is weergegeven in twee dwarsprofielen die zijn opgenomen in tekening 31738-D-1 . De ligging van de dwarsprofielen is weergegeven in tekening 31738-S-1 . ~ Bovenbeschreven beeld van de profielopbouw wordt door de verrichte bonngen bevestigd . Aan de westzijde van het terrein is aan de straatkant (boring C, zie teke~ ning 31738-5-1) een afdekkend pakket aanwezig tot circa 10,5 m-mv., bestaande uit klei- en veenlagen . In een strook parallel aan de 0ude Rijn komen in de deklaag zandige lagen voor (boringen A en B, tekening 31738~ S-1), die naar het zuidoosten dikker worden . Op het oostelijk deel van de locatie langs de Oude Rijn bestaat de deklaag tot op het watervoerend pakket grotendeels uit zand (boring 10, tekening 31738-S-1) . Het veen en d e ~ klei zijn in het verleden vermoedelijk door de rivier geërodeerd .

~

~

3

,

~ ~

rol Hyd ie og (deklaa g)

~

Uit tekening 31738-D-1 wordt duidelijk dat de hydraulische weerstand tus~ sen de meeste zandige lagen ín de deklaag en het watervoerend pakket gering is . De zandige lagen zullen hierdoor fungeren als preferente stroombanen, voor naar het watervoerend pakket infiltrerend water . Gezien d e ~ bodemopbouw en de gemeten stijghoogten zal de grootste wegzijging plaatsvinden op het oostelijk terreindeel. Langs de Prins Hendrikstraat zijn alleen dunne zandbanen aangetroffen in boorpunten D en 10 . Deze zandlagen zijn ~ niet meer aangetroffen in de boorpunten die zuidelijk van de Prins Hendrikstraat liggen en zullen naar verwachting op korte afstand van de locatie uitwiggen . ~ f Eerste watervoerend pakket . De grondwaterstroming in het watervoerend pakket ten zuiden van de Ou~ de Rijn is naar het zuidwesten gericht . Dit beeld komt overeen met de resultaten van het nader onderzoek . In het kader van het nader onderzoek is berekend dat de stroomsnelheid in deze richting circa 30 m per jaar bedraagt. Tevens komt naar voren dat de waterscheiding van de Oude Rij n ~ ' dicht langs, en mogelijk zelfs onder de locatie is gelegen . Dit heeft tot gevolg dat van de locatie iniiltrerend water, in het watervoerend pakket mogelijk voor een deel noordwaarts stroomt . Uit de stijghoogten blijkt verder da t ~ de stroomsnelheid in het watervoerend pakket in zuidoostelijke richting toeneemt, naarmate de afstand tot de locatie groter wordt . De stijghoogten die een jaar later, op 24 mei 1991, zijn gemeten geven ~ gedeeltelijk een ander beeld . Ter hoogte van de locatie zijn de gemete n . stijghoogten in het watervoerend pakket circa 0,14 m lager . Een waterscheiding lijkt nu binnen het onderzochte gebied afwezig . ~ Dit houdt .in dat de stroming niet alleen ten zuiden van de Qude Rijn in zuidwestelijke richting plaatsvindt, maar ook ten noorden hiervan . Waarschijnlijk is onder invloed van veranderende omstandigheden de waterscheiding opgeschoven in noordoostelijke richting . Het is niet bekend wat hier~ van de oorzaak is en of deze omstandigheden zich in het verleden vaker hebben voorgedaan. Mogelijk heeft transport vanaf de locatie in noordelijke richtingen zich niet continu voorgedaan. ~ ~veede watervoerend akket P De stroming naar en in het tweede watervoerend pakket is in dit onderzoe k

~ niet nader onderzocht . Hier wordt volstaan met literatuurgegevens (grondwaterkaart D .G .V:~T.N.O. en grondwaterbeschermingsplan provincie ZuidHolland). Uit deze gegevens kan worden afgeleid dat in een betrekkelij k ~ smalle strook langs de Oude Rijn de stijghoogte in het eerste watervoerend pakket hoger is dan in het tweede watervoerend pakket en dat derhalve in deze strook sprake zal zijn van neerwaartse beweging . Ten zuiden en te n ~ noorden van deze strook geldt de omgekeerde situatie . Dit patroon komt tot uiting in de ligging van het grensvlak zoet~zout, dat ter hoogte van de Oude Rijn op circa 80 m-N .A.P. ligt en op betrekkelijk korte afstand hier~ van opduikt naar diepten van 30 à 40 m-N .A.P. (scheidende laag). De bewegingsvrijheid van water dat naar het tweede pakket infiltreert wordt door het zoet~zout grensvlak beperkt . Na een bepaalde verblijftijd keert het wa~ ter op enige afstand van de Oude Rijn terug in het eerste watervoerend pakket .

~

~

4

t ~ De dikte van de scheidende laa bedraa~ circa 14(g m emeten op 750 m g van de locatie) ; de hydraulische weerstand is naar schatting 50 - 100 dagen . ~ De stijghoogte in het tweede watervoerend pakket ter hoogte van de locatie . is onbekend . Indien echter rekeníng wordt gehouden met een stijghoogteverschil tussen de watervoerende pakkétten van enige decimeters, dan is het ~ aannemelijk dat béínvloeding van het tweede watervoerende pakket zal optreden of reeds is opgetreden .

~~

2.3 Grondmechanische- en funderingsgegevens

De beschikbare grondmechanische- en funderingsgegevens zijn gebaseerd ~~ ~ op de volgende informatiebronnen : - oriënterend rapport betreffende bouwrijp maken woongebied De Schans te Alphen aan den Rijn, uitgevoerd door Fugro in opdracht van Díenst ,, Openbare Werken van Alphen, opdrachtnummer C-2794, april 198 2 - bodemsanering voormalige asfaltfabriek ten behoeve van damwand langs ~~ de Oude Rijn te Alphen aan den Rijn, uitgevoerd door Mos Grondmechanica in opdracht van 'Oranjewoud', opdracht 052986, augustus 198 6 - rapport betreffende bouwrijp maken woningbouwplan Prins Hendrik~

straat

II te Alphen aan den Rijn, uitgevoerd door Fugro in opdracht van Dienst Openbare Werken van Alphen, opdrachtnummer C-2794~01 ,

~ december 1987. ~

De

voor het saneringsonderzoek belangrijkste informatie wordt hieronder kort samengevat.

~ De beschoeiing aan de noordkant van de Oude Rijn bestaat uit een betonnen damwand . Aan de zuidkant varieert de beschoeiing per perceel . Ter plaatse van het onderzoeksterrein is een betonnen en een, in zeer slecht e ~ staat verkerende, houten beschoeiíng aanwezig . Door de firma Mos Grondmechanica (opdracht 052986, 1986) zijn direct langs de Oude Rijn en langs de insteekhaven aan de oostzijde van het on~ derzoeksgebied een zestal diepsonderingen verricht . Het in 1987 door FUGRO uitgevoerd grondmechanisch ondeizoek (rapportnummer C-2794~01) heeft betrekking op het gebied direct ten zuiden en zuidoosten van het voormalige NAF-terrein (ten zuiden van de Prin s ~ Hendrikstraat) . De resultaten van dit onderzoek kunnen als representatief voor het NAF-terrein worden beschouwd . Er is een elektromagnetisch onderzoek verricht om de overgang vast te stellen tussen het gebied met slap~ pe bovenlagen en het gebied met zandige bovenlagen. Tevens zijn 10 sonderingen verricht en twee pulsboringen uitgevoerd . In het laboratorium zijn op acht ongeroérde grondmonsters enkele proeven uitge~ voerd, zoals bepaling nat en droog volumegewicht en watergehalte . Tevens is de ongedraineerde cohesie en de samendrukbaarheid van de lagen bepaald. Ten slotte zíjn zettingsberekeningen uitgevoerd . Het gebied tussen de ~ Maasstraat en het Rietveldsepad (dit is het terrein direct ten zuidwesten , van het NAF-terrein) bleek het meest zettingsgevoelig te zijn .

~

~

5

~ ~

~

~

~

Bovenstaande gegevens worden voorlopig voldoende geacht voor het doe n

van grondmechanische berekeningen . Aanvullend grondmechanisch onderzoek lijkt vooralsnog niet noodzakelijk .

Over de funderingen op het voormalige NAF-terrein is het volgende bekend. Uit een hinderwettekening valt af te leíden dat een deel der bebouwing is gefundeerd op houten palen, afgewerkt met een betonnen kop . Enkele gebouwen zijn níet gefundeerd . De funderingsdiepte is niet bekend . ~ Aangenomen mag worden dat deze circa 11 m bedraagt, dat wil zeggen tot op het zandpakket (eerste watervoerend pakket) . Het voormalige ketelhuis was sedert de oprichting van de fabriek voorzien van een betonnen vloer . ~ Het resterende deel van het terrein was in eerste instantie verhard met sintels, maar is later van een betonnen vloer voorzien (0,15 - 0,35 m dikte) . Er zijn nog kelders aanwezig.

.

~ Met betrekkíng tot de funderingsgegevens van nabijgelegen woningen en bedrijven zijn op dit moment minder gegevens voorhanden . Gezien de bo. demopbouw, in de meeste gevallen een deklaag bestaande uit klei en veen, ~ mag verwacht worden dat de omliggende bebouwing op palen is gefundeerd tot op het eerste watervoerend pakket op circa 11 m-mv . Mogelijkerwijs is de bebouwing langs de Oude Rijn, waar de 'deklaag' soms geheel zandig is ~ ontwikkeld, niet op palen gefundeerd maar op staal . Voor wat betreft de woningen en bedrijven langs de Prins Hendrikstraat (nummers 45 t~m 69 en 48 en 50) worden de funderingsgegeven s ~ opgevraagd bij de gemeente Alphen aan den Rijn . In fase 3 van het saneringsonderzoek zullen deze funderingsgegevens worden meegenomen .

r ~ ~r ~r ~ ~ ~ ~ ,~

.

~ 6

I I ~

~

~

.

.

.

.

.

.

3 5amenvatting verontrein~gingss~tuatie en ~ risico-evaluatie ~

3.1 Verontreinigingssituatie waterbodem Oude Rij n

De kwaliteit van de onderwaterbodem van de Oude Rijn ter plaatse van het ~ NAF-terrein is in de periode 1983-1985 door het Hoogheemraadschap van Rijnland onderzocht . De conclusie was dat de onderwaterbodem over een lengte van circa 600 m ~ en een breedte van circa 50 m matig tot sterk verontreinigd was met PAK (tussen B- en C-waarde) . In paragraaf 8 .1 wordt dieper ingegaan op de verontreinigingssituatie va n

~ de waterbodem .

-

3.2 Verontreinigingssituatie in de grond ~-~ ~~ -~~ ~~~~~~~~~~~~~

~

Zintuiglijk is in de grond op de locatie een verontreiniging met teer e n ~ spots van verontreinigingen met terpentine, benzine en dieselolie gevonden . De zintuiglijke waarneembare verontreinigingen zijn afgebakend . ~ . . . ~ De verontreiniging van de grond met polycyclische aromaten is aanwezig op een groot deel van het onderzoeksterrein. De A-waarde valt voor een deel samen met de terreingrens aan de Prins Hendrikstraat . De B- en de Cwaarden worden op respectievelijk circa 80 à 9001o en 20. à 30a1o van de

~ , locatie overschreden . ~ De diepte van de verontreiniging bedraagt over het algemeen 1 à 3 m, met uítzondering van een gebied grenzend aan de Oude Rijn . In dit gebied is de ~ grond tot in het watervoerend pakket verontreinigd tot boven de B-waard e met PAK en zijn tevens matig verhoogde concentraties van vluchtige aromaten aanwezig. Zowel ten westen als ten oosten van het voormalige NAFterrein worden verontreinigingen in de grond aangetroffen . ~ Tot hoever de verontreiniging zich in westelijke richting uitstrekt (ter plaat0 se van huisnummers 48 en 50) is niet exact bekend . De verontreiniging blijft ~ echter beperkt tot de bovenste 2 m. Dieper dan circa 2 m-mv . worden in de grond op het westelijke terreingedeelte nauwelijks meer verontreinigin. I gen aangetroffen . Ook in oostelijke richtíng is de begrenzing van de verontreiniging niet exact ( ~ bekend. Dit wordt mede veroorzaakt door het feit dat op het terrein direct ten oosten van de insteekhaven in het verleden tijdens het uitvoeren van ~ een bodemonderzoek ook verontreiniging in de grond is aangetroffen (zie 'Oranjewoud' rapport nummer 31585, september 1991) . De begrenzing van de verontreiniging in de grond langs de zuidzijde van het ~ " tenein (langs de Prins Hendrikstraat) is redelijk in kaart gebracht. De maximale verspreiding in zuidelijk richting buiten het voormalige NAFterrein is hoogstwaarschijnlijk begrensd tot de riolering (drainerende werking) in de Prins Hendrikstraat. `~ ~ ~ u-1 . ~ ~ ,~ ~

-

7

~

~ ~ 1 1 1 1 1

. -~ , -,

r ~ i ~ ~ ~ i ~ ~ ~ r c r

1

'

~ Ter plaatse van de benzine- en dieselverontreiniging in de grond is ee n

matig verhoogde concentratie van vluchtige aromaten vastgesteld . Bij de ~ terpentine-verontreiniging is in de grond een licht verhoogde concentratie van minerale-oliecomponenten gevonden . ~ Een inschatting omtrent de aard, de mate en de hoeveelheden verontreinigde grond zijn in bijlage 1 opgenomen . Daarbij is tevens rekening gehouden met de bodemopbouw met het oog op de mogelijke verwerkingsmogelijkhe~ den .

~ `

3.3 Verontreinigingssituatie in het grondwater

De grondwatecverontreiniging met vluchtige aromaten strekt zich uit over ~ grote delen van het voormalige fabrieksterrein, in concentraties boven de Cwaarde . De verontreiniging van het grondwater met PAK beperkt zich in hoofdzaak tot de kern van de verontreiniging en een gebied grenzend aa n ~

de

Prins Hendrikstraat, tegenover huisnummers 41-47 .

De verontreiniging in het watervoerend pakket strekt zich in zuidwestelijke richting uit tot een afstand (vanaf de locatie) die ligt tussen 300 en 450 m . ~ De verontreiniging schrijdt zich voort met een snelheid van mogelijk circ a 30 m per jaar. Een deel van de verontreiniging in het watervoerend pakket bevindt zich ten noorden van de Oude Rijn .

~ De omvang is aangegeven op tekening 31738-V-6 .

~

3.4 Risico-evaluatie -

De risico-evaluatie heeft tot doel na te gaan in hoeverre de aangetroffen ~ verontreinigingssituatie kan leiden tot een ernstig gevaar voor de volksgezondheid of het milieu . Hierbij wordt uitgegaan van de huidige terreinsituatie, met dien verstande dat de momenteel aanwezige tijdelijke beveiligings~ maatregel in de vorm van een hekwerk dat toegang tot het terrein verhinderd, buiten beschouwing wordt gelaten . Bij de schatting van mogelijke risico's voor de volksgezondheid is uitgegaan van de blootstellingsroutes die aanwezig zouden zijn indien reeds getroffen tijdelijke beveiligingsmaatregelen niet zouden zijn genomen . De blootstel~ lingsroutes ingestie en dermaal contact zijn in beginsel relevant. De opname via ingestíe is kwantitatief ingeschat . Uit de resultaten kan de conclusie worden getrokken dat er sprake is van een risico voor de volksgezondheid . ~

, Ten aanzien van de milieurisico's is de verspreiding van de verontreiniging via het grondwater in beschouwing genomen, aansluitend op de voorlopige inspectie-richtlijn 'blootstellingsrisico's bij bodemverontreiniging' . Op basis , van de gevolgde systematiek kan het bodemverontreinigingsgeval als urgent worden aangemerkt . Er kan derhalve worden gesproken van 'ernstig gevaar' voor het milieu . ~ ~

8

~ .

,

~

~ ~

.

4 Opzet aanvullend saneringsonderzoek 4.1 Beleidsuitgangspunten Bij

het opzetten van het aanvullend saneringsondercoek gelden als richtlijn de beleidsuitgangspunten, geformuleerd door het mínisterie van V.R.O.M. in de Leidraad Bodembescherming . AIs uitgangspunt is geformuleerd dat " ~ een sanering moet leiden tot een situatie, waarbij risico's voor de volksge- . zondheid worden uitgesloten en waarbij de belasting van het milieu wordt opgeheven danwel wordt teruggebracht tot op een aanvaardbaar niveau . ~ Het streven is erop gericht dat na sanering de multifunctionaliteit van de bodem is hersteld. Dit is te bereiken door verwijdering van de verontreinigingen. Locatiespecifieke omstandigheden kunnen er echter toe leiden da t ~ het beginsel van herstel van multifunctionaliteit van het terrein of delen van het terrein niet altijd onverkort van toepassing zal kunnen zijn . De locatiespecifieke omstandigheden kunnen betrekking hebben op milieuhygiënische, ~ technische of financiële aspecten . In geval verwijdering van verontreiniging om locatiespecifieke omstandighe~ den niet of slechts gedeeltelijk mogelijk is kan worden gekozen voor de isolatie van de verontreinigingen . De isolatie moet voldoen aan de IBCcriteria (isoleren, beheersen en controleren van de verontreinigingssituatie) . ~ Een dergelijke saneringswijze brengt met zich mee dat er beperkingen zijn aan de gebruiksmogelijkheden van de gesaneerde locatie . Bovendien vereist het nazorg ten aanzien van de getroffen voorzieningen en een regelmatige ~ controle van het omringende milieu . . In geval sanering op basis van de 'IBC' uitgangspunten wordt aangepakt, dienen de maatregelen in het algemeen aan de onderstaande voorwaarden ~ te voldoen: - het voorkomen van directe contactmogelijkheden van mens en milieu met verontreinigende stoffe n - het verhinderen van ongecontroleerde verspreiding van verontreinigende ,~ stoffen via het grondwater of via de bodemluch t - het voorkomen van schade aan de ondergrondse infrastructuu r - de maatregelen moeten zodanig zijn dat controle op de effectiviteit mo~ gelijk is en dat er sprake is van een beheersbare situatie. Bij de beslissing of isolatie van de bodemverontreiniging toelaatbaar is , ~ moeten milieuhygiënische, technische en financíële aspecten van een IBCisolatie worden afgewogen tegen de multifunctionele saneringsvariant .

~

4.2 Doel

~ Het doel van het aanvullend saneringsonderzoek is het op zodanige wijze systematisch inventariseren en uitwerken van alle mogelijke varianten die voldoen aan het doel van de sanering, dat een afgewogen, beargumenteerd e ~ keuze voor één saneringsvariant, de systeemkeuze, kan worden gemaakt .

. ~

9

1 I

~ . sanerin svarianten worden etoetst g aan de vol ende ~ De eïnventariseerde g g g afwegingscriteria:

~, ~ - volksgezondheid en milieu - techniek - financiën ~~t`~ ~~ ~ - maatschappij . (c c ~r

~

4.3 Opzet

Het aanvullend saneringsonderzoek valt uiteen in een drietal fasen . In de ~ eerste fase zijn de bestaande gegevens géinventariseerd (zie hoofdstuk 2 en 3) . Gedurende de tweede fase wordt het saneringsonderzoek van 1986 ge~ evalueerd en aangevuld op basis van de huidige stand van zaken op he t gebied van saneringstechnieken en verwerkingsmogelijkheden (hoofdstuk 5 en 6) . Op basis van de beschikbare en toepasbare saneringstechnieken en verwerkingsmogelijkheden jjc(-Seen aantal saneringsvarianten opgesteld e n ~ beschreven. Hierbij zijn de onderzoeksresultaten van het aanvullend saneringsonderzoek in 1986 meegenomen (zie hoofdstukken 7 en 8) . De globale beoordeling van de uitgewerkte saneringsvarianten vindt plaats op grond van in paragraaf 4 .2 genoemde criteria (hoofdstuk 9) .

1

~

~

.

~

~

~

~

~

~

~

~

~ I

~

~

10

,

.

~

.

5 Saneringstechnieken voor bodemveront~ reiniging ~

5.1 Inleidin g

Saneringstechnieken kunnen worden onderverdeeld in technieken, waarbij ~ de verontreinigende stoffen uit de grond en~of het grondwater worden verwijderd (verwijderingstechnieken) en technieken, waarbij verspreiding van de verontreiniging wordt tegengegaan zonder dat de verontreiniging zel f ~ op korte termijn wordt verwijderd (isolatietechnieken) . Verwijderingstechnieken kunnen worden onderverdeeld in : - ontgraving en baggeren ~ - grondwateronttrekking - in-situ technieken . ~ Ter isolatie van de bodemverontreiniging kan onderscheid worden gemaakt in civieltechnische, geohydrologische en fysisch-chemische isolatietechnieken . Deze bodemsaneringstechnieken, die ook in combinatie kunnen wor~ den gebruikt, worden hierna kort beschreven en beoordeeld op toepassing voor deze bodemsanering.

~

5.2 Verwijderingstechnieken

~

5.2.1 Ontgraving

Bij ontgraving langs de Oude Rijn dient het rivierwater te v~orden gekeerd . Dit kan worden bewerkstelligd door het aanbrengen van een waterdichte ~ wandconstructie. De wanddiepte is afhankelijk van de ontgravingsdiepte.

~

De ontgravingen kunnen naar diepte onderscheiden worden in : a. ontgraving tot 3 m-mv. b . ontgraving van 3 tot 6 m-mv: c. ontgraving van 6 tot 12 m-mv .

~

Ad a

Ontgraving van deze grond is technisch goed uitvoerbaar . Voor ontgraving ~ beneden de grondwaterstand dient een (open) bemaling te worden toegepast . Gezien de diepte van de tussenzandlaag nabij de Oude Rijn (gemiddeld vanaf 5 à 6 m-mv .) behoeven naar verwachting geen maatregelen ter ~ voorkoming van opbarsten van de putbodem te worden genomen . Kritieke ontgravingsgrens is circa 3 m-mv . (boring 186) ; bij een diepere ontgraving dienen maatregelen te worden genomen {bemaling eerste watervoerend ' pakket) . Ad b In een groot deel van dit gebied kan zonder uitgebreide bemaling van het L eerste watervoerend pakket tot 6 m-mv. ontgraven worden, aangezien van- . af circa 7 m-mv . de deklaag weer op de meeste plaatsen aanwezig is . ~

~

11

~

~ De o waartse en de resterende deklaa bï ont avin tot 6 m P waterdruk g te g J gr g

~

~

-mv. is dan namelijk kleiner dan de neerwaartse gronddruk . In het deel van het gebied dat begrensd wordt door de boringen 6, 7, 138, de Oude Rijn en de oostelijke haven is het klei~veen pakket gemiddeld vanaf 6 m-mv. afwezig: voor ontgraving vanaf 3 m-mv, in dit gebied za l een (beperkte) bemaling van het eerste watervoerende pakket noodzakelijk zijn . .

~

Ad c

De diepe PAK-verontreiniging is gesitueerd in een terreindeel waar d e ~ deklaag of onderbroken wordt door een tussenzandlaag of waar vanaf een diepte van circa 4 à 5 m-mv. de deklaag geheel afwezig is . Dit laatste betreft vooral het noordoostelijk terreindeel langs Oude Rijn en de oostelijke , insteekhaven. De uitvoermg van deze ontgraving kan zowel in den droge als in den natte ~ plaatsvinden . In beide gevallen zullen aanvullende maatregelen in de vorm van wandconstructies en~of bemalingen noodzakelijk zijn . Ontgraving in den droge ~ Bij ontgraving 'in den droge' dient tussen de put en de Oude Rijn een dam. M~ v~ wand t~8 à 9 m- v. te worden geplaatst. Deze wand heeft een waterke~~~~ . rende functl . adat de ontgraving tot 3 m-mv . gevorderd is, dient naast d e ~ c~..~~~ ~ . reeds aanwezige damwand een damwand van 3 tot circa 20 à 24 m-mv . te ~,~1 worden geplaatst. Ontgraving van de grond kan nu geschieden door 10 à 15 ~ m achter de dam een enkele damwand te plaatsen deze af te stempelen op ~ de reeds aanwezige damwand . De strook tussen de wanden kan ontgraven en weer aangevuld worden . ~ Opgemerkt wordt dat weinig praktijkervaring beschikbaar is voor het aanbrengen van damwanden tot een diepte van 20 à 24 m-mv . De technische haalbaarheid van een droge ontgraving is dan ook op zijn minst onzeker te ~ noemen. Bovendien bedragen de kosten van damwanden en stempelconstructies, noodzakelijk voor de ontgraving vanaf 3 m-mv, naar schattíng 9 miljoen gulden. ~ Voor het drooghouden van de put dient een bemaling te worden aangewend. Gezien de hoge doorlatendheid van het eerste watervoerend pakket zal er met een zeer hoog debiet onttrokken dienen te worden . Indicatieve , berekeningen leiden tot de volgende debieten : - ontgraving tot 7 m-mv : 150 m'~uur - ontgraving tot 9 m-mv : 450 m'~uur ~ - ontgraving tot 10 m-mv: 650 m3~uur. Een dergelijke bemaling heeft naar verwachting grote effecten op de omge~ ving (met name zettingen) . Bovendien zullen grote kosten gemoeid zijn met het zuiveren en lozen van het opgepompte sterk verontreinigde water . Het laatste wordt bemoeilijkt doordat in verband met de beperkte opnamecapa~ citeit van de riolering voor lozing van grote hoeveelheden bemalingswater naar het oppervlaktewater moet worden uitgeweken en er dan een vergaande behandeling van het bemalingswater noodzakelijk is . ~

~

12

Í

~

~ Ter be erkin Pvan de effecten g van de bemalin g kan gedacht worden aa n ~ een retourbemaling (infiltratie) . Naast de hoge kosten voor het zuiveren en terugbrengen van het water treedt naar verwachting een verdere verspreiding van de grondwaterverontreiniging in het eerste watervoerende pakket op . De omvang van deze grondwaterverontreiniging is namelijk dusdani g ~ uitgestrekt dat infiltratie van water binnen deze verspreidingsvlek moet geschieden. Het gevolg is dan dat een naar 'buiten' gerichte grondwaterstroming optreedt . Om bovenstaande redenen wordt een retourbemaling daar~ om niet wenselijk geacht .

Een spanningsbemaling kan achterwege blijven door het aanbrengen van ~ een onderafdichting (horizontale isolatie) of door het aanbrengen van een slecht doorlatende wandconstructie tot in de tweede scheidende laag vanaf circa 30 m -mv . (verticale isolatie) : ~ - onderafdichting kan geschieden door middel van het injecteren van een verhardende injectievloeistof . Chemische injectie is echter zeer duur. Aangezien deze laag tijdens de ontgraving de waterdruk van het eerst e ~ watervoerende pakket moet compenseren, zal de dikte toenemen tot circa 5 à 6 m . De kosten bedragen dan globaal 5 à 6 miljoen gulde n - het drooghouden van de put kan derhalve beter worden uitgevoerd door het aanbrengen van een slechtdoorlatende wand tot in de tweede schei~ dende laag; kosten van het aanbrengen van deze wand bedragen globaal 1,5 miljoen gulden . ~ Resumerend kunnen voor ontgraving in den droge als nadelen worden genoemd : - onzekere technische haalbaarheid (weinig praktijkervaring) ~ - hoge kosten van wandconstructies .

~

Als voordeel van de methode geldt dat de ontgravingsgrenzen nauwkeurig kunnen worden vastgesteld .

Ontgraven in den natte ~ De kosten voor wandconstructies kunnen sterk worden gereduceerd door de ontgraving 'in den natte' uit te voeren . Bij een ontgraving die op deze wijze wordt uitgevoerd wordt de bouwput niet ontwaterd . De grond wordt gebag~ gerd, ontwaterd en afgevoerd . Randvoorwaarde voor deze methode is dat rivierwater niet in contact mag treden met verontreinigd grondwater . ~

Bij

een ontgraving in den natte wordt gebruik gemaakt van een damwandkuip. In fase 3 zal nader worden ingegaan of de wanden van de damwandkuip op elkaar dienen te worden afgestemd . De kosten voor damwandconstructies benodigd voor de diepe ontgraving worden vooralsnog ingeschat op ~ 2,3 miljoen gulden . De uitkomende verontreinigde grond moet voor afvoer worden ontwaterd ~ in een ontwateringsdepot . Dit depot kan op het terrein worden aangelegd.

~

~

~

13

,I

i ~

Deze methode heeft enkele nadelen : , - er kan stankoverlast optrede n - de ontgravingsgrenzen zijn niet exact vast te stellen - tijdens de werkzaamheden raakt het water in de put gemengd me t ~ (sterk) verontreinigd slib ; bij aanvulling van de put bestaat de mogelijkheid dat het (schoon) aanvulmateriaal verontreinigd raakt - eactra kosten in verband met de aanleg van een ontwateringsdepot ~ De voordelen van deze methode zijn : - er is geen gevaar voor het opbarsten van de deklaa g - de damwanden van de kuip worden dubbelzijdig belast en kunnen dus ~ goedkoper worden uitgevoerd (verschil circa 3 miljoen gulden) - er vindt slechts een beperkte grondwateronttrekking plaats (open bemaling). ~ 5.2 .2 In-situ technieke n ~ In-situ technieken zijn die technieken waarbij de verontreiniging verwijderd wordt zonder dat er grondverzet plaatsvindt . Twee voorwaarden voor het ~ toepassen van deze technieken zijn : - een redelijke doorlatendheid en homogeniteit van de bode m - laag adsorbtievermogen en~of hoge microbiologisch aft~reekbaarheid van ~ verontreinigende stoffen . De bodemverontreiniging ap het terrein komt op basis van bovenstaande niet in aanmerking voor in-situ reiniging : de bodem is heterogeen ~ opgebouwd en de verontreinigende stoffen (met name PAK) zijn naar verwachting te sterk gebonden aan het korrelskelet . Bovendien zijn PAK-verontreinigingen niet of nauwelijks microbiologisch afbreekbaar. ~

5.2.3 Grondwateronttrekkin g ~ De verontreinigingen in het freatische en diepe grondwater kunnen worden verwijderd door middel van grondwateronttrekkingen. Als onttrekkingsmid~ delen kunnen worden ingezet horizontale en verticale drainage en putte n met onderwaterpompen (deepwell-bemaling) . De onttrekkingsmiddelen moeten worden geplaatst in de bron en zonodig aan het front van verontrei~ nigingsvlekken . Randvoorwaarden zijn: ~ - de lozingscapaciteit van de riolerin g - capaciteit van een waterreinigingssínstallatie - het voorkomen van ontoelaatbare zettingen. ~ De duur van een grondwatersanering is ondermeer afhankelijk van de om- , vang van de grondwaterverontreiniging, de mobiliteit van verontreinigend e stoffen en de doorlatendheid van de bodem. ~

,

~

14

--

-

--

-

-.

-

-

,

~

~ Volledi e verwi'derin van de ondwaterverontreini ' uit de deklaa g J g gr ~g g ,, (voornamelijk klei~veen) is naar verwachting niet mogelijk vanwege de lag e doorlatendheid en het hoge adsorptievermogen van het kleí~veenpakket. Indien wordt besloten tot algehele ontgraving zal het grootste deel van de freatische en diepe grondwaterverontreiniging mee worden 'vergraven' . ~ De sanering van de resterende grondwaterverontreiniging zal na verloop van tijd niet meer rendabel zijn ; een verbetering van de kwaliteit is nie t ~ meer waarneembaar, terwijl de exploitatiekosten doorgaan. Afhankelijk van het bereikte resultaat, kan worden overgegaan op intermitterend pompen of op isolatie danwel monitoring van de restverontreiniging . ~ 5.2.4 Conclusi e ~ Verwijdering van de grondverontreiniging is mogelijk door middel van ontgraving . De ontgraving kan zowel 'in den droge' als 'ín den natte' worden ~ uitgevoerd . In-situ technieken komen niet in aanmerking voor deze bodemsanering. ' Volledige verwijdering van de grondwaterverontreiniging uit de klei~veenlaag is niet of nauwelijks mogelijk . Dit zou kunnen worden ondervangen door isolatie danwel monitoring

~

5.3 Isolatietechnieken

~

5.3.1 Algemee n

Onder isolatie wordt verstaan horizontale en verticale afscherming doo r ~ middel van verhardingen, wanden, schermen of folies, eventueel gecombi- ~ neerd met een grondwateronttrekking ter voorkoming van ongewenste verspreiding van verontreiniging. Isolatie kan zowel civieltechnisch, geohydrologisch als fysisch~chemisch worden uitgevoerd. ~ Uitvoering van een isolatievariant kan vergaande gebruiksbeperkingen met zich mee brengen . Hierbij is 'eeuwigdurende' nazorg noodzakelijk teneínde het saneringsresultaat in stand te houden. Isolatie van een grond- en freati~ sche grondwaterverontreinigíng dient zowél verticaal als horizontaal (onderen bovenafdichting) te worden uitgevoerd.

~

~

5.3 .2 Verticale isolatie van grond- en freatische grondwaterverontreinigin g

~ Op dit moment vindt verspreiding van verontreiniging via het freatisch grondwater plaats aan de oost, zuid en westzijde van de locatie . De verspreiding vindt hoofdzakelijk plaats door een sterk in dikte variërend e watervoerende zandlaag aan de bovenzijde van de deklaag en via tussen, zandlagen.

~

~

15

; i

~

~

Uitvoering van de isolatie door middel van grondwateronttrekking zal me t

~ name in de tussenzandlagen moeilijk uítvoerbaar zijn vanwege de wisselende dikte van deze zandlaag en het al dan niet afwezig zijn van deze zandlaag. ~ Verticale isolatie van de grond- en freatische grondwaterverontreiniging kan worden uitgevoerd door middel van het plaatsen van verticale wandconstructies rond de locatie tot in het basisveen . Hiervoor komen in aanmer~ ~~~king: a~mwándén ~hóu f staal), folieschermen of bentonietschermen . Voor het aanbrengen van een dergelijke afdichting is het noodzakelijk dat nagenoeg geen puin in de bodem aanwezig is, met name voor folieschermen . De ~ keuze van het type wandconstructie zal worden gemaakt in het saneringsonderzoek derde fase.

~

5.3.3 Verticale isolatie van diepe grondwaterverontreinigin g

~ Verticale isolatie van de grondwaterverontreiniging in het eerste watervoerende pakket kan zowel civieltechnisch als geohydrologisch worden uitgevoerd. ' Civieltechnische isolati e Civieltechnísche isolatie wordt in deze situatie, mede in verband met de zeer grote omvang en daarmee gepaard gaande complexe technische uit~ voerbaarheid en zeer hoge kosten niet als relevant beschouwd . . Geohydrologische isolatie .

~ Geohydrologische isolatie van de diepe grondwaterverontreiniging lijkt zowel technisch als fínancieel meer rele~nt . Geohydrologische isolatie van de diepe grondwaterverontreiniging zal in ~ beginsel tientallen jaren in stand moeten worden gehouden, omdat nauwelijks sprake is van een sanerende werking. ~ De grootte van de onttrekkingsdebieten is sterk afhankelijk van de omvang van de verontreiniging (horizontaal en verticaal) en de doorlatendheid van de ondergrond. Volgens een eerste berekening zal een pompdebiet van 25 à ~ 35 m3~uur noodzakelijk zijn voor geohydrologische isolatie van de verontreiniging. Dit is een relatief groot debiet voor geohydrologische isolatie. Bovendien zal het saneringsrendement laag zijn, omdat de grondwateronttrek~ kingen gericht zijn op het tegengaan van verspreiding van de verontreiniging en daardoor het verontreinigingsgebied in geringe mate wordt doorgespoeld . ~ De pompstrategie kan derhalve beter gerícht zijn op het saneren van de verontreiniging waarvoor vergelijkbare debieten noodzakelijk zijn . Geohydrologische isolatie van de diepe grondwaterverontreiniging lijkt gezie n ~ bovenstaande derhalve niet relev~nt. G~. Voor kleine deelgebieden kan geohydrologísche isolatie nog wel worden ~ ~

~ toegepast . Zo kan bij onvolledige verwijdering van de verontreinigingsbron op het NAF-terrein de restverontreiniging worden geïsoleerd.

,

~' ~

16

~

'

5.3.4 Bovenafdichtin g

, Ter horizontale isolatie van de grondverontreiniging kan een horizontale afdichting (asfalt, beton, folie) en~of een leeflaagconstructie worden toegepast . Onder een leeflaag wordt verstaan een afdekkingslaag van zodanig e

' dikte en samenstelling dat direct contact met de verontreinigende stoffen wordt tegengegaan zonder dat afbreuk wordt gedaan aan de gebruikseisen van de onderzoekslocatie. ~ De keuze tussen een afdichting- en of leeflaagconstructie is mede afhankelijk van de invulling van het terrein . ' Bij een (minimum) isolatievariant van het terrein zal de verharding waterdicht moeten zijn ; percolatie door verontreinigde grond boven de grondwa~ terspiegel wordt hiermee voorkomen . Híerdoor kan geen nalevering naa r het grondwater plaatsvinden . Voorts moeten de nutsleidingen en huisaansluitingen in schone grond worden gelegd . Hiervoor dienen zogenaamde ~ kabel en leidingstraten te worden aangelegd .

5.3.5 Onderafdichting ~ De aanwezi e klei veenlaa g draa~ zor g voor~ een zekere mate van afdichg ting . Op het noordoostelijk terreindeel is deze klei~veenlaag niet volledig ~ ontwikkeld en is de bodemverontreiniging tot in het eerste watervoerende pakket doorgedrongen . Het aanbrengen van een afdichting aan de onderzijde van het freatisch pakket wordt gezien de onzekerheid van de mate va n ~ afdichting en de kosten niet relevant geacht voor de locatie . Bovendien zijn chemische injectiesystemen nog niet operationeel~bedrijfszeker. Maatregelen ter voorkoming van verspreiding van verontreinigd grondwater uit he t , freatisch pakket zullen worden uitgevoerd in combinatie met een isolatievariant voor het eerste watervoerend pakket.

'

S.3.6 Conclusi e

' Verticale isolatie van de grond- en freatische grondwaterverontreiniging ís (civiel)technisch uitvoerbaar . Dit geldt ook voor afdichting aan de bovenzijde. Isolatie van de freatische grondwaterverontreiniging aan de onderzijde ~ wordt uitgevoerd in combinatie met .isolatie van de grondwaterverontreiniging in het eerste watervoerende pakket en kan worden bewerkstelligd door middel van een grondwateronttrekking (geohydrologische isolatie) . ~

~

~

,

17

' I

-

-

'

~ ,

' ~

.

..

..

6 Verwerking smo geli J kheden vr~J komende materialen

, ~ 6.1 Grond Indien tot ontgraven wordt besloten, zal het verontreinigde bodemmateriaal , (puin en grond) moeten worden verwerkt . Algemeen ~ Het verontreinigde bodemmateriaal moet bij het Service Centrum Grondreiniging (SCG) worden aangemeld . Bij deze melding moeten, via een standaardformulier, alle gegevens worden aangeleverd die van belang zijn voo r

' het vaststellen van de reinigbaarheid van de grond . Deze gegevens hebben betrekking op : - de grondsoort (korrelgrootteverdeling, organisch stofgehalte, zand-, klei~ en lutumpercentage etc .) - aanwezigheid van bodemvreemd materiaal (puin, sintels, kolengruis f koolas, hout etc .) ' - aard en concentraties aan verontreinigende stoffen . Op basis van de verstrekte gegevens beoordeelt het SCG of de grond, potentieel reinigbaar is . Bij de beoordeling van de reinigbaarheid gaat het ~ SCG ín beginsel uit van het 'Besluitvormingsmodel verwijdering verontreinigde grond' uit de Leidraad Bodembescherming (december 1991) . , Besluitvormingsmodel verwijdering verontreinigde gron d

In het besluítvormingsmodel wordt onderscheid gemaakt tussen licht en sterk verontreinigde grond. Er is sprake van licht verontreinigde grond , indien de concentraties aan verontreinigende stoffen lager zijn als : - 10 maal de referentiewaarde voor minerale olie en anorganische stoffen (inclusief zware metalen en cyaniden ) - 100 maal de referentiewaarde voor de overige verontreinigende stoffen , (inclusief PAK-individueel) . ' Indien de aangetroffen concentraties niet voldoen aan deze waarde is sprake van sterk verontreinigde grond . Voor licht en sterk verontreinigde grond wordt een maximale reinigingsprijs van f 110,00 respectievelijk f 250,00 pe r ~ ton aangehouden . Indien de reinigingskosten deze grens overschrijden kan de grond nog in aanmerking komen voor : - hergebruik als produkt toepasbaar met restrictie s - reiniging tot een produkt toepasbaar met restricties , - storten op een gecontroleerde stortplaats . Grondstromen . ~ Tijdens de grondsanering kan de vrijkomende grond op basis van de verontreinigingssituatie en op basis van bovenstaande worden ingedeeld in een zestal categorieën : ~

,

18

~ I

~

' Licht verontreini de g ond gr ', - categorie a: Zandgrond ~ - categorie b : Kleigrond Sterk verontreinigde gron d

' - categorie c : Zandgrond met zware metalen gehaltes ~ B-waarde - categorie d: Zandgrond met zware metalen gehaltes ~ B-waarde - categorie e: Kleígrond met zware metalen gehaltes ~ B-waard e ' . categorie f: Kleigrond met zware metalen gehaltes ~ B-waarde . De vrijkomende grond bevat licht tot sterk verhoogde concentraties aan ' PAK Daarnaast zijn in de meeste gevallen nevenverontreinigingen aanwezig zoals vluchtige aromaten, minerale olie of zware metalen . ' Reinigingstechníeken

,

Grondreiniging is gericht op verwijdering van de aanwezige verontreinigingen, zodat een eindprodukt ontstaat dat (eventueel gedeeltelijk) kan worden hergebruikt . Voor de reiniging van grond zijn een aantal technieken operationeel:

Thennische reinigingstechnieken , Bij thermische reinigingstechnieken worden verontreinigingen door verwarming of verbranding verwijderd . Het reinigingsrendement wordt sterk beinvloed door de concentratie en de grondsamenstelling . , Biologische reinigingstechnieken Deze technieken berusten op de afbraak van organische verontreinigingen , door micro-organismen . Om de afbraak te stimuleren kunnen ideale omstandigheden worden gecreëerd (optimaal zuurstofgehalte, temperatuur, vochtgehalte en~of toevoeging voedingsstoffen) . Nadeel van biologisch e ' reinigingsmethoden is dat er vrijwel altijd een restconcentratie achterblijft . De mate van afbraak is afhankelijk van de aard en concentratie van af te breken stoffen en de aanwezigheid van toxische stoffen . , Fxtractieve reinigingstechnieken Bij extractieve reinigingstechnieken worden aan de grond geabsorbeerde verontreinigingen met behulp van extractiemiddelen overgebracht in de ' vloeistoffase. Na een goede verménging van het extractiemiddel met d e verontreinigde specie wordt het extractiemiddel weer gescheiden van de grond . Het extractiemiddel wordt gereinigd, waarna het gedeeltelijk kan ~ worden hergebruikt . Het slib wordt gewassen, waardoor de verontreinigingen worden uitgespoeld . Als extractiemiddelen komen (biologische of chemische) zuren of complexvormers in aanmerking . ,

-

~ i ~ '

'

19

'

I~I '

Tabel 1 : Vergelijking reinigingstechnieke n

' Parameter Thermische Biologische Extractieve , reiniging reiniging reiniging PAK f f , Minerale olie f f f Vluchtige aromatenf f f f~Zware metalen - - -t- j~ Klei ond f r g ' Zandgrond f

f

f

Kosten (per ton) 150-250 75-150 175-200 ' Verwerking vrijkomende grond ~ Categorie a en b

De licht verontreinigde grond komt in de onderhavige situatie in aanmerking voor hergebruik onder restricties of storten op een stortplaats . Voor ' het storten van deze grond wordt in de meeste gevallen een gereduceer d tarief gehanteerd . In de budgetraming is een storttarief van f 25,00 per ton gehanteerd. ' Categorie c en d Deze grond is in principe reinigbaar . ~p basis van de grondsoort (zandgrond) en de aangetroffen kontaminanten (zware metalen, PAK, minerale ' olie en vluchtige aromaten) komt deze grond in aanmerking voor extractieve reiniging. In de budgetraming ís voor de extractieve reiniging een bedrag van f 200,00 per ton gehanteerd . ' Categorie e Deze categorie bestaat uit klei . Aangezien klei ongeschikt is voor extractie, ve en biologische reiniging, is thermische reiniging de meest geschikte techniek. Doordat ook licht verhoogde gehaltes aan zware metalen aanwezig zijn is de grond reinigbaar tot een produkt toepasbaar met restricties . D e ' verwerkingskosten worden geschat op f 275,00 per ton . Categorie f Deze categoríe verschilt van categorie e door de aanwezigheid van matig , verhoogde gehaltes aan zware metalen . Doordat kleigrond ongeschikt is voor extractieve technieken, kan de grond niet worden gereinigd tot ee n , produkt toepasbaar met restricties . De grond zal derhalve gestort moeten worden op een gecontroleerde stortplaats . Op grond van de gehaltes aan PAK zal het te storten materiaal WCA-plichtig zijn . De stortkosten bedragen naar verwachting f 125,00 per ton . ~

'

,

20

'

I

'

i '

6.2 Bodemvreemd materiaa l

~I , Het bodemvreemd materiaal bestaat uit : - verontreinigd puin, afkomstig uit de ontgraving - zintuiglijk verontreinigd funderingspuin, afkomstig van de bovengrondse '' - sloop van de opstallen (circa 900 m') , smtels, afkomstig uit de ontgraving . ' Het bodemvreemd materiaal dient indien mogelijk te worden gescheiden van aangehechte gronddeeltjes (wassen) en vervolgens in depot te worden gezet. Op grond van uitloogresultaten kan de bestemming van het materiaa l , worden bepaald . Indien de analyseresultaten van het uitloogwater voldoen aan de A-waarde kan het puin naar een puinbreker worden afgevoerd . Bij overschrijding van de A-waarde kan afvoer via het Provinciaal Afvalverwij' deringbedrijf Zuid-Holland (PROAV) plaats vinden . De PROAV verzorgt eveneens de afvoer van de sintels . De verwerkingskosten bedragen f 115,00 per ton . ' Oude kabels en leidingen worden afgevoerd naar een hiertoe uitgeruste verwerker . Naar alle waarschijnlijkheid komen bij het verwijderen van oude ' leidingen en funderingen (teerkelders) produkten vrij . Deze produkte n

moeten naar een gespecialiseerd verwerkingsbedrijf worden afgevoerd.

,

6.3 Grondwater

' Kwaliteitseise n

Het opgepompte grondwater moet worden geloosd op de riolering ter plaatse. Aan deze lozing zullen, in het kader van de WVO, kwaliteitseisen gesteld worden door de beherende instantie (Hoogheemraadschap Rijnland) . , Het Hoogheemraadschap hanteert thans bij lozing van grondwater op de riolering de richtlijnen genoemd in het CUWVO-rapport 'Afvalwaterproblematiek Bodemsaneringen (april 1989) . Als indicatieve lozingsnorm word t , voorlopig uitgegaan van de B-waarde . Op basis van de verontreinigingsgraad van het grondwater wordt verwacht dat het bemalingswater een voorbehandeling dient te ondergaan . Voorbehandeling van het bemalings' water kan geschieden door middel van : . - actief kooladsorptie - luchtstrippe n , - zandfiltrati e - fysische~chemische technieken - biologische zuivering. , Bij langdurige saneringsprojecten verdient biologische zuivering de voor. keur. ,

Kwantiteitseisen De hydraulische (over)capaciteit van de aanwezige riolering (Prins Hendrikstraat) bedraagt, volgens navraag bij de beheerder, circa 50 à 60 m'~uur . Bij ' hogere debieten zal de overstortfrequentie van het rioleringsstelsel in belangrijke mate toenemen . '

,

21

-

~

'

In het saneringsonderzoek derde fase zal overleg worden gevoerd met d e

betrokken instanties over de hoeveelheden en kwaliteit van het te lozen ' bemalingswater. Als alternatief kan nog worden gedacht aan infiltratie van water. De lozingskosten kunnen hierdoor worden beperkt .

'

,

'

'

'

'

'

'

,

'

'

'

'

~

~

,

2

2

' ~

,

' 7 Sanerin svarianten i g 1 '

7.1 Genereren varianten 7.1.1 Gron d

,

Ten aanzien van de sanering is een drietal varianten te onderscheiden : 1 . herstel multifunctionalitei t 2. isolatie volgens de IBC-criteri a 3. combinaties van de varianten 1 en 2 .

' Naar herstel van de multifunctionaliteit van de bodem wordt gestreefd door de verontreinigende stoffen te verwijderen uit de bodem door middel van ' ontgraving en grondwateronttrekking . Het terrein heeft na sanering geen gebruiksbeperkingen (herstel multifunctionaliteit bodem) . ' Bij isolatie, beheersing en controle van de verontreinigingen (IBC-variant) blijven de verontreinigende stoffen op de saneringslocatie aanwezig . Het geïsoleerde terrein kan, bij deze variant, niet worden bebouwd zonder da t ' er aanwllende voorzieningen worden getroffen . Langdurige nazorg is noodzakelijk . ' Bij een combinatie van beide varianten, waarbij meerdere subvarianten mogelijk zijn, wordt er naar gestreefd de gebruiksbeperkingen zoveel mogelijk op te heffen . ' Uitvoering van een multifunctionele grondsanering kan zowel in den droge als in den natte worden uitgevoerd. De constructieve voorzieningen die nodig zijn om vanaf 6 m-mv . grondverontreiniging te saneren bepalen ee n ' belangrijk deel van de totale saneringskosten . Het gebied waarin deze verontreiniging vanaf circa 6 m-mv . aanwezig is beslaat circa 1~4 deel van de totale locatie. ' Dit betekent dat een relatief grote financiële inspanning nodig is voor het bereiken van de multifunctionaliteit van circa 1~4 deel van de locatie. Het ' loslaten van het multifunctionaliteitsprincipe voor het terreindeel met d e diepe grondverontreiniging kan belangrijke besparingen opleveren . Een (functionaliteits)variant waarbij de bulk van de grondverontreiniging ver, wijderd wordt (tot 6 m-mv .) komt daarmee in beeld . Het milieuhygiënisch resultaat van deze (gedeeltelijke) ontgravingsvariant is voor een groot deel gelijk aan de multifunctionaliteitsvariant : er zullen slechts minimal e ' gebruiksbeperkingen zijn voor het terrein na sanering . Bovendien is een gedeeltelijke ontgraving technisch goed uitvoerbaar en wordt de nalevering . naar het diepere grondwater gereduceerd . De sanering of isolatie van het ' diepere grondwater zal daardoor beter beheersbaar worden . Horizontale isolatie van de verontreinigingen op het terrein kan minimaal worden uitgevoerd (huidige bovenafdichting afsluiten) of kan worden uitge, voerd door middel van het aanbrengen van een leeflaag.

,

'

23

~~

-

-

-

-

~

' De keuze van de dikte van de leeflaa is ebaseerd o de huidi g g P ge ebruiksg functie van het terrein . De leeflaag moet alle vormen van gebruik van d e , bodem toestaan (multifunctioneel gebruik) . Een multifunctionele leeflaag volgens het vigerende beleid van de provincie Zuid-Holland heeft een dikte van minimaal 1 m, met daaronder een regulerende laag (minimale dikte 0,2 ' m). Bij een toepassing van een leeflaag op een bedrijfsterrein wordt het wense, lijk geacht dezelfde dikte voor een leeflaag te hanteren . Op deze wijze wordt het grootste aantal vrijheidsgraden in gebruik mogelijk gemaakt . ' Op basis van bovenstaande beschouwing zijn vier grondsaneringsvarianten gegenereerd. In onderstaande tabel zijn de te beschouwen grondsaneringsvarianten samengevat. '

Nummer Variant Techniek

' 1 Multifunctioneel Ontgraven tot A-waard e . 2 IBC Bestaande asfaltlaag afdichten, fysieke isolatie ' '

3.1 Functioneel Ontgraven tot 6 m-mv. Geohydrologische isolatie restverontreinigin g 3 .2 Leeflaag Ontgraven tot 1,20 m-mv . Fysieke isolatie restverontreiniging

' 7.1.2 Grondwater '

Freatisch grondwate r

Bij een multifunctionele sanering wordt een groot deel van het freatisch , grondwater gesaneerd c.q. vergraven. De restverontreinigingen in het freatisch grondwater worden opgepompt . Hiervoor wordt een drainagesysteem aangebracht. De grondwaterstand wordt op een zodanig niveau ingestel d ' dat er geen ontoeláatbare bodemzettingen kunnen optreden . De (actieve) sanering van het grondwater in de ontgravingsput wordt beëindigd als de Awaarde c.q. referentiewaarde van de verontreinigende stoffen wordt bereik t ' of ingeval het rendement van de sanering nihil is (vergelijking exploitatiekosten en rendement grondwatersanering) . Vervolgens zal de kwaliteit van het grondwater in de zandaanvulling worden ' bewaakt door middel van periodieke bemonstering en analyse . Nalevering van verontreinigingen uit het klei~veenpakket naar de watervoerende lagen kan na verloop van tijd een (tijdelijke) grondwateronttrekking noodzakelijk ' maken. Bij de isolatievarianten wordt een beperkt onttrekkingssysteem voor he t , freatisch grondwater geïnstalleerd in combinatie met een scherm.

,

'

2

4

'

'

' Bi' variant 3 .2 leeflaa~ ariant wordt de ondwaterstand 1 ( ) gr verlaa gd tot ten-

~

minste onder de leeflaag, zodat herverontreiniging door middel van verontreinigd grondwater wordt voorkomen .

Diep grondwate r ~ Voor het verontreinigde grondwater in het eerste watervoerende pakket buiten het NAF-terrein wordt uitgegaan van sanering (zie paragraaf 5 .3 .3).~ Voor de grondwaterverontreiniging onder het NAF-terrein zijn twee varian~ ten mogelijk: sanering en geohydrologische isolatie . De saneringstechniek is in beide gevallen grondwateronttrekking. ~ Na afronding van een grondwatersanering onder het NAF-terrein dient gedurende een bepaalde periode controle van de grondwaterkwaliteit plaats te vinden aangezien door nalevering van verontreinigende stoffen vanuit d e ~ deklaag het grondwater in het eerste watervoerende pakket wederom verontreinigd kan raken .

~

7.1.3

Totaaloverzicht varianten

In de onderstaande tabel zijn de saneringsvarianten voor zowel grond als ~ grondwater samengevat . Nummer Variant grond Variant grondwater . ~ 1 Multifunctioneel Sanering~monitoring 2 IBC Isolati e ~ 3 .1 Functioneel Sanering~monitoring 3.2 Leeflaag Isolati e

~ ~

grond- en freatisch grond- ` 7.2 Beschri'vin saneringsvarianten J g water 7.2 .1 Algemeen

~ Bij de beschrijving van de saneringsvarianten is een aantal werkzaamheden voor een aantal varíanten hetzelfde . Voor de overzichtelijkheid van de rapportage worden deze werkzaamheden in deze paragraaf genoemd : ~ - voor elke variant wordt uitgegaan van sanering van verontreinigde grond in de Prins Hendrikstraat ; hierbij zijn extra kosten gemoeid met de voorzieningen voor kabels en leidingen (met name rioleringen ) ~ - bij ontgravingsvarianten (1, 3 .1 en 3 .2) moet rekening worden gehouden met de eventuele aanwezigheid van een drijflaag op het grondwater . Op grond van milieuhygiënische factoren (met name veiligheidsaspecten bij ~ de uitvoering van de sanering, de kans op toename van de verontreiniging van grond) dient deze drijflaag verwijderd te worden . De verwijdering kan worden uitgevoerd door middel van sleuven die (licht) worden , ' bemaald . Het graven van de sleuven kan aanvangen wanneer op betreffende locaties de funderingen verwijderd zijn .

~

~

25

'

~

7.2 .2 Multifunctionaliteitsvariant

~ Grondsanerin g

Voor de grondsanering geldt als terugsaneerwaarde de A-waarde (c .q. referentiewaarde). Tevens worden zintuiglijk waarneembare verontreinigingen, ~ zoals sintels en puin, verwijderd. Naast het verwijderen van verontreinigd e grond worden ook de nog aanwezige oude funderingen verwijderd, zover dit noodzakelijk is voor de uitvoering van de multifunctionele variant . Aange~ nomen wordt dat het hierbij vrijkomende puin en dergelijke verontreinig d is, zodanig dat het gestort moet worden . Eventueel aanwezige paalfunderingen worden verwijderd voor zover noodzakelijk voor de ontgraving . De oude, nog aanwezige kabels en leidingen worden tijdens de grondsanering verwijderd en afgevoerd . Aangenomen wordt dat de leidingen en eventuele restprodukten in leidingen apart moeten worden verwerkt . ~ De grondsanering kan gefaseerd in den droge of (deels) in den natte worden uitgevoerd . , Ontgraving in den natte Voor de ondiepere ontgravingen (tot 3 m-mv .) wordt rond de gehele verontreinigde locatie en damwand geheid . Deze damwand heeft langs d e ~ Oude Rijn en de oostelijke insteekhaven zowel een grondkerende als waterkerende functie . Op het westelijk terreindeel is de damwand noodzakelij k voor de ontgraving direct naast de bestaande bebouwing (Prins Hendrik~~ straat 48 en 50) . Voor de ontgraving in de Prins Hendrikstraat is de dam-

.

wand noodzakelijk ten behoeve van de verkeersdoorstroming en de bereikbaarheid van de aangrenzende bedrijfspanden . Bijkomend voordeel ís de beperking van de grondwaterstandsverlagingen . Voor de ontgraving tot 2 à 3 m-mv. wordt uitgegaan van een damwand met een inheidiepte van 8 à 9 m -mv . Voor aanvang van de grondsaneríng zullen voorzieningen ten aanzien van

~

de kabels en leidingen moeten worden getroffen (met name ter plaatse van ~ de rioleringen) . Eerst wordt het terrein ter plaatse van de diepe verontreinigingen (3 m en ~ dieper) tot 3 m-mv. ontgraven, waarna een veldploeg de diepe verontreiniging horizontaal zo nauwkeurig mogelijk af zal bakenen . Aangezien in klei~veengrond wordt ontgraven en er om de gehele locatie damwanden aanwe' zig zijn, kan voor het drooghouden van deze ontgraving met een open bemaling worden volstaan .

~

~

Naar alle waarschijnlijkheid is het noodzakelijk de diepe verontreiniging in een aantal compartimenten te ontgraven. Voor de ontgraving van de compartimenten wordt gebruik gemaakt van een damwandkuip, die telkens (gedeeltelijk) wordt verplaatst . De locatie van de kuip wordt bepaald aan d e hand van de horizontale afbakening van de veldploeg. ' Door de tegendruk van het in de kuip aanwezige water kunnen de wande n

~,

worden opgebouwd uit stalen damplanken . De wanden worden in de breedterichting op elkaar afgestempeld . Voor de inheidiepte van de damwanden wordt uitgegaan van 20 à 22 m-mv . (damwandlengte 18 à 20 m) .

~

26

I ~

~~

~

~

De

avin kan worden uit evoerd met behulPvan een grijperkraan . ontgr S g

Door het hoge watergehalte van de ontgraven verontreinigde grond zal deze ~ voor afvoer moeten worden ontwaterd . Hiervoor zal op het (nog te ontgraven) westelijk terreingedeelte een ontwateringsdepot worden ingericht . De depotcapaciteit wordt daarbij afgestemd op de maximaal te verwachten hoe~ veelheid te ontgraven grond per compartiment . Indien een compartiment na ontgraving wordt aangevuld, zal tegelijkertijd de uitgekomen (inmiddels ontwaterde) grond uit het depot worden afgevoerd . Tijdens het (gedeelte~ lijk) verplaatsen van de damwand zal het depot worden heringericht ten behoeve van de ontgraving van het volgende compartiment . Het ontwateringsdepot wordt aan de onderzijde voorzien van folie me t ~ daarop een drainerende laag . Vrijkomend percolaatwater kan na zuivering worden geloosd op de riolering . ~~ Indien op het water in de damwandkuip een drijflaag ontstaat moet deze ~ worden afgeroomd . Í~ De diepe ontgraving wordt laagsgewijs aangevuld en verdicht . Aan de methode van verdichting zal in het saneringsplan extra aandacht moeten worden besteed . ~ Ontgraving in den droge

~~

~

Ook bij deze methode wordt om de verontreinigde locatie een damwand geheid . Na het heien van de damwanden wordt de ondiepe grondverontreiniging (tot 3 m-mv.) over het gehele terrein ontgraven . Naar verwachting kan hierbij worden volstaan met een open bemaling .

~ Nadat de ontgraving tot 3 m-mv . gevorderd is, dient naast de reeds aanwezige damwand een damwand van 3 tot circa 20 à 24 m-mv . te worden geplaatst . Ontgraving van de grond kan nu geschieden door 10 à 15 m achter de dam een enkele damwand te plaatsen evenwijdig aan de Oude Rij n ~~ en deze af te stempelen op elkaar . De strook tussen de wanden kan ontgraven en weer aangevuld worden . ~ Rondom de diepe ontgravingsput worden ondoorlatende wandconstructies aangebracht ; deze lopen door tot in de tweede scheidende laag (circa 32 m -mv.) .

e te kunnen ont raven wordt g ebruik gemaakt van een ~ Om in den drog g deepwell . Bij het vorderen van de ontgraving zal het onttrekkingsdebiet-~ ~ toenemen. Na aanvulling van de diepe ontgraving worden op een deel van het terrein ~ voorzieningen voor de grondwatersanering aangelegd . Dit wordt bij de beschrijving van de grondwatersanering nader toegelicht . ~ Nadat het grondwatersaneringssysteem is aangebracht wordt de bouwput vanaf 3 m-mv. tot aan oorspronkelijk maaiveldshoogte aangevuld met te leveren schoon zand . ~

~

27

~

-

~' ~ Grondwatersanering

Een groot deel van de freatische grondwaterverontreiniging wordt tijdens de ~; grondsanering vergraven . Het resterende deel kan met behulp van onttrekkingsmiddelen worden opgepompt . ~ Voor het terreindeel waar tot 2 à 3 m-mv . ontgraven is wordt uitgegaan van horizontale onttrekkingsmiddelen (drains) op de putbodem . De drains worden aangesloten op een gezamenlijke pompput waarin het drainagewa~ ter wordt afgepompt . Voor de sanering van het verontreinigd grondwater in de tussenzandlaag wordt uitgegaan van verticale onttrekking met behulp van mini-deepwells. De grondwatersanering wordt in principe doorgezet tot d e ~ A-waarde (ondersteuning met analyses) . De onttrekking kan eerder worden gestaakt ingeval het rendement nihil is . De saneringsduur van zowel het freatisch grondwater als het grondwater in ~ de tussenzandlaag kan globaal worden ingeschat op één à twee jaar . Afhan- kelijk van het bereikte resultaat, kan worden overgegaan op intermitterend ~ pompen en~of monitoring van de restverontreiniging. In de kostenraming wordt voor de duur van grondwatersanering en monitoring uitgegaan van elk twee jaar.

~ 2 IB 7. .3-v C ri a a nt ~ Werkzaamheden Bij deze variant wordt het gehele terrein volgens IBC-normen geïsoleerd . De werkzaamheden betreffen : ' ~'

Verticale isolatie

Verticale isolatie van de grond- en freatische grondwaterverontreinigin g ~ wordt civieltechnisch uitgevoerd . Hiertoe worden op de zuidelijke en westelijke terreingrenzen een afsluitende wand tot in het basisveen (op circa 10 m-mv.) aangebracht . Op het noordelijk en oostelijk terreindeel wordt d e ~ isolatie bewerkstelligd door middel van het aanbrengen van slechtdoorlatende wand tot circa 6 m-mv. Hiervoor dient gebruikt te worden gemaakt van een damwand . In principe is het denkbaar dat de wand die in het kader va n ~ - de bodemsanering wordt aangebracht tevens de functie van kademuur overneemt aangezien de huidige kademuur in zeer slechte staat is . Hierover dient nader overleg te worden gevoerd . In de kostenraming is rekening gehouden met afvoer van verontreinigde grond die vrijkomt bij het aanbren~ gen van wanden. Bovenafdichting ~ Ter vermijding van contactmogelijkheden met de verontreiniging dient op ~ de, reeds voor een deel aanwezige, terreinverharding een asfaltlaag aangebracht te worden. Vanwege de toename van verhard oppervlak op het ter~ rein dient voor de afvoer van hemelwater een rioleringssysteem aangebracht te worden. Bij aanleg van kabels en leidingen op het terrein dient rekening te worden gehouden met afvoer van verontreinigd bodemmateriaal . ~

~

~

28

~

~~ . ~ Onderafdichtcng

Verspreiding van verontreiniging naar het eerste watervoerende pakke t ~ wordt bij deze variant nauwelijks tegengegaan . Bij keuze van de IBC-variant dient voor het diepe grondwater onder het NAF-terrein overgegaan te worden tot een isolatiemaatregel . Hierop zal in paragraaf 7.3?,i nader worden ~

ingegaan .

U

Nazorg

~` Omdat bij de onderhavige variant de verontreiniging wordt geïsoleerd is nazorg noodzakelijk om het saneringsresultaat in stand te houden . De technische, juridische en organisatorische uitwerking van de nazorg dienen t e ~ worden opgenomen in een nazorgprogramma dat onderdeel uitmaakt van het saneringsplan. Bij een isolatievariant kunnen de kosten voor nazorg een aanzienlijk deel van de totale kosten bedragen, en zijn dus van belang bij d e ~ systeemkeuze. In deze rapportage wordt volstaan met een kostenraming van de activiteiten op het technische vlak . Capitalisatie . in plaats door vermenigvuldiging van de jaarlijkse kosten met een facto 22, . ~ ~

~~ 7.2 .4 Variant 3.1 Functionaliteitsvariant

~ Grondsanering .

- De uitvoering van de grondsanering komt ín grote lijnen overeen met die van de multifunctionaliteitsváriant . De ontgravingsdiepte is nu echter circa 6 ~ m-mv. Tevens worden zintuiglijk waarneembare verontreinigingen, zoal s sintels en puin, verwijderd . Naast het verwijderen van verontreinigde grond worden ook de nog aanwezige oude funderingen verwijderd, zover dit nood'~ zakelijk is voor de uitvoering van de functionele variant . Aangenomen wordt dat het hierbij vrijkomende puin en dergelijke verontreinígd is, zodanig dat het gestort moet worden . Eventueel aanwezige paalfunderinge n ~ worden verwijderd voor zover noodzakelijk voor de ontgraving . De oude, nog aanwezige kabels en leidingen worden tijdens de grondsanering verwijderd en afgevoerd . Aangenomen wordt dat de leidingen en eventuele rest~ produkten in leidingen apart moeten worden verwerkt . ' Vanwege de variërende verontreinigingsdiepte dient de ontgraving gefa~ seerd te worden uitgevoerd. ~ Fase 1 betreft de constructieve voorzieningen, benodigd voor de uitvoering van de ontgravingen . In fase 2 wordt de ondiepe grondverontreiniging tot 3 ~ m-mv. ontgraven. In fase 3 wordt het deel van de diepe grondverontreiniging tot 6 m-mv . aangepakt. Fase 4 betreft het aanbrengen van de voorzieningen voor de grondwatersanering. Tenslotte wordt in fase 5 het terrein tot ~ aan maaiveldhoogte aangevuld met schoon zand . ,- Fase 1 ~ In fase 1 worden damwanden rond de gehele locatie geplaatst . De damwanden langs de Oude Rijn en de oostelijke insteekhaven hebben zowel een grondkerende als waterkerende functie. Ten behoeve van de uitvoering va n ~ de ontgraving tot 6 m-mv, wordt langs de Oude Rijn een damwand geplaatst tot 10 à 14 m-mv.

~

~

29

.

~

~ De damwanden o het westeli'k terreindeel zi'n noodzakeli'k ont aP J J J voor gr ving naast de bestaande bebouwing (Prins Hendrikstraat 48 en 50) . Voor de ~ ontgraving in de Prins Hendrikstraat zijn damwanden noodzakelijk ten be-

hoeve van de verkeersdoorstroming en de bereikbaarheid van de bedrijfspanden aan deze straat . Bovendien zijn extra voorzieningen nodig voor de ~ ontgraving nabij kabels en leidingen (met name rioleringen) . Bijkomend

~

voordeel is de beperking van de grondwaterstandsverlagingen . Voor de ontgraving tot 2 à 3 m-mv . wordt uitgegaan van damwanden tot 6 à 7 mmv. -

I

Fase 2 In fase 2 wordt de ondiepe grondverontreiniging (tot 3 m-mv .) over het gehele terrein ontgraven . Aangezien in klei jveengrond ontgraven wordt en damwanden aanwezig zijn kan voor het drooghouden van de put met een ~ open bemaling worden volstaan . Fase 3

In fase 3 wordt de grondverontreiniging tot 6 m-mv . ontgraven . Op veront~ reinigingstekeníng 31738-V-5 is zichtbaar waar tot minimaaló m-mv . dient te worden ontgraven . In een groot deel van dit gebied kan zonder bemaling van het eerste watervoerend pakket tot 6 m-mv, ontgraven aangezien vana f ~ 7 m-mv. de deklaag weer tot ontwikkeling komt . De opwaartse waterdruk tegen de resterende deklaag bij ontgraving tot 6 m-mv . is dan namelijk kleiner dan de neerwaartse gronddruk . ~ In het deel van het gebied dat begrensd wordt door de boringen 6, 7, 138, de Oude Rijn en de oostelijke haven is het kleijveen pakket gemiddeld ~ vanaf 6 m-mv. afwezig: voor ontgraving vanaf 3 m-mv, in dit gebied za l een bemaling van het eerste watervoerende pakket noodzakelijk zijn . ~ Na ontgraving wordt de put aangevuld met te leveren schoon bodemmateriaal . Bij aanvulling is het van belang dat het voormalig geohydrologisch systeem hersteld wordt aangezien zonder aanvullende maatregelen het frea" tisch grondwater in dírect contact staat met het diepe grondwater . Daarom ~ wordt aanbevolen ter plaatse van de diepe ontgraving tot 6 m-mv. de deklaag te herstellen. Hiertoe zal bij de aanvulling gebruik worden gemaakt van ~ klei.

~;

van

Voorts wordt aanbevolen de onttrekkingskegel in de bouwput te vullen met schoon water aangezien opkomend verontreinigd grondwater na afzetten de bemaling de kleilaag wederom kan verontreinigen . Fase 4

~ In deze fase worden op een deel van het terrein voorzieningen voor d e .," grondwatersanering aangelegd . Dit wordt bij de beschrijving van de grondwatersanering nader toegelicht . ~

Fase 5 In fase 5 wordt de bouwput vanaf 3 m-mv . tot aan maaiveldhoogte aange~ vuld met te leveren schoon zand .

~

~

30

~ Í

~

~ Gr ndwao te rsa n ' ering

Een groot deel van de freatische grondwaterverontreiniging wordt tijdens de ~ grondsanering vergraven. Het resterende deel kan met behulp van onttrekkingsmiddelen worden opgepompt . ~ Voor het terreindeel waar tot 2 à 3 m-mv . ontgraven is wordt uitgegaan van horizontale onttrekkingsmiddelen (drains) op de putbodem . De drains worden aangesloten op een gezamenlijke pompput waarin de drainag e ~ wordt afgepompt . Voor de sanering van het verontreinigd grondwater in de tussenzandlaag, voor zover dit niet in contact staat met verontreinigde grond, wordt uitgegaan van verticale onttrekking met behulp van mini-deep~ wells. ' De saneringsduur van zowel het freatisch grondwater als het grondwater in ~ de tussenzandlaag kan globaal worden ingeschat op één à twee jaar . In de kostenraming is uitgegaan van twee jaar. Na de grondwatersanering zal monitoring van de grondwaterkwaliteit noodzakelijk zijn . Deze periode i s ~ ingeschat op twee jaar. . -

Nazorg

Bij uitvoering van de functionaliteitsvariant blijft vanaf 6 m-mv . verontrei~, nigde grond en grondwater achter . Verspreiding van verontreinigd grondwater treedt alleen op in neerwaartse richting aangezien in het eerste watervoerende pakket een grondwateronttrekking plaats gaat vinden . Een toena~ me van de grondverontreiniging dieper dan het huidige niveau wordt niet verwacht aangezien een groot deel van de teerverontreiniging tijdens de grondsanering verwijderd is. ~ Na afloop van de sanering van het diepere grondwater zal monitoring van de kwaliteit van het diepe grondwater plaatsvinden . Monitoring van de restverontreiniging in de deklaag~eerste watervoerende pakket kan mogelijk i n ~ het nazorgprogramma van de saneringsvariant van het diepe grondwater worden opgenomen . . ~ '

~ 7.2 .5 Variant 3 .2 Leetlaagvariant

~ Werkzaamhede n De werkzaamheden voor de verticale isolatie komen overeen met hetgeen beschreven is bij de IBC-variant . Voor de horizontale bovenafdichting wordt ~ nu uitgegaan van het aanbrengen van een leeflaag. Hiertoe zal het terrein tot 1,20 m-mv. worden ontgraven . De (multifunctionele) leeflaag bestaat uit ,~rn 0,20 ,m grof zand of grind en 1 m zand . De grondwaterstand dient perma~ V" nent tot onder de leeflaag verlaagd te worden . Hiertoe dient een drainage . ~~ onder de leeflaag te worden gelegd . ~

Nazorg Het nazorgprogramma voor de leeflaagvariant is vergelijkbaar met het nazorgprogamma van de IBC-variant (variant 2) . Het nazorgprogamma van de ~ leeflaagvariant zal uitgebreider zijn aangezien voorkomen moet worden dat de leeflaag verontreinigd raakt door stijgend grondwater.

~

~

~

31

j

~

~

7 .2 .6

Globale kostenramingen

~ Voor het opstellen van de kostenramingen (bijlage 6) zijn de volgende uitgangspunten gebruikt : - bij alle varianten moeten voorzieningen voor de kabels en leidingen in ~ met name de Prins Hendrikstraat worden genomen . Voor het trafohuis . op het zuidwestelijk terreindeel geldt hetzelfde. De kosten ten aanzie n van het trafohuis, kabels en leidíngen zijn als P .M . opgevoerd en zij n ~ naar alle waarschijnlijkheid voor alle varianten min of ineer vergelijkbaar - ten aanzien van de verwerkingskosten is aangehouden: Categorie A en B ~ Hergebruik onder restricties~storten f 25,OO~ton : Categorie C en D Extractieve reiniging f 200,OO~ton ~ Categorie E

~

Zwarte metalen tot B-waarde ; thermisch f 275,OO~ton Categorie F Storten f 125,OO~ton Bodemvreemd materiaa l Puin en sintels : afvoer via PROAV voor f 115,OO~ton

- het aan te leggen drainagesysteem (hetzij voor beheersing, hetzij voor ~i grondwatersanering) is voor alle varianten in grote lijnen gelij k - de hoeveelheid op te pompen en te reinigen water zijn geraamd aan de hand van voorlopige bemalingsberekeningen, de orde van grootte is aan~ gegeve n - het freatisch grondwater en ook het grondwater uit het eerste watervoerende pakket wordt gereinigd in een mobiele zuiveringsinrichting e n ~ wordt vervolgens geloosd op de riolering ter plaatse . Type en dimensie van de zuiveringsinstallatie zullen nader worden bepaald in fase 3 van het aanvullend saneringsonderzoek. De kosten voor grondwaterreiniging ~ zijn geraamd aan de hand van het onderzoek 'Reiniging van grondwater van voormalige gasfabrieksterreinen' van V .R.O.M. - de kosten voor bemaling zijn all-in, dat wil zeggen in bedrijf stellen en ~ houden, energie, onderhoud, bewaking en afschrijvin g - de duur van de sanering van het freatische grondwater zijn voor de multifunctionele (variant 1) en functionele sanering (variant 3 .1) indicatief geraamd op twee jaar . Bij de overige varianten is uitgegaan van ee n ~ 'oneindige' grondwateronttrekking- en reinigin g - voor de bewaking van het grondwater is een jaarlijks bedrag aangehouden van f 15 .000,00 (bemonstering, analyse, coórdinatie en onder~ houd~afschrijving peilbuizen) . Bij de multifunctionele sanering (variant . 1) en functionele sanering (variant 3 .1) is een bewakingsduur aangenomen van twee jaar. Bij de overige varianten duurt de bewaking'oneindig' ~ lang . - bij de multifunctionele (variant 1) en functionele sanering (variant 3 .1) is geen rekening gehouden met additionele pompperiode n ~ - bij de nazorg is een p .m.-post opgevoerd voor juridische en organisatorische aspecten .

~

~

~

32

.

~

.

.

~

, 7 .3 Beschrijving saneringsvarianten diep grondwate r

~

7.3.1 Geohydrologische modellerin g

~

Algemeen Voor de bepaling van de ligging van de onttrekkingsmiddelen, de groott e - van de debieten en de verlagingen is gebruik gemaakt van het grondwater stromingsmodel 'MODFLOW' . Een technische beschrijving van dit model is ~ weergegeven in bijlage 2. Geohydrologische opbouw ~ De hoogte van het maaiveld in het modelgebied varieert van 1,80 mN.A.P. in het westen, oplopend tot 0,40 m- N .A..P. De geologische opbouw en de daaruit voortvloeiende geohydrologische schematisering zijn opgestel d ~ aan de hand van de beschikbare gegevens uit vorige onderzoeken en de grondwaterkaart van Nederland ('s-Gravenhage 30D ; 30 Oost, Utrecht 31 West) . Samengevat ziet het geohydrologische schema er als volgt uit : ~ l. een deklaag met freatisch grondwater . Deze deklaag bestaat uit een matig tot slecht doorlatende laag afgewisseld met goed doorlatende lagen. De deklaag heeft over het algemeen een dikte van circa 10 m en bestaat overwegend uit klei, veen en slibhoudend zand . De deklaag van ~' het noordwestelijke deel van het modelgebied is het stroomgordelgebíed van de Oude Rijn en is deels zandig ontwikkel d 2 . onder dezé deklaag bevindt zich het eerste watervoerende pakket, be~ staande uit fluviatiele zandige afzettingen van de formaties van Urk, Sterksel en Kreftenheye . De dikte van dit pakket varieert over het algemeen van 20 tot 40 m ~ 3. een semi-doorlatende laag, die de scheidende laag is tussen het eerste en het tweede watervoerende pakket . Deze scheidende laag bestaat uit kleiige en slibhoudende afzettingen van de formatie van Kedichem . ~ De dikte van deze laag varieert tussen 5 en 10 m 4 . het tweede watervoerend pakket wordt gevormd door de formatie van Harderwijk en de zandige afzettingen van de formaties van Kedichem, ~ Tegelen en Maassluis . De dikte van dit pakket varieert tussen 75 en 80 m . de laag onder het tweede watervoerende pakket is als de basis van he t 5 ~ geohydrologische systeem te beschouwen . , Geohydrologische parameters ~ De weerstand van de deklaag, kan sterk variëren en is voornamelijk afhankelijk van het voorkomen van klei- en veenlaagjes . Over de weerstand van de deklaag, is weinig bekend . ~I~ Voor de transmissiviteit (kD-waarde) van het eerste en tweede watervoe- ,(~ j ~~ rende pakket is respectievelijk 1 .250 en 2.000 m2~d aangehouden. Uit een ~' ~ pompproef, uitgevoerd te Hazerswoude Rijndijk blijkt, dat een gecombi- Q'" ~' neerde weerstandswaarde (weerstand van de dek- en scheidingslaag eerst e ~ en tweede watervoerende pakket) van circa 65 dagen kan worden aangehouden.

~

-

1,, 33

~

~

~

'

.

Grondwaterstroming

-

Vanwege het infiltrerend karakter van de Oude Rijn voedt de rivier het ~ eerste watervoerende pakket, immers de stijghoogte ligt ruim 2,5 m onder het peil van de Oude Rijn . De stroming van het grondwater in het eerste watervoerende pakket is in het algemeen naar het zuidwesten gericht . D e ~ stromingsrichting van het grondwater ter plaatse van de verontreiniging is afhankelijk van het verhang van het grondwater en kan worden afgeleid uit de beschikbare grondwaterstandsgegevens . Voeding van het grondwate r ~ vindt plaats via neerslag en infiltrerend Rijnwater. In de deklaag vindt voornamelijk verticale stroming van grondwater plaats . ~ Afhankelijk van de weerstand van de deklaag en de grootte van het neerslagoverschot kunnen de freatische grondwaterstanden hoger liggen dan de grondwaterstijghoogten in het eerste watervoerende pakket . ~ Modelberekening ~ Modelopzet . Het voor de berekeningen gehanteerde modelgebied is 1,5 km bij 1,5 k m ~ groot. Over het gebied is een grid aangebracht met een gridgrootte van - 100 x 100 m . Ter plaatse van de asfaltfabriek is een gridve~jning toegepast tot 30 x 30 m.

~ Overeenkomstig de geohydrologische situatie is in het model vóor het eerste watervoerende pakket een kD-waarde gehanteerd van 1 .250 mZ~d . Voor de transmissiviteit van het tweede watervoerende pakket is een kD-waarde ~ van 2.000 mZ f d ingevoerd . Voor de verticale weerstand van de scheídende laag tussen de twee watervoerende pakketten is een waarde gehanteerd van 115 dagen. ~ ' ~~" Calibratie

~,na` ll-z s"o~a~e .,, ~"l` ~~rz~~2~... ~ -~``u„ ., do rc-c . G.-. - ~, q ..~. ~-zo. ; ~.~C ac

.

De calibratie van het model is gebaseer~ op de peilbuiswaarnemíngen, die ~ rondom de asfaltfabriek zijn verricht in 1985, 1990 en 1991 . De calibratie heeft plaatsgevonden aan de hand van de gemiddelde waarde van deze peilbuiswaarnemingen . Dit wiI zeggen voor gemiddelde hydrologische en meteorologische omstandigheden . Voor de locatie van peilbuizen word t ~ verwezen naar tekening 31738-V-6 . Zie voor vergelijking van de berekende en gemeten stijghoogten tabel2 . ~

Tabe12 : Vergelijking van de gemeten- en de berekende stijghoogten (tén opzichte van N.A.P.)

~

nr,

Péiltruis ! Berekeridr '' '' stijghoogte : 29 ján 1985 14 feb 1985 20 mrt 1985 18 apr 1985 19 jun I990 24 mei 1991 mct MOD-:

, ~

Il

-3,16

-3,23

i'

r T?IAW

-3,3b -3,24 -3,09 -3,25 -3,15

II1 -3,17 -3,24 -3,33 -3,22 -3,13 -3,25 IIIl ~

Vl

-

-

yIl

-3,13

-3,62

VIIl ~

-

-3,07

VIIIl

-

-

-

-3,28

-3,73

-3,03

~

,

3 4

-3,60

-3,08

-3,17

IXl -3,18 Xl -3,80 ~

-3,19

-3,10

-3,28 -3,28

-3,35 -3,75

'

~

~

Tabe12 : . Verg eli'kin emeten- en de berekende stijghoogten (ten J van g de g

opzichte van N .A.P.) (vervolg) ~

Péílbws , . nr.

-

.

29 jan 1985 14 fe6 1985 ~

XIl

-

XIIl ~

E2

-3,04

;: . .

.

-. ..

. ~sekeridef

sti18hoogte .20 mrt'1985 .18 apr 1985 ' 14 jun 1990 ' 23 mei 199I mét MCIA; . i PLOW

-

-

-

-3,20 -3,16

-3,15 -3,21

-3,23 -3,11 -3,02 - -3,0 7

-3,13

7C

-3,12

-3,17

-3,26

-3,17

-3,07

-3,21

-3,11

C1

-3,15

-3,24

-3,34

-3,24

-3,10

-3,21

-3,18

~

Dit gecalibreerd model wordt in het vervoIg als de uitgangssituati e ~ beschouwd . In bijlage 3 is het (gecalibreerde) isohypsenpatroon weergegeven . Ten opzichte van deze uitgangssituatie worden de verschillende saneringsvarianten vergeleken. ~ -

7.3.2 Saneringsvarianten

~

Locatie onttrekkingsmiddelen Ter sanering van de grondwaterverontreiniging zullen zeven deepwells wora~ den geplaatst : een deepwell op het NAF-terrein en zes in het buitengebied . ~ De afstand tussen de onttrekkingsputten in het buitengebied bedraagt circa 100 m. ~ Onttrekkingsdebieten en verlagingen Bíj de bepaling van het aantal onttrekkingsmiddelen en de onttrekkingsde~ bieten is rekening gehouden met : - de capaciteit van de riolering ( 50 à 60 m'~uur} - doorspoeltijd van het verontreinigd gebied . Het onttrekkingsdebiet van de deepwell ter plaatse van het NAF-terrein bedraagt circa 10 m'~uur, van de overige (6) deepwells bedraagt het debiet ieder circa 7,5 m3~uur. Het totale saneringsdebiet komt daarmee op circa 5 0 ~ à 60 m'~uur. In bijlage 4 is het gewijzigde isohypsenpatroon weergegeven . De verlagingen van de stijghoogte bedragen globaal 15 à 25 cm (bijlage 5) . Bij verlagingen in die orde van grootte worden geen ontoelaatbare zettingen verwacht . ~ ~

Saneringsduur ~ De mobiliteit van een verontreiniging in het grondwater wordt voornamelijk bepaald door de verdelingscoëfficiënt die de verdeling van de verontreiniging tussen grond en grondwater weergeeft . De verdelingscoëfficiënt is sterk

~ afhankelijk van de oplosbaarheid van een stof en het organisch stofgehalte van de bodem . Het organisch stofgehalte van het eerste watervoerend pakket is aangenomen op 0,2~10 . Voor benzeen kan, bij een organische stofge~ halte van 0,2~10, uit de literatuur een verdelingscoëfficiënt van 0,12 worden i afgeleid . De snelheid waarmee benzeen zich ín de bodem beweegt bedraag t dan circa 0,6 ~` snelheíd van het grondwater . ~

,.

35

-

~

--

~

I

~

~ ~ . t De saneringsduur , van de benzeenverontreiniging in het gebied buiten he

voormalige NAF-terrein kan nu op basis van stroombaanberekeningen inge'~ schat worden op twee à vier jaar. Voor het NAF-terrein is de grondwaterverontreiniging met naftaleen maat~ gevend voor de saneringsduur. De snelheid waarmee naftaleen zich in de bodem beweegt ligt in de orde van 0,05 à 0,2 ` snelheid van het grondwater . De doorspoeltijd van de grondwaterverontreiniging bedraagt circa 0,25 à 0, 5 ~

jaar ; de saneringsduur komt hiermee op vier à acht jaar . Zuivering en lozing bemalingswater

~

Het opgepompte grondwater zal via aan te leggen ondergrondse leidingen naar een zuiveringsunit worden geleid en na een voorbehandeling worden - geloosd op de riolering in de Prins Hendrikstraat . Voor de zuiveringsduur ~ van het bemalingswater afkomstig uit het buitengebied is voorlopig uitgegaan van een periode van twee jaar, voor het NAF-terrein is uitgegaan van een zuiveringsduur van vijf jaar . In de derde fase van het saneringsonderzoek zal de zuiveringsduur worden ingeschat met behulp van het program~ ma SORTRAN . De resterende tijd behoeft alleen een beperkte voorbehandeling (zandvang) te worden toegepast alvorens lozing plaatsvindt . ~

Nazorg

Na afronding van de grondwatersanering zal, met name bij de functionaliteitsvariant van de grond, gedurende een bepaalde periode controle van de ~ grondwaterkwaliteit plaats moeten vinden . Hiertoe zal een monitoringssysteem worden geïnstalleerd en periodiek bemonstering en analyse van het grondwater in het eerste watervoerende pakket plaatsvinden . Bij overschrij~ ding van tevoren vastgestelde concentraties, dienen aanvullende maatregelen te worden genomen . De nazorg zal met name betrekking hebben op dé grondwaterverontreiniging met PAK onder het NAF-terrein . . ~

7.3.3 Isolatievarian t

~ De isolatievariant richt zich op de grondwaterverontreiniging onder het NAF-terreín ; het overige grondwater wordt gesaneerd . ~

Ter geohydrologische isolatie van de verontreiniging onder het NAF-terrein wordt een deepwell aangewend. Het onttrekkingsdebiet bedraagt circa 2 à 4 m'~uur.

Naar verwachting zullen de concentraties verontreinigende stoffen in het bemalingswater niet voldoen aan de lozingseisen van het Hoogheemraad~ schap Rijnland . Een zuivering van het bemalingswater is derhalve noodzakelijk . Gezien het (semi)-permanente karakter van de zuivering verdient een biologische behandeling van het bemalingswater de voorkeur.

~

~

~ ~

'

36

, I

~

~ ~

~

.

7.3 .4 Glabale kostenramin ge n Globale kostenramingen voor de saneringsvarianten van het diepe grondwater zijn gepresenteerd in bijlage 7 .

In

de kostenraming voor de isolatievariant zijn de kosten voor onderhoud en afschrijving van de installatie, reiniging en lozing van het bemalingswater, en de milieukundige begeleiding gekapitaliseerd .

t In de kostenramíng voor de functionaliteitsvariant is uitgegaan van een zuiveringsduur van het bemalingswater van twee jaar afkomstig van he t ~ buitengebied en vijf jaar voor het bemalingswater afkomstig uit de deepwell ter plaatse van het NAF-terrein. ~

In

de raming is rekening gehouden met de gekapitaliseerde kosten van monitoring na sanering .

Voor een raming van de reinigingskosten is gebruik gemaakt van het deel~ rapport 'Reiniging van grondwater van voormalige gasfabrieksterreinen' uit de reeks Bodembescherming (V.R.O .M., 1986, SDU, Den Haag) . Opgemerkt wordt dat voor beide varíanten de reinigingskosten een groo t ~ deel van de totale kosten vormen .

~

~

~

~

~

~

~

~

~

~

,

3?

~

~

.

..

8 Saner~ngsonderzoek waterbodem Oude Rijn

~

.

.

.

8 .1 Verontrein~gingssituatie en samenvatting risico-evaluatie

t In 1983 heeft het Hoogheemraadschap van Rijnland een oriënterend onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van de onderwaterbodem in de Oud e ~ Rijn. Uit dit onderzoek bleek dat de waterbodem ter hoogte van het bedrijfsterrein van de NAF sterk verhoogde gehaltes aan PAK bevatte .

~

~

Naar aanleiding van dit onderzoek werd in 1985 een nader onderzoek uitgevoerd. De onderzoekslocatie werd verdeeld in drie zones . De ligging van de zones ten opzichte van het bedrijfsterrein waren als volgt gesitueerd : - zone A stroomopwaarts - zone B ter hoogte van het bedrijfsterrein - zone C stroomafwaarts.

.~ De waterbodem van de Oude Rijn bleek over een lengte van 600 m sterk verontreinígd te zijn. De verontreiniging strekte zich daarbij uit over de hele breedte van de Oude Rijn . In deelgebied A bedroeg de dikte van d e ~ verontreinigde toplaag maximaal 0,20 m . In deelgebied B bleef de dikte van de verontreinigde toplaag beperkt tot 0,15 m . ~ De verontreiniging is in horizontale richting niet duidelijk afgebakend . Naar de huidige achtergrondgehalten aan PAK in de waterbodem van de Oude Rijn is (nog) geen onderzoek verricht . ~ Tijdens de risico-evaluatie van het nader onderzoek is aandacht besteed aan: - het blootstellingsrisico ~ - verspreidingsrisico. Door de consumptie van verontreinigde vis en de directe contactmogelijkhevan oeverrecreanten met de verontreiniging bleek een reëel blootstellingsrisico aanwezig. Een verspreiding van de verontreiniging naar vak B was ten tijde van het onderzoek al aangetoond . Saneringsmaatregelen ble~ ken derhalve noodzakelijk. ~

den

Conclusies oriënterend en nader onderzoek ~ Ten aanzien van het uitgevoerde waterbodemonderzoek zijn een aantal kanttekeningen te maken : 1. in horizontale richting (zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts) is de ~ verontreiniging niet duidelijk afgebaken d 2. de achtergrondgehalten aan PAK in de waterbodem van de Oude Rijn zijn niet beken d ~ 3. ook stroomopwaarts zijn verontreinigingen aangetroffen 4. het is niet geheel duidelijk in hoeverre de PAK-verontreiniging (met name stroomopwaarts) door de NAF is veroorzaak t , 5. er is geen duidelijke terugsaneerwaarde vastgesteld .

~

38

! I

,

~~

,

8.2 Normering Derde Nota Waterhuishoudin g

~ ~

~

~

~

Ten aanzien van de waterbodemkwaliteit is in de Derde Nota Waterhuishouding sprake van een viertal kwaliteitsniveaus ; streefwaarde, de algemene milieukwaliteit 2000 (AMK 2000), de toetsingswaarde en de signaleringswaarde. Op basis van dit normeringsstelsel kan de waterbodem in vijf kwaliteitsklassen worden ingedeeld : Klasse 0 : gehalte aan verontreinigende stoffen overschrijden de streefwaarde niet Klasse 1 : gehaltes aan verontreinigende stoffen liggen tussen de streefwaarde en AMK200 0 Klasse 2: gehaltes aan verontreinigende stoffen liggen tussen de AMK2000 en de toetsingswaard e

Klasse 3 : gehaltes aan verontreinigende stoffen liggen tussen de toetsing~ en signaleringswaard e Klasse 4 : gehaltes aan verontreinigende stoffen overschrijden de signaleringswaarde . ~ In tabel 1 worden de getalswaarden voor de AMK 2000, de toetsingswaarde en de signaleringswaarde genoemd . Aan de streefwaarde is nog geen getalsmatige invullíng gegeven . De genoemde waarden gelden onde r ~ standaardomstandigheden, waarbij de waterbodem een organisch stofgehalte van 10 gewichtsprocenten en een lutumgehalte van 25 gewichtsprocenten bezit . Bij een afwijkend organisch stof- en~of lutumgehalte moeten de nor~ men worden herleid. Voor PAK is de herleiding afhankelijk van het organisch stofgehalte . In de ~ onderhavige situatie is gerekend met een organisch stofgehalte van 15 gewichtsprocenten . Dit gehalte is gebaseerd op een waterbodemonderzoek van het Aarkanaal door Provinciale Waterstaat Zuid-Holland (1984) . De herlei~ de waarden zijn eveneens in tabel3 opgenomen . Tabe13 : Standaard en herleide waarden voor de AMK 2000, de toetsings~ en de signaleringswaarde volgens de derde Nota waterhuishouding Páramefér AMI~ 2004 ' Tcetsingswaarde Signaalteiníqngs- . ' waacdé ~

Stan. mg~kg

Hert . Stan. Herl. Stan. Heri. mgJkg

mg~kg mg~kg

mg~kg

mg~kg

Benzo(a)antraceen 0,05 0,075 0,80 1,20 3,00 4,50 0,05 0,08 Q,80 1,20 3,00 4~ 0

~ Benzo(ghi)peryleen

Benzo(a)pyreen 0,05 0,08 0,80 1,20 3,00 4~0 Fenantreen 0,05 0,08 0,80 1,20 3,00 4,50 ~ Indeno(123cd)pyreen 0,05 0,08 0,80 1,20 3,00 4,5 0 Pyreen 0,05 0,08 0,80 1,20 3,00 4,50 Dibenzo(ah)antraceen 0,05 0,08 0,80 1,20 3,00 4~0 ~

Antraceen

0,05 0,08 0,80 1,20 3,00 4,50

Benzo(b)t7uoranteen 0,20 0,30 0,80 1,20 3,00 4,50 Benzo(k)tluoranteen 0,20 0,30 0,80 1,20 3,00 4,50 ~

0,80 1,20 3,00 4,50 0,05 0,08 Chryseen Fluorantheen 0,30 0,45 2,00 3,00 7,00 10,50 PAK-totaat 1,35 2,05 14,00 21,00 52,00 T7,0 0

~

39

~

~ ~

~

~ Tijdens het nader onderaoek van het Hoogheemraadschap van Rijnland i s

gebleken dat de waterbodem in van de zones A en B gehaltes bevatte, die ~ de (herleide) signaleringswaarde overschreden . Er zijn geen gehaltes aangetroffen, die voldeden aan de (herleide) AMK 2000 .

~ ~

8.3 Terugsaneerwaard e De

te hanteren terugsaneerwaarde is sterk afhankelijk van de achtergrondgehalten aan PAK, die in de waterbodem van de Oude Rijn worden aangetroffen . In onderhavig saneringsonderzoek is uitgegaan van een verwijderin g ~ van alle verontreinigingen met een concentratie hoger als de signaleringswaarde. Deze hoeveelheden zijn in feite echter als een minimum hoeveelheid te beschouwen . Om een reële inschatting van de te verwijderen hoe~ veelheden te maken zal de verontreiniging tot de huidige achtergrondgehalten moeten worden afgebakend (paragraaf 8 .7). ~ De te baggeren hoeveelheden zíjn vooralsnog gebaseerd op het nader onderzoek 'Kwaliteit onderwaterbodem Oude Rijn' van het Hoogheemraadschap van Rijnland uit 1985 . Daarbij worden de zones A(ongeveer 15 .000 m2) en B(ongeveer 10 .000 mZ) uitgebaggerd . In het onderhavige sanerings~ onderzoek is uitgegaan van een baggerdiepte van 0,30 m respectievelijk 0,25 m. De totale in-situ-hoeveelheid bedraagt 7 .000 m'. De baggerspecie valt volgens de Derde Nota Waterhuishouding op basis van het PAK-gehalte in ~ kwaliteitsklasse 4 .

,

8.4 Saneringstechnieken 8.4.1 Inleiding

~ Voor de sanering van verontreinigde waterbodems bestaan twee methoden : - in-situ technieke n

~ Bij deze aanpak kan onderscheid worden gemaakt in immoblisatie, isolatie en in-situ-reiniging . Met in-situ technieken, zoals immoblisatie en reiniging, bestaat met name ten aanzien van het saneringsrendement en ~ resultaat weinig ervaring . Deze technieken worden daarom verder buiten beschouwing gelaten. Civieltechnische isolatie door afdekking van de verontreiniging met een ' kunststoffolie of natuurlijke materialen (zoals klei) lijken geschikt . Door de erosieprocessen, die in de Oude Rijn optreden, is de duurzaamheid van dergelijke oplossingen echter beperkt . Bovendien zal extra aandacht ~ moeten worden besteed aan een nazorgsystee m - verwijderingstechnieke n Deze methode bestaat uit het baggeren, transporteren en verwerken van de verontreinigde waterbodem . Door de verontreíniging te verwijderen is ~ na de sanering geen nazorgsysteem noodzakelijk . De kosten van deze methode worden in hoofdzaak bepaald door de behandeling en verwerking van de verontreinigde baggerspecie . ~

I

~i ~

~

40

~

I

~

~

In

~

terbodem de voorkeur, vanwege de nadelen verbonden aan isolatie . Met name de beperkte duurzaamheid van een afdekking en de noodzaak van nazorg .

'

de onderhavige situatie verdient verwijdering van de verontreinigde wa-

8.4 .2 Verwijderingstechnieken

~

Eisen en randvoorwaarden Tijdens het baggeren van de verontreinigde waterbodem dient aandacht worden besteed aan : ~ 1 . mors Treedt op tijdens het wassen van transportbakken op de saneringslocatie . Ook kan mors optreden onder invloed van AMOB (arm mengsel over~ boord) . Door het morsen van baggerspecie kunnen de aanwezige verontreinigingen zich mogelijk verspreiden . Mors moet dus zoveel mogelijk worden voorkomen ~ 2. vertroebelin g Wordt veroorcaakt, doordat tijdens het baggeren de waterbodem wordt losgewoeld of -gespoten zodat verontreinigde fijne slibdeeltjes in suspensie gaan . Hierdoor kunnen verontreinigingen zich mogelijk stroomaf~ waarts verspreiden 3 . nauwkeurighei d

~

Onnauwkeurigheden tijdens het baggeren kunnen enerzijds leiden tot een onvoldoende saneringsresultaat (indien te weinig wordt gebaggerd), anderzijds tot onnodig hoge kosten (indien teveel wordt gebaggerd) .

' Voor de verwijdering van verontreinigde waterbodems zijn op basis van deze eisen recentelijk een aantal baggertechnieken ontwikkeld . In principe komen mechanische en hydraulische baggertechnieken in aan~ merking. Mechanische baggertechnieken kunnen bestaan uit een grijperkraan of een ~ milieuvizierbak . Mechanische systemen zijn bij uitstek geschikt voor het baggeren van vaste waterbodems . De fíjne sliblaag blijft daarbij in de meeste gevallen achter . Wanneer dit materiaal het sterkst verontreinigd is wordt het beoogde saneringsresultaat niet behaald . De geschiktheid van mechani' sche systemen voor de waterbodemsanering in de Oude Rijn kan met behulp van een 'fingerprint-onderzoek' worden bepaald . Indien uit dit onderzoek blijkt dat de verontreiniging zich niet concentreert in het fijne maar i n ~ het grove materiaal kunnen dergelijke systemen alsnog in beschouwing worden genomen . . ~ Hydraulische systemen zijn voorzien van een zuigbuis waarlangs de baggerspecie van de bodem wordt opgezogen . Tijdens het baggeren met dergelijke systemen kan zowel de vaste waterbodem als de dunne sliblaag (toplaag ) ~ worden verwijderd . Nadeel van hydraulische systemen is echter dat tijdens baggeren veel water aan de specie moet worden toegevoegd . Na het baggeren met hydraulische systemen zal de baggerspecie ontwaterd moeten wor- ' ~ den.

~

~

41

~

~ Tenslotte wordt opgemerkt dat mechanische systemen momenteel veela l

worden toegepast in combinatie met slibschermen . Op deze manier wordt ' vertroebeling en mors zoveel mogelijk beperkt . Bij hydraulische systemen worden in een aantal gevallen vizieren toegepast zodat slibschermen achterwege kunnen blijven . '

8.5 Voorbehandeling en verwerkingsmogelijkheden ~ Voorbehandeling Indien de verontreiniging geconcentreerd is in een bepaalde fractie kan na ~ het baggeren een fractiescheiding worden toegepast . Het uitgangspunt van een fractiescheiding is het verkrijgen van een zo groot mogelijke schone of licht verontreinigde deelstroom (meestal de grove fractie) en een kleiner e ~ sterk verontreinigde deelstroom (meestal de fijne fractie) . Om het rendement van scheidingstechnieken te bepalen kan een 'fingerprint-ondetzoek' worden uitgevoerd . Het nut van fractiescheiding voor de verontreinigd e ~ baggerspecie in de Oude Rijn is door de aanwezigheid van teer- en asfaltresten echter twijfelachtig . Ontwatering van de baggerspecie met behulp van een of ineerdere zeef~ bandpersen is een mogelijke optie . De voordelen van ontwatering zijn : - beperking van de te transporteren hoeveelheid - beperking van de stortruimte ~ - beperking hoeveelheid stortwater - verkrijgen van steekvaste specie (droge stofgehalte van minimaa140 gewichtsprocenten, die in de meeste gevallen direct naar een stortplaats ~ kan worden afgevoerd (geen tijdelijk depot noodzakelijk) . Hydraulische systemen, zoals de milieuschijfbodemcutter, kunnen tijdens het . ~ baggeren de volgende mengselconcentraties bereiken : - voor fijn materiaa170 tot 100 volumeprocenten - voor grof materiaa130 volumeprocenten .

' In de onderhavige situatie is uitgegaan van een maacimale mengselconcentratie van 40 vololo . Dit houdt in dat tijdens het baggeren op iedere 0,4 m3 ~ te baggeren waterbodem 0,6 m3 water zal worden toegevoegd . Bij deze concentratie zal de vrijkomende baggerspecie een watergehalte van 90 volumeprocent bezitten (zie bijlage 6) . Bij ontwatering met behulp van een zeefbandpers kan het watergehalte van de baggerspecie teruggebracht wor~ den tot 80 volumeprocent (steekvast) . Om het materiaal steekvast te storten kan derhalve de inzet van een zeefbandpers worden overwogen . ~ Behalve mechanisch kan de specie ook natuurlijk worden ontwaterd in een ~ tijdelijk depot. Daarbij kan onderscheid gemaakt worden in een natuurlij k depot en een consolidatiedepot. Ontwatering in een natuurlijk depot berust ~ op de uitdamping van het poriënwater . Voor deze methode is echter een . aanzienlijke oppervlakte benodigd, omdat de specie in dunne lagen moet worden gestort . Ontwatering door consolidatie in depot vraagt minder ruim~ te omdat de specie in meerdere lagen kan worden gestort . De benodigde I oppervlakte is echter nog aanzienlijk.

~

,

42

~

,

Aangezien de vrijkomende baggerspecie volgens de Derde Nota Waterhuis-

houding valt ín kwaliteitsklasse 4 zal een tijdelijk depot moeten voldoen aan i~ de IBC-criteria . Bovendien vormt het vinden van een geschikt terrein binnen de provincie Zuid-Holland een probleem . ~, ~ .

Transpor t

Steekvaste specie kan vervoerd worden door middel van rijdend of varend transport . Voor rijdend transport kunnen vrachtauto's ingezet worden. Voor de kostenraming is ten aanzien van de transportafstand uitgegaan van 40 een der eli'ke km. De kosten bedra en voor g g J afstand inclusief laden circ a f 12,OO~ton . De transportkosten voor varend transport zullen naar verwachting hoger uitvallen .

~

~

Verwerking I' Voor de reíniging van baggerspecie met verhoogde gehaltes aan PAK zijn momenteel een aantal biologische en thermische reinigingstechnieken in ontwikkeling . De meeste worden echter (nog) niet op praktijkschaal toegepast. In dit saneringsonderzoek is daarom uitgegaan van berging onder IBG ' criteria .

8.6 Sanerin svariant g

~

Voor het ba~eren van de verontreini gde waterbodem in de Oude Rijn is ~ op basis van de bovenstaande overwegingen gekozen voor een hydraulisch systeem (bijvoorbeeld milieuschijfbodemcutter) . een reëele prijsvergelijking te krijgen met de kostenraming van het saneringsonderzoek yI'errein voormalige asfaltfabriek, Alphen aan den Rijn' (Interim rapportage, Ingenieursbureau Oranjewoud B .V., mei 1986) is uitge~ gaan van 7 .000 m' te baggeren waterbodem (paragraaf 8 .3).

~

Om

Bij een mengselconcentratie van 40qo zal tijdens het hydraulisch baggeren ~ van 7 .000 m' waterbodem 17.500 m' specie vrij komen . Als voor de waterbodem uitgegaan wordt van een in situ droge stofgehalte van 50 gewichtsprocenten zal de baggerspecie een droge stofgehalte van 25 gewichtsprocenten bezitten. Door ontwatering met een zeefbandpers kan dit gehalte worde n ~ verhoogd tot 40 gewichtsprocenten . Na ontwatering blijft 9 .550 m' steekvaste baggerspecie over (zie bijlage 6) . . Aangezien de specie WCA-plichtig is, zal afvoer naar het WCA-depot van ' . de Noord-Oostabtspolder te Rotterdam plaats moeten vinden (stortkosten f 110,00 per ton) . Voor de afvoer wordt gebruik gemaakt van rijdend trans~ port. In totaal zal na toepassing van de zeefbandpers 12 .750 ton steekvaste baggerspecie moeten worden gestort.

~

~

~

'

i

43

1

~

~

-

.

8.7 Aanbevelin g en ~

~ Het onderhavige saneringsonderzoek voor de waterbodem van de Oude Rijn is gebaseerd op een aantal aannames. Tijdens de uitwerking van het saneringsplan verdient het aanbeveling aan de volgende aspecten nader ~ aandacht te besteden : - de uitgangspunten saneringsonderzoek (achtergrondgehalten Oude Rijn, horizontale afbakening verontreiniging, fingerprintonderzoek ) ~ - de te hanteren terugsaneerwaarde - de te baggeren hoeveelheden.

~

~

~

~ ~ ~

'

~

~

~

i ~ 1 ~ ~

,

~ 44

,

.

, 9 Indicatieve beoordelin varianten g ~ In onderstaande tabel zi'n de sanerinJ svarianten g obaal ~ etoetst g aan beoordelíngscriteria, samengevat onder de noemer techniek, milieuhygiëne, maat' schappij en financiën . Een meer gedetailleerde afweging van de verschillende varianten, waarbij de afwegingscriteria verder worden uitgewerkt, volgt in fase 3 van het saneringsonderzoek . Onderstaande is deze nadere uitwer~ king van de afwegingscriteria weergegeven. Op dit moment wordt dez e globale toetsing voldoende geacht voor het maken van een keuze van varianten die in fase 3 verder zullen worden uitgewerkt . Een positieve beoor~ deling is aangegeven met een f, een negatieve beoordeling met een - . Variant 1 :1; ! Beoordelingscriterium Techniek ' Milieuhygiëne

1 .2 2 '3.1 3:2:

- - f f f ~- ~f f f f f - f -

Maatschappij f t f f Financiën -- -~ ~ ~~ ' ~vt o . .. c~wa~Qrt c~.ce

~

'

,?

f

f

f -

f

~ ~j . ~?j ;~,~~ ~~,,.,~ . ~ ,...:1~ ~o ~ ..,:h . .

.

Varianten : 1.1 Multifunctionaliteitsvariant ('droog') 1.2 Multifunctionaliteitsvariant ('nat') 2. IBC-varian t 3.1 Functionaliteitsvariant 3.2 Leeflaagvarian t

~ Nadere uítwerking beoordelingscriteria 1 . Techniek

. beschikbaarheid nodige kennis en ervaring . geschiktheid van de methode(n) aangeven a) gesteldheid bodem en grondwate r b) type verontreinigin g ' c) verspreíding en concentratie van de verontreiniging d) dieptebereik . geohydrologische en grondmechanische consequenties voor de omge' ving . overige civieltechnische knelpunten en randvoorwaarden . flexibiliteit van de uit te voeren sanerin g . veiligheid voor uitvoerders van de sanering ~ . hinder en overlast tijdens de sanering . . ~

~

~

2. Milieuhygiëne . bedrijfszekerheid (- kans op verspreiding) . controleerbaarhei d . resterende verontreinigin g . risico's van potentiële verspreídin g . Mogelijkheid tot snel en doeltreffend ingrijpen bij falen .

~ . ,

'

45

~

~

3. Financiën

. kosten voorbereiding en uitvoering (inclusief schadevergoedingen) . beheers- en onderhoudskoste n . kosten bij calamiteite n . wijziging waarde grond locatie door sanerin g . wijziging waarde grond omgeving door sanering .

~

'

4. Maatschappij . periode voorbereiding en uitvoering . duur monitoring na uitvoering . bestuurlijke aandacht . risico-acceptatie terreingebruikers . psycho-sociale consequentie s . bestemmingsmogelijkheden terrein na sanerin g . bestemmingsmogelijkheden omgeving na sanering .

'

~

~

i 1 i 1 ! 1 1 1 1 1 i ,

'

.

.

~ 46

,

C

~(MO(OD

-

,

~

m

O T

~

T

0~0

T

f~C`~Ó~Ó OMO (p cp M (D M t~ (D N N

T

~

T

O~~

Q

~

r~

O

(~D .- a0

~

~

~

~

~i

T

n

:~

~

~

f~

~

f~ t0 O tn tn r DO N O CO c'7 }U~i c7 p~ ~ 07rnc0 N C~O(MO(~t~DCOD N cN ,

. C~ p

'

m

M

M

C O

y

N

N

N

N

N '

C M

~

O N

C

'

~

~

~

.

~

5

c~v

~i Tc`~

.-

~ m C

e`~ T

O

C

,

C

O

c~

p U E

I~

d

:~i

~

~

~

QO

N

c0

N

In

~t

tt

rn

ceD ~

N cD 00

O

N N

N N

M

Mí~--eT~- C'7 ~O~Oí~ ~ ~ ~ Ó N

~

~

p

p

~

(~

C

Q~

C

'

~

O(~

tn

o0

tn

M

O

Ó

M

1~

e-

f~

C~r1 N

00

tD

~

~

C C n- a ~

~ á '

j ~

.~

ai Y

N

~

zi :

~

j : m N

~

O

~ '

~ O ~ :

'

O

`n

E

~C O C '

N

a

~

,

'

T

7

~

1

r

C .

C

~

O O N M

r

O

V

~

~ MW (~O N ~ur]CN7N r C~~

~ ~ C ~ ~ p p (D

~

~

~

o00 ~ ~D (D

O

~ ~

V

~

v

~

~ ~ (~ C1 C óÓM N O~OW~~Ó a i p O CONN ~ ~cTDOtO~

~ ' a ~ ~7

v

~ C

~

fU

~ N

~

N

Ó

~C ~ C ~ tA CO ~A o0 tO CO c~ c0 O O~ 00 .- inrnchOO o0 O c~ I~rN ~ N j~ E ~R T T I~ ~ Oi CO Lfi ~ CO N '

O m ~

~

V

T

T

7

.o

~ ~ca ~

;

~

'

~

~

p

u~i

~

~n

~

~

.O

9 ' O ~ ~ M M N' Y p M N N N -C ~ U E c~ c~ co C N i~ ' ~ ~0 C C ~ co ; ~ p~' p . ~ ~ .~

'

ui

~

~

cro tTD tTD p r ~r

C M ~C t ~ ln Ln ~ T p ~ M M ~ v-

ln M

c~ CoD , U E tI), T-" ' 1

C

I

.~ N

~

á

,

'

~1

~

C

~

~

~E

~

i

~

E

~

~

~

.

~

c0

~E ~ ~ EEE ~ M EEEE t '~ p ~ p C ~ (b i

'

~

~

~

~

~~ ~~ EEE N~ EEEEN c ~ ~ rNM(Dr cpC ~ 3 .~ .9~, ~ rNC9 ; o o . ; I I t ó ~ t t t I I ó ó 2 ''~, a. ." fn O~- N F- C~ O T N M (D H I-- ~ .

-

'

: Aanwllend ondeacek voormalig NAF terrein te Alphen aan de Rijn Sijlage 2

' -Project Projectnr.

:

1601-31738

blad

1

~ T eli h in o cot het g p gro n r dwate r minstsm o gd oI e DFLO MO W

~ , Het ~model " dwat MODFLOW st ' s ls een odel numerlek dat gron o er ebouwd roming m pg is , uit modulen . Het model bestaat uit een hoofdprograrnma en een serie onafhankelijke~ , pakketten. Elk pakket heeft betrekking op een specífiek onderdeel van he t . geohydrologische systeem . Zo bestaan er pakketten voor de stroming van of naar een " . rivier of drain, voor de onttrekking van grondwater, voor de neerslag, voor een numeriekè ~ oplossingsmethode etc . " ~ De in hef model gebruikte numerieke oplossingsmethode is de eindige differentie methode . Hierop zijn tweé varíanten mogelijk welke in een pakket van het model "' - beschikbaár zijn. Dit zijn dè 'sterk impliciete' en de 'overrelaxatie' procedure . De keuze : voor de differentie methode heeft tot gevolg dat een te modelleren gebied, ten behoev e " van de berekeningen, onderverdeeld dient te worden in een netwerk van vierkanten en of ' rechthoeken, welke in het vervolg cellen worden genoemd . - : " De voor deze studie gebruikte pakketten worden in het kort toegelicht : r - 'Basís' pakket ". In het basispakket wordt een aantal algemene gegevens over het te modelleren gebied ingevoerd, zoals het aantal rijen en kolommen in het gebíed, het aantal watervoerende en , scheidende lagen, de beginvoorwaarden voor de berekeningen en de pakketten die in d e . berekening worden meegenomen . . :' 'Blok gecentreerd stromings' pakket

.

.

In dit pakket wordt aangegeven of de watervoerende lagen freatisch dan wel afgesloten " grondwater bëvatten. De afinetingen van de cellen worden aangegeven . ~ Bergingscoëfficiënten kunnen worden ingevoerd . Dé geohydrologische eigenschappen van de lagën, zoals" het doorlaatvermogen en de vertícale weerstand dienen hier te worden ópgegeven . Deze eigénschappen kunnen voor elke cel apart worden gedefinieerd . .

'

'Rivier'

pakket

~

'

-

.~ , Een rivier kan zowel grondwater uit de omgeving draineren als water infiltreren . Deze ~ ' wisselwerking tussen een rivier en het grondwater kan in het model verdisconteerd worden door toepassing van het 'rívier'pakket . ALs een rivier of een openwaterplas met een"vast ,- waterpell in een cel van het modél valt, wordt dit aangegeven in het rivierpakket . Tevens - worden de bodem van de rivier, het hydraulisch geleidingsvermogen naar het watervoe~' - rende pakket en het waterpeil in dë rivier opgegeven . ~ - 'Bron' pakket . , . '' Behalve het rivierpakket kunnen onttrekkingen in-het modelgebied worden gedeilnieerd . "- ~ Bronnen die water uit het modelgebied onttrekken (of water ínjecteren) kunne n - gedurende de simulatiëperiode meegenomen worden . Het aantal bronnen, de locatie van .' - de bronnen en het onttrekkings-debiet worden opgegevën . Verder wordt ook ópgegeven uit welke laag, water onttrokken wordt : -

.'

1 ,

~

. "

-.

.

. .

.

~~ . '~, .

',I

,

HS~BWM81~40697

i

i

'

' Project Projectnr.

: Aanwllend onderzcek voormalíg NAF ternin te Alphen aan de Ríjn Bijlage 2 :

1601-31738

blad

2

'

'Algemene grens stijghoogte' pakke t

' Hiermee kunnen stijghoogten buiten de rand van het modelgebied vastgelegd worden . De buitenste celwand van het model kent een toevoer (of afvoer) van water over de modelrand welke afhankelijk is van de vastgelegde stijghoogte en de conductíviteit buite n ' het modelgebied. Door de randvoorwaarden buiten de modelrand te leggen kunnen wijzigingen in de grondwaterstand over de rand van het modelgebied reiken . ~ Gebruik van het model MODFLO W

De pakketten die voor de berekening zijn gebruikt zijn : het basis-, blok gecentreerd stromings-, neerslag-, rivier-, bron-, en algemene grens ' stijghoogtepakket . Voor het gebied zijn een deklaag en twee watervoerende lagen gemodelleerd . De ' watervoerende lagen zijn van elkaar gescheiden door de aanwezigheid van een weerstandslaag . Alhoewel dit als basis voor de berekening heeft gediend is het belang van de deklaag ondergeschikt omdat men voornamelijk in het eerste watervoerendepakke t , geïnteresseerd is . Voor de deklaag is in de berekening een K,~-waarde van 5 m~d en een weerstandswaarde dat varieert tussen 200 en 4000 dagen aangehouden . Het rivierpakket is toegepast voor de permanente watervoerende watergang namelijk de ' Oude Rijn . In het neerslagpakket is een netto aanvulling van het freatisch grondwater van 200 mm per , jaar opgegeven .

Modelnauwkeurigheid ~ De factoren die naast de invoergegevens de nauwkeurigheid van de berekening beïnvloeden worden in het navolgende besproken . ' Calibratie De afwijking ven het isohypsenpatroon uit de modelberekening ten opzichte van peilbuíswaarnemingen die rondom de asfaltfabriek zijn verricht in 1985, 1990, en 1991 ,

' vormen de basis van de calibratie . Met andere woorden, de calibratie heeft plaatsgevonden aan de hand van de gemiddelde waarde van deze peilbuiswaarnemingen omdat stationaír gerekend is . ' Afbreekcriteriu m

Voor het afbreekcriterium van het iteratieproces bij de berekeningen is een waarde van 1 , centimeter opgegeven. De onnauwkeurigheid die door het afbreken van het iteratíeproces ~ wordt veroorzaakt is derhalve gering . Celgrootte ' De afinetingen van de cellen in het modelgebied zijn ter plaatse van de verontreinigde locatie verkleind (gridverfijning) . In het model worden de gemiddelde waarden van verschillende parameters (bijvoorbeeld weerstand, kD-waarde etc.) per cel ingevoer d ', waardoor een onnauwkeurigheid in de berekening wordt geïntroduceerd . De onnauwkeurigheid wordt voornamelijk bepaald door middeling van het grondwaterpeil in een cel . De middeling leidt vooral tot fouten indien er een discontinuïteit ín het grondwaterstands' verloop binnen een relatief grote cel zit . Door toepassing van een gridverfijning ís ter plaatse van de verontreiniging met kleine cellen gewerkt, waardoor de middelingsfout gering is. ~ HS~BWIVI81~40697

,

I ngenieursbureau Oran ewoud B .V., district West, afdeling Bodem, Water en Milie u ;. ; : Sanéringsonderzoek NAF-terrein, Prins Hendrikstraat te Alphen ald Ríjn Bíjlage 3 ' : 1 601-31738' Blad 1 van I :

Frojecfiaam ' Frojéctnr.

Isohypsen eerste watervoerende pakket (uitgangssituatie) ~

'

tsee

'

t

~e0

s

taee ,

-z.

,o~

~Zae

-~ ~ ~~ ~ ~

`

u ,

11AA

~

~-

~

eee

'

~

i

~

r

~

,

~ I

-

e0

J~ ~ , - ~~ 'e ~rf rr,,~ , .J ~ ~~ '~ ~ , ~~

~ '

'~~é~

~, r~. ~a ~

,~ ~~ '~ '~ . '

-~ .~e

-Z `~~ yg

~~

~ ~ ' ~

~~

!e

f~~

~

-~ ~.~~~~`

.

---?.

'

~

~

`~

-~'

~

~

-~~ ~

-~~

~s'~ - . . ee

,

~ t~.69

~.se

-s,ye -~.~e .~,~ -z.e a

-~ .te

'

'

~~

-3

.9e

-~ . '~~ -~ .ee ~ -~ .2g -4 .10 -1 . Z0 -1 .28 -~ .70 18B

-

~.

~9

-4

.

~

-4. ~7J -~. ~B

' aO tOD 2DO ~ i~ 6~ óao 7D0 Bor1 4G~ 1~ 11~ 120d 19pfi t~1a~ 16~ 9CALfi 1 ow. ~ 10B ~

,

'

U --~ ~tTOAtTt1~1~ 9l~2ld

, ~ ~ ~

,

'

~

~

' Ingenieursbureau Oranjewoud B .V., district West, afdelin g Bodem, Water en Milieu : Saneringsonderzoek NAF-terrein, Prins Hendrikstraat te Alphen a~d Rijn BiJlage 4

Projectnaam

: 1 601-31738 Blad 1 van 1

, Pl!oJectnc

Isohypsen eerste watervoerende pakket 1

1

.

,~.. '

I

'

1,, .

-~.k

-~6

P

.

-a . w ~

~

~` .

;f

'1- .3 s

~"

~

~

~

-7

.6

ta.n ii t

y

,, .~. .~

].yr ~ I ;M

`. .~`` '

f,

~

y o I I~e ` ~

'~ 1 . .. J

-~ ~.:

'

~

J ~.

` e

-~ ;.

~

;i , ,a

.r , `eg. ~,~ ~. `

~

.~ r-.---~ a.a

,'.' ~-

~ iy, ~6 ,~-~ ~( I

~ , ,~ ~ ~ ~ --~,, --~~` ~ '~~ K~o ?

rwe .'

J

,

; ~-

~``-~

!

-1.10

~

~

~1 .7

~

~'1.16'

s ;`

~~~'o

~~ -1Jy`

~~~ .-~ .f . ~3 ~1~1 g ` ~

J

~~

.a y6 .,~ ,, '?~ ~o

wo

,

i

.a F ojc

,Jq~Ja

``

~

fil

.b

7~, -~`'~. ~ ~ ~ ~ ~ ~i `~~. ~ . t~ I

~

.a .'c ~1 .1.r-.

~

`ti~~,1 ~``~`~,-a ~ ~, .~ 6 7

~-J.1t

-a.1

' a .~

~~'a.,s` `~ '?~. -~I~,t ,~ ~ `

,

.9 . .b

u J ` ~-~~~~-~-

-J ~.

,

-

V

'J

,~ ~ J

, ~, :~ . ~! `` i ,

~`~` J~b ~ ~?Qb ~- -.~~

~` ' ` Ka ,~ ` ` ~, 'J, `, aS r ~~ J~ ```~-'

~`,y`

-

.~~

-1. ~ .ss ` -3 .a~

.~ -t ~ ~ ~~1~ -~ '~ !

., .a ~

~

ti.S

~' '

.

.

.

~ '

-1~1

1M -I

1N

9~

Y

~~ ` ~ --~. . `` -~ `~ - ..~ -~`~.~ ~ ~,~ ' ~~ .,.

~ .~ Í .i

~IR~

~ .1'~ : la~ . J .K .~ 'f -y-~ -f - ~~.~,~-~'1 .~ ~1 .c 1

.1

.

-7 .i

iY~

iM

7Y

.1.96 . -

~

~~ .~a' L j ~~

"t.1 ~~ ~

~1

OY

1~

IIr

Iaip

l~Y

Iii

~

'

`

'

, "~~ ~tf'MtI't1~I~ q tblld

'

'

'

II

, Ingenieursbureau Oranjewoud B .V ., district West, afdeling Bodem, Water en Milieu gília9~ ~

: Saneringsonderzoek NAF-terreírt, Prins fiertdrikstraat ta Alphen a!d F~ijn

Prajectnaam

:

~ Projectnr,

160t-3t738

8lad

1

van

I

Stijghoogtedalingen '

'

,~

'

~~ ,~ ..

. .

~ ~~,

~

itr

r ,'

'

~

` ;`

!~ b '

`

teeu

~

~ ~ ~ ,, '~

:

~e

o ~ -

~

~ ~ ~ ~~~ -G~ac ~ ~~ RI~ . i

'

rE1f:

`~1 O

~r

}

` m ~L ~

e

k

s~

I ~

6

`~

1 '

~

r4o

'

6,

~

`~

i

.----~,,J ,'l ,

~

:l.é'

,

~

,

1!!

'

s

a ~~ sr ~r

.w~ cr s~ nr or ar ~r ii~ ~aao ~~r ~cr

'

'

,

1

,

--- . ~tT'OtItPt1~1~ qlblld

~~

i

'

~ Ingenieursbureau Oranjewoud B .V ., district West, afdel ing Bodem, Water en Milieu ~ Projectnaam Projectnr .

: Saneringsonderzoek voormalige Nederlandse Asialtfabr~ek te Alphen a~d Rijn Bijtage 6 : 1601-31738 Blad 1 vari 1'.

' Globale hoeveelheidsbepaling te verwerken hoeveelheden baggerspeci e

~ Waterbodem 50 gew o~o droge sto f Soortelijke massa droge stof : 2650,00 kglm3 Soortelijke massa water : 1000,00 kg~m3 ' ' 1000 kg waterbodem bevat : 500,00 kg droge stof - 0,19 m3 droge stof 500,00 kg poriënwater - 0,50 m3 water

I

0,73

Omgerekend naar volumepercentages : 0,27 votume'~o droge sto f volume oIo poriénwate r Hoeveelheden saneringsonderzoek : 7000,00 m3 bezit dus i917,81 m3 droge stof

~ Soortelijke massa waterbodem : 1452,05 kglm3

~ Baggeren Mengselconcentratie bedraagt : 40,00 0~0 Op 1 m3 te baggeren waterbodem wordt toegevoegd : 0,60 m3 proceswater ~ 1,00 m3 baggerspecie bevat : 0,11 m3 droge sto f ~ 0,29 m3 poriënwater 0,60 m3 proceswater ' Omgerekend naarvolumepercentages : 0,11 volume'~o droge stof 0,89 volume qo wate r ~ Omgerekend naar gewichtspercentages : 0,25 gewichts 9'o droge stot 0,75 gewichts oIo water Hoeveelheden baggerspecie (incl. water) : 17500,00 m3 ~ Soortelijke massa baggerspecie : 1180,82 kglm 3

~ Ontwateren Gehatte droge stof ontwaterde baggerspecíe : 40,00 gewichts o~o droge stof 1000 kg waterbodem bevat : 400,00 kg droge stof - 0,15 m3 droge stof n 600,00 kg water - 0,60 m3 wate r , Omgerekend naar volumepercentages : 0,20 volume oIo droge stof 0,80 volume o~o wate r ' Hoeveelheden baggerspecie naontwatering 9541,10 m3 Soortelijke massa ontwaterde baggerspecie : 1331,66 kglm3

~

~

~

~

li

,

~

óóóóó

ó

~Sá~cmv o o m m ~ ~ n m A N e 17 n

O N C :C f0 p

~

n

~

3á m o m t óMmSmónnóó f m m m Plm o m m m n f Pl Pl n N ~ l9 O

n m l7 m m N t7 ~ t7 m m N n ~ m m~N q

~

N

~~

n

~

.

~

O

0 0 0 o N

0 0 0 0 0 0~ o ~ m o v o~ o 0 0 0 0 o N~ o n o n 0 0 0 0 0 0 o m N v o 0 0 0 0 0 o m o n o n 0 0 0 0 o f á o á o n ~ o á o 0 0 0 0 o m á N m o 0 f o o m O n n p t9 m n n o o n o n p 4 N m n ~ n ~ ~O Á N m m ~ Á{7 ~~ m~ ~Y ~ ~ l9

C O

~

N

'

~

~ U m '

'

~

Pl O

c ~ LL

m é - m m m

,

náv~móá m n n n n n n BSSS f n n o l7 ~

o

0

0

0

0

0

0

0~

o o O O

f~ O O

f eo o~ o 0 Qo N~ o o O O O O O O N l0 O O O á O O

n m

o 0 o O m O O

Q Q m ó

~

ó O o O O O O n f d o n n. n m m O a O O á O n ~- f7 N n N m m m ~ O n n n n n m m n 10 n O 10 O f m t7 m o N 1Á m m m C l9 ' ~ ~ ~ O n m l7 m m 1Ó {O N ~ n A m A m n ~ n{9 ~ n m O N ~ A Ol N A ~ W N~ ~' p lm7 Ó

0 a F

~ m m ~ Za ~ -~

~

I `

m

Q

~

,

o

0 0 0 0~ f o o~ o o N ~ o op n~ . n np pn o o n o o . o O O O O O p O p N N O af ~` O O f m N n O O A O O N O O O m ~ p O O O O O O n f d A O n d t A 1~ 1 O p N~ m a ' á~~ Om ~ C Ó m m a00 Ó 0000p O A1f1 Am A 01 ~~! p 4 P7 Pl ~ n~ N ~ t7 m 3 L C m S O m f ~ n N m{'1 ~l ~~ .- Y m Ó} ' `~ ó ' N ' m ~ ~ é ~ m

~

0

4

0

0

C b

~

~

~ Ci

7d

.`C á a á r

.

m ~

p`p

m

ó

~ 4

0

i

~

0000o Q oofm o~NON ~ ooom a O O O O O g O p N O n m O O O m

~

u

o

0000

o

n7dn

.~ ~ a~ ~ ~ ~ ` ~

m

m

2

~

nnoonoonoo

0

m o ~m~ci N f Y~ m m m o m t m nm~nn N~~ ~ ~ m ~á .m n ~

.

~ Ó

~i

~ ~

oï

N A O O A O O N O O O n0. f 17ó1 á ooom má p~m o moneq oo n

0 0 0 0 n o ~ A m m m ~ A m n o .~ ~ á momma u~ `v3mm m 3 ~ c a m . ~ f Non ~ o ~ ~ ~ c

p

~

no

o

pp

.~ Ol O C~ C ~ c ó ~~ O

f

OJ

nnoonn~~g ' n

N N N N N ~~

.

m

~

~

~

á Q ~

m

~

Y

c

~ m

á

m

~

~m

~~

~

a o W C o ~ ~ ~ C

o

-

~c

r L

Y ' ::

É

E

;

~

..~ .;: ó - ~',.: c

u

E

É

r

É

om

~

n m

.

É

w

S ~ ~ ~ ~ ~ ~ r E :

~ ~

g8 ~

9 c o z

O o x

~:

t ..: a, ;'

a

~

~

a

.Z~í.::

~

S ~LQ~

a c

,,

C~~.~m

b c

..

.~ ~

ó E c

V C Ó ~ ~ a S c c cc 1~ c .Yo

C e e

E N p, C ~~ o v w

; ~~a ~ ~~ C ~á eaó ó~ói t~ w u BÉ9 c~ vóóo cóóS .~~~ó :,q~~ a e ~~ c ZLQ~GP~~aÓ~.L aW~NyC C 8~ ~ o ó 0 ou ~ s~~

~

p".~.~n,. O C 3 ~ Y É Ó } Ó Ó~ h Y Y a V S C O O C C C C Y f-Ol ~ M Y E

E

~

.C ...[~1

~

.

m

ó c É a c

1 ~

'

~

.

~

OYO

V

pC

Ó

C

NSI . ~ aCCOCCCCaCCOaCooWENN ~ aQmUOWLL . pC .4Y~ .4~ .4 scé é ~~~ ..~{ o~ïNYb y ~óóNUp~óSácaó~o~yo~~ á g o ~ ó ó 0 ó 0 ó 0 0 ~ ~" ~ u~ E ~~ ó o a2 e ~e o o a o a-c . "~ ~ u O 4 Q ~ D . ~ O O c 6` ~ O

Ë',! ; . ~

~ ...

~HF6Uó ~Nl7Yn

m

~`Nm

f

U

mAm

O)O~

~

dl7

~

f

nm'm

~~

m~UUUUUUam~vi m

~

~

NOl

f

n

mAm

~~

m

m O

~

q

i

ó á á

If7

~

~ .

OZ Y O ~~~ Y j F a O a ~ E O~ C C C Ó Ó á O ~ a a a a a a C p O Ó .~ c O O c L Ó O O O ~1 O O 0~ C 7 O Ó d Ó í~0 Q Ó 7 C p~ ~ ~

7~~~UOm~O`~m~~t6ta~3

y~~~~

i

O

o

a

i

i 1

~

~

o

0

0

0 c O

0 0~ o m o 0 o n óón n ó 0 óáíóóó N

N

N

~

n

n~

~. s ~ ~ N

. ,~

s a ~ m

0

c m 9 '

m

000~ o~ ó ó n á n d a~,ó ~t

m ~ ~ N !~

1

o

ó

ó

ó~ é

~

N

ó m

e

Q

fV

W

G

~

m

O

O

~

J

o00

0

o

J

Q

~ ó

ongQQ nngá om óg m

ó ó n ~ ó o ~ . ó m ó n ~ h ó t m ~f Pf . c fnpm ~mt7 nm~ NNN C ~ ~ (p ~ m ~ m

~ V c 111 ~

~

~

Óp

~

~ C

~

Y

ó~ o ó v n ó d 0 onn. na oó m ~ vvmió t ~p ~ . m Ó m n 0 t C . N m

Ó

7 m ~ "

m

~

p ~

ooNnoo ~no~ o~ ó aoi m ó ó á óg~ n nvó t

m

ó~

O

b

C

~

i m

~

~

~ ,~

i

'

n o~ móó d

m m m n o m o t r e1 N O m l9 m n ~ m

0 0 N á ó ,,, e p ~ ~ o

~

,

Pl

~D

i

c ,~

m

C

C

~ 0 C ~~ b ~ mq O ; . m 'iQ p ~ q O q é Q

C m

Q r c ~ O

~ c r O

~

~

~

~ ó ó ~ro ~á uóoó.ó góg~ o n o d

.~

3 .c

~

~

~

N

N

~

p~

N

m

~

~

~C l0

. v 3

~

~

á

C

á ón óo óo mm oo ó~ o~ o mno mnoat m~

m

0

m

~

N

m

N

N

ó

N

c

; O

Ó

~

cp

Ó

c p

O

.~ 8

~ .: r ';: : ~

~

Zv p~ ó ~ t c

0

~

a ó ó o o ou c l'7

c

~ ~ N C 0 p

~

ó 0 o Pl

~

~

á

Y

m c Rm .C L . f6

~ O

` g ,

~

~

a b, ~ W

..e .~~~~~.~ , m .',.,: Y ;

ó t

a

C

á

a M

m c ~ b

v

c Í zo . ~ ~ M b ~

'

. .~ . ..

g

C

b

~V

s

S~

é ;

~ ~ LL :. 4 ...~.. 2 Y

~ C

O

c!

~

~

~

,

~

c-

p c

O O

L

Oc

u

i

y p ó c ó

~ a ó`-' ~ é o c pó c á

e

c Ó ,i o

i~~c7i

in

ic78~Ó .-Nl7 v ~

m

M

a

C`

é

p

TV c

; 0 3 i M ~ F ; ét 1~

O i N i y Ó o á p 4 O~

a c ó

á C a . S .g

5 o

ra-Ó~

.-N n r10

O ~ o ~ a

C

,e w m`~ m áo ' c '

~''

c7mHi

~

~

4

~ . c ~

~ p( ~ c c M m tl c C á . ~ ap é jy V~ Ó p N V e u~ á c . ~ O E ó i0 á ~ c

ó d a; v

"Q c 1

~

. ~ ó á c v É `á Q~sc~ o~ E ~ ó Ap ~ ~ p óá c ~ Y c o

~..e~ : ~ N~7 ~ ~ :((

~

m a o

L

.~ O u Q~

p

~

á ~ E a o ~ . . c~i . O :: áa ~~.... l,. .e .M .

~

c

~S u

~

8 ~

u

~

i ' Ingenieursbureau 'Oranjewoud' B .V ., district West, afdelin Bodem, Water en Milieu Projectnaam ~ Pro'ectnr .

: SaneringsonderzaeK Nederlandse astaltrabriek Alphen aId Rijn .1601-31738 :

blada

: ' Blj[age 8 . van 1

Nr. Omschrijving Aanta! Eenheid Prijs per Totaal eenheid ~ INDICATIEVE KOSTENRAMING excl .18,5 96 excl . 18,5 96 SANERING DIEP GRONDWATER

B .T.W. B .T .W . ~ 1 .o Investeringskoste n ~

1 .1 Aanleg deepwells 6 .00 stuks 9000 .00 54000 .00 1 .2 Aankoop pompen 6 .00 stuks 4000 .00 24000 .00 1 .3 Leidingwerk 600 .00 m1 50 .00 - --- 30000 .0 0 1 .4 Aankoop meterkasten, debietmeters e .d . 6000 .00 Subtotaal lnvesteringskosten 114000 .00

~

~

2 .o Exploítati e 2 .1 - in bedrijf houden i nstallatie 2 .2 - electriciteit 2 .3 - reinigingskosten 2 .4 - lozingskosten .

' ubtotaal exploitatie

~

4 .00 jaar 3000 .00 12000 .00 4 .00 jaar 6000 .00 24000 .00 2 .00 jaar 400000 .00 800000 .0 0 4 .00 jaar 40000 .00 160000 .00

996000 .00

3.o Milieukundige begeleidin g 3.1 - begeleiding, mdnstername 4 .00 jaar 10000 .00 40000 .00 3.2 - analyses 4 .00 jaar 30000 .00 ----120000-00 Subtotaal Milieukundíge begeleiding 160000 .00

~

-

Kostenoverzicht

r ,

.

~ Nr.

Totaal

Totaal excl . 18,5 96 incl . 18,5 96 Omschrijving B .T.W. B .T.W .

~ 1 .0 Subtotaallnvesteringskosten 114000 .00 135090 .00 2 .0 Subtotaal exploitatie 996000 .00 1180260 .00 3.0 Subtotaal Milieukundige begeleidíng 160000 .00 189600 .00 ~

-- 1 37640-00 ----1 631 03 .4 0

4 .0 Ter afronding Totaal

1400000 .00 1668053 .40

~

~

~I

~

'

I~

i

i 1

~ Ing enieursbureau 'Oranjewoud' B .V., district West, afdeling Bodem, Water en Milíe u

, Projectnaam ; Saneringsonderzoek Nederlandse asfaltfabriek A(pheR a!d Rijn - Bijlage 8 . , blád 2 van t Pr 'ectnr : . :1 601-31738 , Nr . Omschrijving Aantal Eenheid Prijs per Totaa! ~ eenheid INDICATIEVE KOSTENRAMING excl . 18,5 96 excl . 18,5 qo ISOtATIE GRONDWATERNAF-TERREIN B .T.W. B .T .W. 1 .o Investeringskoste n 1 .1 Aanleg deepwell 1,00 stuks 9000,00 9000,00 ~ 1 .2 Aankoop pomp 1,00 stuks 4000,00 4000,00 1 .3 Leidingwerk 50,00 m1 50,00 2500,00 10000,00 1 .4 Aankoop meterkasten, debietmeters e .d. ,

~ Subtotaal l

nvesteringskosten

25500,00

2 .o Exploitati e 2.1 - in bedrijf houden installatie 1,0o jaar 500,00 500,00 ~ 2.2 - electr~citeit 1,00 jaar 1000,00 1000,00 2.3 - reinigingskosten 1,00 jaar 20000,00 20000,00 2.4 - lozingskosten 1,00 jaar 2000,00 2000,0 0 ' 2.4 - herinvestering (levensduur 10 jaar) 1,00 jaar 2000,00 2000,00 otaal post exploitatie 25500,00 Kapitalisatie (factor 22,4) 571200,0 0 ' Subtotaal exploitatie (gekapitaliseerd) 571200,00 3 .0 Milieukundige begeleidin g 3 .1 - begeleiding, monstername 1,00 jaar 5000,00 5000,00 1,00 jaar 1000,00 --- 1000,00 ~ 3 .2 - anatyses Totaal post milieukundige begeleiding ~, ~ 134400,00 ~ KapitalisaUe Subtotaal milíeukundige begeleidíng (gekapitaliseerd) 134400,00

~ '

Kostenoverzicht Totaal Nr.

Totaal excl . 18,5 ~ incl . 18,5 qo Omschrijving B .T .W. B .T.W.

~ 1 .0 Subtotaallrnesteringskosten 25500,00 30217,5 0 2.0 Totaal post exploitatie 571200,00 676872,00 ~ 3 .0 Totaal post milieukundige begeleiding 134400,00 159264,00 4 .0 Ter afronding 76540,00 90699,90 '

Totaal

800000,00

~

957053,40

.

~

I I

'

~

,

,

~

-

-

~ Ingenieursbureau 'Oranjewoud' B .V., district West, afdeling Bodem, Water en Milie u Projectnaarn .. . Projectnr;

; Saneringsonderzoek Nederlandse astaldabriekAlphen a!d Rijn B(jfage B ;' - : , ~ , . : . . blad 3 van 3 : 1601-31738 :: :

' Nr. Omschrijving

. Aantal Eenheid Prijs per Totaa l eénheid ' INDICATIEVE KOSTENRAMING excl . 18,5 96 excl . 18,5 o,b SANERING DIEP GRONDWATER

B .T.W .

B .T.W .

i .o Investeringskoste n - ~ 1 .1 Aanleg deepweU 1,00 stuks 9000,00 9000,00 1 .2 Aankoop pomp ~ 1,00 stuks 4000,00 4000,00 1 .3 Leidingwerk - - 50,00 mt 50,00 2500,0 0 - 1 .4 Aankoop meterkasten, debietmeters e .d . -- ----- 7000,00 Subtotaal lnvesteringskosten - 22500,00 . ~ 2 .o Exploitatie 2.1 - in bedrijf houden installatie -- 8,00 jaar 500,00 4000,00 2.2 - electriciteit 8,00 jaar 1000,00 8000,00 2 .3 - reinigingskosten ~ 3,00 jaar 130000,00 390000,00 - 2 .4 - tozingskosten - 8,00 jaar 9000,00 72000,00 ubtotaal exploitatíe .

.

.

-

~

~

-

474000,00

' 3 .0 . Milieukundi 9 9e be 9eleidin ~ 3 .1 - begeleiding, monstername 8,00 jaar 5000,00 40000,00 ~ 3 .2 - analyses . : -. . - . - 8,00 jaar 10000,00 ----80000,00 Subtotaal Milieukundige begeleiding - ~ 120000,00 ~ a .o Nazorg , ~ , 4 .f Monitoring - . 1,00 jaar 5000,00 5000,00 4 .2 Gekápitaliseerde kosten . - 22,40 - 5000,00 112000,00 ' Subtotaal Nazorg . - .

-

-

~-

: .'

-

~

-

~

Nr . Omschrijving

~

. Kosterioverzicht

, .

: -

. ----112000,00 -

-

.

.

-

-

Totaal Totaat ~ excl : 18,5 X incl . 18,5 96 B .T.W . B .T .W.

S~ 1 .0 Subtotaallmesteringskosten - - . - -- 22500,00 26662,50 2.0 Subtotaal exploitatie - 474000,00 561690,00 3 .0 Subtotaal Milieukundige begeleiding 120000,00 142200,00 . , . 4 .0 Subtotaal Nazorg ~ : - . - 112000,00 132720,00 . - 5 .0 -- Ter afronding -~ Totaal

~

'

. - 79140,00 93780,90

. -- 800000,00 ----957053,40

,

~

Ing enieursbureau Oranjewoud B .V., dístrict West, afdelíng Bodem, Water en Milieu I

~ Projectnaam

: Saneringsondermek waterbodem NAF-Oude Rijn Bytage 9

Projectnr:

: 1601-31738 Blad'1 van 1

~ Indicatieve kostenraming waterbodemsanerin g

' Postnr. Omschrijving Aantal Eenheid Prijs Totaat per excl . eenhetd 18,5 ~o

B .T.W.

~

1 .0 Ba 99 eren verontreini de waterbodem 7000,00 m3 15,00 105000,00 9

~

2 .0 Toepassen zeefbandpers (altematíef i )

2.1 Instalieren en verwijderen zeefbandpers(en) 1,00 keer 40000,Q0 40000,00 2.2 Installeren en verwijderen waterzuivering 1,00 keer 10000,00 10000,00 2.3 Ontwateren baggerspecie 17500,00 m3 70,00 1225000,0 0 ~ 2.4 Reinigen afvalwater 9550,00 m3 1,00 9550,00 2.5 l. .ozingskosten 7950,00 m3 0,10 795,00

,

Subtotaal toepassen zeefbandpers (alternatief 1) 1285345,00 '~

3 .o Trans ort ers ecie steekvas t) P ba 99 P (

- rijdend transport (transportafstand 40 km) 12750,00 ton 12,00 153000,00 ~

4 .0 Stortkosten baggerspecie (steekvast) - WCA-depot NOAP te Rotterdam 12750,00 ton 110,00 1402500,00 ,

'

- Samenvattend kostenoverzicht :, '

Postnr .

Omschrijving

~

~

'

B

Totaal

Totaal excl . 18,5 0~ incl . 18,5 ~ .T.W. B .T.W .

1 .Q Baggeren verontreinigde waterbodem 105000,00 124425,0 0 2.0 Toepassen zeefbandpers 1285345,00 1523133,83 3.0 Transportkosten baggerspecie (varendirijdend transport) 153000,00 181305,00 4.0 Stortkosten baggerspecie (steekvast) 140250Q,00 1661962,5 0 S .0 Onvoorzien (10~0) en ter afronding 29155,00 34548,68 Totaai post 1 tlm 5 2975000,00 3525375,00

'

'

S ~ ~

'

-

I ,

~

~'

'

,

'

~

~

~

'

~

~

'

e

' oran jewou d ,

Hoofdkantoor Kon . WIIhelminaweg 1~11 Postbus 24 8440 AA Heerenveen Telefoon: 0513Q-34567 ~ Telefax : D5130-3335 3

~

'

Dlstrict West Distrlct Noord Dlsirict Mldden Rivium Quadrant 1 Kon. WIIhelminaweg 1 Wisselweg 1 Capelle ald IJsael Postbus 24 Postbus 10044 Posttws 6590 8440 AA Heerenveen 1301 AA Almere-Sfad 3009 AN Rotterdam Telefoon:05130-34567 Telefoon :038-5398411 Telefoon:010-4477744 Telefax:05130-33353 Telefax:036-5338189 Telefax:010-4477747

Laborotorla ' Dletrkt Ooet Distrlet Zuld Driehuizerkerkwep 138 Keulenstraat 3 Beneluxweg 7 Driehuls Postbus 321 Postbus 40 Postbus 43 9 7400 AH Deventer 4900 AA Oosterhout 1970 AK Umuiden Telefoon :05700-79444 Telefoon:01620-87000 Telefoon:02550-34734 Telefax:05700-37227 Telefax :01620-51141 Telefax:02550.38128

'

'

M ~,4 .d -`~ - ~ ~~ .,i ` r l,~ .. ;''~ ..~ ., .~- . ~ , ~r' ~ -,-~ -i . r,:) . .. ~l .. ; , `? ~,z,r . . ,~ c ! 7s .-~ ,i .,} ~ 12 , ~ . r y v ~ r l I ~ i ~ ~i Pf ~~- P~ ~ ~,~ ~ ~ N .' ~,~ ` : !i .~ ~~ ~,~ t ~ ~.C. .~.i ~ ~ ;~ ~~-till ~I n ï ~ ~ .. ~ -~s~` ~ r - ~, ff, res~ ~z! ~~ , i ~c. r . ~ q .r--F' ,a -} . ~ 3 - ~~ l ~ I . - III J.'~~ l~ ~~

-}

,

?hoek : ~ :~ ~ .. ;J . . , -~t,~ ~ 3~1r~~, t , ~ .n .F~ ,'`' . ~ '- 1I ,,,j,~~ ,~yr . 1 ~. L1a ~ .,(s'„` . ` t~ .-~~ a0C ,} ~ . `. ~~G Jf '„4vfá~ra K~ 1 i``,` ~,V .- r` ' . -rót .

~

~ ~Í` , t,,,. , -~ r

~~

, `~ ' .~'- ~' `~~ `"~Y' .`~`~-~`P,- ---

~ f '~~ i

-, -~, ~~~I 't. ~

j ~~ `l~

1

~

;, ~ .s~ } V~~.~ ~ 'P~~ .~ {I`r,~Tf:;z~,tJ - 1 .{ Z ' ,~~ d ' l Z Í,~~u e ~ '~ ~1' '~`gVt ~ -1, {~~'~~ ..~ l ' )~éllié `tíZ J 1 1 ~ i--}r ~ ~ i~ , i ~- 1,' . ,K. . ,`~~ "~~ }0 M 9;1 ~ , ~~3 '. ~, . .vaJ in aM 1) ~ l . - ~i I' -,1,~ti ~~~~ .~ i-.- ," .,.p tY.-llt '~ i I 1 1~!~`I~ 1, 5~ Hoorn J-. .,--~ `-~ rF; a' '.,y.~IIF'~av~ L `~ ~-~ `L~ ~- ~K` . ~~' ,. f7 , r . ~,-,ne,}H~ i i ~t.,-:,y -- .;~, ~-~~ai:.-tll) ~1Z . .y, `~~ i~rd ~el ~ ~ . - a rr .

; 'ti

. o ~ rre~~ A .', .r

r'

`-~ .~ -~L 1`s ~,~ .Á~ - ~ r . ~~ ,~ . ,{ c, t Ai e .r.K [ . ~ ~ ,.~..,,~.~. :~. :... - I . , ..6 ~ ie

~

.~ ~~ ..~ Fv

.~~'~ ~ d .. .r .

~ ;-'----- ' .~4,

. :-. k~ 1

. ~ pi z 0 -

~ ~~'~,11~~ } ~ ~ s '~

~ ' ~,~ ~Y a-~~ ;~-~.np~}~I - ~:~:~,,..N ~1~, :.- .~'~ '-t .~~~~C~~ ~, -- , , -0 2 ;~ ~ v 'i~t - ~~ ~ ' ~ ~,1~ ~ .t -~1 1 I ~f~~ a`~ :,.~i1,- -.?~,. L i

r

'. :~ ~ .aJ~`. :'r

1

~~ .` v~'~..~, .

. ` , c v~'s i~~ ,r,r' -

. 1 ~ya-, . --. .: :x ' ~~~

.. '

., ~, `

p .. : - --- ~C ~1 P t-' 1 t~`' :~ti ~An C1 `~~ ~ e~r~~oc~e 7~~d~y.

. ~ ~{~ Í~!1? ~ l~-u..~,,. TM~ `ti(li ) .3--- -0 6 ~. ,~

.z

.

~~

19 ~.! ~ ..,reye~ T84 sr-~a.""

...LJ' ---T

J 4

~

- ' ~ !3 ~ r ~ ~A~~ fe

! L~i

r ."r e g

`

.6

Sïi`1~~~1~{~~, - .~ i ~

r

t

'-

~

L

I'

.~~i~, A~~ :' ~ r, , , :~s ~

íÍ

t-

-} g~

'

..

.. y

.1,

~~Z,jSy~~1 j IF1~~'~ ~ ~

: { k i I ...}: ' rCj ~

.

-~Y ,

~

' .

.

s~~i

k

l`~~-

~~sm . , 7, ..-- -- .

~

~ S

.

.

~

. .,

.

,,

.

.

.

-~~s ;~~ , ~ ~~` .~ .,;:-~ ~ ALPHENA~oRIJN ~i~it~~i~ ; ~ .! , .z~"~~d, ~ . ;~ .~,~'~.~é`` " ~,. ~í ii : r'r(~~ . '~' o ' ~ , z„~~e,~nos ~~~ '.~.''-1r r ' v~ t~, : ..-. .~-~ .-.- -~~~ .-. .,-.- -~-~-~T .r ;--,~ ..--~,G~ -y~~ .~ - --- . ---- -,~~ ~ -----. . . --- --- ~. .~--- . .-.( . ~ ~

.

'~,

-

~

.

~

-~-~

: y~'~ .`~;.--e"~

~ , . ~ . ' '' -} ~

.

~.-

.

~ ~~ ~, . ~ .

.,,ww A ~~ C,~~~

. ` ''`a

. .

,,' ~ ,iy~ i 17

~

, `,~'~~ ,` j~}' ., ~. `,

i ~

,

.

.

~

i

.

.

'

~

-, s

~ . ~

.

; ( -O4 ~oz" i ,

. ~y-~.'y." ~ ~~,3 ~ÉsP ~n .y~~ k ~ t ! ,r - }B ~ .-~, ' ~f ~ eG-~ Í

~

"1`

js~,

.

.

.'

.

~r~ .x~~, ~

.s~ ~~ s .~: .t~ r

i `~~

~

.

-~~ ié~-a-~ 1~~` , .h . t , 1` `r--" ~ `, .f,. ., .d~~~~ticht~nZ . ~,,., .w .

'(

` j~ ' ' ' i ' „ ,

.

~t ~ ,' ; r ~rh}

.

.

w

:~ { ~~ . . -16' P,

, .~ .

. . .

~

.

.5 .1 ~ ~ ~u ~ ~ ~t f -~, p ~r3 . ~ 10a ~ ~ ~ ~ '~~n ~'Í `~ ~~,`ti~ ~~~~ ii', .~~~~y~l ! ~ , ~~"'~V . -1 , .} ' . ~ . , i ~ . ~m ~~~ ~ . ~,~ ~ -~- , ~ ,f. . ! .ry'I .. ~ . . . ~ i ` . ~ ~~~ . . ;~( : Er~ 3~ .~~ {K,, ,.~,~ ' e, . . .I r . ,~ .t',~ ` f -~ ,

,` A I!' h e r .

.

~

Y o~WSlt. q~ :.~

.,rf;: y

`."Fz~ ~,

~~tie.Y.--

.:.'

., "t - :,L ~'

.

. ~ , t."` ~-. dr!s~ ~ , ~.~ ,~- . ~s ~ ~.- - ~.~ ~ ~ -r '1---} - . {~ LIGGING OBJECT ~.~ ~~~~~ ..~m . . ~ , ~~ .fi .'! r; f `~, . . , ~ , r i~ ~, ' ,, 0 2

-

i

. - I 7

t

.

.

.

.

: -

,

~

f

,y

' `` 2 . ~ ` ~ 71 ~M~ - ~ ~ ~ . -s. ! ~ ~ ~ . ~-- .r ~i . .4

~ } . ... `} 78 ,"~

~ ~ ,, ~, ~ ~. ; ~ ~ f

I il

.

Mannove

t

'

~ ' . r

~

a. .- . r ;.-

! ~ ~ e ~ r ~ ~!i

1 ,~ J '~~~"J a~-

~',;`,~ ! } } .

~ ' ' 1 ~6 .t . . r ~ - , -1 5 ~ ~

.t~

, . .

.

'i

,. ~ . . !w . '.

! . ~

~ Í , ~ ~ ` ~ ~ á ~ . ~~ ~ ~`~'~"~ ~ ; ~ ' s~ 4 '' ,~,!'' . .~tia~r . f ~--06 r~ i ~ i? ~ ~ ~~ ~ `' ~ ~ ~ ' ~ ~ ~ ~ ~~ ~ 03 ' ~ , t . Yt ~ 16 .~ , ! . :~rerc ' 1 5 ~ 1 . ~ ~ '

-}9 1~, . .

'

'

.

'

'

.

'

~

~~

`~n,~~

-}~~ Polder ~ ~á, ~ ~, . ,

; St

~x 1 `m a ~ ~ x d

P

{

y `'j- ,~ :

"p,Ftan

;

r P,~ .~v, í íti ( (! d. f .. . : ~"v, L ~ } 'r } ' " K,Q~ j .~ V -7 .0 ~1~ A~ ~7~~ ~.y h . ~nywe',li[ht, p .~:; '. ~ `~ ~ : . . eQ ~ t ' ' 1 G ~`,, : . . . . ~ , f 0 ~ ~ ' -.:.4 1 c ~ . ~4, - ' ` `e-` . r 1 i~ ~ I , ~ .e„ ~~ . À `i,, ~ . }1~ 8 -~ ~ J O~ ~ ~~ ~ . ~' , ~.-. -. .- . . ~ ~1,M1y~ ~ -. .~- . .~ .. .~ . ` . ..- .. .. ,.~ ~ ~ .. J ~ i ; --~` s , y~ , ~ 1~ 1tii ~ . ~ `t . ~ .F` ~ ~ L`wa .6 Id ~ -14 . I ' . , ' ~ . ~ -1~t

~,

,~i`~~~~~` ,-}~~~ i

~

~

"

.

.

;Ji

~ ~ ~ tt`~d~ ~ee~t~ ' . n` : ~ , ~. ., , `'~, ~j` ~.7s- !, ~ . . . . . . ., ri~ ~ ~'~ .f~ ~~1 ~ Pe rF ~ ~ '~ ' . ,~ 1.6~ . ~ .f ' ~Í LvBld , ` ~

~~ ~ ; ~ ~ 'l, .

.

~ ~

.~

~i

~

5

}

-181

.

.~ r M 'r r r ~

`Z

.

P

H

r~ ~

. . ,~ } "

. (~ ~t ' . 7 .

.

," . r~ ~

.

. ~ I ' ,,1

~

.

~'~ . Pfn130 .~ ~ ~ 1 2 :2

~ ~ I j ~e

~ -, ~ „r o~-

.r GoVeno o~ 9-t~" )

.

.. . ;

.

.dl}1

~

~. . ~~~~ i ~ r ~` ',~ : r 6 i - ~~ " -} z

'~~ ~ `` 'y-,a ~ - r . - - - - . - .. ~ ~ :.. .. ~ -rp,. ~,-à ~ ~l [ `~~ ..-.-...---, ~ ~! ~ - - ~~ l~ .t2-i ~. ,~g .ti ~ - .1 . . . , . 1- . ~`~~~ 93 ! ~ ~N, .r, .~', ~ .R ~ t `1 ~Y ~ d9~ ~ .~i ~-`` r , ~ - .~ ~ { ~ ~d " ~ r 6, , ~ ~ ~ ~ ~~~ .~ ~t,~ ( ~r ~ ~,y 4 ~ ~' ~ ~ ~ ~i~ ~, .I

' ~ `

i

7

C .

f

; ~ ,~~PoÍ.der i ~ . St~e-~e ~

; ~

` ~' ' ~~

s

.-...~.Y.-.--~.. .. . .

.14 ~ t "y,~ ," ~

:t `~ ~'1:-~--~`'

~ S ~ i~ .

'

~ f i ~ ~ '~ , . l,~Gti~ . ' ; r~- ~~ . . '.~ ~ -r s . ~~ ~ -~ a ~ - r ~ 11 ' ~:a- }' ~ ' ~ ,, ~ o v ~ ~ ~ ~ I t ~ .r r f ~ k ; Q~~~ -d ~9 ~ r ~~ (B ~C -~~' ie~q ~ .~~y ~ "a ~{''i ó` ~ é ti~~ -oP '~ j ~ f-i ; ,~ : ~ ~ r jI '~, ., .~ 1 .,i 1 ~ :Í -. p, ~ ~ol,il~r . NeS è ~~i . ~ ~rl e ~

.,

~, i '~~~.1~ ~j

.

~,

~

~ .

,

f

~

: .j . .tKOe .vr, ~s

~~

~ . Henoósiale '~~ ~ l. f, e

.

H .~'~~ ~ ,. ~~1,, 1 i ~, ~, ~~, ~ ~~ .'-r 72~~ ~~ ~ ~a ~ ~ , ~ ~ ~ 1 tl , i ` ,' ~ - I ~A, ~ '-. J~ d r . e~~ 1 '~ ~ ~~~ ~x ~r~.~ ;1, í é `t ( , r , ~q .~ . . .j ' - ;. ,

r~'' 'F~ ~ ~ii~~~ ~~~ ~ ~ ~,

`

i6,~~ :,-

I; ~ " 1 PROVINCIE ZUID NOLLAND ~~i~~ ;~~'~f~~Í~t~~

~,!-'y~ ~Ifi~,

~~~~4P-k`~ `, .r" , ~ ;0~'' . - aa . . ~f ..-

~

v-

~a:

~~w--

~" jP'~'j ,r.'- p~ll~„~~r,~ .

~i -7

~1~ï1~~, ~

~- ' ~e- ~i~,t~ ~- - `- , ~~,; ~ ~~ ;-~` -~,,,., ~,, ~i '; `~,~ .1 ~ 1 ~ 11 ~ ~ ;~ 't ,; ~y~~ 5~ .,~, ~~- - `r

~

. {.. . t

.l-

~

;~?~ DIENST WATER EN MILIEU

s , "'~` e': `~ t. '--~i ' ~ ~ . ~ lli ~:t ` ` ? ~ ~~ ! '~ !. ~ VOORMAUG N.At.-TERRE W . I~ i y----~~ ` - OVERZICHISKAART . a~ ALPHEN AID RU N ~~ 3~r~ 1`~, 1` '' . .}- . ~ y p' ,~~'',,l .: 1' '~ tt ' ~ ~r'~~ 'JIAI, .~`- i ~~r~ J 1 . GET. GEC. PROJ.L SCHAAL : 1 ~ r h yr,41 a5. - --~- -' S '~~„~ : 2500 0 ' .~~~ , o l oè er~ ~~~,~~~ ~II '~ ~~ ~ ~ i } i .'~~~ ~ . f ' ~ ~ s ~Z 1 .G . Aug 1992 S ? I ,' ; y~ N .L BLAO IN BLADEN , ~r r ehó, 1 ' p~li' ~~jri ~ ( ~I ~ ~ f '~, R~eI' ~ 1 ` ;j~ ~')f~}` ~ f a : ~ j~l t .~n ~

1

1~~~~ 7t y' , ~ J N~ .7 ~g t.~Í' ~ " It~ i ,d

;, :~~r~~'-k ,l .n. . ~ ; i ~ ~~~ . ~j~ a ~ IM

i~'

: ff I f f~ 1 l~I~ .j 'é

li Y ~~~Y ,~1

~rhli

7 ~

j : .~y~

~

~

1

. .i~u..~ eime. e i

e

~

D .~enu~e

REG.NR . WIJZ .

-s-~P`;~-~~~~trk'~á~'~.,.t~~~~~o .~ . r,~~,-~.`~f r, .~L~~~~~~ ( :,a~ oran~ewoud oe .r ..n .er 31738-0-1 0 i

1

1

S

Meerenvee n