03-‐02-‐15
Hogere hersenfunc-es: • inzicht in situa1es • zelfinzicht • sociaal aanvoelen • medemens aanvoelen • geweten • als …. dan …. (abstrac1e) • besef van 1jd en ruimte • kiezen weloverwogen • plannen, organiseren • ini1a1ef nemen • aan een taak beginnen die volhouden, volbrengen • adapteren, bijstellen, flexibiliteit • stoppen, impulsen tegenhouden • uitstellen
WEL-DOORDACHT GEDRAG
nivo 4 nivo 3 reactie
Impulsief
nivo 2
nivo 1
motorisch
sensorisch
De gedragsstoornissen zijn samen te va8en als: • het niet kunnen uitstellen van behoeHes • het niet kunnen ma1gen van gedrag • moeite met zelIeheersing • verminderd sociaal medegevoel en inzicht • het ontstaan van onfatsoenlijk gedrag • moeite met zelfregie van ADL en HDL • verminderd probleemoplossend vermogen • niet kunnen kiezen • niet kunnen vertellen waarom men iets doet of deed • niet crea1ef kunnen omgaan met ruimte en 1jd • weinig of geen cogni1eve flexibiliteit • motorische en mentale traagheid/onhandigheid • snel uit evenwicht, emo1oneel labiel • geringe “Antrieb” zonder uitwendige prikkels
/ / / guns-g + + +
Omgeving \ \ \ onguns-g -‐ -‐ -‐ Func1oneren
Ziekteverschijnselen Func-oneren / \ / \ / \ / \ / \ ZIEKTE OMGEVING (DEMENTIE) GEZONDHEIDSZORG WELZIJNSZORG
Guns-g is • langzaam • veilig • geen dwang • niet laten falen • juiste prikkel tot handelen • aangepast aan bio-‐ritme • herkenbaar • natuur • afstemmen • verleiden • één prikkelbron tegelijk • ingaan op de emo1e (U bent bóós hé?)
1
03-‐02-‐15
Aanpassing niet mogelijk / / / Falen-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐-‐ Afweer, ontkenning / (eventueel zwijgen) / / / / Catastrofe / Reac-e \ / \ / \ / Probleemgedrag, opstandig, dwars
• • • • • • • • • • • •
De juiste prikkel = structuur
Het geheugen, herkennen • taferelen, plaatjes = herinneringen • voorwerpen • begrippen • symbolen, waarden/normen • gevoelens, geuren • lichaamsschema, spiergevoel • automa1sche bewegingspatronen • automa1sche taalpatronen • bij demen-e lopen de plaatjes terug, ze vervagen. De laatst bijgekomen het eerst. Uiteindelijk komen de plaatjes terecht in de periode van 5e tot 25e jaar, dus in de jeugdige periode.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
de 1jd is geen prikkel sfeer, ritueel om te snappen wat men moet gaan doen geluidsprikkels van achteren geeH angst en onrust pas op voor teveel geluid en beweging pas op voor te weinig geluid en beweging in de s1lte ontstaat alle dwangma1g gedrag kies ouderwetse, herkenbare vormen ouderwetse muziek ouderwetse, langzame beelden pas de prikkels aan aan de 1jd niet te veel praten, gebaren zijn beter ac1viteiten laten zien, dan kan men spontaan mee doen voor “elke toestand van de hersenen” wat wils hersenen zijn gauw “verveeld” aantrekkelijke loopcircuits met voldoende licht, beweging, geluid meer stoffen in de ruimte gebruiken, dat dempt luie stoelen, tegen de muur aan één verzorgster tegelijk in de huiskamer het z.g. teletubbie principe: alleen dààr waar de aandacht moet zijn is beweging en geluid, verder staat/is alles s-l
Consequen-es van de plaatjes, wat is herkenbaar? • woorden, gesproken taal is moeilijk • gebaren beter • niet te snel, niet te veel praten • niet zomaar wisselen van onderwerp • soms aanspreken bij de voornaam • naar “thuis” en naar “moeder” zoeken • geen moderne woorden gebruiken • ouderwets meubilair gebruiken • onbegrepen gedrag stoelt op oud plaatje • praten over zichtbare, herkenbare beelden • praten over gevoel en over vroeger • maak gebruik van symbolen • dwangma1gheid mag
Faal-‐gevoel ontstaat door verbeteren testen corrigeren terechtwijzen overvragen discussiëren: ja maar…., nee maar…. “dodelijke omgangs-‐strategieën” “als …. dan” Standje geven Verbieden OPLOSSING = zelf de fout laten ontdekken
Doelgericht bewegen ontstaat spontaan door • niet door verbale commando’s • wel door niet-‐verbale commando’s • via muziek • via emo1e • via ritueel • via ritme en meebewegen • via “na-‐apen” • via bekende plaatjes • via “tegendruk” • via dieren, kinderen • via de juiste uitgangshouding • via meehelpen, dus de beweging helpen inleiden.
2
03-‐02-‐15
De hersenschors reguleert • impulsen • emo1es • stemmingen • slaap-‐waak ritme
Gevolgen van niet meer reguleren • onbehoorlijk gedrag • directe lustbeleving • “verlaging van niveau” • gauw bang → boos • gauw huilen • “witzel-‐sucht” = kinderach1ge grapjes • ander bio-‐ritme • boze buien • gauw blij, tevreden
S-lte, geen beweging, te weinig adequate prikkels, veroorzaakt: • dolen • onrust, zelf prikkels maken (geluid, beweging, repeterend) • slapeloosheid • leeg hoofd (Zen) • Slapen Dit alles kan ook door te veel prikkels (alsmaar onherkenbaar bewegen en geluid) ontstaan. Dit soort prikkels worden in de hulpverlening veel en vaak verspreid. Wij menen dat het “gezelligheid” is. Maat ze brengen onrust in de hersens van dementerenden omdat zij geen prikkels kunnen afweren. Structuur betekent de juiste prikkels afgeven op het juiste moment, maar dan ook géén andere prikkels!
Voorbeelden van de “verkeerde plaatjes: • je meisjesnaam nog wel weten maar je gehuwden-‐ naam niet meer • onbegrepen gedrag: verzorger roept per ongeluk het verkeerde plaatje op • menen dat je niet meer in je eigen huis bent • bij verandering in de kamer, menen dat je niet meer thuis bent • gesproken woorden niet begrijpen omdat je er geen plaatje bij krijgt • dwangma1gheid omdat je nú het plaatje hebt en dus nú ac1e wilt ondernemen • plaatje blijH hangen-‐ steeds hetzelfde verhaal. Oplossing: plaatje afmaken
Hoe ontstaat agressie: • teveel prikkels • niet afstemmen, zomaar “inbreken” • laten falen • teveel handelingen aan de pers. doen • per ongeluk het “verkeerde”plaatje • tegenhouden, verbieden • bewegingsvrijheid ontnemen • dwang uitoefenen
OORZAKEN VAN NIET SLAPEN • • • • • •
te weinig prikkels in de kamer te harde of te zachte matras te lichte deken alleen slapen te koud onderzijl honger of dorst
3
03-‐02-‐15
4
03-‐02-‐15
Een “life” reactie: De reactie`s van de verpleging, familie leden zijn overweldigend. Kinderen van een bewoner reageerden geëmotioneerd. We hebben nog geen een wanklank gehoord. Vooral de babykamer blijkt een enorme succes. De wandelwagen staat geen moment stil. Zelfs bewoners die nauwelijks de gang op kwamen zijn nu vaker in de gang te vinden. Bewoners worden ook uitgenodigd rustig ergens te gaan zitten. In de tuinkamer zaten afgelopen zaterdag vier vrouwen naast elkaar op de bankjes, genietend van de vogelgeluiden, watergekletter etc. Iedereen vindt het project heel erg geslaagd in de voorop gestelde doelen. .
5
