- Een onderzoek naar de mogelijkheden voor een culturele uitwisseling tussen Haarlem en Mutare -

‘’Bsu!Jt!B!Gpsdf’!’ - Subash Taneja -

- Een onderzoek naar de mogelijkheden voor een culturele uitwisseling tussen Haarlem en Mutare -

Naam: Studentnummer: Opleiding: Opleidingsinstituut: Begeleider: Opdrachtgever: Datum:

Elise van der Mark 180402 Fashion & Branding AMFI Jan Piscaer Stichting Stedenband Haarlem- Mutare oktober 2006

Wppsxppse! Afrika, Fashion & Branding en kunst en cultuur: Drie van mijn interesses die ik graag met elkaar wilde combineren. Het leek een onmogelijke opgave, maar dit onderzoek getuigt van een ideale combinatie van de drie. Het najaar en winter van 2005 liep ik 5 maanden stage bij de Stichting Stedenband Haarlem-Mutare. Doordat Haarlem een stedenband heeft met een stad in Zimbabwe, Afrika, liggen de activiteiten van deze organisatie erg dichtbij ontwikkelingssamenwerking. Ik vond hierin een interessant samenspel tussen marketing en evenementenorganisatie en het me verdiepen in en helpen van mensen in derde wereld landen. De stedenband bood mij de mogelijkheid om in verlenging van mijn stage een onderzoek in Mutare te verrichten naar de mogelijkheden voor en kunstzinnige uitwisseling. Dit kon mij geen twee keer gezegd worden aangezien ik ook nog op zoek was naar een afstudeeropdracht. Na een aantal weken onderzoek te hebben gedaan in Haarlem, vertrok ik in mei 2006 voor 3,5 maand naar Mutare. Ik maak graag van de gelegenheid gebruik een aantal mensen te bedanken voor hun steun tijdens de totstandkoming van dit rapport. Ik wil Dik Bol bedanken voor het bieden van de mogelijkheid om mijn afstudeeronderzoek in Mutare te kunnen verrichten. Daarnaast bedank ik iedereen die bereid was zich door mij te laten interviewen, zowel in Haarlem als Mutare. En in het bijzonder bedank ik Ebe en Rens van der Mark en Hillie Sonderen voor hun belangrijke bijdragen, hun kritische vragen, hun frisse blik en hun steun en tijd.

Tbnfowbuujoh! De Stichting Stedenband Haarlem-Mutare bestaat al bijna 15 jaar. De stedenband initieert activiteiten en uitwisselingen op het gebied van educatie, sport, huisvesting en gezondheidszorg tussen Haarlem in Nederland en Mutare in Zimbabwe. Sinds september 2005 heeft ze ook in elke stad een werkgroep cultuur die begonnen zijn met het uitwisselen van culturele projecten. Echter in beide steden bestaat weinig kennis over de culturele sector van de andere stad. Hierdoor is het moeilijk om met projecten op elkaar aan te sluiten en een meerjarige culturele uitwisseling vorm te geven. Daarom bezocht de Provincial Arts Administrator uit Mutare in januari 2006 de stad Haarlem om onderzoek te doen. In navolging hiervan heeft ondergetekende drie maanden onderzoek in Mutare verricht waarvan dit rapport het resultaat is. Dit onderzoek behandelt de probleemstelling: ‘Hoe kunnen de werkgroepen Cultuur van de stedenband Haarlem-Mutare het beste een structurele culturele (kunstzinnige) uitwisseling opzetten tussen scholen, culturele instellingen en kunstenaars uit Haarlem en Mutare op zowel professioneel als amateur niveau, binnen de 5 kunstdisciplines theater, dans, muziek, beeldende kunst en fotografie, rekening houdend met de politieke, economische, sociaal-culturele, organisatorische en financiële omstandigheden?’ De interne analyse maakt duidelijk dat de beide werkgroepen nog niet stabiel genoeg zijn om een professionele uitwisseling op te zetten. Een gebrek aan identiteit, strategie, coördinatie en (interne) communicatie veroorzaakt deze onstabiliteit. Ze beschikken echter wel over een groot netwerk, jarenlange ervaring binnen de overkoepelende organisaties en een uniek productaanbod. De externe of bedrijfstakanalyse laat zien dat een uitwisseling niet een van de makkelijkste taken zal zijn. De politieke en economische situatie in Mutare is schrijnend en maakt samenwerken moeilijk. Basisbenodigdheden zijn schaars en corruptie en jaloezie is aan de orde van de dag. Echter de technologische ontwikkelingen in Mutare, de aantrekkende economie in Haarlem en het cultuurbeleid gericht op internationalisering geven een positiever beeld. De beide doelgroepen, de culturele sectoren van Haarlem en Mutare, zijn unaniem positief over en bereidwillig voor een culturele uitwisseling. Het blijkt echter wel dat Haarlem meer aanbieder dan aanvrager zal zijn omdat haar culturele sector groter en professioneler is. Mutare is juist op zoek naar kennis en ontwikkeling. De belangrijkste wensen in Mutare zijn een stevige werkgroep, management training, artistieke training en materiaal. Haarlem kan dit bieden onder een aantal voorwaarden. Professionaliteit van de werkgroepen, enthousiasme en toewijding van de culturele sector van Mutare en grote bekendheid en publiciteit in Haarlem wordt verwacht. Daarnaast dient de Mutarese kunst die naar Haarlem komt van goede artistieke kwaliteit te zijn.

2

Van concurrenten in Mutare heeft de stedenband niks te vrezen aangezien er nauwelijks tot geen andere samenwerkingsverbanden voor de culturele sector aanwezig zijn. De culturele uitwisseling van de stedenband is een kans uit duizenden voor de Mutarese kunstenaars om zichzelf en de kunstindustrie te ontwikkelen. In Haarlem zijn uiteraard wel concurrenten te vinden. Echter door het unieke stedenband concept vormen deze nauwelijks een bedreiging voor de activiteiten van de werkgroepen cultuur. Als Haarlemse kunstenaar of culturele instelling voelt men zich verplicht om actief mee te werken aan en tijd te investeren in de relatie tussen Haarlem en Mutare ondanks andere verplichtingen en activiteiten. Door middel van een SWOT analyse en confrontatie matrix komen vier belangrijke speerpunten naar voren waar de werkgroepen zich op dienen te richten. De belangrijkste aanbevelingen om een succesvolle structurele culturele uitwisseling te bereiken zijn: het invoeren en uitdragen van een heldere en consistente identiteit, het bevorderen van de professionaliteit van beide werkgroepen en van de kunstorganisaties en kunstenaars in Mutare (op management en artistiek niveau), het vergroten van de bekendheid van de culturele activiteiten van de stedenband in zowel Haarlem als Mutare en het aangaan van belangrijke artistieke en financiële samenwerkingsverbanden.

3

4

Joipvetpqhbwf! ! VOORWOORD SAMENVATTING INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 Hoofdstuk 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12 Hoofdstuk 3 Mutare 3.1 3.2 3.3 3.4 Haarlem 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9

SITUATIEANALYSE Aanleiding tot onderzoek Probleemstelling Deelvragen Doelstelling Onderzoeksmethode Onderzoeksafbakening Verantwoording hoofdstukken Fashion Begripsafbakening

8 9 9 9 11 11 11 12 13

INTERNE ANALYSE Visie Missie Doelgroepbepaling Strategy Structure Systems Shared values Skills Staff Style Financiering Conclusie

16 16 17 17 17 19 21 21 22 22 22 23

BEDRIJFSTAKANALYSE Economische ontwikkelingen Politieke ontwikkelingen Sociaal-culturele ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen Economische ontwikkelingen Politieke ontwikkelingen Sociaal-culturele ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen Conclusie

25 25 26 26 27 27 28 28 30

5

Hoofdstuk 4 4.1.1 4.1.2 4.1.3

AFNEMERSANALYSE Culturele sector Mutare als doelgroep Instellingen Kunstdisciplines Wensen van de doelgroep

32 32 35 38

4.2.1 4.2.2 4.2.3

Culturele sector Haarlem als doelgroep Instellingen Kunstdisciplines Wensen van de doelgroep

41 41 43 46

Conclusie

48

CONCURRENTIEANALYSE

49

SWOT ANALYSE Interne analyse Externe analyse Confrontatiematrix Conclusie

51 51 52 53

CONCLUSIE

55

AANBEVELINGEN Identiteit Professionaliteit Bekendheid Samenwerking Stappenplan

57 59 61 62 63

LITERATUURLIJST

65

4.1

4.2

4.3 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6 6.1 6.2 6.3 6.4 Hoofdstuk 7 Hoofdstuk 8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

6

Ippgetuvl!2!Tjuvbujfbobmztf! Van cultuur… ‘Marketing is niet vies’, ‘Specialisten wegen af of cultuuraanbod moet inspelen op vraag consument’ en ‘Cultuur ontsnapt niet aan wetten van marketing’ zijn zomaar een aantal krantenkoppen van het afgelopen jaar. Hoewel de meningen nog verdeeld zijn, is cultuurmarketing in opkomst. Steeds meer culturele instellingen zien het belang in van een heldere positionering, het aanbieden van een ervaring of een onderzoek naar de wensen van de bezoeker. De toename van het gebruik van marketing in de kunstwereld kan toegeschreven worden aan een aantal maatschappelijke en sociale ontwikkelingen. Ten eerste is de afgelopen 15 jaar de concurrentiedruk enorm toegenomen. Niet alleen het aantal culturele instellingen is gegroeid maar ook ontstaat er meer druk vanuit de vrijetijdssector zoals attractieparken, koopzondagen en vele andere vormen van vrijetijdsbesteding. ‘Musea moeten bijvoorbeeld rechtsreeks concurreren met een actiedag van IKEA en theaters met restaurants als Pasta e Basta of megabioscopen’ (van der Vlugt 2001: 15).De instellingen voeren een continue strijd om de belangstelling en interesse van de consument. Deze is in de verleiding om zijn schaarse vrije tijd over steeds meer activiteiten te verdelen. Naast het toegenomen aanbod van organisaties en vrijetijdsactiviteiten staat de individualisering van de bezoeker. Individualisering is een van de belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen van de afgelopen decennia. De consument heeft een grotere keuzevrijheid en autonomie vergaart. Dit betekent dat het veel moeilijker wordt om de consument te bereiken. ´De consument doet naar eigen goeddunken een greep uit het rijkgeschakeerde aanbod van vrijetijdsdiensten´ (van den Broek 2000: 40), waardoor hij nagenoeg onvoorspelbaar wordt. Ten slotte speelt het cultuurbeleid van de Nederlandse overheid een grote rol. De sociale spreiding van cultuurbereik staat steeds sterker op de voorgrond. In de Cultuurnota voor 2005-2008 ligt wederom de nadruk op marketing voor nieuwe publieksgroepen, culturele diversiteit en het maatschappelijke bereik van cultuur (Ministerie OCW 2004). Deze houding van de overheid zorgt elke vier jaar (bij de presentatie van de cultuurnota) voor hevige debatten over de spanning tussen kunstgerichte en publieksgerichte accenten (SCP 2005:5). Maar dat neemt niet weg dat een groot aantal culturele instellingen zich voegt naar de wensen van de overheid en steeds meer gebruik maakt van marketing in zijn beleid. ..naar non-profit.. Niet alleen in de kunstwereld maar ook voor de ideële en non-profitorganisaties is het belangrijker geworden om vanuit een marketingperspectief naar de eigen activiteiten te kijken. ‘Het zich op idealistische wijze bezighouden met ‘een goede zaak’ is niet voldoende.(…) Het ‘product’ dat de organisatie aanbiedt moet – al dan niet in verschillende versies - optimaal aansluiten op de kenmerken van de geselecteerde doelgroepen.(…) Elke non-profitorganisatie moet dan ook, net als een commercieel ingesteld bedrijf, aan marketing doen om haar toekomst zeker te stellen (…)’ (Verhage 2001: 138). Vooral interne marketing is belangrijk in non-profitorganisaties omdat er vaak een sterke beroepsethiek heerst en het personeel de organisatie vertegenwoordigd op een vaak persoonlijke wijze. Al is het moeilijk om binnen een non-profit organisatie te spreken van te behalen doelen en specifieke doelgroepen, het marketingconcept kan elke organisatie in staat stellen om een langdurige relatie op te bouwen met de ‘klant’. 7

..naar cultuur in ontwikkelingssamenwerking Binnen deze ideële en non-profitorganisaties wordt er de laatste jaren meer waarde gehecht aan cultuur en kunst. Lange tijd werd kunst en cultuur beschouwd als een luxe, voorbehouden aan de elite. Het besef dat cultuur ook een rol kan spelen bij ontwikkeling sijpelt echter langzaam door. Steeds meer organisaties richten zich op culturele uitwisseling en bevordering van de internationale culturele infrastructuur. Zowel nationaal als internationaal wordt de importantie hiervan benadrukt. ‘Cultuur moet een centralere rol krijgen in ontwikkelingssamenwerking. Vanwege de wezenlijke rol die cultuur speelt in maatschappelijke ontwikkelingsprocessen,' zegt Paul van Paaschen van het Hivos Cultuur Fonds. Mensen in ontwikkelingslanden vinden vaak houvast in hun geloof, tradities en cultuur. Ze worden heel creatief in moeilijke tijden. Deze creativiteit is belangrijk om stilstand van de samenleving te voorkomen. Ideeën, idealen en creativiteit van mensen zijn de stuwende kracht achter ontwikkeling naar meer politieke, economische en sociale vrijheid. Cultuur en kunst leveren een belangrijke bijdrage aan saamhorigheid en identiteit. ‘Het besef van een eigen identiteit is onontbeerlijk voor ontwikkeling en in interactie met anderen. Culturele uitwisseling draagt bij aan wederzijds begrip tussen verschillende samenlevingen en bevolkingsgroepen.’1 1.1 Aanleiding tot onderzoek De Stichting Stedenband Haarlem-Mutare (SSHM) en zijn partnerorganisatie LA21 in Mutare, Zimbabwe zijn in 1991 opgericht om vorm en inhoud te geven aan de stedenband tussen beide steden. Zij verzorgen uitwisselingen op het gebied van onderwijs, educatie, gezondheidszorg en huisvesting (zie bijlage 1). De laatste jaren wordt nagedacht over het integreren van cultuur en kunst in de activiteiten. Het doel is een structurele culturele uitwisseling. In Mutare bestond al een afdeling cultuur, maar in Haarlem werd nog nauwelijks aandacht besteed aan dit onderwerp. In september 2005 werd ik aangetrokken bij de SSHM om een nieuwe werkgroep Cultuur op te zetten. In 5 maanden tijd formeerde ik een werkgroep, schreef een werkplan voor 2006, zocht financiering voor deze projecten en coördineerde de eerste culturele uitwisseling. Maar tijdens mijn werkzaamheden voor de werkgroep stuitte ik elke keer op het gebrek aan informatie vanuit Mutare. De projecten die zijn ontwikkeld werden gebaseerd op ideeën en initiatieven binnen mijn werkgroep, maar ik was juist nieuwsgierig naar de behoeften en ideeën uit Mutare. Ook vanuit de werkgroepleden en de SSHM, kwam vaker de vraag over de mogelijkheden in Mutare. De doelgroepen van de werkgroepen cultuur zijn de kunstenaars, de culturele instellingen en de scholen van Haarlem en Mutare. Maar eigenlijk weet niemand waar binnen deze doelgroepen behoefte aan is en welke ideeën hier al leven.

1

http://kvc.minbuza.nl

8

Om dit te veranderen, werd eind 2005 besloten dat er 1 afgevaardigde van Mutare naar Haarlem diende te komen en andersom. Deze twee ‘vertegenwoordigers’ kunnen door veel desk en fieldresearch de culturele wereld en de mogelijkheden van de andere stad ontdekken. Op deze manier kan de stedenband zowel in Haarlem als in Mutare een succesvolle werkgroep Cultuur neerzetten en een culturele uitwisseling opzetten. In januari 2006 kwam de heer Ruswa, de Provincial Arts Administrator uit Mutare, in Haarlem op bezoek. Een aantal weken deed hij onderzoek in Haarlem. Tijdens zijn bezoek kwamen 5 kunstdisciplines het duidelijkst naar voren als mogelijke kansen voor uitwisseling namelijk theater, dans, muziek, beeldende kunst en fotografie. De volgende stap is het uitvoeren van een marketing gericht onderzoek in Mutare naar de mogelijkheden voor een structurele culturele uitwisseling gericht op deze 5 disciplines. 1.2 Probleemstelling Hoe kunnen de werkgroepen Cultuur van de stedenband Haarlem-Mutare het beste een structurele culturele (kunstzinnige) uitwisseling opzetten tussen scholen, culturele instellingen en kunstenaars uit Haarlem en Mutare op zowel professioneel als amateur niveau, binnen de 5 kunstdisciplines theater, dans, muziek, beeldende kunst en fotografie, rekening houdend met de politieke, economische, sociaal-culturele, organisatorische en financiële omstandigheden? 1.3 Deelvragen - Wat wordt er verstaan onder een structurele culturele uitwisseling? (uitleg cultuur, uitleg kunsten, uitleg uitwisseling/wederkerigheid, uitleg structureel, misschien ook uitleg stedenband concept dat het dus om vrijwilligers gaat en zonder winstoogmerk is en doelstellingen stedenband, aan de hand van deze afbakening vaststellen criteria voor succes) - Welke sterkten en zwakten kennen de werkgroepen Cultuur? - Welke externe mogelijkheden en bedreigingen zijn relevant? - Wat is het kunstaanbod in Haarlem en in Mutare? - Wat is de behoefte naar een culturele uitwisseling wat betreft de vijf kunstdisciplines in Haarlem en Mutare en in het bijzonder de behoefte naar respectievelijk Afrikaanse of Nederlandse invloed binnen de kunsten? - Vanuit welke hoek komt de concurrentie voor de werkgroepen cultuur? 1.4 Doelstelling - het verstrekken van een inventarisatie van de artistieke, culturele, politieke, economische, organisatorische en financiële beperkingen en mogelijkheden in Haarlem en Mutare voor een structurele culturele uitwisseling met daaraan een aanbeveling gekoppeld over de methoden van aanpak voor realisatie tot aan 2010 - het rapport zal in het Nederlands in tekstuele vorm aangeleverd worden met visuele ondersteuning en is gericht aan de werkgroep cultuur van de Stichting Stedenband Haarlem-Mutare. De conclusie en aanbevelingen zullen ook in het Engels aanwezig zijn voor het LA21 comité Education & Culture & Awareness.

9

10

1.5 Onderzoeksmethode Voor het beantwoorden van de deelvragen bestaat het onderzoek enerzijds uit deskresearch. Er is informatie verkregen over het huidige Cultuurbeleid, het culturele aanbod en relevante ontwikkelingen, trends en cijfers binnen Haarlem en Mutare. Er is gebruik gemaakt van boeken, tijdschriften, vakbladen, dagbladen, Internet en rapporten. Fieldresearch beslaat het grootste deel van het onderzoek. Voornamelijk door middel van interviews in zowel Haarlem als Mutare is onderzoek gedaan naar de wensen en behoeften wat betreft cultuur in beide steden en naar de mogelijkheden voor een uitwisseling. De interviews zijn afgenomen bij ambtenaren, kunstenaars en deskundigen uit de culturele sector. 1.6 Onderzoeksafbakening - In dit onderzoek wordt gekeken naar de 5 kunstdisciplines beeldende kunst, theater, muziek, dans en fotografie omdat uit eerdere gesprekken met betrokken partijen is gebleken dat hierin de meeste kans van slagen ligt2. - De focus van het onderzoek ligt op Mutare. De werkgroep Cultuur in Haarlem heeft voldoende kennis en capaciteit om verder genoodzaakt onderzoek uit te voeren binnen de eigen stad. De informatie vanuit Mutare blijkt echter steeds het mankement. Dit onderzoek vervult deze behoefte en combineert dit met kennis uit Haarlem tot een gedegen advies. 1.7 Verantwoording van de hoofdstukken Na de inleiding op het onderzoek in hoofdstuk 1, geeft hoofdstuk 2 een interne analyse weer van de werkgroepen cultuur in Haarlem en Mutare. Aan de hand van het 7Smodel van McKinsley worden de sterkten en zwakten behandeld. Hoofdstuk 3, 4 en 5 gaan vervolgens in op de externe analyse. De politieke, technologische, economische en sociaalculturele ontwikkelingen in de Nederlandse en Zimbabwaanse maatschappij staan centraal in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 komen de twee doelgroepen aan bod, namelijk de culturele sectoren van Haarlem en Mutare. Dit hoofdstuk vestigt de aandacht op zowel een inventarisatie van de sectoren als de wensen en behoeften. Hoofdstuk 5 behandelt de concurrentieanalyse. Vervolgens staan hoofdstuk 6, 7 en 8 in het teken van het oplossingstraject. Hoofdstuk 6 tracht de bevindingen te combineren en tegen elkaar af te zetten door middel van een SWOT-analyse en een confrontatiematrix. Hieruit volgt de conclusie in hoofdstuk 7 en als afsluiting de aanbevelingen in hoofdstuk 8.

2

Ruswa, A. Cultural exchange with Haarlem, National Arts Council Zimbabwe, 2006

11

1.8 Fashion Omdat dit onderzoek tevens een afstudeeropdracht voor het Amsterdam Fashion Institute in Amsterdam is, wordt in deze paragraaf uitgelegd waarom dit onderzoek relevant is binnen de fashionindustrie. Definitie fashion: Het met behulp van kleding, accessoires en make-up samenstellen van een actueel uiterlijk, of het met behulp van diverse materialen en technieken samenstellen van een ‘fashion’ environment, waarmee een individu of een groep aangeven ‘van hun tijd te zijn.’ Het realiseren van ‘fashion’ in de boven omschreven betekenis is het doel van een ‘fashion’-onderneming, dat ‘fashion’ produceert, creëert, distribueert, presenteert en/of verkoopt. Fashion draait om het uitdrukken van identiteit. Mensen laten zien waar ze voor staan en wie ze zijn aan de hand van kleding en accessoires. Deze identiteit is echter niet meer alleen afhankelijk van het uiterlijk. Voorkeuren voor bijvoorbeeld muziek, clubs, tentoonstellingen en vakantie zijn tevens een manier geworden om identiteit uit te drukken. ‘De wijze van consumptie en vrijetijdsbesteding is dominant geworden in de identiteit en de zelfpresentatie van individuen (van den Broek 2000: 68).’ Ook kunst en cultuur zijn een expressie van het zelf en verrijkt het leven, in alle lagen van de bevolking. ‘De ontwikkeling dat niet wat men voor de kost doet, maar wat men in de vrije tijd doet doorslaggevend geworden is, duidt op een potentieel belangrijkere rol van kunst en erfgoed in het sociale leven. Kunst en erfgoed kunnen ingezet worden om identiteit te verwerven (…)’ (idem: 74), naast de keuze voor kleding, muziek of sport. De structurele culturele uitwisseling van de stedenband Haarlem-Mutare biedt mogelijkheden tot uiting van identiteit voor de betrokken partijen. Het biedt met behulp van diverse materialen en technieken een platform voor gelijkgezinden en is in die zin een niet plaatsgebonden fashion-environment. Tegelijkertijd mag het onbegrensde inspirerende vermogen niet over het hoofd gezien worden. De kunsten vervullen al jaren een rol als inspiratiebron voor de fashionbranche. De kunststroming popart uit de jaren zestig is hier een mooi voorbeeld van. Daarnaast (de laatste jaren alleen maar toegenomen door globalisering) zijn dankzij de globalisering de invloeden van andere culturen steeds meer terug te vinden in fashion. In de tentoonstelling in 2005 in het Centraal Museum van Utrecht stonden deze invloeden van de globalisering in de hedendaagse mode centraal.3 Internationale ontwerpers maken gebruik van hun eigen culturele achtergrond of laten zich inspireren door andere culturen. Tradities, rituelen, kunsten, klederdracht en vele andere aspecten van een cultuur kunnen dienen als inspiratiebron. De culturele uitwisseling van de stedenband kan net als een hippe club of een populair theater een schakel zijn in de wereld die fashion heet.

3

www.centraalmuseum.nl

12

1.9 Begripsafbakening Om antwoord te kunnen geven op de vraag hoe een structurele culturele uitwisseling op te zetten, is het belangrijk te definiëren wat een structurele culturele uitwisseling inhoudt. Aan de hand van de doelstellingen en gesprekken met werknemers van de stedenband, zijn vooraf een aantal criteria bepaald. Met andere woorden: Wanneer is de structurele culturele uitwisseling een succes te noemen? De uitwisseling dient: 1) wederkerig en gelijkwaardig te zijn. Dit betekent dat culturele activiteiten in beide steden dienen plaats te vinden 2) gericht te zijn op het bevorderen van een meerjarige samenwerking en uiteindelijke verzelfstandiging van de uitwisseling 3) kennis van beide culturen aan elkaar over te dragen door kunst als middel en kunst als doel 4) van artistieke kwaliteit en professionaliteit te getuigen. 5) laagdrempelig en voor alle lagen van de bevolking toegankelijk te zijn 6) aan beide kanten gewenst te zijn door de doelgroep, d.w.z. dat minstens 60% van de doelgroep bereid is mee te werken 7) flexibel in te kunnen spelen op situatie in Mutare 8) zich zo veel mogelijk afzijdig te houden van politiekgerelateerde zaken 9) financieel haalbaar te zijn, d.w.z. geen verlies en dient zichzelf binnen realistische grenzen (al dan niet met subsidie) in stand te kunnen houden 10) aan beide kanten een stabiele werkgroep te hebben d.w.z. een vaste coördinator en minimaal 4 actieve leden 11) , naast de coördinator, gedragen te kunnen worden door vrijwilligers Uit dit onderzoek komen aanbevelingen naar voren die gericht zijn op het bereiken van bovenstaande doelstellingen, m.a.w. het bereiken van een structurele culturele uitwisseling. Op de volgende manier kan in de toekomst gemeten worden of deze doelstellingen zijn behaald: Kwalitatief: 1) evaluatie na elk project met werkgroepen en betrokken culturele sector (doelgroep) in Haarlem en Mutare over al dan niet behaalde doelstellingen en werkwijze 2) publieksevaluatie bij elk project d.m.v. korte evaluatieformulieren (Haarlem) en evaluatiegesprekken (Mutare) waardoor ook overzicht op publieksaantallen en -samenstelling Kwantitatief: 1) het aantal samenwerkingsverbanden dat is aangegaan 2) het aantal actieve leden in elke werkgroep 3) het verschil in aantal activiteiten in Haarlem en Mutare 3) financiële administratie Tot slot rest een begripsafbakening van de betekenis van woorden als SSHM, LA21, stedenband, cultuur, kunst en de verschillende disciplines van kunst, voornamelijk aan de hand van de Dikke van Dale. 13

- Cultuur 1 (-turen) geheel van voortbrengselen van een gemeenschap 2 kunst en wetenschap Wanneer het in deze scriptie over kunstuitingen of kunst gaat, worden de woorden cultuur en cultureel gebruikt. Wanneer het sporadisch gaat over gebruiken, normen en waarden van Zimbabwe of Nederland, wordt het woord cultuur duidelijk gekoppeld aan de maatschappij waaraan het refereert of wordt het woord ethos gebruikt. - Kunst 1 het creatief en origineel tot uiting of voorstelling brengen van gedachten of gevoelens op vaak ontroerende of schokkende wijze Het begrip kunst wordt in deze scriptie afwisselend gebruikt met cultuur in dezelfde betekenis. - Beeld 1 driedimensionale afbeelding of uitbeelding van iem. of iets 2 gefilmde, fotografische of getekende afbeelding De beeldende kunst omvat een grote verscheidenheid aan kunstuitingen. In deze scriptie refereert het begrip beeldende kunst aan beeldhouwkunst, schilderkunst en houtsnijkunst. - Theater 1 de verschillende soorten artistieke producties die voor een publiek opgevoerd worden, zoals drama, cabaret, opera, dans => toneelkunst Toneel en dans worden in deze scriptie als afzonderlijke kunstdisciplines benaderd. - Dans 1 ritmische beweging van het lichaam op de maat van muziek Dans is het uitvoeren van min of meer systematische bewegingen waarbij gebruik wordt gemaakt van metrum en ritme van muziek. - Muziek 1 geluid, voortgebracht door de menselijke stem of door instrumenten omwille van de schoonheid van dat geluid of als expressie van gevoelens Bij muziek gaat het altijd om het hoorbare (of het ontbreken daarvan), in tegenstelling tot het zichtbare in de beeldende kunsten. Muziek is een tijdskunst, met hoorbare (geluiden, klanken, tonen) of onhoorbare (stiltes, pauzes) elementen in opeenvolging of tegelijkertijd. - Fotografie 1 de kunst om door chemische inwerking van licht op een gevoelige plaat, resp. film, afbeeldingen van voorwerpen te maken Fotografie is het met behulp van licht en andere vormen van straling vervaardigen van afbeeldingen van voorwerpen en verschijnselen. Fotografie valt onder beeldende kunst maar wordt in de scriptie als aparte kunstdiscipline opgenomen vanwege zijn belangrijke rol in het onderzoek. - SSHM Stichting Stedenband Haarlem-Mutare. De organisatie aan de Haarlem kant die vorm geeft aan de stedenband. - LA21 comité Local Action 21. De organisatie aan de Mutare kant die vorm geeft aan de stedenband. - stedenband Wanneer gesproken wordt van de stedenband (met een kleine letter) gaat dit om het concept; de relatie tussen de steden en de uitvoering daarvan. 14

15

Ippgetuvl!3!Joufsof!Bobmztf!! De hieronder beschreven visie en missie zijn van de werkgroep cultuur uit Haarlem. Voor dit onderzoek ga ik ervan uit dat de visie en missie voor beide werkgroepen gelijk zijn vanwege gebrek hieraan in Mutare. Aan de hand van het 7s model van McKinsley wordt de verdere interne analyse behandeld. De werkgroepen cultuur in Haarlem en Mutare vallen onder respectievelijk de Stichting Stedenband Haarlem-Mutare (SSHM) en het LA21 comité. Waar relevant wordt ook informatie verschaft over deze twee organisaties. 2.1 Visie Zimbabwe kent anno 2005 al vele jaren van politieke en economische crisis, armoede en onderdrukking. Door de zogenaamde herverdelingen van het land is de armoede en de hongersnood de laatste jaren fors toegenomen. Voor het overgrote deel van de bevolking van Zimbabwe is elke dag er één van overleven. Dit is voor de SSHM en de werkgroep des te meer een reden om de mensen daar te blijven steunen, ook op cultureel gebied. Al enige jaren dringt de partnerorganisatie LA21 in Mutare erop aan om vanuit de stedenband het culturele leven in Mutare te stimuleren en ontwikkelen en om uitwisseling tussen Haarlem en Mutare tot stand te brengen in samenwerking met de bevolking. Hier ligt de kracht van de werkgroep: de grote mate van participatie door de bevolking in Mutare en de kennis, ervaring en het enthousiasme van de werknemers en vrijwilligers van zowel LA21 in Mutare als de Stichting Stedenband Haarlem-Mutare. 2.2 Missie De werkgroep Cultuur geeft vorm aan de relatie tussen Haarlem en Mutare door zich te richten op de ontwikkeling en het behoud van kunst en cultuur in beide steden. Ten eerste wil ze de mogelijkheden voor cultuur- en kunstuitingen in Mutare vergroten en een brede participatie stimuleren. Ten tweede wil ze kunst en cultuur uitwisselen tussen Haarlem en Mutare als impuls voor de maatschappelijke, economische en toeristische ontwikkeling van beide steden. Ten derde hecht ze waarde aan het vergroten van kennis van elkaars tradities, kunst en cultuur onder de bevolking van Haarlem en Mutare. Wederkerigheid, wederzijds respect voor elkaars leefwijze en duurzame ontwikkeling staan hierbij centraal. De werkgroep wil in de toekomst een vruchtbaar en duurzaam cultuurproject neerzetten tussen beide steden, waarbij zij een even belangrijke rol speelt, binnen de stedenband, als de werkgroepen Huisvesting, Sport en Onderwijs.

Kunst en cultuur verbindt, verdiept en versterkt!

16

2.3 Doelgroepbepaling Het product dat de stedenband biedt is een dienst, namelijk een platform voor een uitwisseling. Deze dienst wordt aangeboden aan de kunstindustrie van Haarlem en Mutare. In principe bestaan er dus 2 doelgroepen waar de werkgroep zich op richt. Dit zijn de kunstenaars, culturele instellingen en scholen van Haarlem en Mutare. Hiervoor is gekozen aan de hand van de visie, missie van de werkgroep en de doelstellingen van de SSHM4. De SSHM wil op verschillende gebieden de relaties tussen instellingen bevorderen en mee helpen aan concrete opbouw van de stad Mutare. Bij de werkgroep Sport staat de uitwisseling tussen en ontwikkeling van sporters voorop, bij onderwijs de scholen en de leerlingen en ten slotte bij gezondheidszorg de ziekenhuizen, klinieken en de verpleegsters. Bij cultuur is dus het belangrijkste doel om de kunstenaars en de culturele instellingen te ondersteunen, te faciliteren en te ontwikkelen. Vanuit de doelstellingen van het LA21comité in Mutare zijn ook de scholen onderdeel van de doelgroep. In Mutare zijn cultuur en educatie nauw met elkaar verbonden. Op alle scholen is cultuur en kunst een belangrijk onderdeel van het curriculum. De werkgroep binnen de LA21 sector omvat dan ook Education & Culture & Awareness. Indirect zullen de werkgroepen cultuur ook de niet participerende bevolking van beide steden bereiken. De culturele activiteiten met kunstenaars, scholen en instellingen vergroten het inzicht in en de bewustwording van de leefwijze, de tradities en cultuur van de verschillende samenlevingen. 2.4 Strategy Strategische doelstellingen voor de werkgroepen zijn niet geformuleerd. De werkgroepen cultuur hebben hun visie en missie maar er is geen duidelijk beeld over hoe deze bereikt kunnen worden. 2.5 Structure De SSHM is met een platte organisatiestructuur opgebouwd uit een algemeen bestuur, een staf en verschillende werkgroepen. De staf staat in contact met de coördinatoren van de 5 werkgroepen (Sport, Onderwijs, Huisvesting, Cultuur en Gezondheidszorg). Bij de stedenband werken 6 betaalde krachten en zijn er tussen de vijftig en zestig vrijwilligers actief. Naast de 5 werkgroepen is er een redactie voor de stedenbandkrant en de website, een afdeling documentatie en lopen er vaak een aantal losse, tijdelijke projecten. De werkgroep Cultuur bestaat uit twee vaste projectmedewerkers vanuit de stedenband, 6 toonaangevende kunstenaars uit Haarlem en 6 vrijwilligers complementeren de werkgroep. In een vrijblijvende sfeer kunnen de kunstenaars en vrijwilligers zelf aangeven of ze alleen willen meedenken of ook actief willen meewerken. De werkgroep wordt gecoördineerd door een halfjaarlijks of jaarlijks wisselende stagiaire. Deze wisseling van de wacht heeft in het verleden tot irritaties geleid bij betrokkenen. ‘Het getuigt van weinig professionaliteit en verstoort de continuïteit van de werkgroep en haar projecten’ zegt Aart van de Kuijl, voorzitter van de galerie de Vishal. De belangrijkste partners van de SSHM zijn de Nederlandse coördinator die al 12 jaar in Mutare woont, in samenwerking met het LA21 comité. Dit comité is hetzelfde opgebouwd als de stedenband in Haarlem afgezien van het algemene bestuur. Ze bestaat uit een staf en 5 werkgroepen. 4

Zie bijlage 1

17

De indeling in werkgroepen ligt iets anders dan in Haarlem. Mutare kent de werkgroepen Gezondheidszorg en Welzijn, Sport, Milieu, Gemeenschapsopbouw en Educatie & Cultuur & Bewustwording. De laatst genoemde werkgroep bestaat uit een voorzitter vanuit de educatiesector, de Nederlandse coördinator van de stedenband in Mutare en verschillende belanghebbenden vanuit de culturele sector. Het Mutare museum, de National Gallery, de National Arts Council en de kunstafdeling van het Poly Technical College zijn vertegenwoordigd.

18

Algemeen / Dagelijks bestuur

STAF

Werkgroep Onderwijs

Werkgroep Sport

Werkgroep Huisvesting

Werkgroep Gezondheidszorg

Werkgroep Cultuur

Afdeling documentatie

Redactie Stedenbandkrant

Projecten: o.a Wijken leggen de Link, Challenge Day

Organogram Stichting Stedenband Haarlem/Mutare

2.6 Systems De interne communicatie in Haarlem laat te wensen over. Tussen de coördinatoren van de verschillende werkgroepen en ook tussen de coördinatoren en de staf is niet voldoende communicatie. Dit leidt tot problemen binnen de projecten op verschillende vlakken. Binnen de werkgroep cultuur verloopt de communicatie via e-mail en telefoon. Doordat de kunstenaars en vrijwilligers bijna allemaal een fulltime baan elders hebben, verloopt de communicatie niet altijd even soepel en kan de werkgroep niet rekenen op volle beschikbaarheid. Daarnaast gebeurt het vaak dat door slechte communicatie de betrokkenen bij vermeende beschikbaarheid toch niet aanwezig zijn. Voor externe communicatie is in het korte bestaan van de werkgroep nog nauwelijks aandacht geweest. De werkgroep heeft een eigen afdeling op de website (waar sporadisch iets wordt opgezet) en schrijft artikelen voor de driemaandelijkse krant van de stedenband5. Daarnaast heeft ze een aantrekkijk vormgegeven overzicht van alle projecten waarmee naar subsidiegevers gestapt kan worden. Maar naast deze drie activiteiten zijn nauwelijks stappen ondernomen. Als afdeling van een organisatie die reclame en promotie ook onderaan de prioriteitenlijst heeft staan, is dit niet verwonderlijk. Maar de werkgroep heeft de capaciteit om voldoende aandacht en belangstelling te genereren als de juiste media worden aangesproken. In Mutare is de interne communicatie als het kan nog slechter. De oorzaken zijn te vinden in de Zimbabwaanse cultuur, maar ook in de vreselijke economische omstandigheden. Gebrek aan transport, gebrek aan geld, gebrek aan computers en printers en gebrek aan papier belemmeren de vergaderingen en interne communicatie aanzienlijk. Daarbij zijn de termen stiptheid en verantwoordelijkheid vaak niet van toepassing op de Zimbabwaanse mensen. Leden die niet aanwezig kunnen zijn bij vergaderingen omdat er geen transport is, leden die weglopen bij vergaderingen omdat ze wat anders zogenaamd belangrijks te doen hebben, notulen die niet uitgeprint kunnen worden en vergaderingen die een paar uur te laat beginnen zijn nog maar enkele voorbeelden van de interne problemen in Mutare. 5

Zie www.haarlem-mutare.nl

19

20

Als direct gevolg van de economische situatie is promotie en externe communicatie niet tot nauwelijks aanwezig. Mond- op mond reclame is het belangrijkste medium voor festivals, evenementen en voorstellingen. De cultuur werkgroep begint echter te beseffen dat externe communicatie erg belangrijk is voor de voortgang van de projecten6.

‘Wegens chronisch gebrek aan geld, is er nauwelijks promotie en publiciteit. Zelfs het printen van een officiële brief vermijd ik liever.’ Miss Mguni, NACZ

Ze wil meer gebruik maken van kranten, folders en posters voor een groot publieksbereik. Het geld hiervoor dient echter waarschijnlijk uit Haarlem te komen. De interne communicatie tussen de werkgroep cultuur in Haarlem en de werkgroep in Mutare is een apart onderwerp. Vanwege gebrek aan computers, internetverbindingen en geld is communicatie lastig. Het meeste contact verloopt via de Nederlandse coördinator. Maar doordat de informatie via meerdere kanalen gaat, ontstaat vaak miscommunicatie.

2.7 Shared values Zowel de werkgroep in Haarlem als in Mutare kent geen sterke identiteit en waarden. De visie en missie zijn wel geformuleerd in Haarlem maar daar is nog niet iedereen van doordrongen. Wat de werkgroepen willen uitstralen en waar ze voor staan is intern en extern niet duidelijk. Diverse gesprekken met medewerkers en kunstenaars wijzen uit dat de waarden en de doelen van de cultuur werkgroepen vaag en niet aantrekkelijk zijn. De uitspraak ‘Je moet van dat geiten wollen sokken imago af!', geplaatst door een gerenommeerde kunstenares uit Haarlem7, zegt genoeg. 2.8 Skills De stedenband heeft aan beide kanten sinds 1993 veel ervaring opgedaan. Het organiseren van wederkerige projecten en uitwisselingen is de kracht van de stedenband.Ondanks dat de werkgroep cultuur in Haarlem nog maar 1 jaar bestaat, is het netwerk aan kunstenaars en culturele instellingen al groot. De SSHM heeft een goede naam verworven in Haarlem waardoor vele instellingen en kunstenaars gelijk bereid zijn om mee te werken. De werkgroep Cultuur kan hier op mee liften. Daarnaast zijn de verworven contacten in de subsidiewereld van groot belang. Door de gevarieerdheid van vertegenwoordigers in de werkgroep in Mutare is ook daar het netwerk aanzienlijk. Doordat de culturele sector kleiner is dan in Haarlem heeft de werkgroep een goed overzicht van de kunstenaars, culturele instellingen en activiteiten op scholen. Ten slotte biedt de stedenband een uniek product met de culturele uitwisseling. Voor Haarlemmers is het een unieke kans om op een informele en persoonlijke wijze meer te leren over de kunsten van een land in Afrika en voor Mutaresen is het een manier om zichzelf te ontwikkelen en over de grenzen van Zimbabwe te kijken en te opereren. 6 7

Vergadering LA21 Cultuur comité 14 juli 2006 Persoonlijk interview: Michèle Baudet

21

2.9 Staff In Haarlem beschikt de SSHM over een professionele staf, namelijk: een computerdeskundige, een grafisch ontwerper, een secretaris en een opbouwwerker als coördinator. Wat ontbreekt, is een marketing en promotie kracht. Binnen de werkgroep cultuur zijn geen betaalde krachten. De werkgroep bestaat volledig uit vrijwilligers. Dit betekent grote betrokkenheid maar ook gelijk een risico. Het verloop van vrijwilligers is groot. De personeelskrachten van de werkgroep in Mutare zijn allemaal vrijwillig. Dit betekent net als in Haarlem dat efficiënt samen werken niet altijd mogelijk is. Vooral in Mutare gaat de baan voor, omdat de leden hun geld moeten verdienen. Anderzijds betekent het dat de leden hier bewust voor gekozen hebben dus ook erg betrokken zijn bij het project. 2.10 Style Binnen de SSHM, het LA21 comité en de werkgroepen cultuur heerst eenzelfde typische bedrijfscultuur. De ethische moraal en de wil om van betekenis te zijn, zijn belangrijk. Aan beide kanten bestaat een informeel, warm, betrokken en enthousiaste sfeer. Een nadeel hiervan is dat professionaliteit en stiptheid niet altijd in acht worden genomen. In Mutare is deze sfeer natuurlijk nog meer ongedwongen dan in Haarlem; de Zimbabwaanse cultuur dringt door. Een belangrijk aspect dat niet in het 7s model is opgenomen, is de financiering. Deze is van groot belang voor het slagen van de culturele uitwisseling. 2.11 Financiering De Stichting Stedenband Haarlem-Mutare en het LA21 comité zijn volledig afhankelijk van externe financiering. Dit creëert onzekerheid en kan problemen opleveren voor de continuïteit. Extra aandacht is dus geboden. De gemeente Haarlem kent de SSHM een jaarlijkse structurele subsidie toe. Deze wordt echter niet gebruikt voor projectkosten. De werkgroep cultuur in Haarlem is dus afhankelijk van subsidiegevers en sponsoring. De werkgroep in Mutare is op haar beurt afhankelijk van de inspanningen van de werkgroep cultuur in haar zoektocht naar financiering. Voor de werkgroep zijn zes subsidiegevers interessant. Dit zijn Hivos, Icco, Prins Claus Fonds, NCDO en het Cultuurstimuleringsfonds van de gemeente Haarlem. De activiteiten van de werkgroepen cultuur sluiten aan bij de eisen van deze financieringsorganisaties (zie bijlage 2). Daarnaast kan de werkgroep kijken naar eenmalige financieringsprojecten van de overheid. In het jaar 2006 zijn subsidies vergeven voor het pilotjaar door Hivos, het Cultuurstimuleringsfonds en Xplore van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

22

2.12 Conclusie Met de interne analyse is getracht antwoord te geven op de tweede deelvraag van dit onderzoek. Uit de analyse blijkt dat zowel in Haarlem als Mutare een gebrek is aan een eenduidige lijn, coördinatie en communicatie binnen de werkgroepen cultuur. Identiteit, gemeenschappelijke waarden en strategie zijn niet tot nauwelijks aanwezig. De doelstellingen van beide werkgroepen zijn niet op elkaar afgestemd. Het is niet duidelijk waar de werkgroepen voor staan en welke weg wordt ingeslagen. De werkgroepen maken sporadisch gebruik van promotie en reclame maar van een sterke visuele identiteit is niet te spreken. Door middel van een gezamenlijke missie en visie, waarden, identiteit en strategische doelstellingen, die voor iedereen bekend zijn, kan een duidelijke lijn en structuur ontstaan voor de culturele uitwisseling. In Haarlem vervult een stagiaire de functie van coördinator wat de continuïteit niet ten goede komt. In Mutare is geen coördinator aanwezig. De werkgroep probeert samen met de Nederlandse coördinator de projecten te coördineren ondanks overbelasting. De communicatie binnen en tussen de werkgroepen is een belangrijk probleem. Vaak worden te vrijblijvend afspraken gemaakt en deze worden niet duidelijk op papier gezet. Dit leidt tot miscommunicatie en fouten in de uitvoering van projecten. Door een budget vrij te maken voor communicatie en administratie en heldere afspraken te maken, kan dit grotendeels voorkomen worden. Sterke punten zijn de aanzienlijke ervaring, de grote netwerken, het unieke aanbod en de beschikbaarheid van professionele krachten binnen de SSHM en LA21. Al 15 jaar organiseert de stedenband projecten en uitwisselingen in samenwerking met een groot aantal professionelen en belanghebbenden in Haarlem en Mutare. De culturele uitwisseling is een welkome en unieke aanvulling op de activiteiten van de stedenband.

23

24

Ippgetuvl!4!Cfesjkgtublbobmztf! 3.1 Economische ontwikkelingen Mutare Al zes jaar verkeert Zimbabwe in een economische crisis en het einde lijkt nog niet in zicht. Het land is volledig failliet, corruptie is aan de orde van de dag en tot nu toe zijn geen maatregelen genomen om de schrijnende toestand te verbeteren. In augustus 2006 is de inflatie gestegen tot 1.184%8. Dit is de ‘The parallel market hoogste inflatie van de wereld. Volgens het IMF is de economie in 2005 met 7% gekrompen voor het zesde jaar is thriving because it op rij sinds 1999. Buitenlandse valuta voor de aankoop van trades at rates that brandstof, medicijnen, elektriciteit en voedsel ontbreken. are way above those Door het tekort aan valuta floreert de zwarte markt. Dit on the interbank betekent tegelijkertijd een versterking van de economische market’ crisis. De officiële koers blijft relatief stabiel, maar toch (Zimbabwean stijgen elke dag de prijzen van zowel basisbenodigdheden als andere producten onrealistisch snel. Dit betekent dat de Independent 15 juli industriële en commerciële sector de parallelle koers 2006: 25). aanhoudt in zijn prijssysteem (Zimbabwe Independent 6 juli 2006: 6). Naar schatting zijn 4 tot 6 miljoen inwoners afhankelijk van voedselhulp van de VN. Daarbij is 80% van de bevolking werkloos9. De Zimbabwaan vecht om te overleven, maar dat is niet makkelijk met urenlange elektriciteit- en wateronderbrekingen, met absurd duur transport en een serieus tekort aan voedsel en medicijnen. 3.2 Politieke ontwikkelingen Mutare Sinds de onafhankelijkheid in 1980 is Robert Mugabe de president van Zimbabwe. Al 26 jaar is hij, met zijn partij Zanu-PF, het hoofd van een dictatoriaal regime dat zijn bevolking onderdrukt. In 2005 won de Zanu-PF door corruptie de verkiezingen voor de nieuw opgerichte senaat (Bracking 2005: 350). Hierna hebben de ministeries steeds meer macht gekregen ten opzichte van de gemeentebesturen. Op deze wijze worden de gemeenten die worden bestuurd door MDC onder controle gehouden10. De oppositie lijkt uitgeschakeld en de macht van Robert Mugabe en de Zanu-PF onaantastbaar. Maar Morgan Tsvangirai van de oppositiepartij MDC blijft vastberaden en roept het land op om vreedzaam de straat op te gaan en Mugabe te dwingen tot eerlijke verkiezingen.Het gemeentebestuur van Mutare is lange tijd een MDC bolwerk geweest maar krijgt nog nauwelijks kans om de stad te besturen. Het hele bestuur is naar huis gestuurd door de Zanu-PF. Wat resteert, is een commissie van 5 leden die bijna nooit bij elkaar komt. Cultuurbeleid De kunst en cultuur sector valt in Zimbabwe onder Het Ministerie van Educatie, Sport en Cultuur. Helaas heeft de focus altijd al gelegen op educatie en is cultuur het ondergeschoven kindje. ‘Er bestaat nauwelijks een budget van de overheid voor de 8

Bron: www.ifm.com Bron: www.zimonline.com 10 Bron: www.mailguardian.co.uk 9

25

beeldende kunst, die bovendien weinig aandacht krijgt van de pers en televisie’ ( Murray 2000: 15). Ook binnen de podiumkunsten voert de overheid een non-payment beleid voor voorstellingen en toont zij geen interesse in het ontwikkelen van een professioneel kunstcircuit. Door de diepe politieke en economische crisis van het land is dit beleid meer verslechterd. Het Ministerie verleent nauwelijks nog subsidie aan culturele organisaties of evenementen. Zij stelt dat de aanvragers in staat moeten zijn om zelf voor voldoende sponsoring te zorgen11. De enige positieve verandering is dat sinds 2 jaar voor elk district binnen een provincie naast een educatie en een sport coördinator ook een cultuur coördinator is aangesteld. Vooral in de provincie Manicaland, waar Mutare de hoofdstad van is, heeft dit onder coördinatie van de Provincial Arts Administrator bijzonder goed uitgepakt. 3.3 Sociaal-culturele en maatschappelijke ontwikkelingen Mutare Wat veel voorkomt in Afrikaanse landen en zo ook in Zimbabwe, is het gebrek aan tijdsbewustheid. Vanwege de koloniale periode en de globalisering krijgt Zimbabwe steeds meer te maken met de punctualiteit en tijd-is-geld mentaliteit van het Westen. In een aantal opzichten wordt ernaar gestreefd dit te evenaren. Maar het begrip ‘Zimbabwean time’ is nog vaak van toepassing in het Zimbabwaanse leven. Afspraken vinden zelden plaats op de afgesproken tijd en beloftes worden vaak pas na herhaaldelijk aandringen ingewilligd. De hiërarchie is en blijft belangrijk in de Zimbabwaanse samenleving. ‘Respect voor ouders, tantes en ooms, en grootouders is vereist en moet regelmatig bevestigd worden’ (Rozenburg 2000: 38). Ouderen hebben altijd gelijk, zelfs als ze geen gelijk hebben. Ook in de stad staat deze opvatting nog nauwelijks ter discussie. Daarnaast heeft de man altijd de macht in handen ten opzichte van de vrouw. De laatste jaren komt hier echter wel langzaam verandering in. Onderwezen vrouwen bekleden belangrijke functies en vrouwen mogen tegenwoordig ook een scheiding aanvragen. In de praktijk blijkt echter dat het gros van de vrouwen nog gewoon thuis bij de kinderen is en volledig afhankelijk van haar man. De AIDS epidemie grijpt om zich heen in Zimbabwe. Volgens Human Rights Watch sterven meer dan 3000 mensen per week aan de gevolgen van AIDS in het land. De onafhankelijke krant The Zimbabwean meldt: ‘Despite a drop in HIV prevalence rates from 25 to 20 percent between 2000 and 2005, Zimbabwe is still battling a serious HIV/AIDS crisis’ (16 aug: 18). Mede dankzij deze ontwikkeling en de aanhoudende schaarste aan voedsel en medicijnen is de levensverwachting gedaald van 60 in 1980 tot 34 jaar anno 2006. 3.4 Technologische ontwikkelingen Mutare Dankzij de vele jaren van wanbeheer staat de technologische ontwikkeling in Zimbabwe zo goed als stil. Ook binnen de kunstwereld is dit duidelijk te merken. Versterkers, microfoons en andere geluidsapparatuur wordt bijna nooit gebruikt bij voorstellingen. Muziek wordt gemaakt met de traditionele instrumenten en de spelers zijn gewend om hard te praten. Binnen de beeldende kunst is het te merken aan het feit dat de steen nog altijd met de hand wordt uitgehakt in de bergen. Geen machine die er aan te pas komt.

11

Bron: Persoonlijk interview: Mr Ruswa, Ms Mguni, Ms Musha

26

Alleen op het gebied van communicatie en Internet probeert het land het Westen bij te houden. Veel mensen hebben tegenwoordig een mobiele telefoon. Het is echter nog wel alleen voorbehouden aan de rijkere laag van de bevolking. Computergebruik en de beschikbaarheid van Internet neemt toe. ADSL is net geïntroduceerd in de hoofdstad en in bijna elke stad zijn een aantal internetcafés te vinden die betaalbaar en vrij snel Internet aanbieden. De mate van ontwikkeling valt af te lezen aan de artikelen die in de krant verschijnen om de werking van een digitale zoekmachine (vb Google) uit te leggen (Business Digest Juli 6: 15). 3.5 Economische ontwikkelingen Haarlem Al een aantal jaren ervoeren huishoudens een slechte financiële situatie. Vier achtereenvolgende jaren tot in 2005 daalde het reëel beschikbare inkomen. Desondanks is het consumenten vertrouwen de laatste tien maanden sinds september 2005 onverminderd gestegen. Dit is ook duidelijk te merken aan de stijgende consumptie in het eerste kwartaal van 2006. Ten opzichte van 2005 is de consumptie gestegen met 2,8%. In het tweede kwartaal van 2006 is de economie nog sterk groeiende. Het gestegen consumentenvertrouwen en de hogere export van producten zijn de belangrijkste reden achter deze groei. De inflatie blijft in juli staan op 1,3%. De werkloosheid is dalende. Het aantal banen en het aantal vacatures blijft toenemen.12 3.6 Politieke ontwikkelingen Haarlem De laatste jaren is het politieke klimaat in Nederland niet heel erg stabiel geweest. Na de eerste val van kabinet Balkenende drie maanden na inauguratie, is dit jaar mei (2006) het kabinet voor de tweede keer gevallen. In november 2006 zullen er nieuwe verkiezingen zijn. Door de dreiging van het terrorisme, het Nee-antwoord van de Nederlandse bevolking op het referendum over de invoering van de Europese grondwet en verscheidene andere voorbeelden is het vertrouwen van de bevolking danig gedaald in de regering. Cultuurbeleid13 De Haarlemse gemeente brengt elke vier jaar een Cultuurnota uit. De nadruk voor het Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 ligt op vergroting van samenwerking tussen instellingen, vergroting van participatie en publieksbereik (voornamelijk allochtonen en jongeren) en versterking van productie- en programmeringklimaat (waarbij internationale invloed hoge prioriteit kent). Daarnaast doelt ze op meer flexibiliteit binnen het cultuurbeleid. De gemeente wil dit bereiken door minder meerjarige subsidies toe te kennen, maar juist een grote pot (het Cultuurstimuleringsfonds) apart te houden voor unieke of ad-hoc projecten. Dit zou ook instellingen uitdagen tot meer cultureel ondernemerschap. Instellingen moeten zich dus meer gaan ontwikkelen in fonds- en sponsorwerving. Dit kan grote gevolgen hebben voor de continuïteit van kleine en amateurinstellingen die doorgaans niet erg competent zijn in het indienen van aanvragen.

12 13

Bron: www.cbs.nl Bron: Cultuurnota Haarlem 2005-2008

27

3.7 Sociaal-cultureel en maatschappelijke ontwikkelingen Haarlem Na jaren van globalisering waarin alle grenzen openstonden, alles grootschalig werd gemaakt en we leefden in een ‘global village’, is de tegentrend ingezet. De nadelen van globalisering zijn zichtbaar geworden als in Amerikanisering en commercialisering. ‘Niet het mondiale maar het nationale, regionale en het lokale staan voorop’ (Hilde Roothart: 2006). Naast deze regionalisering is ook humanisering een tegengeluid op globalisering. De zakelijke, uniforme en grootschalige manier van leven wordt ingeruild voor kleinschaligheid, diversiteit en de menselijke touch. ´Daarmee kan gelijk gesteld worden dat bedrijven en organisaties die de menselijke schaal onderkennen, diversiteit nastreven en aandacht hebben voor sociaal-culturele aspecten de komende tien jaar recht van spreken hebben´(Hilde Roodhart: 2006). Binnen de welvarende, mede dankzij de globalisering, Nederlandse maatschappij waar praktisch alles te koop is, verschuift de focus van materieel naar immaterieel. Men is op zoek naar ervaringen en zingeving in plaats van naar producten en winst. Enerzijds betekenen deze trends dat mensen geen behoefte meer hebben om over de eigen grenzen te kijken. Ze focussen zich op de regio en hechten daarbij waarde aan kleinschaligheid, menselijkheid en zingeving. Anderzijds stelt Hilde Roothart dat zelfs kleinschalige projecten aan de andere kant van de wereld meer aan populariteit winnen. Bescheiden bijdragen aan de maatschappij worden meer gewaardeerd dan grootschalige abstracte projecten die de problemen van de wereld proberen op te lossen. 3.8 Technologische ontwikkelingen Haarlem Steeds meer mensen hebben toegang tot nieuwe mogelijkheden om te communiceren en informatie te verzamelen. De computer is uit geen 1 bedrijf meer weg te ‘Een maatschappelijk denken en meer dan 80% van de huishoudens heeft een proces dat het aanzien computer. Daarnaast heeft tegenwoordig 74% van de van de eenentwintigste Nederlanders thuis toegang tot Internet tegenover 3% een eeuw gaat bepalen, is decennium geleden. Ook de mobiele telefonie maakte een explosieve groei door. Ruim 80% van de bevolking is in het de toename van de bezit van een mobiele telefoon. informatie’ ‘Een gemeenschappelijk kenmerk van de verspreiding van (Schnabel 2000:21). pc’s, Internet en mobile telefonie is dat jongeren, mensen met een relatief hoog inkomen en hoogopgeleiden daarin steeds vooroplopen’ (de Haan 2005: 232). Vooral ouderen staan ver van de nieuwe technologie af. Toch is de impact van de technologie duidelijk te merken in sociale en maatschappelijke processen in de hele samenleving. Het persoonlijke contact tussen mensen wordt steeds minder en wordt vervangen door digitale communicatie. Voor sommigen een doorn in het oog, voor anderen juist een prettige manier om een stevig sociaal netwerk te onderhouden in een wereld waarin tijd schaars is. De opmars van de nieuwe technologie heeft het voor organisaties en bedrijven makkelijker gemaakt om te opereren op de internationale markt. Zonder exorbitante kosten te maken, kunnen zij communiceren met belanghebbenden, leveranciers, partners en importeurs van over de hele wereld.

28

29

3.9 Conclusie De externe kansen en bedreigingen, genoemd in de derde deelvraag, zijn uiteengezet in deze bedrijfstakanalyse. De diepe politieke en economische problemen in Mutare maken samenwerken met de culturele sector moeilijk. Een gebrek aan geldbronnen, computers en transport belemmeren al de dagelijkse gang van zaken. De hoge mate van corruptie en jaloezie verstoort de eerlijke band tussen kunstenaars en met Haarlem. De onstabiele politieke situatie en de Aids-epidemie veroorzaken veel onzekerheid en vereisen een hoge mate van flexibiliteit binnen de projecten. De totaal andere Zimbabwaanse cultuur is ook een punt van aandacht. De werkgroep in Haarlem moet rekening houden met het tijdsbesef, de hiërarchie en de man-vrouw verhoudingen. De culturele sectoren in Haarlem en Mutare zijn echter zeer actief en kunnen elkaar een grote bron van inspiratie bieden. Kunstenaars en culturele instellingen zijn zeer geïnteresseerd in en enthousiast voor buitenlandse invloeden en steun. Daarnaast bieden de technologische ontwikkelingen in Mutare op het gebied van Internet een aantal mogelijkheden. Digitale uitwisseling is kosten besparend en communicatie kan soepeler verlopen. Ondanks de trend regionalisering waardoor mensen niet zo snel meer over de eigen landsgrenzen kijken, liggen in Haarlem voldoende mogelijkheden voor een culturele uitwisseling. De humanisering verschuift de aandacht van grootschalig naar kleinschalig en van product naar ervaring. Het cultuurbeleid richt zich op internationalisering en samenwerking en stelt geld beschikbaar voor kleine en ad-hoc projecten (in afwachting van de nationale verkiezingen). De groeiende economie zorgt voor meer besteedbaar inkomen voor culturele activiteiten of sponsoring van ideële projecten zowel van bedrijven als particulieren.

30

Ippgetuvl!5!Bgofnfstbobmztf Een kijk op kunst… Kunst is een universeel gegeven, leeft overal en het concept van theater, dans of beeldende kunst is overal gelijk. Toch is de vraag welke rol cultuur vervult binnen de twee verschillende samenlevingen belangrijk voor dit onderzoek. Het is te verwachten dat kunst iets anders betekent, anders wordt opgevat of zelfs anders wordt uitgevoerd. Alvorens de doelgroep gedetailleerd te omschrijven en zijn wensen in beeld te brengen, wordt getracht antwoord te geven op deze vraag. Volgens van den Broek (2000) heeft cultuur in Nederland bijna al zijn functies al verloren. Hij onderscheidt een viertal relevante maatschappelijke functies van cultuur: een legitimerende, een kritische (maatschappijkritiek of zelfreflectie), een sociale (sociabiliteit en identiteit) en een esthetische functie (verzoening en verfijning). In Nederland zijn de legitimerende en kritische functies nauwelijks meer zichtbaar. Binnen een democratische, postindustriële en grotendeels postreligieuze en consumptieve samenleving kunnen kunsten zich nauwelijks nog profileren bij gratie van of in oppositie tegen een macht. Of zoals van den Broek stelt: ‘In een permissieve samenleving fungeren literatuur, toneel of beeldende kunst niet langer als vrijbrief om anderszins verboden gebieden te betreden’ (2000: 71). De sociale en esthetische functie ondervinden hevige concurrentie binnen de Nederlandse samenleving gericht op maximale vrijtijdsbesteding, groeiende welvaart en consumptie. Kunst staat niet meer te boek als enige vorm van vrijtijdsbesteding met toegevoegde waarde of als manier om onopgeloste vragen te hanteren. ‘Kunst heeft bewezen geniaal te zijn in een onredelijke wereld, maar in een redelijke wereld lijkt haar rol uitgespeeld en ondergaat zij hetzelfde lot als religie’(Lisser 2000: 77). Desondanks staat Haarlem nog steeds te boek als culturele stad waar alle kunstvormen ruim vertegenwoordigd zijn14. De redenen om kunst te maken zijn echter veranderd. In Zimbabwe liggen de zaken omgekeerd. Hier vervult cultuur nog steeds een belangrijke functie binnen de samenleving op alle vier de niveau’s. Kunst is een manier om uiting te geven aan identiteit, om kritiek te leveren op het regime van Mugabe, om problemen zoals de AIDS epidemie aan de kaak te stellen en om aan te zetten tot verandering. Kunst is iets wat sterkt leeft onder de bevolking en is sterk verbonden met het ethos, de religie en de politiek van Zimbabwe. Naast dit verschil in functie van kunst en cultuur is ook het verschil in erkenning van kunst noemenswaardig. In tegenstelling tot Nederland erkent in Zimbabwe zowel de bevolking als de politiek kunst nauwelijks als een manier om geld mee te verdienen.

14

‘As on the entire continent, music, dance and theatre in Zimbabwe have been an integral part of everyday life. Though socio-economic changes such as urbanisation and industrialisation have left their marks on form and function of nonverbal artistic forms, their general significance has remained.’(Rohmer 1999: 45).

Bron: Onderzoek & Statistiek Haarlem, De Kunst en de Baat 2000

31

Het is geen eervol beroep en kinderen wordt veelal afgeraden om ‘iets met kunst’ te gaan doen. Deze houding is het duidelijkst te illustreren met het feit dat Zimbabwanen niet gewoon zijn om te betalen voor voorstellingen en de Zimbabwaanse beeldende kunst slechts gekocht wordt door buitenlanders. 4.1 Culturele sector Mutare als doelgroep De vierde en vijfde deelvraag van dit onderzoek, die in dit hoofdstuk worden behandeld, gaan in op het kunstaanbod en de wensen van de doelgroep in beide steden. De eerste doelgroep van de culturele uitwisseling zijn de kunstenaars, culturele instellingen en scholen van Mutare. Getracht is deze sector en zijn wensen in kaart te brengen. In de volgende paragrafen komt eerst in het kort een omschrijving van de kunstinstellingen en de kunstdisciplines aan bod om vervolgens in te gaan op de wensen van de doelgroep. De informatie is verkregen uit deskresearch, eigen observatie en vele persoonlijke interviews. 4.1.1 Instellingen De zes belangrijkste instellingen in de kunstsector wat betreft uitvoering en educatie van Mutare zijn: 1) The National Arts Council of Zimbabwe Deze instelling is het belangrijkste orgaan op het gebied van kunst in heel Zimbabwe. In Mutare zit de heer Ruswa, de Provincial Arts Administrator van Manicaland, de provincie waar Mutare de hoofdstad van is. Ruswa is verantwoordelijk voor alle culturele activiteiten binnen Manicaland (ter vergelijking: deze provincie is bijna even groot als Nederland). Elke zichzelf respecterende kunstenaar schrijft zich in bij de NACZ om op die manier steun te vinden voor het uitbreiden van zijn of haar activiteiten. Echter de regering heeft sinds enkele jaren het beleid voor culturele instellingen veranderd. Er is nog maar weinig geld beschikbaar en de regering verwacht dat de instellingen zelf in staat zijn om financiering vanuit andere bronnen te vinden. De NACZ is gebleken hier niet toe in staat te zijn15. Kunstenaars klagen over te weinig aandacht, te weinig promotie en te weinig actie vanuit de NACZ16. Zelfs in de krant beginnen al artikelen te verschijnen waar de relevantie van de NACZ in twijfel wordt getrokken (The Herald 6 juli 2006: 8).

15 16

‘To foster, develop and improve the knowledge, understanding and practice of the arts in Zimbabwe by encouraging the teaching and practice of the arts and their presentation, performance, execution and exhibition to the public.’ Constitution NACZ

Bron: Persoonlijk interview de heer Ruswa en mevrouw Mguni Bron: Persoonlijke interviews met beeldende kunstenaars

32

2) The National Gallery The National Gallery in Mutare representeert beeldende kunstenaars en schilders. Het organiseert tentoonstellingen en doet zo veel mogelijk aan promotie voor deze artiesten. Maar ook deze instelling heeft te kampen met geldtekort en heeft daarom zijn expositiebeleid veranderd. Kunstenaars moeten nu eerst betalen, willen ze kunnen exposeren. Hiermee richt de Gallery de tentoonstelling in en houdt zij een officiële opening. Gevolg van dit beleid is dat de arme kunstenaars uit Mutare nog nauwelijks werk ten toon stellen. De meeste kunstenaars vertegenwoordigd in de Gallery worden geholpen door (blanke) weldoeners of komen uit Harare en Bulawayo. 3) Mutare Museum Het Mutare museum toont het culturele erfgoed van de provincie Manicaland. De belangrijkste onderwerpen zijn geografie, cultuur, kunst, geschiedenis, flora en fauna, transport en antiek. Het museum richt zich voornamelijk op kinderen om het bewustzijn over cultureel erfgoed te vergroten. Dit vanuit de filosofie dat kinderen de toekomst zijn. Naast informatie over Manicaland probeert het museum ook het mondiale erfgoed onder de aandacht te brengen door zo veel mogelijk verbanden aan te gaan met internationale musea.17 Het is een wonder dat het museum nog steeds bestaat want de financiering is bijna compleet stop gezet. Daarnaast is het toerisme volledig ingezakt. 4) Poly Technical College – Arts and Music Het PolyTechnical College van Mutare is in Nederlandse termen een Hbo-opleiding met 39 specialisaties waaronder kunst en muziek. Binnen de kunstafdeling vallen Textile Design en Commercial Design. Afgestudeerden komen terecht in de reclame of textiel industrie. Beide afdelingen hebben te kampen met grote tekorten. Een gebrek aan literatuur, materialen, instrumenten, ruimte, computers en geld verminderen de kwaliteit van het onderwijs aanzienlijk.18 5) Mary Mount Teachers College en Mutare Teachers College Beide scholen leiden leerlingen op tot leraar. Het Mutare Teachers College richt zich op basisschoolleraren en Mary Mount op middelbare school leraren. Leerlingen kunnen voor de specialisatie muziek, dans of traditionele cultuur kiezen. Elke school heeft een eigen traditionele dans/theater/muziekgroep en een koor die voor het vermaak zorgen binnen de opleiding. Daarnaast proberen ze zo veel mogelijk aan festivals en andere culturele activiteiten mee te doen. Maar ook hier geldt dat de subsidies drastisch verminderd zijn, dus dat het aantal activiteiten en de kwaliteit van het onderwijs is gedaald.19

17

Bron: Persoonlijk interview, de heer Mukonavanhu Bron: Persoonlijke interviews, de heer Rusiwe, de heer Chipadza en mevrouw Muyambo 19 Bron: Persoonlijke interviews, de heer Mufute en de heer Chinyama 18

33

34

4.1.2 Kunstdisciplines In Zimbabwe en Mutare zijn theater, dans en muziek onlosmakelijk met elkaar verbonden: There is hardly a dance that is not accompanied by a song and the song often goes with a performance of some kind.(…) Music, dance and mime serve the dual-purpose of entertainment and of conveying a message on an emotional level that does not leave room for misunderstandings (Frank en Kahari 1999: 46). Om deze reden combineer ik ook binnen de analyse van de doelgroep in Mutare de drie disciplines. Theater, dans en muziek Dans is in Zimbabwe sterk verbonden met ervaringen, religie, ideologieën en het sociale en politieke leven. Het is onderdeel van bijna elke gelegenheid binnen de Zimbabwaanse cultuur. ‘Zimbabwean dance belongs to several families – the family of ritual and ceremony, the family of performance arts, the family of religion and cosmology, and the family of art’( Welsh Asante 2002: 1). Er wordt wel gezegd dat muziek en dans in Zimbabwe letterlijk de rol van (kritische) media vervulden voor de mensen. Deze vormen van overdracht waren namelijk minder bedreigend voor de overheid en in een land waar moderne en technologische media weinig beschikbaar zijn, konden dans en muziek de boodschap snel en tot in de verste uiteinden van het land overbrengen. Tegenwoordig is de reden om te dansen wel veranderd maar de esthetische waarden zoals de kracht, het ritme en de saamhorigheid blijven sterk aanwezig (Rohmer 1999: 45). Net als dans is muziek altijd sterk politiek geëngageerd in Zimbabwe. Protest-, oorlog- en verheerlijkingsliederen bestonden al vóór de koloniale periode. Dankzij muziek uitten de mensen kritiek zonder te direct te zijn. Doordat de liederen van generatie op generatie werden overgegeven ontstond een zekere vorm van continuïteit. De liederen zijn vaak simpel, erg ritmisch en bevatten veel herhaling om niet af te leiden van de werkelijke boodschap. De Zimbabwaanse muziek veranderde aanzienlijk door de komst van missionarissen en de koloniale periode onder de Britten, maar net als bij dans en theater zijn de Zimbabwaanse invloeden gemixt met de Westerse. Na de onafhankelijkheid in 1980 rezen er grote zwarte popsterren met traditionele muziek, omgetoverd tot kosmopolitische muziek geschikt voor wereldwijde consumptie (Turino 2000: 311). Tegenwoordig leven de traditionele muziek en de R&B, hiphop en pop uit het Westen naast elkaar in Zimbabwe. Theater voor ontwikkeling (bewustzijnsvergroting) is de belangrijkste vorm te vinden in Zimbabwe. Vooral tijdens de koloniale periode onder de Britten en tijdens de onafhankelijkheidsstrijd in de jaren zeventig gebruikten artistieke mensen theater om tot denken en revolutie aan te zetten. ‘It provides a forum for a community to discuss the issues and problems of concern in their lives’ (Abah 2000: 160). Volgens Ruswa van de National Arts Council Zimbabwe 20 is theater ook in de 21e eeuw nog een veel gebruikt middel om taboes bespreekbaar te maken en om voorlichting te geven. Een van de redenen waarom dit beter werkt dat mondelinge presentaties, is het feit dat theater in Zimbabwe participatie van het publiek betekent. Een voorstelling bestaat uit 20

Persoonlijk interview

35

dans, muziek, weinig dialoog, biedt veel ruimte voor improvisatie en vindt bijna altijd buiten plaats. Dit geeft het publiek de mogelijkheid om commentaar te geven tijdens, emotioneel te reageren op en zelfs vaak fysiek mee te doen aan de voorstelling. Het theater wat tegenwoordig in Zimbabwe te vinden is, is een duidelijke mix van de Afrikaanse en Westerse vorm dankzij de invloed van de vele non-gouvermentele organisaties in het land. Scripts en dialogen zijn meer een onderdeel geworden van het theater, maar dans en muziek zijn nog steeds verweven in de voorstellingen. Het is vrouwen wel toegestaan om zich aan te sluiten bij een theatergroep, maar toch bestaan de meeste groepen nog voornamelijk uit mannen (Rohmer 1999: 69). In Mutare zijn ongeveer 10 tot 15 groepen actief. Enkelen hiervan komen slechts bij elkaar in de voorbereiding voor een festival. Anderen repeteren elke dag en proberen zichzelf voortdurend te ontwikkelen. De meeste groepen integreren dans, muziek en theater, slechts enkelen kiezen voor en specialisatie. Bijna elke groep heeft zijn eigen scriptschrijver, choreograaf en leider. De groepen stellen hun eigen constituties op en proberen zo veel mogelijk om zich heen te kijken om inspiratie op te doen. Echter door de economische en politieke situatie is de laatste jaren niet veel aandacht meer besteed aan de ontwikkeling van de theatersector en hebben de meeste culturele NGO’s het land verlaten (Rohmer 1999: 54). Samenwerking tussen de groepen laat nog veel te wensen over, vanwege een hoge mate van jaloezie tussen de groepen. In interviews geven ze allen aan bereid te zijn om van elkaar te leren, maar in de praktijk is van samenwerking niet veel te merken. Elke wijk van Mutare heeft zijn eigen community hall, maar hier wordt geen gebruik van gemaakt door de theatersector. Deze hallen staan ter beschikking voor bruiloften, workshops en crèches, maar voorstellingen zijn er nog nooit gegeven. De geschiedenis van het straattheater en de onwil om te betalen voor voorstellingen liggen hieraan ten grondslag. Fotografie Fotografie als kunst is wel in Zimbabwe doorgedrongen maar wordt nog niet op grote schaal uitgevoerd. ‘Het lijkt alsof een slapende vulkaan wacht op het geschikte moment om uit te barsten’, zei Innocent Chikawa, een van de portretfotografen van Mutare21. In de grote steden Harare en Bulawayo zijn af en toe foto-exposities en zelfs in Mutare is in de National Gallery twee maal een tentoonstelling ingericht. Maar in deze economische zware tijden lijkt kunstfotografie zijn waarde te hebben verloren. De fotografen willen het liefst met hun vak bezig zijn maar daar is geen geld meer in te verdienen. Ze leggen zich dus nu toe op portret-, bruiloft- en begrafenisfotografie. Maar zelfs in die sector is nauwelijks werk te vinden. Qua materiaal zijn de Mutarese fotografen ook niet gezegend waardoor het moeilijk wordt om met de internationale top te concurreren. Vierdehands camera’s en slechte kwaliteit rolletjes bevorderen de kwaliteit van de foto’s niet. Ten slotte bestaat in Mutare maar één bedrijf dat foto’s kan ontwikkelen. Dit bedrijf heeft oude ontwikkelapparatuur in huis maar vraagt in zijn monopolie positie absurd hoge prijzen.

21

Persoonlijk interview

36

Een groep van ongeveer 50 fotografen heeft drie maanden geleden een associatie opgericht, Mutare Photographers Association, om zo het hoofd te bieden aan dit bedrijf. Ze willen hun krachten bundelen om verbanden aan te gaan met bedrijven, om zichzelf te promoten en een krachtige fotografie industrie te stimuleren. Beeldende kunst

‘De meeste Zimbabwanen zien “hun” beeldhouwkunst als iets dat door de Rhodesiers is uitgevonden, en door rijke buitenlanders wordt gekocht’ (Rozenburg 2000: 13).

Bij het noemen van Zimbabwaanse kunst denkt men vaak aan het traditionele nijlpaard en de familie beeldjes van zeepsteen die ten overvloede te vinden zijn in de wereldwinkel. Zimbabwe kent echter een zeer artistieke, gevarieerde kunstindustrie die voortdurend in ontwikkeling is en waarbij traditie en moderne invloeden zich mengen (Murray 1998: 10). De beeldhouwkunst in Zimbabwe kent een rijke en lange geschiedenis en is ook nu nog veel te vinden. Het is groot geworden door het toerisme dat rond de jaren dertig van de vorige eeuw begon.

Tot op de dag van vandaag wordt 90% van de beeldhouwkunst geëxporteerd naar Europa of Amerika. In Zimbabwe zelf bestaat er nauwelijks een markt. Net als bij de andere kunstdisciplines staat het beroep van beeldhouwer laag in aanzien. Zimbabwaanse beeldhouwers vinden hun inspiratie veelal in het rijk der geesten, familie- en stambanden en clangeschiedenis, maar tegenwoordig ook in de politieke en economische crisis, de aanhoudende armoede en de Aids-epidemie. Naast de beeldhouwkunst kent Zimbabwe ook een groot aantal beroemde schilders. ‘Historisch gezien werd er alleen door blanken geschilderd’ (Murray 2000: 17). Maar na de onafhankelijkheid in 1980 kwam de zwarte schilderkunst in opkomst. In de schilderkunst zijn vele internationale invloeden terug te herkennen en staan wederom de familie en sociale banden vaak centraal. Sinds 2005 bestaat de Visual Arts and Crafts Association Manicaland (VACAM) in Mutare. Hierbij zijn ongeveer 50 beeldende kunstenaars en schilders aangesloten. Net als de fotografie associatie willen ze samen een stem vormen om meer aandacht te vragen voor beeldende kunst bij de regering en de bevolking en om een grotere markt te creëren. De meeste kunstenaars werken in de buitenlucht, maar helaas dankzij de Clean-Up campagne, waarbij Mugabe onder het mom van hygiëne huizen en werkplaatsen vernietigde, zijn er al te veel werkplaatsen verdwenen.

37

4.1.3 Wensen van de doelgroep Eigen observatie en interviews gaven een duidelijk beeld van de problemen en mogelijkheden binnen de culturele sector van Mutare. Het streven van alle kunstenaars is om een ‘vibrant and viable arts industry’ te creëren in Mutare. De weg hiernaar toe is voor iedereen duidelijk. Ten eerste moet er een stabiele, professionele en betrouwbare leider in Mutare komen. Van deze persoon wordt verwacht dat hij kan initiëren, coördineren en ondersteunen. Het liefst zien de kunstenaars de eerste jaren een Nederlander deze taak op zich nemen in samenwerking met een Zimbabwaan. Corruptie en fraude hebben bij de kunstenaars het vertrouwen in hun landgenoten geschaad en daarbij kan de Nederlander de Zimbabwaan trainen in het leiden en coördineren van een werkgroep en de culturele activiteiten. Ten tweede dient de mentaliteit ten opzichte van kunst van zowel regering als bevolking veranderd te worden. Dit willen ze bereiken door professionaliteit, kwaliteit en bewustzijnsvergroting. Kinderen en jongeren zijn belangrijke doelgroepen die onderwezen moeten worden over de kracht (en pracht) van de kunsten. Ten derde zijn samenwerkingsverbanden met andere nationale en internationale organisaties van groot belang om een industrie krachtig en bij de tijd te houden. Ten slotte benadrukken alle kunstenaars hun doelstelling om de bevolking te onderwijzen over taboes, problemen, de HIV/AIDS epidemie en culturele normen en waarden door middel van kunst. Om dit te bevorderen is het belangrijk om alle vormen van kunst in Mutare en Manicaland te documenteren. Hierdoor gaat er geen kennis verloren en daarbij is het een praktisch promotie en uitwisselingsmiddel. Naast deze algemene doelstellingen hebben elke kunstdiscipline en alle instellingen in (kwalitatieve) interviews aangegeven waar ze op praktisch niveau behoefte aan hebben om hun doelstellingen te bereiken. Binnen elke discipline is gesproken met ongeveer 50 kunstenaars. Van elke instelling is minimaal één persoon geïnterviewd. Dit heeft een goed beeld geschept van de wensen en prioriteiten van deze doelgroep. In de tabel op de volgende pagina zijn de belangrijkste wensen van elke kunstdiscipline en van de instellingen weergegeven op volgorde van prioriteit.

38

Instellingen - Materiaal - Materiele uitwisseling - Documentatie - Artistieke uitwisseling Theater/dans/muziek - Artistieke workshops - Management training - Cultureel centrum

- Materiaal Fotografie - Materiaal - Management training - Artistieke workshops

Beeldende kunst - Marketing buitenland

- Management training

- Cultureel centrum - Materiaal - Artistieke workshops

Boeken (voor onderwijs en inspiratie), computers en (Westerse) instrumenten Uitwisseling d.m.v. exposities, cd’s, video’s, digitaal Het documenteren van de traditionele Zimbabwaanse kunsten Daadwerkelijk uitwisselen van mensen voor kennisoverdracht en inspiratie Uitwisselingen op het gebied van theater en dans technieken en script schrijven Training om professioneel een associatie op te kunnen richten Een cultureel centrum realiseren voor repetitie-, expositie- en computerruimte en een bibliotheek voor de verschillende kunstdisciplines Kleding, attributen, boeken ter inspiratie en decor (Digitale) camera’s, statieven en ontwikkelapparatuur + boeken ter inspiratie. Idem als beeldende kunst Training op het gebied van cameragebruik, fotografietechniek en internationale fotografie De associatie wil hun markt in het buitenland uitbreiden d.m.v. marketing en promotie en samenwerkingsverbanden met buitenlandse organisaties. De associatie wil een sterke en professionele organisatie worden door management en computer training. Idem theater/dans/muziek Gereedschap en boeken ter inspiratie. Uitwisselingen op het gebied van techniek, kennis en inspiratie wederzijds.

39

40

4.2 Culturele sector Haarlem als doelgroep De tweede doelgroep is de culturele sector van Haarlem. In tegenstelling tot de overzichtelijke culturele sector van Mutare, is Haarlem rijk aan galeries, musea, podia en kunstzinnige scholen. Het in kaart brengen van deze sector is ondoenlijk en irrelevant voor dit onderzoek. Op basis van eerder gesprekken tussen de werkgroep Cultuur en kunstenaars en culturele instellingen is in dit onderzoek een selectie gemaakt voor eventuele samenwerkingspartners die al hebben aangegeven geïnteresseerd te zijn. 4.2.1 Instellingen 1) De Vishal De Vishal, met ongeveer 40.00 bezoekers per jaar, is een niet commercieel ingestelde expositieruimte zonder eigen collectie. Daardoor is zij vrij wendbaar. Aart van de Kuijl, bestuurslid van de Vishal, benadrukt dat ze proberen om een zo breed en gevarieerd mogelijk aanbod te creëren met o.a. koppelingen naar andere disciplines zoals mode en muziek. 22 De Vishal probeert de Haarlemse kunstenaar een platform te bieden maar wil zich niet blind staren hierop. Dus ook andere nationale en internationale kunstenaars krijgen de mogelijkheid te exposeren. Voor experiment staat de Vishal open en vaak staat een expositie niet op zichzelf. Workshops, lezingen of een rondleiding door de kunstenaar zelf zijn voorbeelden van extra’s. 2) Het Hoofdkantoor Het Hoofdkantoor is een broedplaats voor ongeveer 35 kunstenaars. Vele verschillende disciplines zijn vertegenwoordigd zoals schilder- , keramiek en beeldende kunst, fotografie, muziek en videokunst. Alle kunstenaars hebben een eigen atelier in een groot gebouw waardoor ook veel samenwerkingsverbanden ontstaan. Daarnaast organiseren ze af en toe tentoonstellingen en borrels in het eigen gebouw.23 3) Nova College: Dans MBO Binnen het Nova College bestaat sinds 4 jaar de opleiding Sport en Bewegingscoordinator: Dans. Deze opleiding beoogt studenten op te leiden tot professioneel danser/docent. Tijdens de opleiding komen vele vormen van dans aan bod waarna de student een specialisatie richting kiest. Afgestudeerden combineren hun artistieke met hun pedagogische kwaliteiten als dansdocent bij scholen, culturele centra of amateur-studio’s. Daarnaast zijn ze in staat choreografieën te maken en dansprojecten op te zetten. 4) Toneelschuur De Toneelschuur is al meer dan 25 jaar een toonaangevend podium voor de Nederlandse en internationale theater-, dans en filmwereld. Het hoofd van de afdeling Cultuur van de gemeente Haarlem Louis Pireinne noemt het ‘een absolute parel’.24Jaarlijks worden er talrijke innovatieve en artistiek kwalitatieve voorstellingen gemaakt en gepresenteerd. Het eigen productiebedrijf Toneelschuur Producties biedt een platform aan jong talent en legt de focus op de ontwikkeling van deze makers.

22

Bron: Persoonlijk interview Bron: Persoonlijk interview, oprichter Hans de Bruijn 24 Bron: Persoonlijk interview 23

41

5) Patronaat Het poppodium van Haarlem, Het Patronaat, bestaat sinds 1984 en heeft in de jaren een goede naam opgebouwd. Internationale en nationale artiesten prijzen het poppodium om zijn intieme sfeer en uitstekende akoestiek. In september 2005 werd het totaal vernieuwde Patronaat feestelijk geopend. Is het ooit begonnen als kleinschalige concertjes in de gymzaal van de jongensschool, nu is het uitgegroeid tot een professionele organisatie met 175 werknemers die elk jaar ongeveer 300 culturele activiteiten aanbiedt.25 6) Toneelacademie Amsterdam – Opleiding Theaterdocent Deze opleiding in Amsterdam heeft als doel inspirerende en professionele theaterdocenten/ makers op te leiden, die zowel in het pedagogische als artistieke veld terecht kunnen komen. Van de student wordt verwacht dat hij zijn creatieve en artistieke kwaliteiten combineert met zijn pedagogische vaardigheden. Binnen de opleiding is een afdeling internationalisering die de studenten stimuleert een kijkje te nemen in het buitenland. 7) Het Danshuis Geleid door zowel professionele als amateur-choreografen is het Danshuis een instelling waar jong en oud de kracht van het lichaam kunnen leren. Het lesaanbod bestaat uit vele verschillende typen dansen. De danswerkplaats is onderdeel van het danshuis. Hier worden elk jaar en aantal voorstellingen gemaakt en wordt de danser gestimuleerd om zelf een voorstelling te maken. Uitgangspunt voor de Danswerkplaats is de samenwerking met andere kunstdisciplines zowel nationaal als internationaal.26 8) Kalebas Producties Wereldverhalen staan centraal in de voorstellingen van Kalebas Producties. Jong en oud kunnen genieten van vrolijke en ondeugende vertellingen met een persoonlijk en multicultureel karakter. Kalebas wil in dit digitale tijdperk juist de verteltraditie hoog houden. Vanuit de hele wereld genereert ze inspiratie voor verhalen.

25 26

Bron: Persoonlijk interview, Directrice Antoinette van Zalinge Bron: Persoonlijk interview, eigenaresse Haya Maëlla

42

4.2.2 Kunstdisciplines Theater ‘Nederland kent een sterke, dynamische en gedifferentieerde theatercultuur’ (Terveart 2004: 18). Per jaar worden er in het hele land meer dan 40.000 voorstellingen gegeven. De artistieke vrijheid van de theatermaker en de acteur staat hier vaak voorop. Echter door de enorme groei van de vrijetijdsmarkt ondervindt de theaterwereld steeds meer concurrentie. Hierdoor verschuift de nadruk langzaam naar theater geschikt voor de consument. In Nederland bestaat theater veelal uit voorstellingen opgevoerd op het podium met een passieve toeschouwer. Een voorstelling kent vaak vele dialogen, mime en een strakke verhaallijn. Haarlem kent 4 professionele theaterbedrijven namelijk Kalebas Producties, Firma Rieks Swarte, Toneelschuur Producties en Het Volk die samen ongeveer 14 voorstellingen per jaar verzorgen. De eerste maakt voorstellingen voor de jeugd en jongeren en doet veel aan educatie. De andere drie spelen voor algemeen publiek. Daarnaast speelt de Toneelschuur natuurlijk een grote rol in de theaterwereld van Haarlem omdat deze nationaal en internationaal publiek aantrekt. Dans Dans in Nederland is een gecompliceerd onderwerp. Onze volksdans zijn we al lang kwijt, terwijl die in andere ´Dansvoorstellingen zijn landen tot het culturele erfgoed behoort. Het publiek voor vaak erg artistiek. Dat is dansvoorstellingen is klein. Maar tegelijkertijd is Nederland een lastig en wel een dansland. Nederlandse choreografen reizen de hele ontoegankelijk medium.´ wereld over en het Nationaal Ballet en het Nederlands Dans Theater zijn internationaal befaamd. Daarnaast dansen Haya Maëlla, Het Nederlanders steeds meer op amateur niveau. Stijldansen, Danshuis salsa en zelfs flamenco lessen worden steeds drukker bezocht. Het succes van het programma ‘Dancing with the stars’ verraadt deze groeiende interesse. In Haarlem is de belangstelling voor dans ook toegenomen, maar wel slechts op amateur niveau. Op professioneel gebied heeft Haarlem niks te bieden behalve de MBO opleiding van het Nova College. Haarlem heeft geen eigen dansgezelschap. Wel zijn er in Haarlem en omstreken ongeveer 8 dansscholen en op buurthuizen worden danslessen aangeboden. Kenmerkend voor de Haarlemse scholen is dat ze allen hun eigen specialisatie hebben. Het danscircuit is hierdoor vrij gesloten.27 Fotografie ‘De fotografie is ontstaan vanuit een bepaalde cultuur, die gefascineerd was door het idee de volle dynamiek van de werkelijkheid uit te drukken met fotografische middelen’ (Kres 2003:35). Inmiddels is het uitgegroeid tot een aparte kunstdiscipline en zelfs meer dan dat. Fotografie is erg toegankelijk en direct en wordt daardoor tegenwoordig in vele verschillende vormen gebruikt bijvoorbeeld voor reclames, in kranten en tijdschriften en voor verpakkingen.

27

Bron: Persoonlijk interview, eigenaresse Danshuis Haya Maëlla

43

De populariteit van fotografie is de laatste jaren sterk gestegen. Niet alleen op amateur niveau, maar ook op professioneel niveau is meer aandacht voor (kunst)fotografie ontstaan. Fototentoonstellingen komen steeds meer voor en elke zichzelf respecterende stad heeft inmiddels een apart fotomuseum. Daarnaast zijn sponsors en subsidiënten vaker bereid om aandacht te schenken aan fotografie. Dankzij onder andere de persoonlijke interesse van burgemeester Pop van Haarlem, probeert Haarlem zich de laatste jaren te profileren als fotografiestad. Het Spaarnestad Fotoarchief heeft een gigantische collectie en heeft onlangs de deuren geopend van een nieuwe veelbelovende galerie. Ook de Vishal heeft vaak foto exposities. Daarnaast heeft Haarlem sinds een aantal jaar de uitreiking van de Zilveren Camera in handen. Hierbij kijkt een vakjury naar de beste Nederlandse fotografen van het afgelopen jaar. Hier komt de hele nationale fotowereld op af. Acht jaar geleden is het Nederlands Instituut voor Digitale Fotografie in Haarlem opgezet. Professionele en fulltime fotografen geven workshops en zelfs cursussen van een hele week aan amateurs, professionelen en aan bedrijven. Ten slotte kent Haarlem vele freelance fotografen die ook samenwerkingsverbanden aangaan. 28

´De Zilveren Camera is buiten de World Press Photo de belangrijkste fotowedstrijd van het jaar.´ Michiel de Ruijter, fotograaf

Beeldende kunst Er kan eigenlijk niet gesproken worden van een typische Nederlandse beeldende kunst. Het land kent vele beeldhouwers en schilders, maar die hebben allemaal hun eigen unieke stijl. Natuurlijk zijn er in de Nederlandse geschiedenis voorbeelden te vinden van typische Nederlandse stromingen. Maar tegenwoordig is het klimaat gedifferentieerd, heterogeen en multicultureel. Invloeden van over de hele wereld zijn herkenbaar dankzij de globalisering en de multiculturele samenleving. Binnen een tentoonstelling in een museum zijn zelden alleen Nederlandse kunstenaars te vinden en de buitenlandse beeldende kunst wint aan populariteit. Haarlem heeft drie grote musea op het gebied van beeldende kunst namelijk het oudste museum van Nederland, het Teylers museum, met oude kunst, veel prenten en tekeningen en Italiaanse kunst en het Frans Hals museum en de Hallen die beide veel modern programmeren. Daarnaast zijn er een aantal galeries waaronder de Vishal, galerie Tanja Rumpff en galerie Rob de Vries. Haarlem kent verder vele (ongeveer 250) autonome beeldende kunstenaars, maar de echte toppers blijven vaak uit. Veel van de beeldende kunst te zien in Haarlem is van niet-Haarlemse kunstenaars.

28

Bron: Persoonlijk interview, Michiel de Ruijter, fotograaf

44

45

Muziek Nederlandse muziek wordt vaak geassocieerd met het levenslied. Maar de Nederlandse muziekgeschiedenis omvat veel meer. Na de tweede wereldoorlog beïnvloedt rock en roll, jive en country de Nederlandse muziek. In de jaren zestig is de Engelstalige muziek van Nederlanders in opkomst. Deze soort bestaat naast het levenslied. In de jaren tachtig komt hier verandering in door bands als De Dijk en Frank Boeijen. Zij introduceren Nederlandstalige rock en pop. Gabberhouse tekent de jaren negentig. Nederlandse dj’s behalen internationale faam. Toch bewijst ook de Nederpop zijn kracht met Blof, Acda en de Munnik en Ilse de Lange. Zelfs het levenslied ziet zijn populariteit stijgen door o.a. Andre Hazes. De eerste jaren van de 21e eeuw staan in het teken van Nederlandse top-dj’s, Nederlandse bands die internationaal doorbreken, talentenjachten en dalende verkopen door het downloaden.29 Ook Haarlem draagt zijn steentje bij aan de Nederlandse bandindustrie. Zoals Louis Pireinne van de gemeente Haarlem stelt: ‘Haarlem is een echte bandjesstad’.30 Het Patronaat speelt hierin een belangrijke rol. Door de strengere milieuwetgeving is de invloed van de horeca op de popindustrie afgenomen. Daarnaast zijn er jaarlijks grote (muziek)festivals in Haarlem zoals Bevrijdingspop en het Haarlemmerhoutfestival. Ook op het gebied van klassieke muziek kent Haarlem een bescheiden rol. De Egelantier en het Muzehuis zijn de instanties die (amateur) muziekopleidingen aanbieden. 4.2.3 Wensen van de doelgroep Door de ongelijke positie tussen Haarlem en Mutare bleek al snel uit de interviews dat van behoeften en wensen in Haarlem niet echt te spreken was. De Haarlemse kunstsector is professioneler, groter en veel meer ontwikkeld dan de sector in Mutare. Realistisch gezien houdt de werkgroep Cultuur zich bezig met ontwikkelingssamenwerking door middel van kunst en cultuur. Geïnterviewden in Haarlem gaven aan dat ze het belangrijk vinden dat de culturele sector in Mutare ondersteund, gestimuleerd en geprofessionaliseerd wordt. In hun ogen zijn het uitwisselen van expertise, kennis en materiaal en het bieden van een platform in Haarlem hierbij van belang. Op de vraag wat er belangrijk is voor Haarlem kwam eigenlijk 1 unaniem antwoord: Haarlemse kunstenaars en de Haarlemse bevolking kennis laten maken met de Zimbabwaanse kunst en cultuur en het Zimbabwaanse leven. Velen gaven aan dat daar in Haarlem absoluut animo voor is. Uit bovenstaande afnemersanalyse van Mutare blijkt dat de Haarlemse geïnterviewden gelijk hadden wat betreft de ongelijke positie.

29 30

Bron± www.popinstituut.nl Bron: Persoonlijk interview

46

Bereidheid om mee te werken aan de culturele uitwisseling is echter voor de geïnterviewden wel verbonden aan een aantal voorwaarden.

Kwaliteit

Professionaliteit werkgroepen Cultuur

Grootschaligheid/bekendheid/publiciteit

Toewijding

´Als stedenband moet je aansluiten bij bestaande festivals, dan heb je namelijk al publieksbereik.´ Aart van de Kuijl, De Vishal

Hobbyisme moet voorkomen worden. Mutarese kunst dient van goede kwaliteit te zijn. Een werkgroep geleidt door een stagiaire of een vrijwilliger wekt geen vertrouwen. Professionaliteit wordt verwacht en wederom hobbyisme dient voorkomen te worden. Wil het een continue uitwisseling worden, dan moet het van betekenis zijn, moeten er grote namen aan verbonden worden en uit de zogenaamde ‘geitenwollensokkensfeer’ worden getrokken. Van beide kanten wordt toewijding verwacht zodat het project een grote kans van slagen heeft.

‘Als het niet meer op tv is en op Internet in de krant staat, dan bestaat het niet in dit informatietijdperk, Dus laat je horen en zien!´ Michèle Baudet, beeldend kunstenaar

‘Ga af van die stagiaires in Haarlem en betrek er in Mutare één persoon bij.’ Javier Lopez Pinon, theatermaker

Ten slotte is belangrijk te vermelden dat zonder uitzondering elke geïnterviewde een Mutare-dag/weekend/week/maand ter sprake bracht. Ze zijn van mening dat een klapper gemaakt moet worden waarbij de meeste culturele instellingen zijn betrokken. Hiermee vestig je in één keer alle aandacht op Mutare. Dit zorgt juist daarna voor continuïteit. ‘Als je de bevolking te pakken hebt, dan heb je ook de politiek mee’, zegt Michèle Baudet, beeldend kunstenaar uit Haarlem. Daarbij zijn festivals in Haarlem de laatste jaren een zeer populaire vrijtijdsbesteding.31 31

Bron: Onderzoek & Statistiek Haarlem, De Kunst en de Baat 2000 + interviews

47

4.3 Conclusie Zowel in Haarlem als in Mutare is ruim voldoende animo om een culturele uitwisseling succesvol te maken. Aan beide kanten bestaan uitgesproken wensen. Er blijkt echter wel dat de verhoudingen enigszins scheef liggen. Realistisch gezien zal Haarlem, vooral de eerste jaren, de ‘leverancier’ zijn van materiaal, kennis en expertise zowel op management als artistiek niveau. De grotere en meer professionele cultuursector in Haarlem heeft veel te bieden aan de kleine cultuursector in Mutare. Dit betekent overigens niet dat Haarlem niet veel kan leren van Mutare. Kennis op het gebied van Afrikaanse instrumenten, Afrikaanse dans, theater voor ontwikkeling en de Zimbabwaanse cultuur zijn hier voorbeelden van. Beide kanten geven professionaliteit aan als speerpunt. Mutare wil dit bereiken door middel van de uitwisseling, Haarlem stelt dit als voorwaarde voor de uitwisseling. In de eerste jaren is het dus belangrijk dat de kunstsector in Mutare gestimuleerd en geprofessionaliseerd wordt. Ondertussen is het belangrijk dat er in Haarlem meer aandacht voor Mutare wordt gevraagd. Met professionele publiciteit, promotie en samenwerking met andere instellingen is de Haarlemmer en daardoor de Haarlemse politiek te bereiken. Zoals blijkt liggen de wensen binnen de kunstdisciplines in Mutare anders. Voor beeldende kunst is het vinden van een afzetmarkt in Nederland het belangrijkst, voor theater, dans en muziek is artistieke professionaliteit de prioriteit en fotografie is een verhaal apart. Deze sector kan nog niet beschouwd worden als een kunstdiscipline omdat het gaat om bruiloft- en portretfotografie. De potentie zit er echter wel. Reden genoeg om wel kleinschalig te beginnen maar een tussentijds onderzoek te verrichten. Door middel van een stabiele organisatie in zowel Haarlem als Mutare, een geprofessionaliseerde kunstsector in Mutare en ruime aandacht voor Mutare in Haarlem wordt de continuïteit van de uitwisseling gewaarborgd.

48

Ippgetuvl!6!Dpodvssfoujfbobmztf! De culturele sectoren van Haarlem en Mutare zijn de twee doelgroepen van de werkgroepen. Met deze doelgroepen zoekt de stedenband samenwerking. In principe zijn dan de concurrenten van de werkgroepen andere instanties en kunstenaars die ook samenwerking zoeken met de culturele sector van Haarlem en Mutare. Vanwege het unieke stedenband concept, ligt dit echter anders. Kunstenaars, culturele instellingen en scholen in Haarlem zien het als niet meer dan hun plicht om mee te werken aan de opbouw, invulling en uitvoering van de stedenband. Van alle geïnterviewden is er niet één die niet bereid is om mee te werken. Van concurrentie voor de werkgroepen Cultuur is hierdoor niet te spreken. De enige concurrentie die de werkgroepen de eerste vier jaar kunnen verwachten, is in zekere zin van zichzelf. Om de culturele sector geïnteresseerd te houden, dienen de werkgroepen goed rekening te houden met de voorwaarden die de culturele sector van Haarlem stelt aan de uitwisseling. Als het niveau van professionaliteit, artistieke kwaliteit en communicatie binnen de stedenband hoog is, dan zullen de werkgroepen de eerste vier jaar geen problemen ondervinden bij het bereiken van hun doelgroep in Haarlem. In Mutare geldt dit principe ook. Niemand van de culturele sector is niet bereid om mee te werken. De redenen hiervoor zijn echter niet te vinden in het unieke concept van de stedenband. Het aanbieden van mogelijkheden om geld, kennis en materiaal uit Nederland te krijgen en de mogelijkheid om naar Nederland te reizen, roept alom enthousiasme op. In Zimbabwe zijn al lange tijd nog nauwelijks NGO’s te vinden. Laat staan NGO’s die zich bezig houden met kunst en cultuur. Daarbij is de hele culturele sector ingestort vanwege de politieke en economische omstandigheden. Mogelijkheden tot samenwerken met organisaties en instellingen van binnen of buiten de culturele sector zijn niet voorhanden. Een marketingbeleid om de concurrent voor te blijven en de doelgroep daardoor te bereiken is niet nodig. De werkgroepen dienen een marketing beleid uit te stippelen, waarbij ze de interne en externe mogelijkheden en bedreigingen en de wensen van de doelgroepen in ogenschouw nemen. Hierbij kunnen ze echter de concurrentie buiten beschouwing kunnen laten.

49

50

Ippgetuvl!7!TXPU!Bobmztf! Om uiteindelijk te komen tot relevante doelstellingen en strategieën, dienen de resultaten van de interne en externe analyse aan elkaar gekoppeld te worden. Eerst komen de resultaten overzichtelijk aan bod, daarna geeft de confrontatiematrix inzicht in de mogelijkheden en beperkingen voor de culturele uitwisseling. 6.1 Interne analyse Strenghts S1 Jarenlange ervaring op het gebied van uitwisselingen, projecten en subsidieaanvragen S2 In beide steden een groot netwerk op het gebied van educatie, cultuur en management S3 De SSHM en LA21 (de overkoepelende organisaties) beschikken beide over een professionele staf S4 De werkgroepen cultuur bieden met de culturele uitwisseling een uniek productaanbod aan zowel de doelgroep als de subsidiënten Weaknesses W1 De werkgroepen hebben een gebrek aan een sterke identiteit en strategie W2 De werkgroepen zijn afhankelijk van subsidiënten en sponsoren W3 Zowel interne (binnen en tussen de werkgroepen) als externe communicatie (promotie en publiciteit) verloopt slecht in beide steden W4 Beide werkgroepen ontberen goede personeelsbezetting; gebrek aan goede coördinatie en afhankelijk van vrijwilligers 6.2 Externe analyse Oppurtunities O1 Grote bereidheid en enthousiasme aan beide kanten O2 Cultuurbeleid Haarlem gericht op internationalisering en samenwerking O3 Technologische ontwikkelingen creëren mogelijkheden voor digitale uitwisseling O4 Materiaal, kennis en expertise aanbod hoog in Haarlem O5 Geen concurrentie in beide steden Threats T1 Kunst en cultuur in Zimbabwaans nationaal en regionaal beleid en onder bevolking nauwelijks aandacht T2 Grote onzekerheid dankzij politieke en economische onstabiliteit in Mutare T3 Gebrek aan basisbenodigdheden zoals transport, computers en geld in Mutare T4 Andere interpretatie van tijd en hiërarchie in Mutare maken samenwerking met Haarlemse instellingen en kunstenaars gecompliceerd T5 Hoge mate van corruptie en jaloezie in Mutare verstoren de eerlijke band tussen kunstenaars en met Haarlem

51

6.3 Confrontatiematrix Strenghts

Weaknesses

S1Jarenlange ervaring S2 Groot netwerk S3 Professionele staf organisaties S4 Uniek productaanbod

W1Gebrek aan identiteit en strategie W2 Afhankelijk van subsidiënten en sponsoren W3 Slechte interne en externe communicatie W4 Gebrek aan coördinatie

- Samenwerkingsverbanden aangaan met en tussen de culturele sectoren voor jarenlange uitwisseling op het gebied van materiaal, expertise en kennis op zowel artistiek als management niveau - Gemeente Haarlem enthousiasmeren en financieel verbinden aan uitwisseling - Productaanbod aanvullen met digitale uitwisseling

- Duidelijke identiteit en strategie formuleren - Namen uit culturele sector verbinden aan uitwisseling voor genereren van financiering - Werkgroepen organisatorisch versterken d.m.v aanstellen coördinatoren, als gevolg daarvan betere interne communicatie - Gemeente Haarlem enthousiasmeren en financieel verbinden aan uitwisseling - Marketingfilosofie inenten, als gevolg daarvan in samenwerking met culturele sector meer promotie maken en publiciteit genereren - Projecten zo veel mogelijk zelfvoorzienend maken

- Awareness creation en audience building in Mutare - Politiek afzijdig blijven - In elk project een budget voor basisbenodigdheden - Werkgroepen organisatorisch versterken (d.m.v. aanstellen coördinatoren en training) voor heldere interne communicatie, een helder beleid en een sterke coördinatie

- Gezamenlijk met andere werkgroepen van de stedenband meer aandacht vragen voor activiteiten - Financiële samenwerkingsverbanden zoeken zowel binnen als buiten de culturele sector in Haarlem

Oppurtunities O1Groot enthousiasme binnen culturele sectoren O2 Cultuurbeleid Haarlem O3 Technologische ontwikkelingen O4 Expertise aanbod Haarlem hoog O5 Nauwelijks concurrentie

Threats T1Cultuurbeleid en mentaliteit Zimbabwe T2 Grote onzekerheid T3 Gebrek aan basisbenodigdheden T4 Cultuurverschil T5 Hoge mate corruptie en jaloezie

52

6.4 Conclusie Uit de confrontatie matrix blijkt dat door middel van de sterkten en ondanks de zwakten de mogelijkheden op de markt benut en de bedreigingen het hoofd geboden kunnen worden. De stedenband werkt al jaren in een onstabiele situatie in Mutare en ziet geen reden om daar mee te stoppen. Tot nog toe is gebleken dat projecten juist altijd doorgang vinden en dat een flexibele opstelling veel problemen voorkomt. Door middel van samenwerkingsverbanden (zowel op artistiek, financieel, promotioneel en management niveau), organisatieopbouw, voldoende promotie en publiciteit en een duidelijke identiteit en strategie kan een meerjarige culturele uitwisseling succesvol zijn.

53

54

Ippgetuvl!8!Dpodmvtjf De volgende probleemstelling stond centraal in dit onderzoek: ‘Hoe kunnen de werkgroepen Cultuur van de stedenband Haarlem-Mutare het beste een structurele culturele (kunstzinnige) uitwisseling opzetten tussen scholen, culturele instellingen en kunstenaars uit Haarlem en Mutare op zowel professioneel als amateur niveau, binnen de 5 kunstdisciplines theater, dans, muziek, beeldende kunst en fotografie, rekening houdend met de politieke, economische, sociaal-culturele, organisatorische en financiële omstandigheden?’ Na een grondige analyse van de interne en externe mogelijkheden en bedreigingen en een inventarisatie van de wensen en behoeften van de twee doelgroepen van de werkgroepen Cultuur, is duidelijk dat een uitwisseling tussen de culturele sectoren van Haarlem en Mutare zeker een grote kans van slagen heeft. De culturele sector in Haarlem is groot, professioneel en actief. Ondanks drukbezette agenda´s zijn de meeste kunstenaars en instellingen in Haarlem geïnteresseerd in een uitwisseling met Mutare. Samenwerkingsverbanden met de culturele sector van Haarlem kunnen de afhankelijkheid van financiering deels ondervangen en bieden mogelijkheden voor uitgebreide promotie en publiciteit. Hierdoor zal de bekendheid van de werkgroep toenemen wat bevorderlijk is voor het aangaan van nieuwe (financierings) relaties. Daarnaast is het artistieke kennis en expertise gehalte hoog wat het uiteindelijke doel, artistieke uitwisseling, ten goede komt. Mutare is een ander verhaal. De sector is klein en overzichtelijk maar vrij amateuristisch en helaas weinig bekend. De onzekere situatie en de weinige interesse in kunst maakt het de kunstenaars en instellingen moeilijk te overleven met hun kunst. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de gehele sector zonder uitzondering enthousiast is over mogelijke samenwerking met en steun uit Haarlem. Het grootste doel van de sector is een levensvatbare en zelfonderhoudende kunstindustrie te creëren in Mutare. Dit wil ze bereiken door het veranderen van de mentaliteit onder de bevolking en de regering en het bevorderen van professionaliteit (management en artistiek niveau). Naast het feit dat samenwerkingsverbanden tussen de werkgroep Mutare en de culturele sector dus van belang zijn, mag ook samenwerking tussen de verschillende instellingen in Mutare niet worden vergeten. Samenwerking binnen de culturele sector in Mutare zorgt voor flexibiliteit in een onzekere situatie en creëert een krachtig klankbord. Het formuleren van een duidelijke identiteit en strategie is belangrijk voor een goede relatie met de doelgroep. Externe communicatie en de manier waarop de werkgroepen opereren dragen de identiteit uit. Professionaliteit is hierbij essentieel. Ook het gebrek aan interne communicatie en coördinatie kan hiermee worden opgeheven. De werkgroepen Cultuur van de stedenband Haarlem-Mutare kunnen het beste een structurele culturele uitwisseling opzetten door zich te richten op de volgende speerpunten: 1 Formuleren van een identiteit en strategie 2 Stimuleren van professionaliteit binnen de werkgroepen en van de culturele sector in Mutare 3 Bekendheid creëren in beide steden 4 Samenwerking met, binnen en tussen de culturele sectoren 55

Ippgetuvl!9!Bbocfwfmjohfo ! Nu duidelijk is geworden dat er voldoende mogelijkheden zijn voor een structurele culturele uitwisseling, zullen de werkgroepen cultuur zich ten doel moeten stellen dat in 2010: 1) de beide werkgroepen professioneel en stabiel zijn. Dit betekent twee vaste coördinatoren, minimaal vier zittende leden in elke werkgroep en een gedegen interne communicatie. 2) in Mutare drie stabiele organisaties gevestigd zijn namelijk de Visual Arts and Crafts Association Manicaland, de Mutare Photographers Association en een theaterorganisatie. Dit betekent een actief en professioneel getraind bestuur voor elke associatie. 3) een cultureel centrum in Mutare is opgezet waar materiaal aanwezig is voor alle kunstdisciplines. 4) een minimaal voor de helft dekkende meerjarige subsidie is toegekend 5) minimaal drie samenwerkingsverbanden zijn ontstaan tussen partijen in Haarlem en partijen in Mutare waarbij de werkgroepen geen bemiddelende rol meer vervullen 6) jaarlijkse activiteiten en uitwisselingen plaatsvinden in en tussen Haarlem en Mutare op het gebied van kunst en cultuur Willen de werkgroepen cultuur deze doelstellingen behalen, dan dienen ze de vier speerpunten uit de conclusie na te streven, namelijk: 1) Identiteit 3) Bekendheid 4) Samenwerking 2) Professionaliteit Naast de vier speerpunten zijn er een aantal voorwaarden waaraan de uitwisseling moet voldoen, namelijk: 1) een constante aanvraag van subsidies 2) draagvlakvergroting in eigen stad na elke uitwisseling d.m.v workshops e.d. zodat kennisoverdracht plaatsvindt tussen verschillende personen of groepen 3) constante reflectie op gedane activiteiten, behaalde resultaten en tegengekomen problemen en constante update van onstabiele situatie in Mutare voor het formuleren van duidelijke jaarlijkse strategie 4) constante eenduidige communicatie tussen Haarlem en Mutare werkgroep 5) een sluitend budget waarin volgende punten zijn opgenomen: basisbenodigdheden zoals papier, transport enz in Mutare, communicatie en administratie, marketing en publiciteit 6) documentatie in de vorm van foto’s, CD’s en DVD’s van elk project In de volgende paragrafen staat uitgewerkt wat elk speerpunt inhoudt. Tenzij anders aangegeven, geldt de aanbeveling voor beide steden. Afgezien van de identiteit staat de inhoud van elk speerpunt op volgorde van implementatie. Het stappenplan wordt ten slotte schematisch weergegeven.

56

8.1 Identiteit Voor een eenduidige identiteit zijn in de volgende paragraaf de visie en missie opnieuw geformuleerd met daaraan een logo gekoppeld. Logo: In plaats van de namen ‘de werkgroep Cultuur van de Stichting Stedenband Haarlem-Mutare’ en ‘the LA21 Education & Culture & Awareness committee’ is Mitambo een duidelijke pakkende naam. Door de werkgroepen samen één naam te geven, krijgt de samenwerking en uitwisseling ook figuurlijk betekenis. Mitambo betekent kunst in het Shona, de meest gesproken taal in Zimbabwe. Door middel van het Afrikaanse symbool, de vorm van de letter M en de bruine kleur is het Afrikaanse karakter van de organisatie duidelijk. De contrasterende kleur groen en het strakke lettertype van de rest van het woord impliceert de tegenstelling met het Westen, ofwel Haarlem/Mutare. Door ofwel het logo of alleen de naam met de gekozen kleuren en lettertypen in alle media-uitingen te gebruiken, krijgen de werkgroepen een duidelijke identiteit en zal in Mutare de naam niet geassocieerd worden met het woord kunst maar met de organisatie. Vanuit de oude missie ontstaat de slogan ‘Mitambo verbindt, verdiept, versterkt!’. Deze kan (optioneel) in combinatie met het logo gebruikt worden in media-uitingen.

Verbindt, Verdiept, Versterkt! 57

Visie: Zimbabwe kent anno 2006 al vele jaren van politieke en economische crisis, armoede en onderdrukking. Voor het overgrote deel van de bevolking van Zimbabwe is elke dag er één van overleven. Ondanks de zware omstandigheden blijft kunst en cultuur een grote rol spelen in Mutare. Mitambo gelooft in de kracht van kunst en cultuur. Kunst en cultuur laat mensen anders naar elkaar kijken, zet aan om in debat te gaan en leert mensen elkaar te waarderen. Kunst is vaak een vrijplaats voor vrije meningsuiting, ook in samenlevingen waar die vrijheid beperkt is. Mitambo is van mening dat een langdurige relatie op het gebied van kunst en cultuur tussen Haarlem en Mutare aanzet tot ontwikkeling in, begrip creëert tussen en inspiratie biedt aan beide steden. Missie: Mitambo geeft vorm aan de relatie tussen Haarlem en Mutare door zich in samenwerking met de culturele sectoren te richten op de ontwikkeling en het behoud van kunst en cultuur in beide steden. Ze stelt zich ten doel de mogelijkheden voor cultuur- en kunstuitingen in Mutare te vergroten, kunst en cultuur uit te wisselen tussen Haarlem en Mutare als impuls voor de maatschappelijke, economische en toeristische ontwikkeling van beide steden en kennis van elkaars tradities, kunst en cultuur te vergroten onder de bevolking van Haarlem en Mutare.

58

8.2 Professionaliteit In de volgende paragraaf komen de punten naar voren waar Mitambo zich op moet richten om de eigen professionaliteit en de professionaliteit van en tussen de organisaties in Mutare op zowel management als artistiek niveau te verbeteren. Strategie 1 Aanstellen coördinator in beide steden 2 Management- en computertraining 3 Artistieke uitwisseling 4 Materiële uitwisseling 5 Cultureel centrum 1 De eerste stap om de culturele uitwisseling te laten slagen is het aanstellen van professionele coördinatoren in beide steden. In Mutare dient dit de eerste twee jaar een duobaan te zijn van een Nederlander met een Zimbabwaan. De Nederlander traint de Zimbabwaan twee jaar om vervolgens de taken over te dragen. Subsidiekansen hiervoor liggen bij de gemeente Haarlem, ICCO en het Hivos/NCDO fonds. Indien deze subsidie niet wordt toegekend, dient Mitambo op zoek te gaan naar permanente vrijwilligers. 2 De pas opgezette associaties voor beeldende kunst en fotografie en de nog op te zetten associatie voor theater, dans en muziek vereisen professionele begeleiding bij het opzetten van en leiden van de associatie in de eerste twee jaar. Computer training is hier een onderdeel van. Via de Africa University en het Poly Technical College in Mutare zijn deze management- en computertrainingen beschikbaar. In onderhandelingen kan worden bepaald welke looptijd wordt toegekend aan de trainingen en wat daar tegenover moet staan vanuit de stedenband. Duidelijk is dat dit in de vorm van voorstellingen of materiaal kan zijn. 3 Door middel van workshops van Haarlemse kunstenaars, gezamenlijke projecten en/of uitwisseling van exposities/voorstellingen kan de Mutarese culturele sector zich artistiek ontwikkelen. Deze uitwisselingen dienen klein te beginnen en kunnen groeien naarmate de professionaliteit en bekendheid toenemen. In de eerste twee jaar dient de focus te liggen op fotografie en theater om vervolgens bij succes uit te breiden naar beeldende kunst. 4 Door middel van inzamelingen van materiaal bij bedrijven, scholen en culturele organisaties in Haarlem en omstreken, kan de culturele sector in Mutare worden geholpen. De materiële uitwisseling is in principe niet tijdsgebonden. Voor de artistieke uitwisseling binnen fotografie dient Mitambo echter al in het eerste jaar materiaal in te zamelen. Het is voor een eerlijke distributie van materiaal en voorkoming van jaloezie niet onverstandig om een organisatie te kiezen die het in beheer houdt. Dit kan de NACZ, The National Gallery of Poly Technical College zijn vanwege open toegankelijkheid. Uiteindelijk kan het materiaal worden ondergebracht in het culturele centrum. 5 Mitambo kan een belangrijke rol spelen in de ondersteuning voor het realiseren van een cultureel centrum. Na opbouw van professionaliteit en bekendheid dient ze in het derde jaar te lobbyen bij het bedrijfsleven en de culturele sector in Haarlem en Mutare voor financiering en materiaal. 59

60

8.3 Bekendheid Het creëren van bekendheid wordt in de volgende paragraaf uitgelegd op algemeen en project niveau. Strategie: 1 Update website 2 Digitale nieuwsbrief 3 Rubriek lokale krant 4 Foldermateriaal 5 Mutare-week 1 Mitambo dient bij de start van de uitwisseling een maandelijkse update van de website te introduceren met daarin aandacht voor kunst en cultuur in zuidelijk Afrika en Zimbabwe, alle activiteiten van Mitambo, alle activiteiten op het gebied van Afrikaanse kunst in Haarlem en omstreken en een oproep voor inzameling van relevant materiaal 2 Door middel van een maandelijkse digitale nieuwsbrief met als hoofdthema de activiteiten van Mitambo worden werkgroepleden, vrijwilligers, partners en andere geïnteresseerden op de hoogte gehouden. Op de website kan men aangeven geïnteresseerd te zijn in het ontvangen van deze nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief dient gelijk met de website te worden geïntroduceerd. 3 Mitambo dient een vaste rubriek te verkrijgen in een lokale krant voor een maandelijkse update van de activiteiten van Mitambo, achtergrondinformatie, columns, oproepen en andere gerelateerde zaken. Ook deze rubriek dient te worden gestart in het eerste jaar. 4 Het is belangrijk om foldermateriaal te ontwikkelen over wat Mitambo is, welke projecten zij doet en met welke partners ze deze uitvoert in samenwerking met een grafisch ontwerper in Haarlem en de Commercial Design afdeling van Poly Technical College in Mutare. Vanaf het begin kan Mitambo dit foldermateriaal gebruiken in gesprek met eventuele partners, sponsors en subsidiënten. 5 Het derde jaar staat in het teken van een Mutare week in Haarlem in de zomer. Dit geldt als één grote publiciteitscampagne in Haarlem en dient tegelijkertijd als artistieke stimulans in Mutare. Mutarese workshops, exposities en voorstellingen vestigen een week lang de aandacht op het culturele en sociale leven in Mutare. Samenwerking met de werkgroepen sport en educatie is gewenst vanwege de meerwaarde die dit geeft aan het project. Projecten: Om publiciteit te verkrijgen voor specifieke projecten dienen, vanwege gebleken succes in de culturele sector van beide steden: 1 bij elk project posters gebruikt te worden door de stad waar de activiteit plaatsvindt. 2 grote namen vanuit de culturele sectoren als ambassadeur aan een project te worden gekoppeld. 3 altijd persberichten verstuurd te worden naar de regionale krant en tv en nationale krant.

61

8.4 Samenwerking De culturele uitwisseling kan niet bestaan zonder samenwerking binnen en tussen Haarlem en Mutare. De volgende paragraaf behandelt de belangrijkste samenwerkingsverbanden voor de komende vier jaar. Strategie: 1 Brainstormsessies 2 Afzetkanalen beeldende kunst 3 Koppeling tussen culturele sectoren 4 Sponsoring via commerciële bedrijven 1 Door middel van twee brainstormsessies en rondetafelgesprekken per jaar met de culturele sector kan Mitambo de inhoud en vorm van projecten uitwerken. De artistieke kennis én ervaring op het gebied van publiciteit en financiering binnen de sector dient gebruikt te worden. Dit betekent actief partners (galeries, musea e.d.) zoeken en betrekken bij het uitwerken van het projectplan, promotionele activiteiten en het vinden van financiering. 2 Het identificeren van afzetkanalen voor beeldende kunst is belangrijk. Mitambo dient in het tweede jaar (nadat de VACAM organisatorisch versterkt is) actief te gaan werven onder scholen en bedrijven die geïnteresseerd zijn in beeldende kunst (afzetkanalen) door middel van foldermateriaal en direct marketing. 3 Voor continuïteit binnen de uitwisseling dienen organisaties uit de culturele sector uit beide steden aan elkaar gekoppeld te worden. Door middel van de activiteiten in de eerste twee jaar wordt er een basis gelegd voor samenwerking. De management en artistieke professionaliteit in Mutare is dan verbeterd. In het derde jaar kan Mitambo actief beginnen met het realiseren van deze samenwerkingsverbanden. Mitambo zal in eerste instantie optreden als bemiddelaar waarna deze samenwerkingsverbanden zelfstandig kunnen opereren. 4 Om de afhankelijkheid van subsidiënten te verminderen, dient Mitambo commerciële bedrijven aan te trekken voor sponsoring. Ook hiervoor geldt dat ze iets goed te bieden moet hebben. Vandaar dat hiermee pas aan het eind van het tweede jaar mee begonnen kan worden. De professionaliteit in Mutare en van de werkgroepen is dan verbeterd en tegelijkertijd is er voldoende tijd voor het vinden van sponsoring voor de Mutare week.

62

8.5 Stappenplan In deze paragraaf laat een tabel schematisch de te nemen stappen voor de werkgroepen Cultuur zien. Vermeld dient te worden dat de speerpunten onderling van elkaar afhankelijk zijn. Zo kan de professionaliteit niet verbeterd worden zonder samenwerking, kan er nauwelijks samenwerking bereikt worden zonder bekendheid en een sterke identiteit, maar dienen de werkgroepen en de associaties professioneel te werk te gaan om de bekendheid structureel te vergroten. Hierdoor is het onmogelijk om de stappen precies op volgorde van implementatie uiteen te zetten. De tabel laat globaal de stappen per jaar zien waarbij cijfers de volgorde aangeven. Het stappenplan is een richtlijn waarbij rekening moet worden gehouden met onverwachtse veranderingen in Mutare, onvoldoende financiering e.d. Het is in ieder geval van het grootste belang dat de eerste twee jaar voornamelijk wordt geïnvesteerd in Mutare om de ongelijke positie tussen beide culturele sectoren meer gelijk te trekken. Met stabiele organisaties en grotere artistieke kwaliteit van de kunstenaars in Mutare, stijgt de waarde van een culturele uitwisseling waardoor Haarlem geïnteresseerd blijft en wat het aangaan van relaties bevorderd.

Jaar 1:

1 Implementeren en uitdragen identiteit 2 Aanstellen coördinatoren 3 Starten website, nieuwsbrief, column en foldermateriaal 4 Management en computer training in Mutare 5 Inzameling fotomateriaal in Haarlem 6 Fotografie workshop in Mutare 7 Theater workshop in Mutare

Jaar 2:

1 Vervolg management en computer training 2 Identificeren afzetkanalen in Haarlem voor beeldende kunst 3 Fotografie en theater workshop in Mutare met digitale uitwisseling 4 Start van voorbereiding Mutare-week 5 Start werving sponsoring bij commerciële bedrijven

Jaar 3:

1 Mutare-week in Haarlem 2 Start voorbereiding cultureel centrum, vooral in Mutare

Jaar 4:

1 Opzet cultureel centrum in Mutare 2 Inzameling materiaal voor cultureel centrum in Haarlem 3 Uitwisselingsprojecten met beeldende kunst, theater en fotografie

63

64

Mjufsbuvvsmjktu! Boeken: Alsem, K.J. 2001 Strategische marketingplanning, Groningen: Wolters-Noordhoff Bracking, S. 2005 Development Denied: Autocratic Militarism in Post-election Zimbabwe, Londen: ROAPE Publications Broek van den, A en Haan de, J. 2000 Cultuur tussen competentie en competitie, Amsterdam: SCP Ellert, H. 2002 The Traditional African Art of Zimbabwe, Bath: CBC Publishing Harding, F. 2002 The Performance Arts in Africa, Londen: Routledge Michels, W. en Thiel van, P. 2002 Corporate Design Management, Groningen: Wolters-Noordhoff Norman, A. 2004 Robert Mugabe and the Betrayal of Zimbabwe, Jefferson – North Carolina: McFarland & Company Publishers Ogunleye, F. 2003 Zimbabwe’s theatre for young people: a documentation of personal development and social responsibility, Asmara: Africa World Press Rohmer, M. Theatre and performance in Zimbabwe. Bayreuth: Eckhard Breitinger Rozenburg, R. 1998 Zimbabwe Huis van Steen, Den Haag: Koninklijke Bibliotheek Seeling, C. 1999 MODE De eeuw van de ontwerpers, Keulen: Könemann Verlagsgeselschaft Stokvis, W. en Zijlmans, K. 1993 Vrij Spel. Nederlandse kunst 1970-1990, Amsterdam: Meulenhoff Turino, T. 2000 Nationalists, Cosmopolitans, and Popular Music in Zimbabwe, Chicago: The University of Chicago Press Varia 2000 Boekman Cahier 45. Mogelijkheden voor marketing in de kunsten, onbekend Varia 2001 Comtemporary Art in Zimbabwe, onbekend Verhage, 2001 Grondslagen van de marketing, Groningen: Stenfert Kroese Vlugt van der, R. 2001 Marketing van kunst en cultuur, Deventer: Kluwer Welsh Asante, K. 1993 Zimbabwe Dance. Rhtyhmic forces, ancestral voices – an aesthetic analysis. Asmara: Africa World Press

65

Rapporten/ (kranten) artikelen: Business Digest, What is Google?, 6 juli 2006 Consumers feel pinch of new prices, 18 augustus 2006 ICT essential for rural development in Africa, 18 augustus 2006 Haan de, J. ICT en samenleving, online, 2005 Herald The, Is national arts council relevant?, 6 juli 2006 ISW Middle Management voor non-profitorganisaties. Uitgave ISW/IBW Kres, S. Het Nederlands Fotomuseum: ‘een eigen focus’, Amsterdam, AO Amfi 2003 Lisser, A. Schaf de beeldende kunst af. Uitgave NRC 2000 OSH Kunst en de Baat, Onderzoeksbureau voor Statistiek Haarlem, 2000 Ruswa, A. A Cultural Exchange with Haarlem. Mutare, NACZ 2006 Tervaert, R. Theatermarketing, Amsterdam, AO Amfi, 2004 Zimbabwe Independent, Parallel rates punish economy, 15 juli 2006 Black market booms, 24 juli 2006 Price controls don’t work, 31 juli 2006 Zimbabwean The, Currency chaos gets worse, 10 augustus 2006 Gono confirms ‘banana republic’ status, 10 augustus 2006 3000 a week dying of AIDS says new report, 16 augustus 2006

Constituties van onderstaande theatergroepen in Mutare: - Taisireva Mbira Guru - Saratoga Performing Arts - Yambiro Theatre Arts Group - Aqua Circus Group - Unipad - Dapuranunhanza - FACT - Ntsvai Ntsvai group - en de National Arts Council of Zimbabwe

66

Websites www.galeries.haarlem.nl www.danshuis.nl www.patronaat.nl www.kalebas.nl www.novacollege.nl www.scp.nl www.herald.zol.cw www.zimonline.com www.haarlem-mutare.nl www.krachtvancultuur.nl www.haarlem.nl www.cultuurnota.nl www.minocw.nl www.niza.nl www.prinsclausfonds.nl www..stichtingdoen.nl www.sicasica.nl

Interviews Haarlem: Baudet, Michèle Bruijn de, Hans Duijvestein, Arno Klinkhamer, Roni Kuijl van de, Aart Kuijpers, Bart Lodewijk, Elisabeth Lopez Pinon, Javier Maëlla, Haya Pireinne, Louis Otten, Bruin Ruijter de, Michiel Ruiterman, Ingo Stomp, Wijnand Zalinge van, Antoinette

www.popinstituut.nl www.devishal.nl www.toneelschuur.nl www.hvk.nl www.cbs.nl www.zimbabwean.co.zw www.ifm.com www.mailguardian.co.uk www.gta.gov.zw www.centraalmuseum.nl www.cultuur.nl www.minbuza.nl www.hivos.nl www.ncdo.nl www.prinsbernhardfonds.nl www.icco.nl www.trendslator.nl

Beeldend kunstenaar Beeldend kunstenaar/ initiatiefnemer Het Hoofdkantoor Muziekkenner Haarlem Beeldend kunstenaar/ initiatiefnemer Hart voor Afrika Voorzitter van De Vishal Artistiek leider Nova College Dans Onderwijs afdeling Haarlem-Mutare Theatermaker en docent HvK Amsterdam Directrice Het Danshuis Hoofd Afdeling Cultuur Gemeente Haarlem Artistiek leider HvK Amsterdam Theatermaken Fotograaf Toneelschuur Artistiek leider Kalebas Producties Directrice Patronaat

67

Mutare: Dhr. Chinyama, Dhr. Chipadza, Dhr. Matume Mevr. Mguni, Dhr. Mufute, Dhr. Mukonavanhu Mevr. Musha, Mevr. Muyambo, Dhr.

Rusiwe,

Dhr.

Ruswa

Cultural officer Mary Mount Teachers College Music lecturer Poly Technical College P. E / dance lecturer Mary Mount Teachers College Secretaresse NACZ Cultural officer Mutare Teachers College Educational and Marketing Departement Mutare Museum Cultural officer Mutare Hoofd afdeling Research Poly Technical College/ voorzitter van werkgroep cultuur Artistiek leider Poly Technical Arts Departement/ lid werkgroep cultuur Provincial Arts Administrator, NACZ/ lid werkgroep cultuur

Rondetafelgesprekken: - LA 21 Cultuur comité inclusief Nederlandse coördinator - Alle bovengenoemde theatergroepen apart - Drie groepen van beeldende kunstenaars - Fotografen - Studenten organisatie van Mutare Teachers College

68