- _.
-_.-
-----
- -
-
_
_
_.--.
-_..-
HET RODE KRUIS TE ZEIST I N DE HERFST VAN 1944
Dagboekaantekeningen van de secretaris van de Afdeling Zeist
V A N
D E
P O L L - S T I C H T I N G Z E I S T
e
.--.
d
J
HET RODE KRUIS TE ZEIST IN DE HERFST VAN 1944
Dagboekaantekeningen van de secretaris van de Afdeling Zeist
V A N
D E
P O L L - S T I C H T I N G Z E I S T 1988
Inhoud Blz. Ten g e l e i d e
I
1. Inleiding
l
2 . Vóór de a c t i e s van de A f d e l i n g Z e i s t van h e t Nederlandse Rode K r u i s 3. D e a c t i e s van h e t Rode K r u i s komen op gang 4 . Op v o l l e t o e r e n
5 . De l a a t s t e l o o d j e s
September 1988 Ten g e l e i d e Het Rode K r u i s h e e f t t o t t a a k i n b i j z o n d e r e omstandigheden mensen i n nood t e h e l p e n v e r z o r g e n . V e e l a l i s deze z o r g nodig i n arme g e b i e d e n , v e r van o n s l a n d g e l e g e n . De a f d e l i n g Z e i s t h e e f t ook vandaag nog e e n c o l o n n e , een a f d e l i n g welf a r e en e e n t e l e f o o n c i r k e l , d i e i n z e t b a a r z i j n i n b i j zondere omstandigheden i n onze d i r e c t e omgeving. Oefeningen, k l e i n e h u l p v e r l e n i n g e n en de zorg v o o r de ouder wordende, hulpbehoevende mens, z i j n t a k e n d i e w i j met onze c i r c a 250 v r i j w i l l i g e r s o n s o n d e r normale omstandigheden g e s t e l d z i e n en d i e w i j i n Z e i s t op v e l e t e r r e i n e n u i t v o e r e n . Het Rode K r u i s i s e e n o n a f h a n k e l i j k e o r g a n i s a t i e , n i e t gebonden aan p o l i t i e k , k e r k of o v e r h e i d . A l l e inkomsten van de a f d e l i n g Z e i s t worden v e r k r e gen u i t c o n t r i b u t i e s , g i f t e n en a c t i e s . De o v e r h e i d d r a a g t n i e t s b i j aan h e t w e l en wee van onze a f d e l i n g . W i j z i j n dan ook z e e r v e r h e u g d , d a t de Van d e P o l l - S t i c h t i n g de g e h e l e f i n a n c i ë l e l a s t van d e z e p u b l i k a t i e - op e e n symbolische b i j d r a g e van onze a f d e l i n g na - v o o r h a a r r e k e n i n g h e e f t w i l l e n nemen. Het Rode K r u i s i s b i j z o n d e r e r k e n t e l i j k d a t de Van d e P o l l - S t i c h t i n g d i t a r c h i e f s t u k h e e f t g e p u b l i c e e r d . Het h e r i n n e r t ons a a n onze t a a k i n b i j z o n d e r e omstandigheden en g e e f t e e n van dag t o t dag r e l a a s van d e problemen b i j h e t onderbrengen en v e r z o r g e n van ontheemde l a n d g e n o t e n . De Septemberdagen van 1 9 4 4 s t a a n v e l e n i n Z e i s t nog v a s t i n h e t geheugen. De h e e r J . Meerdink a l s o u d - s e c r e t a r i s h e e f t h e t door hem g e s c h r e v e n dagboek p u b l i k a t i e - r i j p gemaakt en b r e n g t o n s daarmee t e r u g n a a r d i e dagen van t o e n . Een w a a r d e v o l document voor o n s a l l e n . Aan a l l e n d i e meegewerkt hebben a a n d e z e p u b l i k a t i e onze h a r t e l i j k e dank. Het N e d e r l a n d s e Rode K r u i s , a f d e l i n g Z e i s t , N.M. K n o t t n e r u s , v o o r z i t t e r .
1 . INLEIDING
Het lijkt pas gisteren en het is toch al meer dan 4 0 jaar geleden, die herfst vóór de hongerwinter en de daaropvolgende bevrijding. De zomer was warm geweest en vol spanning, want sinds de geallieerde landingen in Normandië in juni verwachtten we van maand tot maand dat ook ons land het directe strijdtoneel zou worden. We voelden het einde naderen en zagen de bevrijding al voor onze deur staan. Dit als algemene achtergrond. Een hoogtepunt kregen deze stemmingen toen begin september een paniekachtige sfeer ontstond onder duitse militairen, burgers en N.S.B.-ers; gepakt en gezakt trachtte men met de meest uiteenlopende vervoermiddelen, waaronder de trein naar het Oosten, over de duitse grens te ontkomen. Te beginnen met die periode is door mij een dagboek bijgehouden dat loopt tot de bevrijdingsdagen van mei 1 9 4 5 . Ik was toen secretaris van de afdeling Zeist van het Nederlandse Rode Kruis; voorzitter was de chirurg A.J. Gorter; penningmeester: de directeur van de Nutsspaarbank J.M. van Haersma de With; commandant van de transportcolonne de arts H.A.V. Giesberger. Het Rode Kruis te Zeist had na de oorlogsdagen van 1940 een betrekkelijk rustig bestaan gehad. In mei 1 9 4 0 had de transportcolonne gewonden en gesneuvelden uit de stellingen op de Grebbeberg weggehaald. De colonne was daarna op het buiten het "Valckenbosch", door de ere-voorzitter Jhr G.F. van Tets van Goidschalxoord gecomplimenteerd, waarbij deze zijn toespraak van een papiertje voorlezend en daarbij het Rode Kruis met R.K. afkortend, de verbaasde colonnisten als rooms-katholieke soldaten toesprak. Na de gedwongen rust tijdens de vele daaropvolgende oorlogsjaren steeg nu de spanning weer en hadden de colonnisten sterk het gevoel dat er binnenkort op hun assistentie wel eens een dringend beroep kon worden gedaan. Tot goed begrip van hetgeen volgt moet worden gesteld dat het Rode Kruis een internationale organisatie is die boven strijdende partijen het beoefenen van menslievend hulpbetoon aan de slachtoffers van die strijd als opgave heeft. Het staat boven en buiten de partijen. Als zodanig had het
-
tot de
afzetting van het hoofdbestuur en de benoeming van een N.C.B.-commissaris door de bezetter in november 1 9 4 4
-
het algemeen vertrouwen. En dit ver-
trouwen genoot ook het plaatselijk bestuur van de zeister bevolking. Met het gemeentebestuur was het, zoals in de hongerwinter bleek, wat anders gesteld. Dit bestuur ontving zijn consignes uit Den Haag en was gedwongen met de bezettende macht samen te werken. Een gemeenteraad bestond er al lang niet meer. Onder de ambtenaren bevonden zich N.C.B.-ers, burgemeester
mr W . A . J .
Visser, van christelijk historische huize, vond het, toen zijn
medewerking bij te houden razzia's werd gevraagd, geraden ziek te worden c.q. onder te duiken. Zijn functie werd als loco-burgemeester waargenomen door de N.S.B.-ambtenaar J. van de Weerd. Er waren te Zeist ook nog enkele functionarissen die met de evacuatie van de burgerbevolking, indien zulks vereist werd, te maken hadden. Ik denk hierbij aan de oud-burgemeester van Dordrecht, P.L. de Gaay Fortman, wonend aan de Utrechtseweg tijdens de periode waarover we het nu hebben, en aan de plaatselijke evacuatiecommissaris de oud-militair, majoor L. van Hulst. Deze man moest de evacuatie van de zeister bevolking, wanneer zulks vereist was, in goede banen leiden. Maar toen Zeist niet werd geëvacueerd, daarentegen wel toevluchtsoord werd voor duizenden en nog eens duizenden vluchtelingen uit de omgeving van Arnhem, de Veluwe en zelfs Noord-Limburg, had de majoor als eerste taak deze mensen onder te brengen. Dat alles echter begon pas goed na de slag bij Arnhem, die volgde op de luchtlandingen van 17 september. Voorlopig hadden we nog te doen met die mooie na-zomer, de gespannen verwachting, de hilariteit bij de vlucht van de "moffen" en de N.C.B.-ers en het kleine ongemak van een ontruiming van een aantal woningen aan de Lorentzlaan en omgeving, als gevolg waarvan Zeistenaren andere Zeistenaren ingekwartierd kregen. In het Lyceumkwartier werden toen bureau's van de "Sicherheits polizei" ondergebracht. Wat nu volgt zijn notities uit het dagboek, welke een, uiteraard sterk subjectief, beeld van de ervaringen van een Zeistenaar en Rode Kruis-bestuurder in de periode september
-
eind november 1944 kunnen geven. Ik heb daar-
bij met opzet niets in de dag aan dag neergeschreven tekst gewijzigd, maar alleen hier en daar aangelegenheden van persoonlijke aard, huiselijke omstandigheden en vooral verslagen vanuit de engelse radio opgevangen berichten omtrent de algemene oorlogssituatie weggelaten.
2 . VOOR DE A C T I E S VAN D E AFDELING ZEIST VAN HET NEDERLANDSE RODE KRUIS
Maandag 4 s e p t e m b e r 1 9 4 4
O v e r a l w i l d e g e r u c h t e n t e n a a n z i e n v a n v o r d e r i n g e n g e a l l i e e r d e n . Wat t e r u g t r e k t i s o v e r i g e n s d u i d e l i j k : Door d e D o r p s s t r a t e n i n d e r i c h t i n g D r i e b e r gen, v r a c h t a u t o ' s sommige e r u i t
en personenauto's,
ziend of
gecamoufleerd en niet-gecamoufleerd,
z e zoëven werden gevorderd.
Inzittende
soldaten
maken d u i d e l i j k d e i n d r u k e r genoeg v a n t e hebben. We b e g r i j p e n nu waarom de l a n d w a c h t d e avond t e v o r e n z o d r u k was met h e t v o r d e r e n v a n a u t o ' s op h e t Rond.
E r p a s s e r e n nu ook a u t o ' s ,
waaraan v e r s c h i l l e n d e
f i e t s e r s zich
d o o r m i d d e l v a n touwen e n z e l f s i j z e r d r a a d l a t e n v o o r t s l e p e n . Een tram u i t U t r e c h t komt a a n e n e e n n a a r Doorn v e r t r e k t . Een " g r o e n e wachtsmanl'*) s t a p t u i t en h o l t a c h t e r de doornse tram aan; v a l t l a n g u i t en v e r l i e s t t o t g r o t e h i l a r i t e i t z i j n d o l k u i t h e t f o u d r a a l . En z o meer v a n d e r g e l i j k e t a f e r e l e n . U i t e i n d e l i j k wordt door schoten i n de l u c h t de verzamelde menigte u i t h e t Rond w e g g e j a a g d . E r v e r s c h i j n t op h e t p l a k b o r d b i j h e t p o s t k a n t o o r e e n p r o clamatie van Seyss I n q u a r t , waarbij de noodtoestand wordt afgekondigd.
Uitzonderingstoestand Overeenkomstig mijn decroir't in zake de afkondighg van den uitunideringstaestand (nr. 15!44) kondig ik vuor het bezetbe Nederlandsche w i e d den uitzondertngstoestand af. moet 0en De bwolkin rust bewaren. %en *i moet In zijn berocp, zijn ambt of zíJn bedrijf op de gewone wijze zijn artetd verrichtm en de op hem Ilt rustende taxk vervullen. vluchten, ook uit docr strijd bedreigde gebieden, I s verbodcm. Alie keve en van mflitalre instanL:es en van cfvteh bureaus der bezettende macht moetcm ieer nauwkwrtg worilwn opgevolgd. Eigenmaclitig handelen brengt eigen l e ~ o nin gevaar. Elk veriet tegen de baettende macht wcrdt overeenkomstig de aan de trwpen gegeven bevelen onrnidde!lGk en op energieke wijze mei ge.ve!d van wapenen gekrokm. Elke poging zich met den vijand in le laten o2 d9 h c h t van het Groot-Duitscfre RI,@ en zijn bondgenooten te benadeelen of de uitvoering van een milttalre opdracht te verhinderen, ieder verzet, Ic?.dere verstoring van de openbere orde, iedere benadeeiing van het arkeidsproces en ieder optr&?n, dat de voorziening in gevaar brengt, wordt ge,traft m e t den dood of zware \riji-eldss trafien. Den Hang, 4 Sept. 1961. C e Rijkscommissaris voor het t-:ctte Nederlandsche gebied.
Acht uur binnen Alle Nederlandsche overheldsInstanties, diensten, instellingen, bureaux, Inrichtingen en bedrijven - al dan niet van openbaar karakter - dienen de aanwiJzinseii uit te voeren, dle door militaire in.;tantles of door mlcommandanten rechtlitaire streeks aan hen c c r d e n gegeven. Dit ge!dt ook vocr arken, apothekers, vroedvrouvcen en dierenartsen. De doodstraf wordt bedreigd Mgen iedere benadeeling van het arletdcproces, wanronder onder meer te verstaan is het willekeurig wegblijvn uit kantoor, werkplaats of fabriek. Niernana heeft iets be vrexen, die normnal zUn werk verricht doch een ieder, die niet werkt en saboteert, stelt zich aan de s: rengste straffen bloot. Ce Rijkscommissaris zal de u!ter:te maatregelen nemen ter verzekering van de vols!re!rte or6e en verhinderen, dat zi* hier toestandel ontw~kkclengelijk die in ParUa
*) d u i t s m i l i t a i r i n g r o e n u n i f o r m
Op grond van den o 4 September 1944 door d m Rijkreomrnissaris voor hot bezette Nedcrlandsche gebied In overeeas:ernming met den Wehrmachtbeiehlshaber Niederlandc afgekondigden uitzond~eringstoe3hnd wordt mot onrniddellljlre InwerMngtreding de tlJd, waartn men zich n k t tri de open lucht mag bevinden, vocr den duur van den uitzonderingstoestand vastresteld van 20 tot 4 uur. Samenscholingen van allerlei aard, in het btjzonder di%, we!ke een dsmonstratief karakter dragen, waarbij meer dan vijf per;onen bU elkaar staan, worden door weermacht, f f en p* litie beschoten. Weermacht, f f en polit!e schieten veeder op n ieder, die in den ~ a e tifd niet direct op den eersten aanrcep blijft staan. 's-Gramhage, 4 Sepkmber 1944. C e HBhere $5- und Polizeiftihrer Nordwe3t (get.) RAUTER, bergruppenf ilhrer "24-Oral &z ~ o ~ i z e í .
Dinsdag 5 september
Vanuit o n s woonhuis aan h e t B r o e d e r p l e i n waargenomen d a t een z i n g e n d e colonne s o l d a t e n h e t S l o t , waar z e g e l e g e r d z i j n , v e r l a a t . Zingen z e voor de l a a t s t e m a a l ? Me van d e s i t u a t i e b i j s t a t i o n D r i e b e r g e n op de h o o g t e ges t e l d . Voor h e t s t a t i o n e e n d r u k t e v a n b e l a n g . wagens, i n a u t o ' s ,
P e r p a a r d e n t r a m , op p l a t t e
lopende en f i e t s e n d e kwamen d a a r de d u i t s e b u r g e r s a a n .
Gepakt e n g e z a k t om s t r a k s p e r t r e i n "nach Hause" t e gaan. K l e i n e k i n d e r e n i n dekens e n oude oma's d i e op s t o e l e n v o o r h e t s t a t i o n z i j n n e e r g e z e t . A l l e s omringd d o o r e e n n i e t b e p a a l d v r i e n d e l i j k g e z i n d n e d e r l a n d s p u b l i e k . Een p a a r d u i t s e t r e i n e n komen d o o r : é é n met v e e l m i l i t a i r e n en spoorwegges c h u t , e e n a n d e r e met m i l i t a i r e n e n b u r g e r s .
Een d u i t s e spoorwegbeambte
s t a a t z i j n l a n d g e n o t e n v o o r h e t s t a t i o n z o v e e l m o g e l i j k b i j . Verder op h e t perron een s u r v e i l l e r e n d
(?) m i l i t a i r
i n l i c h t g r o e n uniform,
en op h e t
p l e i n t j e v o o r h e t s t a t i o n nog e e n p a a r r o n d f i e t s e n d e S.A.-knapen.
Terug i n
Z e i s t vernemen we op a f s t a n d k a n o n g e b u l d e r . I n de namiddag p e r f i e t s e r op u i t , r i c h t i n g BunnikIOdijk. Voor d e R.K.-kerk
i n Bunnik vroegen i n z i t t e n d e n
van e e n d u i t s a u t o o t j e me de weg n a a r Arnhem t e r w i j l z e i n d e r i c h t i n g U t r e c h t hadden g e r e d e n . Zonder bezwaar wees i k hen de weg n a a r h e t Oosten. B i j O d i j k b e s c h i e t i n g van de s p o o r l i j n i n d e omgeving van W u l p e r h o r s t waar-
genomen e n b i j s t a t i o n D r i e b e r g e n bevonden d a t d a a r e e n g o e d e r e n t r e i n met k o f f e r s e n h u i s r a a d op dood s p o o r s t a a t .
Verder e e n dag van v e l e e n v e e l
v a l s e g e r u c h t e n . I e d e r e e n verwacht de g e a l l i e e r d e n b i n n e n e n k e l e dagen. Woensdag 6 s e ~ t e m b e r
E r i s weer d u i t s v e r k e e r i n de r i c h t i n g v a n Arnhem n a a r U t r e c h t . Hoorde van e e n k e n n i s d i e i n d i e omgeving woont, d a t d e "Sipo"
(Sicherheits Polizei)
i n h e t Lyceumkwartier nog r u s t i g a c h t e r h a a r b u r e a u ' s
z i t en d a t i n h e t
z e i s t e r b o s ook nog v e e l d u i t s e m i l i t a i r e n z i j n . A l l e o p t i m i s t i s c h e b e r i c h t e n omtrent g e a l l i e e r d e troepen n i e t v e r van Z e i s t worden t e r u g g e s c h r o e f d .
Wel v e e l j a g e r s
Wehrmacht v o r d e r t weer h u i z e n ,
i n de l u c h t :
treinbeschietingen.
v o o r a l i n omgeving P r o f .
Lorentzlaan/Ver-
l e n g d e S l o t l a a n . Op d e Z i n z e n d o r f l a a n i n p a r k K e r s b e r g e n l i g g e n u i t Normand i ë a f k o m s t i g e s o l d a t e n , g e b e t e n op hun o f f i c i e r e n , omdat d i e hen b i j bombardementen n i e t i n s c h u i l k e l d e r s t o e l i e t e n .
Donderdag 7 s e p t e m b e r
De N . S . B .
s c h i j n t weer wat moed t e v a t t e n .
De t i j d e l i j k u i t
Soesterberg
weggetrokken D u i t s e r s vonden b i j t e r u g k e e r a l hun k o n i j n e n en k i p p e n d o o r de b e v o l k i n g weggehaald.
Woensdag 13 s e p t e m b e r
Het b o s t u s s e n J a g e r s i n g e l e n K r a k e l i n g w e g s c h i j n t o n v e i l i g t e z i j n . Daar a a n w e z i g e D u i t s e r s s c h i e t e n e r op i e d e r e e n . per
.
Het V.V,Ir.-kantoor
Het
treinverkeer
i s e r g be-
i n de 2e D o r p s s t r a a t h e e f t a a n g e p l a k t welke t r e i -
n e n e r nog r i j d e n .
Donderdag 14 s e p t e m b e r
De g e h e l e z e i s t e r b e v o l k i n g z a l u i t g a a r k e u k e n s moeten g a a n e t e n . M i s s c h i e n i s d i t maar e e n g e r u c h t , e e n f e i t i s h e t e v e n w e l d a t s l e c h t s 8 b a k k e r s i n
Z e i s t b r o o d mogen bakken.
V r i j d a g 15 s e p t e m b e r
I n e e n z a a l t j e v a n F i g i z i j n 20 u i t g e h o n g e r d e d u i t s e m i l i t a i r e n u i t B e l g i ë ingekwartierd, d i e b l i k j e s v l e e s tegen groenten en aardappelen willen ruilen.
Z a t e r d a g 16 s e p t e m b e r
A a n k o n d i g i n g d a t i n d e v o l g e n d e week d e u i t r e i k i n g v a n n o o d k a a r t e n v o o r levensmiddelen z a l plaatsvinden.
Uitreiking Noodkaarten voor Levensmiddelen PJoodlraacten voor levensmid-, Voor hen, die de bon 247
g-
delen zulien thans r e e b ui(gbjgemeen om de een of andere di& reden niet kunnen inleverreikt worden; hlerbij volgt nog ?n nader te pubuopgemerk$ d+ d . u eerst in gebruk enomen dceeren regeling. len worden als few ggc De uitrellr
bruikelíjke levensmiddelenvoordenin niet meer kan plaats hebsen. De loopende bonkaart blijft dus geldig en de bonkaarten voor de eente twee volgende perioden van vier weken moeten OP de gebniikelljke w' ze afgehaald worden op den %atnnn a@%tempeld op het' iakgvel. De noodkart? worden verstrekt t e g a afvan de bon 237 al&emeen van de thans b o n k m de thaips rnoet bd het der waro=rgelea& De worden vers-kt aan inalle schreven hetpenonm* bevolkfn van de Gemeente 237 ai emesn kunnen inleveren. a~smdeaan hui, tiie h a d niet in het b o l k i n p register van de &m-k Zeut o-omen, maar van wie v& staat, dat zij niet meer naar him woonplaats Rillen temgkeeren; w k deze personen m o e ten de bon 237 algemeen inleveren.
;:Ede
e h
ze plaats vinden n.l.: vmr personen wonende in het vak begrensd door:
V. Slotlaan, Verlen de Slotk o f . Lolaan, a a k e h rentelaan en %:%enbergSchestraatweg in de lokalen van de Nieuwe Kerk aan den Boulevard VI. Dopheide1 anlaan, Hoog Kanje Heidewe Driebergscheweg, t a a n van%eek en Royen en Woudenbergschewe in de lokaien van de ~ o s t e r e r kaan den Woudenbergscheweg. m. Slotlaan, Boulevard tot
==+
Ja~gi~~p
I. Grens Bunnllr, Waterig* weg, Utrechtschew. tot S c h e r weydelaan, Schaemeydefaan tot Oud Arnhemschwveg, Oud Arnhemscheweg, l e Roogeweg, Woudenbergscheweg tot Laan D* v- Beek en R e p , Laan van S$ aerweydelaan tot Beek en R o ~ e n en Drie--,# Oud Ámhernschewe Oud &w% met a l l a tea dbi-em*eweg en Ie daarvan tot grens Drieber weg in de school aan de TorenW j k h de school op den Lari. karmg. V l I i . inwoners van Huis ter n GBunnik, Waterige- neide b4 ~ ~R a Vt d o n~t . l w e i Uqechtschewe tot grens E. van den Dolder h t iit de lo&n van de en en in de &de Kerk aan de D o r p m a a t . aan den Doldercchem UtrechCcheweg v a n g Sckawmydelaan, Panweg X. Inwoners van Austerlitz het Ja- in het Cafb Merkenhof. ,,,, in de -r rsonen wier, eslahtsE g i n t met de' ketters A. cOb V= Lrnneppleh. IV. Ponweg v a a f Oude ; "L heeft de uitreiking Woudenbergscheweg, Bergweg laab Op Dinsdag 19 Septemtot D a l w e g b t e e @ Verlengde i ep a.s. en voor personen v-icr Sbtlaan, oudenberg- eslachtsnaam be 'nt met de seh-dwe in het hulpge keios M. t.m. Z. %eeft de uitbouw vnn $ Nmrderkerk aan reiking plaab op Woensdag 20 den Bergweg. September a.s.
r&
v1-l
Zondag 17 september Met ingang van morgen zou na 10 uur 's avonds het elektrisch licht worden afgesloten. De gehele dag vliegtuigen in de lucht, er wordt voortdurend geschoten. Wat is er aan de hand? (N.B. de luchtlandingen bij Arnhem! J.M.).
Clandestien heeft men via de
radio vernomen dat het le amerikaanse luchtleger ergens ten Zuiden van de Lek zou zijn geland. Hier horen we nog geen oorlogsgeraas, al moet er op zeer korte afstand worden gevochten. Berichten dat een groot aantal spoorverbindingen
weggebombardeerd
zijn
(Utrecht-Amsterdam;
Utrecht-Arnhem
enz.). In de avond berichten over luchtlandingen bij Eindhoven, Tilburg en Nijmegen. Bij deze laatste plaats ook ten Noorden van de Rijn. Maandag 18 september Doel van de luchtlandingen ten Noorden van de Rijn schijnt vliegveld Deelen te zijn geweest. Op de Oranje Nassaulaan staat een gecamoufleerde autocolonne, de manschappen liggen hier en daar languit in het gras; een mitrailleur is opgesteld bij het kruispunt naar Hoog Kanje. Overigens is het in het dorp
-
afgezien van de passerende Wehrmachtauto's~- rustig. Gesproken
wordt over bombardementen bij Ede en Wageningen en ook op de emplacementen te Amersfoort. Verschillende personen staan voor het Bureau van de V.V.V., waar op het bord te lezen staat: "Geen contact te verkrijgen met de Ned. Spoorwegen Utrecht. Volgens inlichtingendienst P.T.T.
loopt geen enkele
trein. Tram naar Utrecht, Amersfoort, Driebergen: tussen 10
-
16 uur geen
tram, nadien nog onzeker". Alle stuurshandels van de tram blijken gestolen te zijn. Tegen de middag dreunt nu en dan geschut op afstand.
Verwarde geruchten over luchtlandingen. Bij Wolfheze en "Planken Wambuis" zou gevochten worden. Prachtig weer. Driebergseweg onveilig in verband met fietsenvorderingen. In de omgeving van Hoog Kanje zitten militairen met mitrailleurs in de bosjes. Er lijken ook landmijnen te worden gelegd. Zeister bos in ieder geval vol van militairen.
i I
.Lr
~ * D ~ ~ G I SJ T E R I
$ j u .+-. 3
FA. H.MEERDINK l e DORPSSTRAAT 25
ZEIST TELEF 2168
-
f
Een v a n d e v e l e pogingen om i n h e t b e z i t t e komen v a n Rode Kruis-banden.
Woensdag 20 september
Meer en meer worden f i e t s e n i n b e s l a g genomen. Z e l f s kinderwagens. Een mevrouw met baby van 8 weken gebeurde d a t op de S l o t l a a n . M o t i e f : "Brauchen w i r auch i n Deutschland".
A l s g e v o l g van e e n en a n d e r i s h e t z e e r r u s c i g op
straat. B i j v o o r z i t t e r G o r t e r van h e t Rode K r u i s ( v i l l a " A l f i n t r o v a t o " , van de w i n k e l s n a a s t d e Ver.
Spaarbanken a a n de S l o t l a a n )
t e r plaatse gepraat
e v e n t u e l e h u l p v e r l e n i n g e n d o o r h e t Rode K r u i s . P e r f i e t s kan men d i e a l n i e t tevoren i s afgepakt
-
-
over
wanneer
n i e t v e r d e r komen dan Woudenberg, We mo-
gen n i e t n e e r dan 50% van o n s e l e k t r i c i t e i ~ s r a n t s o e n g e b r u i k e n .
--
Noodrantsoeneering van electriciteit. Aan de electriciteitsverbnrikers, aangesloten, op de netten van het Gemeenteiijk Electr.bedr$f 1 Utrecht en de Prov. Utr. mectr. N. ., wordt medegedeeld, dat wegens den zorgeliyren toestand van den kolenvoorraad van de centrale een verdere d m & h h e vermindering van het rantsoen n o W e i i j k is. Daarom moet men van 19 SEPT. af iederei verbruiker 50°/, op ztjn rantsoen bezuinigen. Daar door particuliere verbruikers aanvankewk 7€i0/, van den grond* mocht worden verbruikt, w e k percentage later verlaagd werd tot $O0/,, mogen deze verbruikers thans niet van den hem medemeer afnemen dan W/, gedeelden rantsoenmdalag. Voor induetrieele doeleinden mag in het aigemeen geen eleafrfdkit worden gebruikt. Deze verbruikera @n reeds of d e n nog worden afgesloten. Wanneer niet ieder medewerkt de u i t e r s t e zuinigheid te betrachten door eike niet strikt 'noodige KWh te sparen, zou de Centrale binnen twee weken stop gezet moeten worden. Per dag mag niet meer dan het l/,,de deel van het 2-maanda rantsoen worden verbruikt. Geregeld d e n steekproeven worden genomen teneinde het v e r b a over eenige dagen te controleeren. Wie zijn rantsoen bij deze wntrole bQkt te hebben everachreden, woràt van den verderen dmrr van den zorgelijken kolentoeatand bìfjvend afgealoten. mm,19 Sept. 1944. De Directies van het Gem. Electr.bedrijf Utrecht en de Prov. Utr. Electr, adfj. N.V.
w.
Donderdag 2 1 september
B i j b o e r Van d e r G r i f t op Zomerdijk (Tiendweg) a p p e l s g e h a a l d . Op de B l i k k e n b u r g e r l a a n d i c h t b i j de Koelaan e e n a a n t a l D u i t s e r s b i j een t e n t aanget r o f f e n , d i e h e t h e k j e aan h e t b e g i n van d e zgn. Kromme S l i n g e r met groene t a k k e n hadden gecamoufleerd.
V r i j d a g 2 2 september
M i j n vrouw z e e r onder de i n d r u k : zag i n h e t dorp e e n Rode Kruis-wagen gewonden doorkomen.
met
E r komen meer van d i e t r a n s p o r t e n d o o r , b l i j k b a a r op
weg n a a r U t r e c h t . Vanmiddag Rode K r u i s - h e l p s t e r
op bezoek, d i e op de Driebergseweg twee l e d e n
van h e t arnhemse Rode K r u i s had ontmoet. Ze waren met p a p i e r e n , l e g i t i m a t i e s e n z . op weg n a a r Den Haag om h u l p voor gewonden en z i e k e n i n Arnhem t e halen.
De b e t r o k k e n h e l p s t e r w i l d e nu d i r e c t z e l f n a a r Arnhem,
i e t s wat
v o o r z i t t e r G o r t e r n i e t v e r a n t w o o r d vond. We b e s l o t e n d a t de z e i s t e r Trans p o r t c o l o n n e nog n i e t n a a r Arnhem z a l g a a n , gegeven h e t f e i t d a t e r moment e e l e e n v e r z o e k om h u l p n a a r h e t Hoofdbestuur i n Den Haag u i t g a a t , en i e d e r o g e n b l i k de t o e s t a n d i n Z e i s t a c u u t kan worden.
I k c o n s t a t e e r op de
hoek Slotlaan-Hogeweg m i s b r u i k van h e t Rode Kruis-embleem
op een p a r t i c u -
l i e r e verhuiswagen. Symptonen van d e s o r g a n i s a t i e , ook b i j d e D u i t s e r s nemen t o e . A l t i j d nog d i e h a c h e l i j k e s t r i j d i n en om Arnhem.
B l i j k b a a r nog h e v i g e s t r i j d i n e n om O o s t e r b e e k . Het r e g e n t . Op "Hoog Beek e n Royen" worden g e v o r d e r d e a u t o ' s g e c a m o u f l e e r d , Een s o l d a a t voor de i n gang v a n d i e b u i t e n p l a a t s i s d a a r doodgereden. H i j s t o n d midden op de D r i e bergseweg en moest de a u t o ' s d i e aankwamen r i j d e n n a a r "Hoog Beek e n Royen" v e r w ij zen.
Maandag 25 september
S t e e d s meer mensen t r e k k e n e r op u i t om l e v e n s m i d d e l e n b i j de b o e r e n t e halen.
Meest op f i e t s e n , v a a k op w i e l e n zonder banden.
Zelf
l u k t h e t me
n i e t om a a n d e Tiendweg of a a n h e t e i n d van de Koelaan a c h t e r " w u l p e r h o r s t " a a r d a p p e l e n t e bemachtigen. De buurvrouw van m i j n moeder op Laan van Beek e n Royen 1 w i s t ons v o o r l o p i g u i t d e nood t e h e l p e n .
E r werd e e n 1 5 - t a l
k r i j g s g e v a n g e n Amerikanen d o o r D o r p s s t r a a t en S l o t l a a n g e v o e r d ,
Dinsdag 26 september
20 kg a a r d a p p e l e n op Zomerdijk b i j Van d e r G r i f t kunnen bemachtigen. Keld e r s op h e t B r o e d e r p l e i n i n g e r e e d h e i d g e b r a c h t a l s s c h u i l p l a a t s v o o r h e t g e v a l h e t s t r i j d t o n e e l z i c h n a a r Z e i s t z a l v e r p l a a t s e n . Doorkomende v l u c h t e l i n g e n u i t Arnhem v e r t e l l e n v a n v e r s c h r i k k e l i j k e wederwaardigheden t u s s e n de s t r i j d e n d e p a r t i j e n .
3. DE ACTIES VA5 HET RODE KRUIS KOMEN O P GANG Woensdag 27 september De aantallen vluchtelingen uit Arnhem nemen toe. Overal hoor je verhalen van hun ervaringen in de verwoeste stad. Onze leverancier van boter, kaas en eieren, wiens moeder zonder iets te hebben kunnen meenemen uit Arnhem is gevlucht, vraagt of het Rode Kruis haar niet aan wat lijfgoed kan helpen. Maar de afdeling Zeist heeft daar geen voorraden van. We moeten toch trachten wat voor de vluchtelingen te doen en ik ga om 12 uur een en ander met Gorter bespreken. Het schijnt nu dat geheel Arnhem naar de Veluwe (Ede en Apeldoorn) wordt geëvacueerd. Gorter had van burgemeester Visser een verzoek van Ortskommandant Schleicher (de Ortskommandantur bevond zich aan de Woudenbergseweg 18, waar nu het architectenbureau H. van Straalen is gevestigd) door gekregen: "Zou het Rode Kruis onder de zeister bevolking geen
z pende" kunnen organiseren van ondergoed, lakens e.d., die de in utrechtse lazaretten verpleegde engelse, amerikaanse en duitse soldaten te kort kwamen". De burgemeester had gezegd dat hij niet namens het Rode Kruis kon spreken en zo kwam deze vraag dus bij ons op tafel. Het probleem is natuurlijk dat de bevolking voor duitse soldaten geen onderbroeken zal over hebben, maar aan de andere kant willen we de geschikte "Ortskommandant" niet ontstemmen. Nu we wat voor de arnhemse vluchtelingen willen en moeten doen vinden we een uitkomst. Het zal misschien mogelijk zijn die inzameling te houden voor de "burgervluchtelingen" uit Arnhem. De burgemeester had Gorter nog verteld dat er te Zeist nog voor 12 dagen brood en voor 14 dagen gas en elektriciteit beschikbaar is. Tot tweemaal toe zijn voor de bevolking bestemde transporten, ondanks de "Bescheinigung" van de Ortskommandant in beslaggenomen. Nog vele verwarde berichten van gevechten in en om Arnhem. Donderdan 28 se~tember Dreigende proclamatie van Seyss Inquart is aangeplakt: "Bij sabotage van spoor- en waterwegen worden betrokken gemeenten aansprakelijk gesteld". Bestuursvergadering Rode Kruis in de namiddag bij Gorter. Een gynaecoloog uit Wageningen, dr Klein, was 's morgens op een motorfiets met vrouw en kind naar Zeist gekomen, was alles kwijt en vertelde Gorter dat zijn patiënten met vele anderen op stro in schuren enz. te Otter10 en omgeving waren ondergebracht. Het bestuur der afdeling besloot nu alle moeite te
doen om hier
te helpen en de transportcolonne nu te gaan inschakelen. Alle
moeite werd gedaan om aan auto's en benzine te komen. De Ortskommandant stelde er een beschikbaar en zelfs een wagen van de Sicherheitsdienst werd er nog bijgehaald, Voorzitter Gorter deed amicaal met de Duitsers en had het twijfelachtige genoegen een vroegere patiënt in S.S.-uniform de hand te mogen schudden. Tenslotte is vanmiddag een kermiswagen van "circus Boltini", dat hier op een open terrein aan de Donkere(S1ot)laan
gestrand is, wit
geschilderd en van het Rode Kruis-embleem voorzien. Deze wagen getrokken door een vrij primitieve tractor met Boltini zelf achter het stuur is met enige helpers van de transportcolonne vanmiddag in de richting Otter10 vertrokken en wordt niet vóór vanavond 9 uuur terugverwacht. Ter vergadering
-
waar naast voorzitter en secretaris ook de dames Schenkenberg van Mierop en Oosterveen benevens penningmeester Van Haersma de With aanwezig waren
-
werd ook besloten een huis aan huis inzameling te houden van kleding en dekking, lijf- en linnengoed, verbandmiddelen, zeep enz. ten behoeve van de vluchtelingen uit Arnhem en omgeving. De Ortskommandant laat inzameling en verdeling geheel aan ons over. Advertenties, affiches en een artikel in de Zeister Courant werden vastgesteld en tevens bepaald dat de inzameling vanaf dinsdag 3 oktober zal worden gehouden. Ik neem op me predikanten te bezoeken ten einde te verzoeken van de kansel een woord van aanbeveling te spreken. Tijdens de vergadering zien we weer vluchtelingen over de Donkere(S1ot)laan passeren. Thuis weer veel vragen van mensen die familie op de Veluwe of aan de Veluwezoom hebben, dan wel informeren of er communicatie met Noord-Brabant mogelijk is. Vrijdag 29 september Complicaties met onze voorgenomen inzameling van kleding en dekking. Er zou een vergunning van de Ned. Volksdienst nodig zijn. En dat gaat natuurlijk niet. Vergeefs getracht de burgemeester te bereiken. Ik wil nl. zeker van hem weten dat de Ned. Volksdienst bij onze inzameling geen roet in het eten gooit. Verder veel verwarring omtrent een weggelopen meisje dat zich onder valse naam had opgegeven om in Arnhem gewonden en zieken te gaan verplegen; kreeg haar ongeruste moeder aan de deur. Alle predikanten van Vrijzinnig tot Chr. Gereformeerd per fiets bezocht om de collecte te doen aanbevelen. Gorter is vandaag met een trailer naar Wageningen vertrokken om er een ziekenhuis te evacueren. Voor de collecte moet nog een toestemming van de procureur-generaal komen. Die toestemming
moet i k morgen op h e t p o l i t i e b u r e a u t r a c h t e n t e v e r k r i j g e n . De b u r g e m e e s t e r
- e i n d e l i j k bereikbaar!
-
z a l e r dan ook z i j n en zegde me t o e d a t i k i n
g e v a l van nood op hem een beroep kan doen. Aanbod van e e n 7-persoons
"ondergedoken" a u t o v o o r gewondenvervoer.
Gorter
k e e r d e i n d e avond uit Wageningen t e r u g en b r a c h t 4 0 , voor een d e e l zwaar gewonden mee.
S t a d l i g t o n d e r v u u r , de g r a n a t e n s u i s d e n o v e r hun hoofden.
I n e e n a n d e r e a u t o kwamen nog ouden v a n dagen mee. Morgen z a l men opnieuw n a a r Wageningen gaan.
4. OP VOLLE TOEREN Zaterdag 30 september Razend druk met aanmeldingen voor hulpverlening. De meeste vrijwilligers bezitten geen E.H.B.0.-diploma en doorgestuurd naar mevrouw Oosterveen ten behoeve van de inzameling en uitdeling van kleding en dekking. Op het politiebureau met de politiepresident in Amsterdam gebeld en vergunning voor de inzameling gekregen. De politie in Zeist doet alle mogelijke moeite om vervoersmiddelen, paarden en wagens te verkrijgen voor de voedselvoorziening der gemeente. Om half 11 naar het ziekenhuis. Van daar een tweede tocht op weg naar Wageningen met de combinatie van Boltini. Ik merkte op dat het interieur van de kermiswagen nog met foto's van diverse kermisartiesten was opgesierd. Gorter tekende nog snel de legitimatiebewijzen voor de collectanten van dinsdag 3 oktober a.s. Gynaecoloog Klein uit Wageningen vertelde nog eens van de verschrikkelijke toestanden tussen Wageningen en Arnhem. Behalve Gorter trekt nu ook de arts-assistent Van Rossum als hulpverlener mee naar de Veluwezoom. Boltini is een uiterst handige en brutale knaap, uiterst nuttig, gegeven de omstandigheden. 's Middags thuis een enorme toeloop: mensen die geïnformeerd willen worden omtrent familie in de getroffen gebieden; aanbiedingen van hulp door jongens en meisjes, mannen en vrouwen, meestal zonder E.H.B.0.-diploma; aanbiedingen van woonruimte voor geëvacueerden.
Daarnaast moeilijkheden met
een groep a-sociale individuen, verzameld onder de naam Wiltonstichting en op eigen initiatief van de directeur geëvacueerd van Arnhem via Otter10 naar "Maria-oord" in Zeist. Deze groep moest ergens anders worden ondergebracht
-
verplegend personeel was er niet bij
-
en ook hierover werd het
Rode Kruis in de arm genomen. Tenslotte lukte het me aan de provinciale evacuatiecommissaris De Gaay Fortman deze zaak door te geven. Voor een transport oud-zeelieden van de Prins Hendrikstichting te Egmond aan Zee, maar nu te Wageningen, wordt ook voortdurend moeite gedaan om transportmiddelen te krijgen. Ik heb dit namens het Rode Kruis met de politie kunnen regelen, die immers ook op vervoermiddelen uit is. Ik heb me tot het uitschrijven van een in het Duits gespeld "laissez passer" van het Rode Kruis kunnen beperken. Ook is er vraag naar Rode Kruis-stempels op brieven, die men naar Middelburg wil schrijven. Gorters huis zit vol met oorlogsslachtoffers: o.a. een mevrouw met gebroken pols uit Wageningen. Met het onder-
brengen van d e bovenvermelde
groep a-socialen
t r a c h t mevrouw J . K e e r s - R ö h n e r ,
b l i j f t het
d i r e c t e u r van de G.G.
ook t o b b e n .
en G . D . ,
SU
i e t s t e be-
r e i k e n . T w i n t i g o u d e z i e k e z e e r o b b e n u i t Egmond worden nu v o o r l o p i g i n h e t Z u s t e r h u i s op h e t Z u s t e r p l e i n o n d e r g e b r a c h t . V e r d e r v e e l g e v l i e g van j a g e r s e n bommenwerpers, bommen b l i j k b a a r op S o e s t e r b e r g .
NED. R O O D E K R U I S
-
AFD. ZEIST 'VV
van KLEEDING en DEKKING
ten behoeve van de geëvacueerde burgers uit Arnhem en Omgeving vanaf DINSDAG B October a.8. Goederen kunnen ook worden gebracht bij Magazan DUETZ,Voorheuvel, i*,etage, van 10-12 en van 2-6 uur.
-
oorlogsslachtoffers. Roods gruis y a a g t oar hulp. De nood der uit Arnhem en omgeving eëvacueerde burgers is groot. &en vertoeven thans op de Veluwe en hebben ebrek aan het ailerqvdigste. gieken en gewonden zijn onder de primitiefste omstandigheden, vaak op stroo in schuren gelegerd. Het Roode Kruis tracht deze men-/ schen zooveel mogelijk te helpen en edeeltelijk ook in Zeist onderdag te verleenen. Teneinde in den allergrootsten nood te voorzien, doet de afd. Zeist van het Ned. Roode Kruis een drinend beroep op de offervaari heid der Zeister bevolkin ~ 8 - i a l v eaan 1i.f- en iinnengoe! kireding en deiking. is ook a a i zee anddoeken en verband.mildeien een zeer g m t gebrek. Verplaatst men zich in den toestand dergenen, die alles verloren hebben, dan valt niet te betwijfelen of men zal op eeni erlei wijze hulp willen ve&enen en bovendien willen nagaan of men in zi'n woning geen plaats b e r d b a a r heeft om etroffenen onderdak te vereenen. Het Bestuur der Zeister af'deeling is zich zeer wel bewust dat een ieder ten aanzien van
5
f
.
Zondag 1 oktober Boltini, de circusdirecteur, heeft gisteren ingebroken in de winkel van de Technische Noodhulp (N.C.B.-organisatie aan de Dorpsstraat) en daar helmen e.d. voor de evacuatie-expedities met de artsen naar de Veluwe en Wageningen weggehaald. Leden van de T.N. kijken toch niet meer naar de zaak om. Bij Gorter weer een volle wachtkan r. Gisteren zijn er nogal wat zwaargewonden van de Veluwezoom meegekomen. Besprak met hem de problemen rond de afgrenzing der bevoegdheden van evacuatiecornmissaris en het Rode Kruis. Problemen bij het transport gewonden op de terugweg bij Bennekom. Gorters transport werd aangehouden door een Opel-autootje met twee beschonken S.S. "Feldwebels". Op allergrofste en beledigendste wijze gevorderd de wagen te ontruimen. Oorzaak van de ellende was dat "die Flagge des ehemaligen Königreichs Hollands" naast de Rode Kruis-vlaggen boven op de auto was gelegd. Een en andermaal toonde men de "heren" de inventaris van zwaar gewonde burgers en stond tenslotte op het punt in Gods naam maar tot ontruiming over te gaan. Toen gaven de S.S.-ers toe en stelden zich tevreden met het in beslag nemen van de nederlandse vlag. Boltini reed in een tweede wagen, ook met gewonden. Het verliep daar aanvankelijk iets gemoedelijker: Men vorderde de nederlandse vlag op. Dr Van Rossum zei dat hij haar zou geven, maar van plan was bij de Ortskommandant te Zeist te informeren of men inderdaad de nederlandse vlag niet boven op de auto naast R.K.-vlaggen mocht leggen. Hier voegde Toni Boltini aan toe dat hij bij de hogere S.C.-instanties zou informeren of de heren aldus mochten optreden. Toen was het mis! Boltini werd in zijn kraag gepakt in het Opeltje gestopt en meegenomen. Leiden in last. In Bennekom bij alle C.S.-mannen gevraagd of ze wisten waar de "heren" met hun arrestant zouden kunnen gebleven zijn. Niemand wist het. Het merendeel der S.S.-heren was beschonken, maar de bevolking van Bennekom leefde geweldig met het hele geval mee en plotseling ging het van mond tot mond: Toni is terecht. Inderdaad: hij was door de twee C.S.-ers mee het bos ingenomen en daar flink afgerost. Met enige pijnlijke plekken in zijn rug klom hij weer achter het stuur. Wat de oude zeerobben van de Prins Hendrikstichting betreft, die zijn ondergebracht in Bartiméus. Ik zag er een paar, door de zeister jeugd omringd, op het Rond en op de Donkere(S1ot)laan
wandelen. De bewoners van het
herstellingsoord voor amsterdamse gemeente-ambtenaren: "De ~eemkuil", zijn vannacht in het Zusterhuis ondergebracht en zullen morgen waarschijnlijk naar Amsterdam worden getransporteerd. Er zijn evacué's die vragen of er nog wat goed uit hun huis in Arnhem kan worden gehaald. Moest dit band met situatie in Arnhem
-
sterk ontraden.
-
in ver-
Maandag 2 oktober Er zijn altijd nog optimisten, die menen dat een bewijsje met stempel van het Rode Kruis hun fiets tegen vordering kan behoeden. Bijv. een evacué uit Wageningen, die met zijn vrouw achterop naar Rotterdam wil fietsen. De firma Van Wees en Weiss biedt hulp van personen en goederen aan voor de inzameling morgen. Gisteren was last tot de evacuatie van Wageningen gegeven. In het Rond staan nu veel oude zeerobben en zien de inwoners van Wageningen met handwagens en op fietsen, met koffers, zakken enz. doorkomen. Om 6 uur gisterenavond moest de gehele bevolking daar weg zijn. Voortdurend
mensen die bij het Rode Kruis informatie omtrent familie trachten in te winnen. Helaas kunnen we in dit opzicht maar weinig doen. Volgens geruchten zouden hier vannacht 4200 vluchtelingen kunnen worden verwacht. We zullen naar huisvestingsruimte moeten uitkijken. Dinsdag 3 oktober De voedselproblematiek stelt zich klemmender. Vanmorgen met Gorter bij garage Delsing in de Dorpsstraat om te noteren welke auto's met aanhangwagens door het Rode Kruis worden gebruikt. Dit is nodig omdat voor de voedselvoorziening auto's zullen moeten worden ingeschakeld.' Voor de bejaarden, die in het Zusterhuis zijn geëvacueerd, zal bij de evangelist Kits op het Zusterplein worden gekookt. Vanmorgen een van die oudjes overleden. Kits zal brandstof van de gemeente krijgen. Voedsel voor 14 dagen der een varken
-
-
waaron-
wordt nog gehaald. Overleg met evacuatiecommissaris Van
Hulst en Adriaans, administrateur van de G.G. en G.D., om de vluchtelingen uit Rhenen vóór hun vertrek naar de evacuatie-adressen nog een kop koffie of iets dergelijke te geven. Alle 4200 evacué's zullen eerst naar de kerk op het Zusterplein gaan. In de loge aan de "zuster"-kant zal zo mogelijk koffie worden geschonken. Kraaikamp van de transportcolonne is op koffie en melk uit; mevrouw Oosterveen kan vanuit haar afdeling kof fie beschikbaar stellen. Aan de broederkant van de kerk zal de loge (consistoriekamer) als behandelkamer voor zieken en gewonden worden ingericht. Er komt nl. een geneeskundige post met een arts aan het hoofd ook op het Zusterplein. We doen moeite een paar meisjes als hulp voor het koken bij Kits te krijgen. Naar het zich laat aanzien verloopt de inzameling van lijf- en linnengoed enz. zeer bevredigend.
Veel drukte van mensen die Rode Kruis-armbanden, als bescherming voor het door hen te verrichten werk willen hebben of hulp komen aanbieden. Een kapelaan kwam informeren hoe het met de voedselvoorziening van de in "MariaOord" geëvacueerde a-socialen moest gaan. Wist ik het maar! Ook vroeg hij een Rode Kruis-armband. Telefoon van majoor Van Hulst (evacuatiecommissaris) uit Doorn. Er kunnen daar nog veel bedden en toebehoren worden weggehaald. Vanavond nog, anders zouden we achter het net kunnen vissen. Een arts uit Wageningen, thans te Veenendaal, vraagt namens afd. Veenendaal of er nog wat zwaar zieken kunnen worden weggehaald. Enz. enz. Een kwartiertje maakte ik me vrij om bij Duetz de enorme toestroom van kleding en dekking in ogenschouw te nemen. Aan geld is ook nog f
1600,-- binnengekomen.
's Avonds blijkt er nog geen sprake van een grote stroom vluchtelingen. Ongeveer 50 personen ontvingen in de kerk brood en koffie alvorens over diverse adressen te worden gedistribueerd. Ik hoorde vanavond ook dat de westkappelse zeedijk door bombardementen is verwoest; ook dat de colonne van ons Rode Kruis, met dr Scheffer op pad, door de S.S. met de dood is bedreigd. Ze werden voor "partisanen" uitgemaakt, ondanks het feit dat men zich behoorlijk legitimeerde en gewonde burgers in veiligheid trachtte te brengen. De toestanden langs de wegen om Arnhem en bij Bennekom en Wageningen zijn vaak verschrikkelijk, vertelde Gorter. Woensdag 4 oktober Met de artsen Gorter, Oudegeest en Van Rossum ging vanmorgen weer een expeditie op pad. Ditmaal naar Bennekom, Renkum en Heelsum om daar onder andere een onder artillerievuur liggende inrichting voor ouden van dagen enlof invaliden te ontruimen. Een stroom van bezoekers met hulpaanbiedingen van de meest uiteenlopende aard van kapelaans tot (voormalig nederlandse) militaire commissarissen, van aardappelschilsters tot artsen en advocaten. Daar tussendoor de telefoon: mevrouw Oosterveen (voorziening kleding en dekking), majoor Van Hulst (evacuatiecommissaris), Van Raalte (coördinatie vervoermiddelen Rode Kruis), De Gaay Fortman enz. De evacué's beginnen nu te komen. Voortdurend trekken platte wagens met witte vlaggen, volgeladen met vluchtelingen en hun hebben en houden door de Donkere(S1ot)laan
op weg naar het Raadhuis, waar ze hun evacuatie-adressen
krijgen. Ook in de kerk op het Zusterplein zijn om 6 uur weer mensen. Kits heeft daar bijgestaan, door een aantal jongens, de leiding. De drang tot het verkrijgen van Rode Kruis-armbanden is bij al die jongeren groot. Ze
v o e l e n z i c h dan v e i l i g e r . Vanavond z i e i k b u l l e t i n s a a n g e p l a k t met de meded e l i n g d a t n a 8.30 u u r ' s avonds s l e c h t s z o v e e l e l e k t r i s c h l i c h t wordt bes c h i k b a a r g e s t e l d a l s voldoende i s om z i c h t e o r i ë n t e r e n . V e r s c h r i k k e l i j k e berichten over Putten,
d a t door de D u i t s e r s i n b r a n d zou z i j n g e s t o k e n ,
t e r w i j l de m a n n e l i j k e b e v o l k i n g n a a r D u i t s l a n d zou z i j n a f g e v o e r d . Een en a n d e r na h e t d o o d s c h i e t e n van e e n d u i t s e s o l d a a t . Ook nog een d r i n gend v e r z o e k van K i t s om nog l u i e r s , l a k e n s , m a t r a s s e n en dekens van magaz i j n Duetz n a a r de k e r k t e doen b r e n g e n .
Via mevrouw O o s t e r v e e n e r voor
g e z o r g d d a t d e z e nog n a 8 u u r t e r p l a a t s e werden g e b r a c h t . M a a t r e g e l e n genomen om e e n d e p ô t j e v a n d e r g e l i j k e goederen b i j K i t s a a n t e l e g g e n .
Donderdan 5 o k t o b e r
Het l u k t me vanmorgen n i e t om b i j de Ortskommandant e e n b i j de k l e d i n g i n z a meling gevorderde b a k f i e t s l o s t e peuteren. Rode Kruis-armbanden,
Het v o o r t d u r e n d v r a g e n n a a r
b r e n g t me i n de o n z e k e r h e i d , z i j n we a l s a f d e l i n g s b e -
s t u u r wel g e r e c h t i g d d e z e banden u i t
t e r e i k e n ? Zond n e e f j e Legêne p e r
f i e t s n a a r de P r i n s H e n d r i k l a a n i n U t r e c h t om a d v i e s b i j m i j n v r o e g e r e l e e r m e e s t e r i n h e t V o l k e n r e c h t P r o f . V e r z i j l t e h a l e n . U i t h e t meegebrachte a d v i e s b l i j k t d a t we onze bevoegdheden v e r r e o v e r s c h r e d e n hebben. T r a c h t nu d i v e r s e armbanden weer i n t e doen nemen. S t e e d s meer v l u c h t e l i n g e n p a s s e r e n op p l a t t e k a r r e n o v e r d e S l o t l a a n / D o n k e r e l a a n .
He t Z u s t e r p l e i n wordt een
c o n c e n t r a t i e p u n t . Het w o r d t e e n v r a a g of mevrouw K i t s v o o r a l d i e v l u c h t e l i n g e n kan b l i j v e n koken. Moeten we a l s Rode K r u i s - a f d e l i n g s t e l l e n ? De h e l e middag i s v e r v u l d v a n v e r a r t i l l e r i e - v u u r .
e e n kok aan-
Volgens de a r t s
G i e s b e r g e r gaf de Ortskommandant l a s t om n a de o f f i c i ë l e s p e r t i j d v a n 20 u u r op i e d e r e e n , d i e z i c h nog op s t r a a t b e v i n d t , t e s c h i e t e n . Van e e n b e p e r k i n g van d e e l e k t r i s c h e s t r o o m merken we nog n i e t s .
Vrijdag 6 oktober
Om h a l f 6 vanmorgen a l e e n a g e n t a a n d e d e u r . Het g i n g om e e n met Van Ros-
cum meegekomen t r a n s p o r t v l u c h t e l i n g e n . De mensen zouden wat moeten e t e n en e r g e n s een onderdak hebben. Doorgezonden n a a r K i t s e n d e k e r k . Verder een b e s p r e k i n g met de Ortskommandant o v e r de Rode Kruis-armbanden,
d i e door de
d i s t r i b u t i e d i e n s t en d e e v a c u a t i e c o m m i s s i e n i e t mogen worden g e d r a g e n . Voor de g i s t e r e n i n beslaggenomen " c a r r i e r " kan i k e e n t w e e w i e l i g w a g e n t j e a l s v e r g o e d i n g t e r u g k r i j g e n . L a t e r de a a n s t e l l i n g van e e n kok i n de keuken van K i t s met de p e n n i n g m e e s t e r g e r e g e l d . Twee groepen van d e T r a n s p o r t c o l o n n e
z i j n e r op u i t . Een o n d e r l e i d i n g van d r Van d e r Lee, de a n d e r met Giesber-
g e r . De t o e l o o p t e n h u i z e van G o r t e r b e g i n t i e t s t e minderen.
Bespreking
met mevrouw O o s t e r v e e n e n de h e e r Kronenburg van h e t B u r g e r l i j k Armbestuur over het
b e s t e l l e n van
ledikanten,
z a a l t j e i n d e Noorderkerk.
beddegoed e . d .
voor
e e n noodzieken-
Het l i g t i n d e b e d o e l i n g d e a - s o c i a l e n ,
o n d e r g e b r a c h t o p de b o v e n v e r d i e p i n g van h e t pand van Van R i e z e n banstraat-le
Hogeweg
-
-
thans Montau-
binnenkort t e verdelen over 3 t e vorderen huizen a l
n a a r gelang t e gezindte ( r . k . ;
p r o t e s t a n t ; o n k e r k e l i j k ) . Ook o n r u s t vanmid-
d a g : d e d i r e c t r i c e van h e t z i e k e n h u i s en de i n t e r n i s t Kamerling b e l d e n op met h e t b e r i c h t d a t e r e e n l a n d w a c h t e r i n A u s t e r l i t z i s doodgeschoten; e r zouden nu g i j z e l a a r s worden genomen. Het zou v o o r a r t s e n g e r a d e n z i j n onder t e duiken.
Doortrekkende v l u c h t e l i n g e n hadden i n S c h e r p e n z e e l d r i e h u i z e n
i n b r a n d z i e n s t e k e n , e r w a s d a a r i n de b u u r t op d e s p o o r r a i l s e e n bom t o t e x p l o s i e g e b r a c h t . Op h e t B r o e d e r p l e i n z i j n e r g v e e l g e ë v a c u e e r d e n ondergeb r a c h t . B i j onze buren z i t h e t h u i s v o l . W i j z e l f hebben vandaag een 90-jar i g e dame, wonend op e e n b u i t e n b i j Bennekom, opgenomen.
Zaterdag 7 oktober
Om h a l f
8 vanmorgen e e n oorverdovend l a w a a i .
Hoorde l a t e r v a n G o r t e r d a t
bommen d e r i j w i e l f a b r i e k v a n H a r t o g a a n de Odijkerweg e n de Gevato hebben g e t r o f f e n : 1 dode en 2 gewonden. Erg d r u k : G i e s b e r g e r komt v r a g e n om v e r p l e e g s t e r s en h e l p e r s v o o r h e t evac u a t i e c e n t r u m a a n h e t Z u s t e r p l e i n . E r n s t i g e z i e k e n l i g g e n op m a t r a s s e n op de v l o e r i n Weduwen- e n Z u s t e r h u i s . Maar ook v o o r h e t n o o d z i e k e n z a a l t j e i n de Gereformeerde N o o r d e r k e r k a a n de Bergweg i s e e n e n a n d e r n o d i g . Met de h e e r Kronenburg e n mevrouw K e e r s v a n d e G.G.
en G.D.
daarover van gedachten
g e w i s s e l d . Het g a a t met name o o k om v e r p l e e g s t e r s . Bijeenkomst met de c o l l e c t a n t e n van de g r o t e inzameling van 3 oktober i n
u uiten lust" a a n de Mon-
t a u b a n s t r a a t . P e n n i n g m e e s t e r Van Haersma de With s p r a k d e mensen t o e en e r waren warempel nog t a a r t j e s e n k o f f i e .
Opnieuw e e n b u l l e t i n d a t , nu met
i n g a n g van vandaag, d e e l e k t r i s c h e s t r o o m g e l e i d e l i j k z a l worden a f g e s n e den.
Volgens mevrouw O o s t e r v e e n i s e r m i s s c h i e n k a n s d o o r m i d d e l van de
d i s t r i b u t i e d i e n s t 800 d e k e n s u i t Doorn t e k r i j g e n .
I k t e k e n d e e e n desbe-
t r e f f e n d e v e r k l a r i n g van h e t Rode K r u i s . We z u l l e n d i e d e k e n s d r i n g e n d nod i g hebben, want niemand mag meer i n of u i t U t r e c h t e n A m e r s f o o r t . Gerucht e n d a t mannen t u s s e n 20 e n 50 j a a r t e U t r e c h t zouden worden g e v o r d e r d voor graafwerk aan de I J s s e l l i n i e .
.ua2oy~sa8poop ~ y ~ a m j e e ~ u8a p ~ a 8 r a m a y p ' s x a 8 l n q 1~ u a p n o z u C r z 2 e e x 2 s d o ' u a j y s y x ~ aa2 ulooplady
UI
- 3 a y u l a 8 x a q s a ~ 3meu 2ea . p ~ n n a s a a s e m l a 3 1 0 3 ~ o o pa2 a-ep p 8 a z
-a% - a j q s a l u o uaa -2aA
STE
-
u a pyaomaq r a I J a l T e 2 a u u y a ~ d x a l s n z 2 a y d o l a 2 s 8 a a ~ d
q 3 y z a z p e y p 8 ~ e x a a 8 u o . u a o p memy ~ a 8 ~ a q s ax p~ 3l a A o 8 e ~ y a qz e e y
a?p M n o u a m u a a 8 e p p y m u ~02 ~ ' p [ y ~ r ey [ y y x n n ~ e ul a u a ~ C y ~u aqu a T q o x d -&u?
' 3 ~ 3 ~ 1
sTnyuaMnpaiy 3 a y u y T e E z u a y a y z a r p n u u a q q a q aA . u a a i s d s 2 ~ e e y u r y m
UT
u a ~ a l q 3 s a 8 u s~l a 2 s 8 a a ~ d x a a a p x a a m o ~ d y p a a 0z u a a n u q a y y 1 .a02 u a 8 o l a p u a ~ z 2uiaau 8 u y u u e d c ap
: l a A o u a u o y s l a d l a ~ u a u n i i o q a 8 ~ l o 3 o u l a : ~a l m z ~
a JaaZ a ~
Zeist helpt.7F w
up a e eerste etage van Duetz' magazijnen zwaaide Mevr. Oostmeen m n v a s t e ~ n d d e ~ c e p ~ ~ ~ ~ - ~ ~ + 5I rijk gezelschap helpsten en helper& GEWONW O B D M QIC die do goederen haalden, aanbrochten, C~-VA(TCTEEB deponeerden en sorteerden zood* van 0 en beddegoed geordend overdcht DEN WOBDICN ONDERQIB. lijfwerd gebrregen. BBAClffT, ELEEDMG EN Zeist zag zich ten behoeve dezer DEXKïNQ WORDEN VEB. breed-opgezette uizamellng in zeven en twintig wqken verdeeld, bezocht door ST&EB;T. jongelul. die bq vieren en voorzien van Nadat de doktoren KlMn m van een bakñw den ophaaldienst vormd;en. Walraven de eerste gewonden en deken Drie meisjes assisteerden den iongeman, uit bedreigde gebieden naar Zeist die voor de besturing van de vrachtjes haalden en als het ware den stoot gaven zorgde en wat zoo doorloopend binnen tot het reddingswerk, dat thans zulk ,kwam. was dank z4 het juist begrip een omvang heeft gekregen. werd door der Zeister burgera in even opmakede afd. Z a s t van het Roode Kruis een h k e ah verheugade tegenstelling met hulpdienst georganiseerd waartoe aan- i de m-ng der pessimisten. die voors t o n d ~ op alleszins spontane wijze ,spelden. dat men in dezen tijd w d medewerking w e d betoond. niets ct missen ZOU hebben. Z&t zag aiiengs meer roode-kruisZoo hidp en helpt Zetst dat ten behoeve van het Roode Kruis-werk ook banden en witte helmen ve&nen, zag het door roode Lnrlscn gedekte aanstonds ruim zestienhonderd gulden gerff in omvang menemen en o p cen- voteerde. trak puntm van uitgang ah gemesntb Waar gansch &t hulpverleening* huis ai polltkbunni on&elde ach werk zijn regeling vond moet nog eens sen bedijvi&&i, w t i k pldefe worden herinnerd aan de waarschuwing Zeâst zich dfh h* van den burgemeester. gesteld tn den j & wijze, vorm van het verbod, evacué's te helpen v-k-WUqedecht Het Roodr IGuh w urr. inct anden dan door middel van den g e t8 b organiseerden dienst. ngdmiat de zotlm en haakáe odrttkdarpcaen Het belang daarvan moet worden amdcn, waar wu ingezien wanneer men bedenkt, dat d. griroadm. P l b d evacué's ook slechts door dezen dienst1 h c or#lsn m rbmi. h- kvensmiddelmbonnen kunnen ver-aF d* o\ knjgm. En daarom blijft het gewenscht. ia ZIld o am h\: dat evacué's, die reeds o p eigen. gei --geopereed en b r d. msdld. mede douc b t a k h e zusters. werd cm arbeid P.rnd W* WEEST SPAARZAAM
-
-
d e n de&bard
eerbied
&d-
u --
cri
u -
met gas en degenen, die zich door de gocb m electrlciteit t zagen omvangtn. met groot^ danktaarheid moet v e r d a i . H& ondtrtrrtngea g&b g d a d d no ondatamea mochtden, onder provindde kidtng van den & d ei;ri --&* heer P. A, de &Y Fortman 9 - U ooi par hun tegenwoordig. werd plaatsdijk eoc~ertrouwd maf. t. h -CD. L van dit. t- ~ t < n e m d * Eh wat & boa na^ betrek ai geeft ruideerende. dn staf wui n ~ x b m k - 4 men ach rekenschap wui de &enk wie V- v-* den h a &den ~ waarvoor ook de handel in deza C. Harkemri akkddcr wad w e d tíjd ir komai te stain. toch wordt een nau wel- PIV o a g P i t bcrr>.p ged&an op & winkelIer8 ia in de -i& po~/lgee% Ievammtdd%ionom ook te trachtna den lingen ottdcc b op/.YICUC te g~ datgene, waarop zijn d u i x d a ~t8 h a 1bon&t gcvm. Hff behoort welin zeva grtldd nkt tot & kiantan. doch juist lddlng van m voo&m daarom dgeniîjk moet men er toa kuav m e l ~ t u i r n m nen koman ook den bemoidon vreemevacué's naar ds bare drum^ deltaq ran de LcvenrbrhaEran te helpen, wocdui gedirtgeerd w e h ht( misschtai r e u h dagen o p Ook btl h e + . n l e ( r ( i c n m d e m d e wijze h& ontbeerd m welke der idregm, waar m m -&-:hij mogrllil;mxkinderenbehoef~dte kaieavanondcrdntkrddwar,toon&'~
r n f g -brhoud
Zetrt zijn h r i t p d & a .
t=~drtptarag~naordai. D e ~ ~ Q T Q~l i b c i ~. d t r mi ~ Z r r unoq~ smeten vimchCdiaClm op .ndad"' ~ R h e PIhun eiadptmt v b d a ~V M & g m q m h a d hdteadicntnamhrtgswrnbBoit="=d#ca cllbllta var &dakw p a n a r z d e - ~ baco. m~&~ardlmrarn&pric ~
g
e
c
~
m
~
-
~
r
r
i
W
t
~
VandsaemICd-m - ~ l u L a i b e d - ~ Niet gebeurt ha. ) r l d p b . & ~ m e n d o h tndqm g e m g g-m-wocd--noq *en nmug "e& de onaettende v e r h ì l ~van ~ ~ mawche die vol zJn van het beie8fde leed en eindeiljk kans a e n zich e a u tr uWm en hun ovavol g d uit t8 stat^^
Gefqtrcrradwordenzlldrnde *ken v t r w e ~ e nanat weer behulpzamen d e dresscn Inmi& heeft ook dc actie het Roode Kruis ter *@W van kleding m dekkfng verheugde i
gebd.
~
~~
i
~
~
a
k
L
~
Zondag 8 o k t o b e r
R u s t i g e d a g , b e z o c h t de p a t i ë n t e n z a l e n i n Weduwen- en Z u s t e r h u i s . Met m i j n vrouw n a a r Duetz a a n de Voorheuvel gewandeld - h e t i s zondag
-
e n de d a a r
o n d e r de hoede van mevrouw Oosterveen a a n g e l e g d e magazijnen van k l e d i n g en dekking i n ogenschouw genomen. Aan d e o v e r k a n t i n h e t gebouw van Van Riezen z i j n nu a l l e e n maar wat roomsk a t h o l i e k e onmaatschappelijken over. D i t " r e s t a n t "
z a l dan ook nog v i a pa-
t e r M e r t e n s kunnen a f v l o e i e n . G e r u c h t e n d a t mannen e n jongens u i t de kerkd i e n s t e n zouden worden weggehaald en d a t daarom de d i e n s t e n i n de g e r e f o r meerde k e r k e n zouden z i j n a f g e l a s t .
Volgens de p o l i t i e i s d i t b e r i c h t u i t
de l u c h t g e g r e p e n . Wel s c h i j n e n g i s t e r e n i n Amersfoort en U t r e c h t mannen opgepakt
en op t r a n s p o r t
17-60-jarigen
richting
Zwolle g e z e t .
I n Utrecht
zou d i t
800
b e t r o f f e n hebben. Het g a a t a l t i j d om g r a a f w e r k .
I n s p e c t e u r Neppelenbroek moet morgenochtend b i j d e Ortskommandant
komen,
d i e v a n p l a n zou z i j n h e t d r a g e n van Rode Kruis-armbanden t e v e r b i e d e n . De g a s t e n , d i e onze permanente e v a c u é ' s v a n de P r o f . L o r e n t z l a a n vanavond meebrengen z i j n s t e r k v e r v u i l d . Waren i n b i j n a 3 weken n i e t u i t d e k l e r e n gew e e s t e n hadden een week met 500 p e r s o n e n i n e e n s c h u i l k e l d e r t e Arnhem doorgebracht.
Maandag 9 o k t o b e r
Nog a l t i j d g e z e u r o v e r h e t d r a g e n v a n Rode Kruis-armbanden.
Met i n s p e c t e u r
Neppelenbroek d a a r o v e r met Lüdeke v a n d e Ortskomrnandantur
onderhandeld.
Namens d e p r o v i n c i a l e v o e d s e l c o m m i s s a r i s kwam de h e e r Lambermont me opzoeken i n g e z e l s c h a p van m i j n a c h t e r n e e f , Van V l o t e n . Diens v a d e r h e e f t b l i j k b a a r e e n l e v e n s m i d d e l e n f a b r i e k i n Arnhem e n e e n g r a a n m a a l d e r i j i n O o s t e r beek.
I n Arnhem l i g t 150 t o n g r a a n e n i n O o s t e r b e e k 50. Beide v o o r r a d e n
s t a a n t e r b e s c h i k k i n g van d e v o e d s e l v o o r z i e n i n g i n Z e i s t .
Maar men zou
e e r s t w e l w i l l e n weten of m a g a z i j n e n m a l e r i j e r nog s t a a n . Afgesproken, d a t i n d i e n morgen e e n c o l o n n e n a a r Velp z a l gaan heen
-
-
ook vandaag i s men d a a r
Van V l o t e n j r mee z a l gaan om n a a r e e n en a n d e r t e i n f o r m e r e n . Over-
morgen z a l men dan kunnen p r o b e r e n h e t g r a a n
- voorzover
nog aanwezig
-
weg
t e h a l e n . Vanmiddag nog weer e e n Rode Kruis-armband v e r s t r e k t . D i t m a a l a a n een mejuffrouw W i t t e ,
d i e h a a r b e m i d d e l i n g v e r s t r e k t b i j h e t v e r s c h a f f en
van a l l e r l e i goederen
( l a k e n s , bedden,
schrijfmachines e.d.)
t e n behoeve
van h e t Rode K r u i s . Ze i s de " r e c h t e r h a n d " v a n majoor Van H u l s t . Via m i j n kaartsysteem v e r p l e e g s t e r s uitgezonden n a a r h e t Zusterhuis (oudelieden a f komstig u i t O o s t e r e n g ) en h e t n o o d z i e k e n h u i s i n de n o o r d e r k e r k . B i j de G . G . en G.D.
e e n b r a n c a r d doen h a l e n v o o r e e n i n d i e k e r k o v e r l e d e n e . Het "Zus-
terpleincentrum" h e e f t c l o s e t b o r s t e l s , w i t t e jassen e.d.
n o d i g . D a a r t o e de
heer Boogaart op bezoek; keur de desbetreffende uitgaven goed en waarschuw mevrouw Oosterveen dat ze de aangeschafte goederen als bruikleen aan het Zusterpleincentrum registreert. Mejuffrouw Van Melsen, die zich als verpleegster laat inschrijven, bericht dat in Utrecht grote razzia's op mannen hebben plaatsgevonden. Er zouden ongeveer 3000 17-60-jarigen zijn opgepakt en op het Vreeburg zijn verzameld. Bij het Kalfje trof ze een aantal onder bewaking van landwachters aan. Via Amersfoort en het IJsselmeer zouden ze als gravers aan de IJssellinie
worden tewerk-gesteld. De P.U.E.M.
heeft mevr. Oosterveen verteld
dat a.s. woensdagnacht 11 oktober de kolen op zijn, zodat alle elektrisch licht
-
ook voor de ziekenhuizen enz.
-
dan zal doven.
Dinsdag 10 oktober Geruchten over razzia's op mannen nu ook in Zeist, zal dus extra voorzichtig moeten zijn. De auto-transporten moeten vanmorgen met de meeste spoed naar Bennekom, dat gisteren door zwaar artillerie-vuur zou hebben geleden: 100 gewonden, waaronder 20 zwaargewonden zouden er op transport wachten. Het lukte niet "Bescheinigungen" voor het vervoer op de Ortskommandantur te krijgen. Tenslotte maar zonder een en ander vertrokken. Van gemeentewege is er nu een "charitatief comité onder voorzitterschap -van mevrouw Visser, echtgenote van de burgemeester, opgericht" en het schijnt dat men van die kant van gemeentewege zeggenschap over onze Rode Kruis-magazijnen tracht te verkrijgen. Er is een vergadering ten Raadhuize uitgeschreven op a.s. donderdag 12 oktober en mevrouw Oosterveen is daarvoor uitgenodigd. Een en ander met haar en penningmeester Van Haersma de With doorgesproken. Bij Grondelle en slager Haks hangt blijkbaar een Rode Kruis-vlag uit en er lopen daar meisjes met Rode Kruis-armbanden ingekwartierde vluchtelingen te helpen en te voorzien van een warme maaltijd. Alles erg mooi, maar dit misbruik van het Rode Kruis-embleem kan nu eenmaal niet worden toegestaan. Langs de straat is het akelig rustig. Er hangt een sfeer van desolaatheid en verwaarlozing. Enkele met soldaten bemande en met kool bevrachte karren passeren. Het transport uit Bennekom kwam t half 7 op het Zusterplein aan. De zwaargewonden waren in Bennekom al weggehaald naar Otterlo. De Duitsers schijnen. op de hoofdwegen naar Ede-Bennekom in het wilde weg vervoermiddelen te vorderen. Zou het een begin van desintegratie zijn? Hier merken we er niet veel van. Gisteren is mevrouw Uitman-van Ginkel, wonend in de rotonde aan de le Hogeweg en zittend in haar huiskamer, door kogels ernstig getrof fen, terwijl de wachtdienst achter het Weeshuis ruzie maakte of uit pure baldadigheid aan het schieten was. Was zo gelukkig nog een paar mud anthraciet naar huis te kunnen sjouwen.
Het Roode f(rola
I
l
A t,ieve
Sq
Onder leiding van dokter A. J. Gor/ t e r zorgt het Roode Kruii voor de Organisatie leidt tot ,y yoorbeeldlga samenwerking. , mnsporten. De wagens trekken naar i de geteistmde gebieden en maken dag In een der hoeken van de ten nacht de. nie: zelden gevaarliike aan het Zusterplein *t een 'reizen. om zieken, gewonden enhulp/ Oude dame. De *Oede staren behoevende ouden van dagen naar I n een verte' de lange voorshands veiliger oord te brengea.' hand giildt met autOmadsche bewegin- soms rijn het ook van uitpqttfng. a h gen over den glanzenden kop g&oeti van een den Weg neergewgen vr%cbice'tngen* L n g h w g hondje, &t die op deze wilze wordenbgered. weet en nu dan b e h a g a k naOnmogelijk is het de ti-Uen zucht. men te noemen dergenen. die dezen Er k'inkt een geroezemoer van stem- dienst zoo krachtig doen functioneeren men' Op het nd-bwat d mag als v o o r M d welllchr worden baby jamerfifk* genotmd de schier verbeten hulp, die een In vieren gevouwen daarb4 door de drie van den in ogememt. gutranden theater-
H(?
'
$""L$ kindje wordt
"r,"," $::
" " , ~ ~ $ ~ O ~ &
>$qbmM&hz
geholpen. gevcd. m vader onttrekt vrouw en kind door h e , gedu&bw punta te leiden. ophouden van wat andere dekking , bradm dl hondehien naar ho,aan mogelilk onbescheiden b u k e n . p i t d en dekelgas, waarb9 van Een van drie met ,d, nacht een dag makend uren en klare oogla naar de onetoken lichtm. U, hgin te bfifven. met dng-e wat onbestemd Ondg leiding dokter H. A. van naar het de oude dam* G i e s k g e n houdt een Roode Kruisdie aait en ltaart bagsugonde colonne toezicht o p de wisselende beregelmaat. v o b g van het Zusterplein, aanstonds dubeert Het deialiat h g q p e n d . wdaar ziektegevallen Wat mistr-tfge 'diemering. mochten worden geconstateerd. he'rnen steken scherp& w e n de tra l I, de v o o m a e trouwzaal van het de gemeen<ehuis ratelen de schchdJfnia& telingen, die, binnen, gotrognes en ordent men den stroom van de van gegevens. den tvacuës met kaùneein ML/ rende rustigheld afgevraagd. Hier wordt de gevondm, Dank zij deze gegevens ral het ,De hler dampt iets warms in de al hdtspoe& Zeister Co=-nt" mogelllk zijn, 200aangebodes koppen, veel doenlijk recelmatig een üjst van Imond een bete b+oob .n adreisen te publfcL,:en. waar de g& af. vluchte gezinnen u vinden dJn Deze J* de 4 s t kan haar nut hebben omdat vele I ~ z e ad e uiwcht OP dndelflk g&, den en infomnaat weer onderdak. pernonen uit d&e of naburige geHier oOQenblil;meente. vrienden of bekenden kwijt U % gdedai Ieatraakten. die zij fn Zeist hoopten weer looze. dat gemgrmi te vinden. wacht. & mocht desa Iíjst, waarvan de Een oude grJze man g r í j p ( l n i & wat betreft de l ing* hand van het mefake, dnt hem wt --*' namen dergenen die hier in de eente een kop koae dagai arriveerden menigen tijd zal rorme* heeft verkwikt en wat s c h u w , i deren. geen guit onbewusten angst voor mircmstand I dan ia daar nog het m misschien. dmkt hfl eea k m op dat -e van Scolbaglaan bezige handje. verDe oude dame komt tot d. werk* n-29den HiugOdatinllch~ngm vluchteilngen van ook haar het Illkheid terug wamArnhem ai ~ ~ g . presenteerblaadje n a h Tenalort. wat & in&meliog van Dank Ie, lief kind,murmelt het toon- kkuiîng en dctb;tng betrelt. dauvsn looae stemmetje en met een gmclw door gancueerdm gebaartje wordt een botexhrm gen* op ko-W= gwmlf=d- Dp men waarvan het sni)rk &agc vau Duea ia nu do & het plotseling actieve hondfe U. De heer Kio overziet de schare Hij I ~ w d ~ ~ ~ verheft slin stem om ook h.c & ving te nopen. H8t ia eai s-, dl8 gewend h tot velen spreken doch blijft een stem met o m ondertmn van worden volgaurnma gchdprn. innemende vriendelijkheíd. Wat aart hem beweegt zid zijn giaee.4, waadoor wea o p rochmnamistent & hear P. Huigema ea m t tlgbfld m oonWh eindeigeduld brnoordti lddem van &t d 4 w den h t d p m ~ ~ k ~ h _ h g m i dienst de oricolbare vragen, de reekaan achter dm rug, R~~~~ m*ga'i v* Kmbddeeling ho& Ach voor afsoeken der estafetten die gedurig ko- gifte *g m m ea gaan. ' ~ a n . n o r ihet tegen loopt en ~ ~ f ~ ~ ~ ~ ~ het uur nadert, waarop verdm tramport ge,,rel; boddWd nog$ affptnd onmogehk wordt, -en l*= d= w&r g-& di^ r>u Broedergemeente de t8 dolrn m& panton+l. wie voor den komenden nacht een bed wel behoeven. p ( ~ idkid .Q& ipedDe eetzaal van het Zusterhuia b slaapzaal geworden, doch Ook in de hul&mrten d d a a i g slultrnd iwcn. h u i z a dec leden wachten h d d e n en dat Zdrt d& op em hulpvaleening zoo vindt aiier. wat nog nie-t aan- mag b-en. welke a l l m dk daarseonds naar con dra vawez.cn kon l ran dadwerkelijkr medewerking verworden. een slaapplaats. Istnea tot #r r o l d o m h g moet zijn en anm. díe dammede op ia, mgirch.~Irrnnlsmorbamakn.w(
"j
-
'
1
-'
-
l
*
,
:z$
~
~
d
&
~
wzeeDy
- -
~
,
"
.
~
~
~
mrOO*ge
dankhaifidd ral
vupallm.
Woensdag 1 1 oktober Verduisteringsproblemen in de Broedergemeente-kerk. Gisterenavond daar bezoek van de Landwacht, die ook nog opmerkte dat er na 8 uur 's avonds mensen op straat liepen. Onze chef-arts daar, de transportcolonnecommandant Giesberger, heeft evenwel de landwachters van het goede recht om 's avonds zonder "Ausweis" op het Zusterplein op straat te lopen kunnen overtuigen. Toen hij de landwachters de verduisteringsproblemen van het kerkgebouw ging tonen gaf dat enige consternatie: twee ondergedoken Joden kropen snel onder het stro en een franse officier onder een bank. Alles liep goed af. Verder vandaag eindeloos gezeur over de "Bescheinigungen" van de Ortskommandantur voor chauffeurs bij gewondentransporten. Ik geloof dat ik wel drie verschillende modellen voor een en ander heb moeten laten typen. Toeloop van mensen, die hulp komen aanbieden is aan het verminderen. Vanmiddag met het dagelijks bestuur van het Rode Kruis op bezoek bij het evacuatiecentrum op het Zusterplein. Giesberger leidde ons rond door de kerk, de ziekenzaaltjes en de kraamkamer in Zuster- en Weduwenhuis en ten slotte eindigden we bij de veldkeuken in de tuin van Kits (Zusterplein 16) met een kop erwtensoep. De noodverlichting in de ziekenzaaltjes zal elektrisch kunnen blijven door middel van accu's, die door ordonnansen in hun vrije tijd, trappend op een fietsframe kunnen worden opgeladen. Het elektrisch licht is nu in grote gedeelten van Zeist en ook bij ons op het Broederplein en bij Gorter afgesneden. Schrijf deze regels dan ook bij kaarslicht. We zullen nog een brandbrief naar de P.U.E.M.
zenden en om heraansluiting van de Rode Kruis-
instellingen vragen. Vermoedelijk zal dat niet veel uitrichten. Er gaan geruchten dat ook Ede zal moeten evacueren. Donderdag 12 oktober Vanmorgen een "brede" bespreking van gemeentebestuur en Rode Kruis-vertegenwoordigers op het Raadhuis. Alles draait om de precaire voedselsituatie van Zeist. Als Rode Kruis kunnen we daar maar weinig aan doen. Giesberger van onze medische sectie en mevrouw Oosterveen van de afdeling kleding en dekking voor vluchtelingen maakten een uitstekende indruk. Onze organisatie staat op poten. Boltini vertrok samen met chauffeur Mikmak vanmiddag naar Wageningen om daar een paar aan ons Rode Kruis geschonken gasgeneratoren op te halen. Bijna was ik meegegaan. Tenslotte ging dr Van der Lee. In geval gewonden mee kunnen worden genomen is het immers beter een arts bij de hand
te hebben. Was nog druk met het gereed maken en uitreiken van definitieve Rode Kruis-identiteitskaarten aan helpers en zusters van het evacuatiecentrum op het Zusterplein. Mevrouw Oosterveen zag kans 2 schoenmakers plus een machine te charteren, een en ander om kapotte winterschoenen te verstellen met leer van zomerschoenen; beide categorieën schoeisel geschonken bij de inzameling. Schoenen zijn het artikel waar de meeste vraag naar is en de voorraad is enorm geslonken. De penningmeester achtte dan ook de aanstelling dezer twee schoenmakers op een salaris van f 20,-- per week volkomen op haar plaats. Mijn schoonouders op Broederplein 29 hadden vanavond bezoek van een S.C.officier die zich met zijn oppasser bij hen wilde inkwartieren. Hij kwam wel erg ongelegen, want te zelfder tijd waren 12 man van het personeel van de textielzaak van Wees en Weiss doende enige voorraden van het allerbeste goed in veiligheid te brengen op de zolder van dat grote middenhuis op het plein. De 12 mannen vluchtten naar zolder en vliering, terwijl mijn schoonzuster met het nodige "air" de S. S.-lieden naar hun "Genehmigung" van de Ortskommandantur vroeg. Dit was wel olie op het vuur en de C.S. werd boos. Tenslotte kwamen ze bij de buren onder dak, bij wie ze zich over onze familie beklaagden en opmerkten hen wel uit hun huis te kunnen zetten. Vrijdag 13 oktober Het geval van gisterenavond ten huize van mijn schoonouders staat niet alleen. Er zijn nog meer S.S.-ers te Zeist gearriveerd. Langs de hele Donkerelaan en op het plein, overal inkwartieringen! Ook bij Gorter. Ze hadden daar een paar zolderkamers voor 3 2 4 soldaten nodig. En laat nu de onderofficier die dat kwam vorderen dezelfde C.S.-er zijn, die toenmaals dronken, in Bennekom het Boltini zo moeilijk maakte wegens de nederlandse vlag boven op de auto! Gelukkig zou het maar een inkwartiering voor een paar dagen worden. Erger is het totaal uitvallen van de elektrische stroom, vooral ook voor de artsen. Vanmiddag per Rode Kruis-wagen van het hoofdbestuur 20 helmen en 200 gewondenlabels ontvangen. Opnieuw geruchten over komende razzia's in Zeist. Ten behoeve van de ingekwartierde S.S. moeten er nu weer 40 dekens van de burgerij worden gevorderd. De gemeentelijke evacuatiecommissaris Van Hulst dacht dat het maar het beste was daartoe te putten uit de voorraad van 400 dekens, door de gemeente aangekocht 2 f 3,00 per stuk en opgeslagen bij mevrouw Oosterveen. Intussen zal dit dan natuurlijk wel de schijn wekken dat goederen voor de Wehrmacht van de opbrengst der inzameling worden afgenomen, wat de inzameling van a.s. donderdag geen goed zal doen. Via de politie kwam vanmiddag het waarschuwend bericht door dat er 200 man "grüne polizei" in Zeist is aangekomen. In Zeist zijn nu bijna 2000 vluchtelingen geregistreerd.
Z a t e r d a g 14 o k t o b e r
E r l o o p t v e e l S.S.
i n Z e i s t rond.
Van r a z z i a ' s h o o r i k n i e t v e e l meer.
B l i j kbaar v i n d t a c h t e r h e t S l o t e e n b e v o r d e r i n g s p l e c h t i g h e i d van S. S. - e r s
p l a a t s . I k k r i j g d e i n d r u k d a t de t r a n s p o r t e n van e v a c u é ' s e e n g r o t e r e omvang aannemen. De middenweg van h e t Z u s t e r p l e i n s t a a t v o l met wagens met w i t t e vlaggen.
Dronk b i j G o r t e r e e n b o r r e l u i t e e n f l e s B o l s , d o o r z i j n
zoon u i t d o o r S.C.-mannen
a c h t e r g e l a t e n s p u l l e n a a n d e C h a r l o t t e de Bour-
b o n l a a n gevonden. Ten r a a d h u i z e werd d e m e d e d e l i n g ontvangen d a t 150 mannen de spoorweg o n d e r Bunnik moeten r e p a r e r e n . beschikbaar.
Schoppen voor e e n en a n d e r z i j n
De h e e r Harkema van de gemeente meent d a t e r wel voldoende
v r i j w i l l i g e r s z u l l e n z i j n e n d a t d e r h a l v e h e t r i s i c o d a t 150 man v a n d e s t r a a t wordt o p g e p i k t z e e r g e r i n g i s . Toch nog weer e e n r a z z i a b e r i c h t vanavond. De b u u r j o n g e n b r e n g t o n s e e n waarschuwing a f k o m s t i g van de h e e r Harkema. Na 8 u u r morgenochtend zou zo i e t s op komst z i j n .
Zondag 15 o k t o b e r
I k b l i j f v o o r l o p i g i n h u i s om n i e t b i j e e n m o g e l i j k e s t r a a t r a z z i a t e worden g e p a k t . Naar men z e g t zouden 150 man opgeroepen z i j n , waarvan niemand opkwam. Van h e t opgeroepen g e m e e n t e p e r s o n e e l v e r s c h e e n e r geen een. A l l e gem e e n t e w e r k l i e d e n b l e v e n weg. Het g a a t b l i j k b a a r om 50 man v o o r h e t l o s s e n van e e n t r e i n e n 100 man d i e op h e t emplacement t e D r i e b e r g e n of b i j Bunnik moeten werken. M i j n vrouw, d i e m i j n moeder i n d e Laan van Beek en Royen bezocht,
vertelt
d a t Rond en D o r p s s t r a t e n volkomen u i t g e s t o r v e n z i j n .
Bij
K i t s i s t e l e f o n i s c h b e r i c h t d a t e r i n h e t Rond a l mannen z i j n o p g e p a k t . De
b u r g e m e e s t e r zou z i j n ondergedoken. H i j had geweigerd om de Ortskommandantur
-
-
i n o p d r a c h t van
de p o l i t i e t e g e l a s t e n p e r s o o n s b e w i j z e n van z e i s t e r
b u r g e r s i n t e houden t e n e i n d e d e z e mensen t o t g r a a f w e r k t e kunnen dwingen. Nu s c h i j n e n d e D u i t s e r s z e l f 60 p e r s o o n s b e w i j z e n t e hebben afgenomen. Maar j e h o o r t ook weer g e r u c h t e n d a t e r vanmiddag nog op de Ortskommandantur o v e r d i e t e l e v e r e n 150 man z a l worden o v e r g e l e g d . I n t u s s e n g a a t de evacuat i e s t r o o m door! B i j de k e r k op h e t Z u s t e r p l e i n z i j n g i s t e r e n a l wagens met u t r e c h t s e men-
s e n , d i e d a a r waren opgepakt om i n Zevenaar t a n k g r a c h t e n t e g r a v e n , g e a r r i v e e r d . Het g i n g om t . b . c . - p a t i ë n t e n
en a n d e r e z i e k e n . V o e d s e l t o e s t a n d e n en
a n d e r e omstandigheden moeten t e Zevenaar e r g s l e c h t z i j n .
Maandag 16 o k t o b e r
Een kalme dag en i k z i e maar a f van de g e r u c h t e n d a t de Engelsen i n de omg e v i n g van Renkum weer o v e r de R i j n zouden z i j n . We hebben d a t a l zo vaak gehoord.
De b e r i c h t e n o m t r e n t
razzia's
hier
in
Zeist
z i j n weer u i t
de
lucht. Vandaag
zouden g e t y p t e i n d e n t i t e i t s b e w i j z e n v o o r Rode K r u i s - h e l p e r s
door
g e d r u k t e moeten worden v e r w i s s e l d , maar s l e c h t s w e i n i g e n kwamen d a t doen. De b i j G o r t e r i n g e k w a r t i e r d e S . S .
h e e f t g r o t e s t u k k e n been met r u n d v l e e s
e r a a n meegebracht. De f a m i l i e G o r t e r kan nu weer v o l o p v l e e s e t e n . Verder s l e e p t e de t o e s t a n d z i c h e i n d e l o o s v o o r t n a a r d e w i n t e r . Koude, d u i s t e r n i s en v o e d s e l g e b r e k beginnen z i c h a l l e r w e g e a f t e t e k e n e n .
Dinsdag 1 7 o k t o b e r
I n h e t Weduwenhuis i s g i s t e r e n e e n k i n d g e b o r e n e n iemand o v e r l e d e n . Buitengewoon somber w e e r . B i j m i j n n e e f op h e t Z u s t e r p l e i n vanmorgen om 8 u u r d e r a d i o u i t Eindhoven b e l u i s t e r d . G u n s t i g e b e r i c h t e n , maar d a t de e n g e l s e p a t r o u i l l e s zonder w e e r s t a n d o v e r de R i j n a l t o t Rhenen zouden z i j n doorgedrongen
-
z o a l s d r Van Rossum m e l d t
-
w i l e r b i j m i j n i e t i n . De v o e d s e l -
v o o r z i e n i n g v o o r h e t e v a c u a t i e c e n t r u m op h e t Z u s t e r p l e i n b a a r t zorgen. De gemeente Z e i s t
-
d i e e r g krap z i t
-
zou n l . overwegen de "keuken" van K i t s
t e doen o p h e f f e n e n v o e d s e l v o o r de e v a c u é ' s d o o r d e " c e n t r a l e keuken" (gem e e n t e l i j k ) t e v e r s t r e k k e n . De c e n t r a l e keuken l e v e r t ' s morgens en ' s midd a g ~op b e p a a l d e u r e n p o r t i e s ; w i j (Rode K r u i s ) moeten de g e h e l e
dag o v e r
v o e d s e l kunnen b e s c h i k k e n , omdat "onze" v l u c h t e l i n g e n v o o r t d u r e n d komen en gaan e n geen u r e n op e e n hap warm-eten kunnen wachten. Die o n d e r h a n d e l i n g e n met de gemeente, h i e r d o o r d e " e v a c u a t i e c o m m i s s a r i s " majoor Van H u l s t v e r t e g e n w o o r d i g d , z i j n n i e t a l t i j d even g e m a k k e l i j k . Met majoor b.d.
Van d e r Heiden, gewezen m i l i t a i r e c o m m i s s a r i s van h e t Rode
K r u i s vanmiddag de i n r i c h t i n g e n op h e t Z u s t e r p l e i n b e z o c h t .
Het was d a a r
v r i j d r u k . Een p a a r honderd mensen, waaronder v e e l k i n d e r e n z i j n e r vandaag w e l aangekomen. Wat d e h u i s e l i j k e omstandigheden b e t r e f t : elektrisch licht bed.
-
licht
-
althans
hebben we n i e t meer. G i s t e r a v o n d dan ook om 8 u u r n a a r
M i s s c h i e n k r i j g i k vanavond e e n e l e k t r i s c h l a m p j e .
Tegenover de van
e l e k t r i s c h l i c h t v e r s t o k e n g e d e e l t e n van Z e i s t s t a a n h e l e w i j k e n waar h e t l i c h t nog kan b r a n d e n .
Woensdag 18 o k t o b e r
Er g e b e u r t n i e t v e e l a a n de f r o n t e n , maar de nood h i e r i n h e t a c h t e r l a n d s t i j g t met de dag. 700
-
-
E r kwamen vandaag g r o t e a a n t a l l e n v l u c h t e l i n g e n
wel
a a n . Tegen 7 u u r vanavond s t o n d nog e e n g r o e p a r m e l i j k e e v a c u é ' s met
dekens en v e r d e r e bagage op h e t B r o e d e r p l e i n
-
-
ook v o o r ons h u i s
t e wach-
t e n op v e r v o e r g e l e g e n h e i d n a a r De B i l t . Wagens d i e h e n v a n d a a r zouden komen h a l e n waren opgehouden of i n b e s l a g genomen. A l h e t v l u c h t e l i n g e n l e e d wordt o n s h i e r op de p l e i n e n v o o r ogen gevoerd. Onze t r a n s p o r t e n hadden g i s t e r e n p e c h . Van Rossum had de l e i d i n g e n h e t b e t r o f weer v o o r n a m e l i j k ouden van dagen. Oponthoud i n O t t e r 1 0 maakte d a t h e t e n e t r a n s p o r t e e r s t om c a 3 u u r op h e t Z u s t e r p l e i n a r r i v e e r d e .
Het tweede s t e l v e r o n g e l u k t e d o o r d a t b i j
Woudenberg midden op de spoorwegovergang de motor a f s l o e g .
Ongelukkiger-
w i j z e kwam e r ook e e n t r e i n a a n d i e motorkap e n motor van de Bijbel-/Evangelisatiewagen
-
door K i t s beschikbaar g e s t e l d
-
verpletterde.
Gelukkig
waren a l l e n , waaronder e e n B o l t i n i , u i t de c a b i n e z o d a t s l e c h t s é é n oude man e e n schrammetje o p l i e p . Voordat a s s i s t e n t i e was aangekomen v e r l i e p nat u u r l i j k weer h e e l wat t i j d e n e e r s t t e g e n h a l f 6 kwam d e z e g r o e p op h e t p l e i n a a n . Over d e v o e d s e l k w e s t i e b i j K i t s op h e t Z u s t e r p l e i n , h e t a l dan n i e t i n s c h a k e l e n van d e c e n t r a l e ( g e m e e n t e l i j k e ) keuken moest G o r t e r vanmiddag t e n gemeentehuize weer l a n g d u r i g v e r g a d e r e n . T e r i s l o t t e b l e e k d a t men g e d u r e n d e de h e l e dag v a n de c e n t r a l e keuken e t e n zou kunnen b e t r e k k e n . S l e c h t s de " b i j v o e d i n g "
zou s t r a k s d u s nog maar
i n eigen
(Kits
-
Rode
K r u i s ) b e h e e r behoeven t e worden gekookt. Opvallend v e e l w o r d t e r d o o r d e D u i t s e r s i n hun a u t o ' s vandaag heen en weer g e r o s t . Weinig v l i e g t u i g e n . De a c c u e n de lamp v a n n e e f Van Dorp h e l p e n o n s d e avonduren wat t e v e r l i c h t e n . S i n d s e n i g e dagen b e z i t h e t Rode Kruis-centrum op h e t Z u s t e r p l e i n e e n s i g n a a l h o o r n , waarmee i n "code" de v e r s c h i l l e n d e medewerkers n a a r d e k e r k kunnen worden o n t b o d e n e n ook a a n de kok ( b i j K i t s ) wordt b e r i c h t wanneer h i j
-
b i j nadering van een t r a n s p o r t
-
de a a r d -
a p p e l s i n de p o t moet doen.
Donderdag 19 o k t o b e r
B i j G o r t e r k e n n i s gemaakt met d e h e e r De J o n g , " i n t e n d a n t " v a n de "evacua-
t i e c o m m i s s a r i s " m a j o o r Van H u l s t . Samen met hem d e v o o r z i t t e r d e r a f d e l i n g Assen van h e t Rode K r u i s o p g e b e l d . Door h e t Rode K r u i s g e d e k t en onder de a u s p i c i ë n van de a f d e l i n g e n Assen e n Z e i s t z a l h e t m i s s c h i e n lukken e e n
s l e e p met
500 t o n a a r d a p p e l e n , d i e i n de v e e n k o l o n i ë n g e r e e d l i g t , v i a
Z w a r t s l u i s n a a r Utrecht: t e d i r i g e r e n om d i e a a r d a p p e l e n u i t e i n d e l i j k i n Z e i s t op t e s l a a n a l s r e s e r v e - v o e d s e l v o o r de v l u c h t e l i n g e n en w a a r s c h i j n l i j k ook voor de z e i s t e r b e v o l k i n g , wanneer de a n d e r e v o o r r a d e n o p g e t e e r d z i j n . Die v o e d s e l s i t u a t i e b l i j f t n l . e e n
u i t e r s t p r e c a i r e aangelegenheid.
Vandaag l o o p t onze tweede i n z a m e l i n g van k l e d i n g e n z . I k g e l o o f d a t de r e s u l t a t e n n i e t t e g e n z u l l e n v a l l e n . G i s t e r e n kwam e r van Huis t e r Heide a l h e e l wat goed b i n n e n , benevens f 900,--
a a n c o n t a n t e n . Vanmiddag met G o r t e r
en d e h e e r Hendriks*) van onze i n h e t p o l i t i e b u r e a u g e v e s t i g d e v e r v o e r s c e n t r a l e een b e s p r e k i n g met de Ortskommandant. Het g a a t e r om d a t de "Fahrbefehle",
welke voor i e d e r e r i t ook door de Ortskommandant worden g e t e k e n d ,
ook zonder d a t we v a n 9 t o t 11 u u r moeten wachten, v a n d i e h a n d t e k e n i n g zouden moeten kunnen worden v o o r z i e n . Overeengekomen werd d a t e e n onderges c h i k t e op de Ortskommandantur volmacht t o t t e k e n e n zou k r i j g e n z o d a t i e d e r e morgen om 9 u u r z a l kunnen worden weggereden.
' s Middags b i j h e t Leger
d e s H e i l s , d a t a l s s t o r t p l a a t s v o o r de ingezamelde g o e d e r e n f u n g e e r t , d i e d a a r n a b i j Duetz g e s o r t e e r d e n i n r e k k e n worden g e p l a a t s t . Men s c h a t de i n z a m e l i n g op k r a p e e n v i e r d e v a n d i e op 3 o k t o b e r . I n verband met de v e l e b i j de b u r g e r i j o n d e r g e b r a c h t e e v a c u é ' s was z u l k s ook n i e t a n d e r s t e v e r wachten. Wel i s e r v e e l s p e e l g o e d i n g e b r a c h t . Op h e t o g e n b l i k s c h i j n t Velp h e t zwaar t e verantwoorden t e hebben. ligt,
zouden ook L i e n d e n ,
Ingen,
Behalve d a t Velp o n d e r g r a n a a t v u u r
Someren e n Maurik moeten e v a c u e r e n .
Uit
Velp z a l nog wel een t r a n s p o r t moeten worden g e h a a l d .
V r i j d a g 20 o k t o b e r
Majoor Van d e r Heiden o n t v i n g vanmorgen een o v e r z i c h t van de Rode Kruiso r g a n i s a t i e i n Z e i s t om d i t i n e e n r a p p o r t a a n h e t h o o f d b e s t u u r t e verwerken.
' s Middags e e n l a n g d u r i g e b e s p r e k i n g met de r e c h t e r h a n d van majoor Van
Hulst, m r C.
de Jong.
D e b e v o o r r a d i n g met
levensmiddelen
schijnt er t e
Z e i s t u i t e r m a t e s l e c h t v o o r t e s t a a n e n de gemeente i s v r i j w e l n i e t
in
s t a a t de v o o r r a d e n a a n t e v u l l e n . De h e e r De Jong z i e t kans o v e r a l nog wat t e bemachtigen,
d a t w i l zeggen t e r e s e r v e r e n en t e kopen, e n z a l b i j deze
a c t i v i t e i t e n door onze a f d e l i n g van h e t Rode K r u i s worden g e d e k t . Het Rode
*)
Deze Hendriks was e e n ondergedoken J o o d ,
i k o n t m o e t t e hem onder z i j n
e i g e n naam e i n d 1945 i n Amsterdam. I n h e t h o l van de leeuw v o e l d e h i j z i c h destijds het v e i l i g s t .
Kruis heeft een hoger moreel gezag dan de gemeente. Daardoor lukt het ook eerder tegen een lage prijs levensmiddelen in te slaan. Dergelijke zaken komen nu meer en meer centraal te staan. Voorbeeld: het aardappeltransport, waar gisteren over beraadslaagd werd en dat inmiddels onderweg is. Al deze voedselvoorraden worden op naam van het Rode Kruis bij verschillende adressen in Zeist opgeslagen. Het is nu zaak dat de gemeente geen beslag legt en deze voorraden onmiddellijk in distributie brengt. Het afdelingsbestuur zal moeten beslissen wanneer de nood zo hoog is gestegen dat de voedingsmiddelen in de handel kunnen worden gebracht en ter beschikking van de gemeente kunnen worden gesteld. De diagnose "hongersnood" moet eerst vaststaan. En daarmee zijn we als afdelingsbestuur nu ook een departement van voedselvoorziening rijk. Vanmiddag kon ik op deze manier 900 bloemkolen (een groente die zich niet laat bewaren) verdelen over verschillende instellingen ter plaatse. Onze "intendant" De Jong is onvermoeibaar. Gorter en ik vragen ons verbaasd af waar de geweldige middelen waarover majoor Van Hulst beschikt (hij kan tot f 750.000,-- gaan) wel vandaan komen. In de avond hoor ik dat nu ook Rhenen moet evacueren en dat hier morgen voor 12 uur 8000 vluchtelingen zullen aankomen. Ben benieuwd of die verwachting ditmaal bewaarheid zal worden. Verder schijnen er op onze centrale vervoersdienst moeilijkheden te zijn ontstaan tussen de heer Van Raalte en de ~oltini!s en wordt daarover vanavond nog bij Gorter geconfereerd. Weinig eten, koude en duisternis! Wat wacht ons nog meer? Zaterdag 21 oktober We zitten met twee problemen: de duizenden vluchtelingen, die we hier vanuit Rhenen mogen verwachten en de nijpende voedselpositie. Over het laatste hebben we gisteren al overlegd, maar het neemt vandaag al weer scherpere vormen aan. De gemeente Zeist heeft totaal geen aardappels in voorraad en heeft al gepoogd de voorraad Rode Kruis/majoor Van Hulst (Bureau Afvoer Burgerbevolking, B.A.B.)
in beslag te nemen. De zaak is voorlopig zó gere-
geld dat de gemeente op leenbonnen aardappelen van het Rode Kruis ontvangt en zich daarmee verplicht aardappelen terug te geven wanneer ze daarover de beschikk,ing krijgt. Onze voorraden mogen namelijk slechts in geval van 11hongersnood'' worden aangesproken. Dan de Rhenense vluchtelingen: daarvoor zijn thans kerken, scholen e.d. door de gemeente gevorderd. De mensen zullen worden gelegerd op stro. In
e l k e k e r k e n z . z a l e e n E.H.B.0.-hulppost G.G.
en G . D .
worden i n g e r i c h t , waarvoor door de
ook e e n b e r o e p wordt gedaan op de t r a n s p o r t c o l o n n e van h e t
Rode K r u i s . Met D . van Velzen van de Colonne en de h e e r A d r i a a n s e n , adminis t r a t e u r van de G . G .
en G . D . ,
z o c h t i k d a a r t o e de mannen u i t . Belde nog met
d e p r o v i n c i a l e v o e d s e l c o m m i s s a r i s om hem aan t e s p o r e n de m e e s t e spoed t e z e t t e n a c h t e r de d e f i n i t i e v e r e g e l i n g van de z e i s t e r v o e d s e l v o o r z i e n i n g o n d e r h e t Rode Kruis-embleem. nagevraagd!
-
Ons i n f o r m a t i e b u r e a u
-
e n e r wordt d a a r wat
z u l l e n we v e r p l a a t s e n n a a r h e t bureau van de V . V . V .
i n de 2e
D o r p s s t r a a t . A k e l i g e g e r u c h t e n doen de r o n d e : Maandag zou worden a a n g e p l a k t d a t e l k e i n g e z e t e n e een o v e r j a s e n e e n deken voor de D u i t s e r s moet a f s t a a n . B i j de i n z a m e l i n g van k l e d i n g en dekking l i j k e n z i c h e n k e l e g e v a l l e n van
oneerlijkheid
t e hebben voorgedaan.
Althans s i n d s j l .
donderdag s p r i n g e n
e n k e l e j o n g e n s , d i e op de b a k f i e t s e n z a t e n met o p m e r k e l i j k v e e l g e l d om; i n het
Verenigingsgebouw*),
vluchtelingen
zo j u i s t
of
liever
i n het
daaraan grenzend
café
zouden
b i j mevrouw O o s t e r v e e n ontvangen goederen hebben
v e r s j a c h e r d . Met G o r t e r i n d e namiddag nog e e n bezoek g e b r a c h t a a n "Barak D",
d e oude Noorderkerk. V e r g e e f s g e p r o b e e r d a a n de K o p p e l d i j k a c h t e r Cat-
t e n b r o e k t a r w e of rogge t e k r i j g e n . E r waren d a a r h e e l v e e l mensen, a l l e n met h e t z e l f d e d o e l . D r i e k w a r t i e r wachten l e v e r d e m i j n vrouw n i e t s op. Vanmiddag werd ook de j o n g e n s s c h o o l d e r Broedergemeente o n t r u i m d en van s t r o L a t e r i n de avond was d e h e e r K i t s de wanhoop n a b i j ,
voorzien.
want h i j
werd e r door de p r o v i n c i a l e v o e d s e l c o m m i s s a r i s v a n op de h o o g t e g e b r a c h t dat h i j
ook nog op 600 v l u c h t e l i n g e n u i t
t r a c h t e n d i t t e voorkomen.
Woudenberg moest
rekenen.
We
De h e e r Harkema van h e t Raadhuis b e l t e r o v e r
op. Maar ook Bennekom s c h i j n t vandaag b i n n e n e e n p a a r u u r t e hebben moeten e v a c u e r e n . I n U t r e c h t i s e e n tweede mannenrazzia t e n behoeve v a n h e t s p i t s e n a a n de I J s s e l l i n i e gehouden. V e e l s l a c h t o f f e r s , omdat t e v o r e n n i e t s was uitgelekt.
* ) Verenigingsgebouw "Jonathan"
a a n de M o n t a u b a n s t r a a t
2
(9-Y'+.
kit tweede b e r o e ~ EEN VOORBEELDIGE
ORGANISATIE EN EEN
Tevoren echter had Mevr. noa een woord ter Reeds 1300 menschen ' regeling en &r aanmoediging geholpen. mee e even. Z{ fankte allen. die zich zoo Toen was bekend gemaakt, dat het Roode Kruis ten behoe- bere d hadden getoond voor de va van kleedfn en d e m g medewerking, meteen de gelevoor de 6vacukls eon tweede genheid ~ m m m e n d ,te bewi beroep op de burgerij zou doen zen, welk OWemeen belangrij en aanmelding van medewerk- en nuttig werk men ging ter sters werd gevraagd, waren de hand mmen. I lijsten, die daartoe ten onzen Zij kon toch namelijk mede- i kantore. geopend werden in deelen, dat, dank zij de eerste i nauweli ks anderhalven dag inzamdn13 reeds dertienhon- i derd volwassenen en kinderen1 tijds voiteekend Met de driewielige bakfietsen ,van het hoognoodige ing het minder snel, doch toen v ~ o d e n , Echter, waar de gewaren Se leidster dezer afdeehg, / h o f f e m nog blf honderden de Mevr. Oosterveen, de dames en g-eenb b m e n komen hoopde .tweede inzajongedames in de wijkzaal van te If, dat het Leger dm Heils ontving, m e h g in de ele enheid ZOU' was ook de kwestie ten aanzien d e l l a dit &nktare der zoo noodige carriers gere- voort te kunnen zetten. Zij maande tot correct werk en geld. De overige organisatie ìiet vrienddjk opkedw- en mocht aan voorbeeldigheid niets te men hooren, dat er al ge even wenschen over. De kaart van wa4 dan zou de VriendSe~jke Zeist la in zes en twinti deel- : vraa of er toch misschien n0 een of andere kJ ties ver.61(nipt en opga 1% ter: niet aanduiding van de $&en. :! t e vinden was. weliicht ver-) Elk deeltje had zijn aange- h end resultaat hebbenl enocht werd de adressen te hecht strookje, waarop de namen van den bakfietsbestuurder , noteeren der ene% die mof3eli.k' en de drie begeleidende meis*,; iets te %alen zouden he& of dames voorkwamen, terwi~l en tenslotte werd OP den ernst van deze gansche aangele estempelde ver Eeren de te hou%??s$:i g d e i d gewezen. Het gtng niet dekten. , om een pretje zoo moesten de ongeiuf bedenken en Aan de zijde van de opgeroepenen sloot de zaak weer min- d g e eerschfiefd in doen Inten werd OP het hart €3der correct. Er waren er, die l wat achteloos verstek lieten ibmdfjnMd een harkujk ,vv& sucgaan of zelfs niet voor plaatsvervan era hadden ezor d doch CES'* werd van de groepjes afvoor opengevalfen Jaatsep scheid Women en 200 werd de stonden de reserves gereed en tweed@ fnzamelfng ingezet OP ZOO kon veie plan, de lief- -wijze welk wat de reéfeling dadi heidsbngads toch op tijd hwf. a h e e r alle S u C ~ verui &ken. .diende.
! Oosterveen
f
k
l1 /
i i
l
/
d
f
Zondag 22 oktober Het ziet er wel naar uit dat de grote vluchtelingenstroom op gang komt. In Ede is gisteren aangekondigd dat zich 1500 mannen moeten aanmelden voor graafwerkzaamheden, maar ook daar is niemand gekomen en wordt voor razzia's gevreesd. We hoorden dit door de familie van aldaar wonende neef Jan. Gelukkig ging vandaag een transport naar Bennekom en kon ik verzoeken om nicht met baby mee te nemen. Neef Jan heeft het plan om met een handwagen, waarop bagage en de andere twee kinderen in deze richting te komen. De ene boerenwagen na de andere, meest uit Bennekom afkomstig, trekt vanmorgen het Zusterplein op. Alles werkt daar nu op maximumcapaciteit. Lelijke verhalen over mensenjacht in Amersfoort vorige week. Vanmiddag langdurige besprekingen ten huize van Gorter met "intendant" mr C. de Jong en penningmeester Van Haersma de With. Besloten werd dat het Rode Kruis thans de gehele exploitatie van het "bedrijf" der voedselaankopen en voedselreserveringen onder
dekking van
ons embleem
zal overnemen. Majoor Van
Hulst, die
f 2500,-- had voorgeschoten, zal worden "uitgekocht".
Bovendien wordt De Jong nog f 1500,-- aan "bedrijfskapitaal" ter beschikking gesteld. Daarmee is een zelfstandig "departement voedselvoorziening" van de afdeling tot stand gebracht. We zullen het inlichtingenbureau in het V.V.V.-kantoor
uitbreiden. Er moet daar een stroom inlichtingen verwerkt
worden omtrent adressen van geëvacueerde familieleden, enz. enz. Het plan is om met de leiding daarvan neef Jan Meerdink uit Ede, na zijn aankomst in Zeist, te belasten. Hij is vandaag nog niet gearriveerd. De gedwongen evacuatie uit Bennekom en Rhenen doet intussen de gehele dag door de wagens met de witte vlaggen binnenstromen. Nieuwsgierige Zeistenaren strekken hun wandeling tot Nassaulaan en Zusterplein uit, maar worden in de loop van de middag door een agent in het Rond teruggestuurd. Ik hoorde dat tegenover Rhenen engelse tanks zouden zijn gesignaleerd.
Maandag 23 o k t o b e r
De e l l e n d e wordt s t e e d s g r o t e r .
Behalve d a t vanmorgen v o o r t d u r e n d k a r r e n
v o l g e l a d e n met v l u c h t e l i n g e n aankomen, i s nu ook a a n g e p l a k t d a t i e d e r g e z i n 1 deken,
1 hemd,
l
paar
- eventueel een w i n t e r j a s
1 onderbroek,
sokken,
-
l
pullover of
regenjas
of nog e e n w o l l e n deken moet i n l e v e r e n . A l l e s
op b e v e l van de "Wehrmachtbefehlshaber" e n op p l a a t s e n door de Ortskommand a n t aangewezen ( o . a .
de v o o r m a l i g e "Specht"*)
aan de K a r p e r v i j v e r ) .
I n g e l e v e r d moet worden op d e dag van a f k o n d i g i n g t u s s e n 9 en 11. B i j n i e t - i n l e v e r i n g
-
dus vandaag
-
' s morgens
z a l h u i s z o e k i n g v o l g e n . De mensen d i e
i n l e v e r e n k r i j g e n e e n k w i t a n t i e , d i e op d e d e u r p o s t moet worden g e p l a k t .
Een z e k e r e De Bont van h e t i n Bosch e n Duin o n d e r g e b r a c h t e b e j a a r d e n h u i s kwam me vanmorgen v e r t e l l e n d a t h i j t o t a a l geen a a r d a p p e l e n meer h a d . H i j deed e e n b e r o e p op h e t Rode K r u i s . maanden j a n u a r i 1945 e . v .
Onze De Jong w e r k t e evenwel v o o r de
en kan z o n d e r bon geen a a r d a p p e l e n v e r s t r e k k e n .
De Bont z a l nu t r a c h t e n op h e t Raadhuis e e n t o e w i j z i n g v o o r a a r d a p p e l s t e k r i j g e n e n kan dan geholpen worden. Opnieuw w i l d e g e r u c h t e n o m t r e n t g e a l l i e e r d e n , d i e o v e r d e R i j n zouden z i j n . Mensen u i t Veenendaal zouden z i j n g e v o r d e r d en moesten 34 u u r l o p e n om b i j Wijk b i j Duurstede a a r d a p p e l e n t e gaan r o o i e n .
Zouden d a t de a a r d a p p e l e n u i t Wijk b i j Duurstede z i j n waarop
de gemeente Z e i s t a l zo l a n g wacht? Vanmiddag zag i k z e k e r e e n 100 k o e i e n door e e n p a a r m i l i t a i r e n o v e r d e S l o t l a a n i n d e r i c h t i n g van h e t s t a t i o n d r i j v e n . Het a b a t t o i r zou door de Wehrmacht z i j n g e v o r d e r d . Verder v o o r t d u rend k a r r e n met v l u c h t e l i n g e n ,
t h a n s op weg van h e t Z u s t e r p l e i n n a a r de
v e r s c h i l l e n d e g e v o r d e r d e o p e n b a r e gebouwen. Een d r o e v i g g e z i c h t ! De h e e r De Jong kwam e e n F a h r b e f e h l l a t e n s a m e n s t e l l e n , waarop h i j nog e e n s t e m p e l v a n de havencommandant van Amsterdam hoopt t e k r i j g e n . Het g a a t om e e n s c h e e p j e d a t o n d e r Rode K r u i s - v l a g
en t e n behoeve v a n Z e i s t e r w t e n , bonen, e n z . van
Enkhuizen n a a r Baarn z a l v e r v o e r e n . Het i s maar goed d a t i k vandaag i n de p e r s o o n van mejuffrouw Tap e e n s e c r e t a r e s s e heb g e k r e g e n .
E r b e s t a a t de
v r e e s d a t d e op zo k o r t e t e r m i j n v e r p l i c h t g e s t e l d e i n l e v e r i n g van k l e d i n g en d e k k i n g op p l u n d e r i n g z a l u i t l o p e n . Het a d v i e s v a n mevrouw O o s t e r v e e n i s om maar i e t s t e geven, t e n e i n d e de v a n h u i s z o e k i n g v r i j w a r e n d e k w i t a n t i e t e v e r k r i j g e n . D a t hebben we dan ook maar g e d a a n , z i j h e t met e e n minimum van h e t g e v r a a g d e . Neef J a n Meerdink i s i n de l o o p van de dag met vrouw en
*) Thans a f g e b r o k e n h o u t e n gebouw
tieklokaal;
stond
A.G.0.-kantoor).
-
v o o r m a l i g e t i m m e r f a b r i e k , l a t e r gymnas-
t e g e n o v e r de f a b r i e k v a n G e r r i t s e n e n Van Kempen
(nu
k i n d e r e n aangekomen. Met p l a t t e wagens r e d e n ze van Ede v i a Barneveld n a a r Amersfoort,
l o g e e r d e n d a a r b i j f a m i l i e e n kwamen met e e n volgende wagen
naar h i e r .
Dinsdag 2 4 o k t o b e r Met P .
v a n V e l z e n , Rode K r u i s - h e l p e r ,
b e z o c h t i k vanmorgen de k e u r i g t o t
z i e k e n z a a l i n g e r i c h t e a u l a van de m e i s j e s s c h o o l a a n h e t
Zusterplein.
De
e e r s t e p a t i ë n t e n (men w i l e r v o o r a l gewonden onderbrengen) kunnen d a a r worden v e r w a c h t . G i s t e r e n a v o n d en vannacht v r i j h e v i g a r t i l l e r i e - v u u r u i t oost e l i j k e r i c h t i n g e n . O v e r i g e n s een kalme dag met mooi, z a c h t weer. Ondanks h e t h e l d e r e weer w e i n i g a c t i v i t e i t i n d e l u c h t . Neef J a n begon z i j n werkzaamheden op h e t i n f o r m a t i e b u r e a u .
Met mevrouw O o s t e r v e e n vanmiddag o v e r -
l e g d o v e r h a a r p l a n e e n c r è c h e i n t e r i c h t e n v o o r d e k i n d e r e n van geëvacue e r d e n . B i j de bekrompen h u i s v e s t i n g weten de o u d e r s v a a k met d i e k i n d e r e n geen r a a d . Het b e s t u u r d e r a f d e l i n g j u i c h t d i t p l a n t o e . W a a r s c h i j n l i j k z a l "Beukenhof"
op de Woudenberseweg 5 (nu k a n t o o r v a n de
n o t a r i s s e n Van R h i j n e n F r a n s e n ) d a a r t o e worden bestemd. Van h e t p e r s o n e e l van de m e t a a l f a b r i e k Van Maurik en B a l , werd me v o o r h e t werk van h e t Rode K r u i s f 125,--
g e b r a c h t . Een mooie g i f t u i t e e n n i e t t e ruime b e u r s . Voed-
s e l s c h a a r s t e g r i j p t om z i c h h e e n . Aardappelen z i j n i n de w i j d e o m t r e n t v a n Zeist t o t a a l n i e t t e krijgen.
Gelukkig s l a a g d e m i j n vrouw e r i n b i j b o e r
Van d e r G r i f t op z o m e r d i j k 10 pond t a r w e e n 10 pond e r w t e n op de kop t e t ikken.
We doen m o e i t e b i j p h a r m a c e u t i s c h e f a b r i e k e n i n Z e i s t genees- en o n t s m e t t i n g s m i d d e l e n v o o r h e t Rode K r u i s g e r e s e r v e e r d t e k r i j g e n . De nood kan nog z e e r hoog s t i j g e n . Tweehonderd mensen s t o n d e n vandaag o n d e r p o l i t i e t o e z i c h t t e wachten b i j de k l e d i n g u i t d e l i n g b i j Duetz.
Woensdag 25 o k t o b e r
T e l k e n s weer b e r i c h t e n d a t de Engelsen
-
z e l f s met meer dan p a t r o u i l l e s
-
b i j Wageningen o v e r d e R i j n zouden z i j n . Met mevrouw O o s t e r v e e n de "Beukenhof" b e z i c h t i g d e n r n o g e l i j kheden v a n e e n d a a r t e v e s t i g e n "crèche"
onder-
z o c h t . Het z a l w a a r s c h i j n l i j k ook wel e e n s o o r t tlbewaarschooll' worden; peut e r s e n k l e u t e r s van d e v l u c h t e l i n g e n z u l l e n ,
gegeven d e omstandigheden,
b e t e r o n d e r d e hoede van Rode K r u i s - h e l p s t e r s b e z i g gehouden kunnen worden dan i n d e o v e r v o l l e woningen, w a a r i n men v o o r t d u r e n d i n g r o t e s p a n n i n g v e r k e e r t . Het v e r d r i e t o n s
-
d a t w i l zeggen h e t Rode K r u i s
-
d a t d e hervormde
d i a c o n i e e e n a f z o n d e r l i j k e i n z a m e l i n g en u i t d e l i n g van k l e r e n h e e f t g e o r g a n i s e e r d . Net z i j n we met de k a p e l a a n o v e r d e z e zaken i n h e t r e i n e en nu d i t weer! Vanmiddag was h e t weer e e n s buitengewoon druk! Maar l a a t i k e e r s t v e r t e l l e n d a t i n de l e D o r p s s t r a a t , v l a k b i j h e t Rond, e e n g r o t e t a n k i s g e s t r a n d . H i j maakte d e e l u i t van 5 van d i e vechtwagens, d i e vanmorgen om
+
9 u u r met d a v e r e n d l a w a a i door de D o n k e r e ( S 1 o t ) l a a n r e d e n . Vanmiddag wa-
ren e r weer d e v o e d s e l m o e i l i j k h e d e n van De Bont i n Bosch e n Duin, v e r d e r op de gonzende a f d e l i n g van mevrouw O o s t e r v e e n ( k l e d i n g en d e k k i n g ! ) e e n bes p r e k i n g met d i a k e n Verdonk o v e r de k l e d i n g u i t d e l i n g van de Hervormde Gemeente. Z a l d a a r nu n i e t v e r d e r o v e r u i t w e i d e n . Voor o n s s t a a t a l s e e n p a a l boven w a t e r d a t d e z e i n z a m e l i n g e n en u i t d e l i n g e n c e n t r a a l e n wel d o o r h e t Rode K r u i s moeten p l a a t s v i n d e n . Het g e s p r e k was n e t b e ë i n d i g d t o e n G o r t e r met: de h o o f d i n s p e c t e u r v o o r de v o l k s h u i s v e s t i n g ,
d r Banning, b i n n e n kwam
s t a p p e n . Ze hadden zo j u i s t h e t Z u s t e r p l e i n b e z o c h t en Banning l i e t z i c h i n p r i j z e n d e bewoordingen o v e r onze i n r i c h t i n g e n u i t . I n de l a a t s t e twee dagen hebben we nog a l wat g i f t e n ontvangen: f 225,-f 97,--
v a n de d i s t r i b u t i e d i e n s t ,
van d e g a s f a b r i e k . Van Maurik e n Bal heb i k a l vermeld. De informa-
t i e d i e n s t i n h e t V.V.V.-kantoor
f u n c t i o n e e r t goed. Neef J a n i s d a a r a l i n -
g e w e r k t . O n g e l u k k i g e r w i j z e g a a t vanavond h e t b e r i c h t d a t morgen r a z z i a ' s op mannen t u s s e n 16 e n 60 j a a r z u l l e n worden gehouden. De p o l i t i e w i s t me de waarschijnlijkheid hiervan t e bevestigen.
Er zouden 1.000 man n o d i g z i j n ,
r a z z i a ' s zouden kunnen worden verwacht t u s s e n donderdag en maandag a . s . Het s c h i j n t d a t d e Ortskommandant i e t s h e e f t u i t g e l a t e n .
Donderdag 26 o k t o b e r
B e r i c h t e n van " i n t e n d a n t " De Jong: de havencommandant van Amsterdam gaf h e t "Fahrbefehl"
v o o r h e t s c h e e p j e van Enkhuizen, d a t a l onderweg i s . De v a r -
kens z i j n a l ingezouten.
Omdat n i e t a l l e s z i c h l a a t c o n s e r v e r e n o n t v i n g e n
n a a s t v e r s c h i l l e n d e l i e f d a d i g e i n s t e l l i n g e n ook v o o r z i t t e r , p e n n i n g m e e s t e r e n s e c r e t a r i s i e d e r e e n p a a r w o r s t e n , d i e o n s v o l g e n s de h e e r De Jong e e r l i j k toekwamen.
Heerlijk!
O v e r i g e n s hadden we g i s t e r e n wel de v e r w a c h t e
h u i s z o e k i n g n a a r k l e d i n g b i j hen d i e n i e t s hadden i n g e l e v e r d . B i j o n s g i n gen d e h e r e n g e l u k k i g gauw d o o r , maar h i e r op h e t B r o e d e r p l e i n z i j n z e b i j de f a m i l i e s Van d e r Mersch e n Schütz g e l o o f i k wel d r i e m a a l i n h u i s gew e e s t . E r g a a n v e r h a l e n d a t h i e r en d a a r c o m p l e t e g a r d e r o b e s z i j n l e e g gehaald.
De b e r i c h t e n o v e r " r a z z i a "
rustiger. laan.
waren a a n h e t b e g i n v a n d e morgen wat
I k g i n g d u s n a a r m i j n "bureau" b i j G o r t e r a a n d e Donkere(S1ot)-
Latere berichten waren evenwel minder optimistisch. Er zou een plan bestaan om de hele mannelijke bevolking van Zeist van 17-50 jaar aan het spitten te zetten. Waarschijnlijk in verband hiermee neemt de aandrang om Rode Kruisarmbanden en identiteitskaarten te verkrijgen toe. Maar ook is de Ortskommandant in persoon vanmorgen op het Zusterplein bezig geweest om Rode Kruis-armbanden en witte vlaggen van evacuatiekarren in beslag te nemen. Dr Giesberger kwam daarover vanmiddag om 1 uur bij mij thuis praten, met het gevolg dat ons eten koud werd en er daarna niets anders werd getypt dan aan een lange lijst vermeldende alle Rode Kruis-medewerkers, die de Ortskommandant ter beschikking wil hebben. Het was vanmiddag wel erg roezig op het Rode Kruis-bureau bij Gorter. Rekeningen van de vervoersdienst; autoriteiten van het hoofdbestuur, die in Zeist de vervoersdienst van het Rode Kruis moesten bekijken; aan intendant De Jong een machtiging als zodanig aan jhr Verspyck, de secretaris van het hoofdbestuur in Den Haag, gedicteerd; iemand die een Rode Kruis-armband wilde doen afstempelen, maar die we kwijt moeten raken omdat hij niet deugt, enz. En dan het haastwerk om voor de Ortskommandant die lijsten in orde te brengen. Akelige verhalen van de heer Hendriks van de vervoersdienst over Amsterdam: Fusillades na de moord op een "Vertrauungsmann" van de "sicherheitsdienst" enz. Vrijdag 27 oktober Toenemende moeilijkheden met de Ortskommandantur. Vanmorgen werd door de Ortskommandant een Rode Kruis-auto gevorderd, ondanks de door hem zelf getekende " Z u l a s s i n g s b e s c h e i n i g u n g " ,
volgens welke krachtens "Anordnung" van
de "Wehrmachtbefehlshaber" de auto nimmer gevorderd mocht worden. Meer dan een uur antichambreerden Gorter, Hendriks en ik op de Ortskommandantur, maar "Herr Hauptmann" lopen de zaken blijkbaar over de kop: ontvangen deed hij ons niet, ondanks de pogingen van "Fraulein Elly" en "Herr Lüdeke". De rest van de morgen aan de lijsten van het Rode Kruis-personeel voor de Ortskomrnandant gewerkt. Ook Giesberger kwam zich daaromtrent op de hoogte stellen. Overigens weinig nieuws, een nevelige, kille herfstdag. Vanmiddag kwamen die lijsten eindelijk klaar. Gorter had vanmiddag moeite met de gescheiden echtgenote van een bekend psychiater. De vrouw is van hongaarse afkomst, heeft veel onderscheidingen, maar helaas zenuwziek. Ze bleef maar aandringen om als hulpkracht te worden ingeschreven. En dat hebben we om de lieve vrede wil dan maar gedaan. In de loop van de middag blijken verschillende telefoonaansluitingen te zijn verbroken. Vermoedelijk houdt dit verband met de komende razzia's.
Z a t e r d a g 28 o k t o b e r
Vanmorgen was h e t dan z o v e r ! Om 15 v o o r 7 gewekt d o o r onze evacué met de mededeling d a t e r d u i t s e m i l i t a i r e n op h e t p l e i n b e z i g waren, w a a r s c h i j n l i j k met h e t d o e l mannen op t e h a l e n . Met a l m i j n k l e r e n i n de arm samen met hem n a a r de v l i e r i n g , t r a p opgehaald en l u i k v e r g r e n d e l d .
I n spanning
daarboven de komende g e b e u r t e n i s s e n a f g e w a c h t . I n de v e r t e k l i n k t a r t i l l e rie-vuur,
l o s s e g e w e e r s c h o t e n v a l l e n h i e r en d a a r ,
spijkerlaarzen klette-
r e n . Het h u i s van Van d e r Mersch ( B r o e d e r p l e i n 9 ) hebben z e a l gehad, z e n a d e r e n o n s h u i s (no 1 9 ) . En d a a r waren z e d a n , l i e t e n m i j n vrouw een pap i e r z i e n , waarop s t o n d d a t a l l e mannen t u s s e n 1 7 e n 50 j a a r i n w i n t e r k l e r e n met v o e d s e l v o o r d e h u i z e n moesten a a n t r e d e n . Ze d o o r z o c h t e n v e r v o l g e n s d e beneden-
en b o v e n v e r d i e p i n g , maar kwamen a a n d e z o l d e r v e r d i e p i n g
d u s ook a a n de v l i e r i n g
-
n i e t toe.
De "heren"
-
en
waren v r i j s n e l beneden,
maar n i e t dan n a a a n m i j n vrouw t e hebben g e z e g d , d a t wanneer e r l a t e r nog e e n man zou worden gevonden d e z e zou worden doodgeschoten ( " e r s c h o s s e n " ) . Zo goed en zo kwaad a l s h e t g i n g k l e e d d e n w i j o n s op de v l i e r i n g a a n en b l e v e n d a a r nog geruime t i j d z i t t e n . I n m i d d e l s was m i j n moeder g e a r r i v e e r d e n ook van m i j n s c h o o n f a m i l i e hoorden we luik
-
-
n a o p e n i n g van h e t v l i e r i n g -
h e t e e n en a n d e r .
O v e r a l waren s t r a t e n a f g e z e t , e e n geweerschot k l o n k en. d e z e i s t e r ze art holomeusnacht" begon. Op h e t B r o e d e r p l e i n z i j n o n d e r a n d e r e opgepakt de h e r e n H a t t , Harkema, O v e r d i j k e n e e n p a a r e v a c u é ' s .
Op h e t Z u s t e r p l e i n : Van den
Bosch, K i t s en nog e e n p a a r Rode Kruis-mensen.
Op N o o i t g e d a c h t i s e e n jon-
gen Heger, d i e p r o b e e r d e weg t e komen, doodgeschoten. Ook op a n d e r e p l a a t s e n s c h i j n e n s l a c h t o f f e r s t e z i j n g e v a l l e n . Van de bekende B r o e d e r g e m e e n t e - f a m i l i e Meier i s Joachim o p g e p a k t , z i j n b r o e r P a u l i s ontkomen maar werd b e s c h o t e n . e n k e l e maanden zwanger n a e c o l o o g Oudegeest
-
-
-
A l d e z e e m o t i e s werden m i j n vrouw
sinds
t e m a c h t i g . E r b l e e k e e n miskraam t e d r e i g e n . Gy-
d i e i k e r b i j haalde
-
c o n s t a t e e r d e d a t , maar voegde
e r a a n t o e d a t h e t nog mee kan v a l l e n . Het z i j n w e l u r e n van g r o t e beproeving.
I k hoorde d a t G o r t e r n a a r h e t B i s o n p a r k
-
h e t verzamelpunt
w e e s t e n weer h e e l h u i d s i s teruggekomen. Onze e v a c u é
-
-
i s ge-
d e h e e r Luyten
-
zag
op d e N a s s a u l a a n t 60 mannen omringd door D u i t s e r s met honden wegmarcheren. Oudegeest v e r t e l d e d a t h e t B i s o n p a r k v o l mannen s t o n d . Een b u u r m e i s j e had d a a r a l e e n l a n g e r i j mannen z i e n s t a a n d i e "goed
gekeurd" waren.
Mijn
vrouw moet v o o r l o p i g h e t bed houden, i k b l i j f op h a a r kamer, de moeders en s c h o o n z u s t e r s z u l l e n h e t huishouden t r a c h t e n t e b e r e d d e r e n . De h e e r Harkema
i s b l i j k b a a r weer v r i j g e l a t e n . B i j Van d e r Mersch z i j n z e b i j d e r a z z i a h e t
'rauis b i j n a c i e t b i n n e n g e w e e s t . Wel v r o e g e e n v a n de s o l d a t e n wat d a t op d i e p l e i n e n v o o r e e n i n s t e l l i n g was, waarop mevrouw antwoordde d a t h e t de Evangelische Broedergemeente b e t r o f .
Ze k r e e g t o t antwoord d a t d e s o l d a a t
e e n g e l o v i g C h r i s t e n was e n h e t ook n i e t p r e t t i g vond d a t h i j d e p l i c h t had dit
te
doen.
Mijn
e c h t g e n o t e had
tegenover
de huiszoekende
s o l d a t e n de
" v e r l a t e n vrouw" g e s p e e l d . Met G o r t e r s h u i s b e l d e i k om t 5 u u r en h o o r d e dat Gorter
daar
Kruis-mensen
vrij
tot
3 u u r b e z i g was
t e krijgen.
geweest
om
i n het
B i s o n p a r k Rode
Voor e e n g r o o t d e e l was d i t g e l u k t
(onder
a n d e r e v o o r d e h e e r K i t s v a n d e keuken op h e t Z u s t e r p l e i n ) , v o o r e e n a n d e r deel
echter n i e t
(bijv.
v o o r Kraaikamp,
pelotonscommandant
bij
de t r a n -
s p o r t c o l o n n e ) . G o r t e r was doodop e n was n . b . op h e t o g e n b l i k b e z i g met opereren. Het w a s d r o e v i g t e vernemen d a t ook e e n l i d d e r B r o e d e r g e m e e n t e z i c h b l i j k b a a r met d e j a c h t op N e d e r l a n d e r s had b e z i g g e h o u d e n .
OP BEVEL der Duitsche Weermacht moeten zich alle mannen in den leeftijd van 17 t o t 50 jaren t e r uitvoering van graafwerkzaamheden melden. Hiervoor moeten alle mannen van dezen leeftijd zonder verdere oproeping onmiddellijk op straat gaan staan. Vrouwen en kinderen moeten in de huizen blijven. Diegene, die bij huisvisitatie nog i n huis w o r d t aangetroffen, w o r d t bestraft. BEWIJZEN V A N VRIJSTELLING van burgerlijke o f militaire instanties moeten t e r contrôle worden meegebracht. De bewijzen ontheffen niet van den aanmeldingsplicht.
Er moeten worden meegebracht t warme kleeding, stevige schoenen, dekens, eetgerei, mes, v o r k en lepel. Meegebrachte fietsen blijven in het bezit van den eigenaar.
I
De dagelijksche vergoeding bestaat uit goeden kost, rookartikelen en vuf galden, Het verlaten van de gemeente is voor alle bewoners verboden,
Bij poging tot vlucht wordt geschoten.
DE LAATSTE LOODJES Zondag 29 o k t o b e r
E r i s wel h e e l wat v e r a n d e r d .
I k b r a c h t v e i l i g h e i d s h a l v e de n a c h t met onze
e v a c u é Luyten op d e v l i e r i n g d o o r .
En dan de g e h e l e dag v e r d e r i n h u i s .
Gelukkig maakt m i j n vrouw h e t goed, moet a l l e e n p l a t op h a a r r u g b l i j v e n l i g g e n . Mijn moeder d o e t vandaag h e t huishouden. Het i s e r g s t i l vanmorgen. Wel wat nieuws o v e r de dag van g i s t e r e n . Neef J a n v a n d e r Valk i s g i s t e r e n o c h t e n d , t e r w i j l h i j v o o r e e n a a r d a p p e l h a n d e l i n de r i j s t o n d , weggehaald e n n i e t meer t e r u g g e k e e r d ; h i j z a l wel e r g e n s a a n e e n t a n k g r a c h t moeten s p i t t e n . Over d e p l a a t s waar d i e Z e i s t e n a r e n a a n h e t werk worden g e z e t doen v e l e g e r u c h t e n de ronde. E r wordt gesproken o v e r Zwolle, maar ook o v e r e e n t a n k g r a c h t van Ede n a a r h e t I J s s e l m e e r .
I n h e t B i s o n p a r k z a t de r e v o l v e r
g i s t e r e n l o s i n de h o l s t e r . Rondom s t o n d e n o v e r a l h u i l e n d e vrouwen en k i n deren.
Ook H a t t i s n i e t teruggekomen.
mevrouw O o s t e r v e e n nog op bezoek.
Even n a d e middag kwam G o r t e r e n
Ofschoon G o r t e r g i s t e r e n a l gedaan had
gekregen d a t h e t Rode K r u i s - p e r s o n e e l
zou worden v r i j g e s t e l d , werd op h e t
l a a t s t t o c h nog e e n r i j geformeerd e n z i j d i e e r h e t " j o n g s t " u i t z a g e n werden e r u i t g e z o c h t om t e " a r b e i t e n " .
Daaronder v i e l e e n a a n t a l van de b e s t e
l e d e n o n z e r c o l o n n e : Kraaikamp, P . v a n Velzen e n Van Pi-ggelen.
Maandag 30 o k t o b e r
Nog a l t i j d o n r u s t , nu o v e r e v e n t u e l e " v e r v o l g - r a z z i a ' s " . cretariaatswerk b i j
Gorter hervat.
Het was d r u k ;
Vanmorgen h e t s e -
ditmaal vele ongeruste
f a m i l i e l e d e n v a n z a t e r d a g weggevoerden, d i e v e r w a c h t e n d a t h e t Rode K r u i s i n s t a a t z a l z i j n hun zoon of e c h t g e n o o t t e r u g t e b r e n g e n . V e r s c h i l l e n d e n kwamen met b r i e f j e s v a n a r t s e n d a t de b e t r o k k e n e z i e k was g e w e e s t , n e t was geopereerd enz.
Het i s t r e u r i g , a f s c h u w e l i j k ,
d a t j e d a a r n i e t s aan k u n t
doen! Een jonge vrouw, d i e o v e r 14 dagen e e n baby v e r w a c h t , v r o e g me m o e i t e t e doen h a a r o u d e r s u i t Beekbergen t e doen komen, nu z e n a h e t wegvoeren van h a a r man g e h e e l a l l e e n i n h u i s i s . Ook d a a r i s
-
helaas
doen. Mevrouw O o s t e r v e e n zag z i c h gedwongen h a a r a f d e l i n g t e toelpop
-
-
- weinig
aan t e
ondanks d e gro-
t e s l u i t e n omdat h e t g r o o t s t e d e e l v a n h e t p e r s o n e e l n i e t was
opgekomen. Volgens b e r i c h t e n wordt vandaag B i l t h o v e n op mannen a f g e v i s t en waren z e g i s t e r e n i n D r i e b e r g e n . Vanmiddag e e n p r o t e s t b r i e f n a a r Den Haag g e s c h r e v e n wegens h e t
wegvoeren van
15 Rode K r u i s - t r a n s p o r t c o l o n n i s t e n .
Gelukkig was de gynaecoloog vandaag t e v r e d e n
o v e r m i j n vrouw.
Vanavond
s l o e g de buurman a l a r m ; d u i t s e m i l i t a i r e n waren weer op de p l e i n e n g e s i g n a l e e r d . A l s de wind weer n a a r de v l i e r i n g samen met onze e v a c u é . Toen even l a t e r onze " i n t e n d a n t " De Jong nog a a n d e d e u r kwam om m i j e e n " ~ a h r b e f e h l " v o o r e e n nieuw
a ode
ruis-voedselscheepje" t e doen t e k e n e n , moest i k d a t
i n h e t h a l f d u i s t e r op de v l i e r i n g doen. Ditmaal b l e e k h e t a l a r m g e l u k k i g l o o s t e z i j n en na e n i g e t i j d v e r t r o k k e n we weer n a a r l a g e r e r e g i o n e n . Over i g e n s waren e r vandaag g e r u c h t e n d a t e r morgen geen brood meer zou z i j n .
Dinsdag 31 o k t o b e r
Vandaag h e e t h e t weer d a t i e d e r g e z i n morgen e e n f i e t s op l u c h t b a n d e n z a l moeten i n l e v e r e n , t e r w i j l b i j n i e t - i n l e v e r i n g
e e n C.S.-huiszoeking
z a l vol-
gen. N i e t minder dan 600 mannen, d i e a l s e v a c u é ' s h i e r i n s c h o l e n en dergel i j k e waren g e v e s t i g d z i j n z a t e r d a g o p g e p a k t ; i n t o t a a l b e l i e p de mensenr o o f 3200 mannen. W i j werken a l s Rode K r u i s op h e t o g e n b l i k i n e e n s f e e r van volkomen o n z e k e r h e i d e n v o o r t d u r e n d komen e r nog nieuwe groepen v l u c h t e l i n g e n a a n . Vandaag v e e l op t w e e w i e l i g e k a r r e n , b l i j k b a a r a f k o m s t i g u i t Noord-Limburg
en v i a d u i t s g e b i e d h i e r h e e n gekomen.
O v e r i g e n s wel goede
f r o n t b e r i c h t e n u i t B r a b a n t e n Zeeland. S l i e p v a n n a c h t nog op d e v l i e r i n g .
Het s c h i j n t d a t d e t r e i n , d i e d e u i t
Z e i s t weggevoerde mannen van Amersfoort n a a r Ede moest b r e n g e n onderweg i s b e s c h o t e n en d a t d a a r b i j e n k e l e n nog d e g e l e g e n h e i d hebben gehad t e o n t snappen. Tussen H a r l i n g e n en Zevenaar z i j n nu a l h e e l wat p l a a t s e n genoemd a l s bestemming d e r z e i s t e r d w a n g a r b e i d e r s , maar niemand weet e r h e t r e c h t e v a n . Vanmiddag e e n p a a r vrouwen van weggevoerde o u d - o n d e r o f f i c i e r e n zoek met e e n door D.H.
op be-
Blotkamp, e e n o u d - o n d e r o f f i c i e r u i t S o e s t e r b e r g , d i e
i k wel ken, opgesteld r e k e s t .
Ze v e r z o c h t e n me hen met d a t r e k e s t b i j de
Ortskommandant t e i n t r o d u c e r e n . I k kan d e mensen e c h t e r t o t m i j n s p i j t n i e t helpen.
Rode K r u i s - p e r s o n e e l
en j e u g d i g e
Broedergemeente-leden
s l a p e n op
h e t Z u s t e r p l e i n a c h t e r e n op z i j van e e n v l i e r i n g i n h e t Z u s t e r h u i s en ook o n d e r d e v l o e r van d e k e r k . I k b r e n g d e n a c h t ook weer op de v l i e r i n g d o o r .
Woensdag 1 november
De n i e u w s t e "oekaset' v o o r onze Rode K r u i s - t r a n s p o r t e n b e h e l s t d a t de a u t o ' s n i e t v e r d e r dan 20 km v a n u i t Z e i s t mogen r i j d e n en d a t v o o r l a n g e r e t r a j e c t e n d o o r de " B e a u f t r a g t e t ' i n U t r e c h t g e t e k e n d e " F a h r b e f e h l e t ' n o d i g z i j n .
Daarover weer g e b e l d met h e t h o o f d b e s t u u r . En nu r a a k t ook mevrouw O o s t e r v e e n s magazijn u i t g e p u t , zamelen. We z u l l e n
-
t e r w i j l a l l e kerkgenootschappen v o o r z i c h z e l f i n -
a l s h e t dan n i e t a n d e r s kan
-
d e r e s t e n van onze voor-
r a a d maar o n d e r hen v e r d e l e n , met v e r z o e k om dan ook de n i e t - k e r k e l i j k e n t e bedenken.
Daarover w i l mevrouw O o s t e r v e e n ,
i n o v e r l e g met de h e e r K i t s ,
morgen nog met de k e r k e l i j k e h e r e n v e r g a d e r e n . Vanmiddag nog bezoek van e e n postbode, 11
d i e a l l e m o g e l i j k e m o e i t e d o e t om i n c o n t a c t t e komen met de
spitters"
e n d a a r v o o r ook h e t Rode K r u i s w i l i n s c h a k e l e n .
I k b e l d e Den
Haag o p , maar men had op h e t h o o f d b e s t u u r z e l f s b e r i c h t gekregen d a t e r n i e t s voor d e z e mensen mag worden gedaan. N i e t t e m i n s t e l t h e t h o o f d b e s t u u r pogingen i n h e t werk om nog i e t s t e b e r e i k e n . Wanneer we d e g e r u c h t e n mogen g e l o v e n z i j n d e E n g e l s e n op 4 p l a a t s e n o v e r de Bergse Maas en t r e k k e n de D u i t s e r s t e r u g op de benedenloop van de Waal. Vanavond v e r t e l t mevrouw Oost e r v e e n , d a t e e n man u i t Houten, d i e z e i n U t r e c h t o n t m o e t t e , h a a r had gezegd d a t i n l a a t s t g e n o e m d e p l a a t s a l e e n h a l v e m e t e r w a t e r s t o n d . Inundaties?
Donderdag 2 november
Geruchten d a t g e h e e l Walcheren v a n D u i t s e r s zou z i j n g e z u i v e r d . S l i e p vann a c h t weer i n m i j n e i g e n b e d , a l l e a l a r m e r e n d e b e r i c h t e n o m t r e n t C.S.-huiszoekingen e n z .
ten s p i j t .
De " s p i t t e r s "
z i j n b l i j k b a a r i n Arnhem i n een
schoolgebouw en a a n d e o v e r k a n t v a n d e I J s s e l i n Duiven o n d e r g e b r a c h t . B l i j k b a a r hebben e n k e l e n k a n s g e z i e n v a n d a a r t e o n t s n a p p e n . Vanmiddag een v e r g a d e r i n g met v e r t e g e n w o o r d i g e r s van de d i a c o n i e ë n t e n h u i z e van K i t s op h e t Z u s t e r p l e i n . De hervormde d i a c o n i e , d i e z e l f w i l i n z a m e l e n en u i t d e l e n , werd e r i n h e t nauw g e d r e v e n . Morgen z a l z e b e r i c h t e n o f z e zonder r e s e r v e e n met u i t s c h a k e l i n g v a n d e e i g e n i n z a m e l i n g de c o l l e c t e v a n h e t Rode K r u i s a a n b e v e e l t e n ook de e i g e n i n z a m e l i n g s t a a k t . Op h e t Z u s t e r p l e i n s t a a n v e e l tweewielige
boerenkarren
Mook. Zag e r e e n k l e i n
-
uit
Noord-Limburg:
mensen u i t
-
i n e e n hok meegevoerd
d i e omgeving v e e l v e r w o e s t .
d e omgeving van
varkentje b i j .
E r is i n
B i j G o r t e r o n t v i n g i k i n de l a t e namiddag nog
een echtgenote van een " s p i t t e r "
d i e p e r f i e t s h a a r man i n Arnhem had be-
z o c h t . Ze h e e f t h e t p l a n z a t e r d a g weer t e gaan e n z a l dan wat v e r b a n d meenemen, waarom onze ben g e v r a a g d .
-
a l s " s p i t t e r s " weggevoerde
-
t r a n s p o r t c o l o n n i s t e n heb-
Ze k o e s t e r t bovendien h e t voornemen h a a r zoon t e g e n K r a a i -
kamp, onze v r i j w e l o n m i s b a r e colonne-ploegcommandant,
i n t e r u i l e n . I k zond
G o r t e r s zoon J o a n nog n a a r Fem, de vrouw van weggevoerde n e e f J a n v a n d e r
V a l k , om h a a r e e n b r i e f
t e doen s c h r i j v e n , d i e dan ook a . s .
z a t e r d a g kan
worden meegezonden.
V r i j d a g 3 november
De a l s z i e k e " s p i t t e r t t u i t Arnhem o n t s l a g e n h e e r Wurth d e e l t i e t s mee o v e r het
Rode K r u i s - p e r s o n e e l .
De weggevoerde t r a n s p o r t c o l o n n i s t e n
deden z i c h
v o o r a l s v r i j w i l l i g e r s en v e r l e n e n nu a l l e r l e i h u l p en b i j s t a n d . Ze z u l l e n d a a r d o o r m i s s c h i e n g e l e g e n h e i d k r i j g e n om b i j b e u r t e n v e r l o f t e nemen. De s p i t t e r s z i j n op v r i j g e v a a r l i j k e p l a a t s e n t e w e r k g e s t e l d , o . a . kade.
a a n de R i j n -
H i e r en d a a r onder e n g e l s v u u r . Tengevolge van e e n e n a n d e r z i j n e r
a l e n k e l e gewonden. Veel e t e n k r i j g e n ze n i e t en v a a k moet e r u r e n g e s t a a n en gewacht worden. Het m o o i s t e i s nog d a t de d u i t s e a u t o r i t e i t e n t e r p l a a t s e e e r s t n i e t w i s t e n wat met h e n t e b e g i n n e n . De " O r g a n i s a t i o n Todt" droeg hen t e n s l o t t e o v e r a a n de " K r e i s l e i t e r d e r N.S.D.A.P.".
Tot onze g r o t e v o l -
d o e n i n g h e e f t de hervormde d i a c o n i e d e handen nu i n de s c h o o t g e l e g d en s c h r i f t e l i j k b e l o o f d n i e t meer t e z u l l e n u i t r e i k e n ,
een e n ander i n h e t
v e r v o l g a a n h e t Rode K r u i s o v e r l a t e n d . Vanmorgen deed p l o t s e l i n g h e t l i c h t h e t weer. B l i j k b a a r moet Van Wees e n Weiss weer worden a a n g e s l o t e n en d a a r mee k r e e g h e t g e h e l e b l o k weer l i c h t . De vreugde duurde n i e t l a n g . Ogenb l i k k e l i j k werden we i n d i v i d u e e l weer a f g e s l o t e n . Na e n i g g e p r u t s e n h u l p van d e evacué l u k t e h e t op c l a n d e s t i n e w i j z e en met v e r b r e k i n g van h e t zeg e l t o c h weer wat l i c h t t e k r i j g e n .
Erg v o o r z i c h t i g d i e n e n we wel t e z i j n ;
trouwens h e t e n k e l e lampje d a t we d u r v e n t e g e b r u i k e n i s n i e t h e t belangr i j k s t e voordeel, a a n t a l apparaten
h e t g a a t v o o r a l om h e t weer b e s c h i k b a a r komen van een (kacheltje,
kookplaatje,
moet v o o r t d u r e n d h e t bed houden,
elektrische ketel).
Mijn vrouw
maar v o e l t z i c h g e l u k k i g v r i j goed. We
h u i z e n nu a a n de a c h t e r z i j d e v a n de b o v e n v e r d i e p i n g ,
wat n i e t o n g e z e l l i g
i s . Horen s t e e d s meer o m t r e n t f a m i l i e l e d e n en bekenden d i e a l s " s p i t t e r s "
z i j n o p g e p a k t , Nu en dan b r e n g t iemand e e n b r i e f i n d e hoop d a t d e z e v i a h e t Rode K r u i s Arnhem z a l b e r e i k e n . Mevrouw O o s t e r v e e n b e r e i d t nu de d e r d e e n l a a t s t e i n z a m e l i n g v o o r . Een d o o r m i j d a a r t o e g e s c h r e v e n p a m f l e t z a l i n
10.000 exemplaren worden g e d r u k t . I n de namiddag werd a a n g e p l a k t d a t morgen a l l e h e r e n f i e t s e n moeten worden i n g e l e v e r d . De p r o c l a m a t i e was o n d e r t e k e n d d o o r d e N.S.B.-loco-burgemeester v l i e r i n g i n veiligheid gebracht.
J . v a n d e Weerd.
Onze
f i e t s e n n a a r de
Z a t e r d a g 4 november
Op h e t oude p o l i t i e b u r e a u z i j n g i s t e r e n 13 goede f i e t s e n i n g e l e v e r d ,
een
"mooi r e s u l t a a t " ! F i e t s t e vanmorgen n a a r s t a t i o n D r i e b e r g e n . De overweg b i j d e s t r a a t w e g i s b u i t e n g e b r u i k e n i k moest v i a de Odijkerweg r i j d e n . Het h o u t e n s c h o t e n de g e d e e l t e l i j k e o v e r k a p p i n g van h e t ? e p e r r o n , d i r e c t acht e r de
luchtbrug z i j n vernield.
A l l e p l a n k e n l i g g e n d a a r u i t e l k a a r , de
e l e k t r i s c h e bovenleiding i s verwoest, de luchtbrug uitgebrand en a l l e r u i t e n van h e t s t a t i o n s g e b o u w z i j n k a p o t . E r i s h i e r b l i j k b a a r e e n t e zware
-
-
niet a l
bom neergekomen.
V e r d e r g e r u c h t e n o v e r komende h u i s z o e k i n g e n n a a r f i e t s e n e n d e kans d a t e r nog e e n s 200 mannen z u l l e n worden o p g e p a k t . Maar ook nog v e e l s t e r k e r e v e r halen:
Duiven zou d o o r d e E n g e l s e n z i j n v e r o v e r d en de N e d e r l a n d e r s d i e
daar "spitten"
-
o.a.
pelotons-commandant
u i t w i e n s f a m i l i e d i t b e r i c h t kwam
-
van h e t Rode K r u i s Van Velzen,
zouden nu a a n de e n g e l s e k a n t s t a a n .
Met d e g a s v o o r z i e n i n g s c h i j n t h e t ook op e e n e i n d t e l o p e n , d e v o o r r a a d zou nog maar v o o r een week t o e r e i k e n d z i j n .
Neef Van Dorp e n z i j n vrouw v e r -
t r o k k e n g i s t e r e n n a a r Rheden. Een c o l l e g a had h e t b e r i c h t doorgegeven d a t hun d a a r wonende
zwager h o o g s t w a a r s c h i j n l i j k i s g e f u s i l l e e r d .
Een n o g a l
r i s k a n t e onderneming!
ik dank u! De kleine schoolh !
=?&
Zei&
.
van dankbaarbesoìking van
Evacuée.. .l ,,Ja meneer, viuchteUng Bennekom zullen we toch we hebben niets meer, ons huis maar haìen. Lieve, goeie fs verbrand,,. we, moeaten des moèten verwarmt zoo. boerin die 0x18 soep gd. Wn nachta met v~jfkinderen ineens eerste ILsbt kt o m esli paradijs. Dat traan na al die weken er dj, ZW maar het boa& in; heb jij gezien! Maar in Benne- m mem&en z f i e e l VOO? en he ben toen nog een weeb kom mogen Ie over hebbern. doet fe blij niet blijven. in den kelder van een andere Dui naar Miar in Ede villa geleefd zonder licht %*arcie vriendin. we niet blijven. Daar delijk zonder water zonder brood", mogen komt opzoeken, di omzitten de m d e n i n een Zoo hoor ik mezelf dat den ,adat m weet wat je ver oren heelen d a 5 verteilen, teg-en school al 3 dagen te wachten om hebt. en het Wkt haast om je E e aaid P worden distributiearn tenaren en wm- ! eeren, dat je zelt ma& oe= weGdäñnag verder? keliers. en echt blij We kùnnen niet mesr. Me En ik kijk op eruimd, zooals %e! Laat me Bevolking van Ze bijna al die vlu&telingen, want u namena die vele duizenden we leven no mogen danken. U kunt zeif niet Maar in %n nacht, h des bevroeden hoeveel goed ge gelangen, donkeren nacht a n daan hebt door uw ontvan mijn oogen wijd open van ontBePo m aist. #Gzetting en s t r a k ericht op al het cm iijtibehoud dat vreeselijte #at ik weer a l l a doorleven moet ronder het toch PM h m niet dat ge dit zeil te M e n . moe - ondervinden, maar h t . uit je h u 4 den nacht F C - p p h - d d rio &nime&a deze oorlog, e bosch in. Waarheen? Ze- ho t* waaraan wij d e n schuld zijn, i n S c h ker. we hadden voor aiim aeona dit eleerd hebben: dat we we het vergeteh zorgd ab ieder ander, maar het I d m Ueve behulpzaamhdd van eerst fmr een kelder heen komt m heel heel anders dan die jon e menschen van het moeten gpan om het ede in je gedacht had. het juiste &t te zien$ -e&-*dank*: Hoe doorleef ik des nachg die hartelíjke ontvangst b k A D d het weer dien angst om de vijf zust,nplein. Lesturgeon. We* -%$de kinderen! De verscheurdheid m l t er uit uw witte her fel
-
--
-
%k.
%
p!
' t*$>
%
&TT
&-"e,
Maandag 6 november
Een h e l d e r e
dag en d u s weer v l i e g t u i g e n i n d e l u c h t .
Ploegcomrnandanten
Kraaikamp en Aikema, t o t d i n s d a g met " v e r l o f " van h e t arnhemse " s p i t t e r s front",
v e r t e l l e n d a t de t o e s t a n d d a a r n i e t r o o s k l e u r i g i s . Met 500 man
wordt i n één s c h o o l g e b i v a k k e e r d ; e r i s w e i n i g s t r o v o o r l i g g i n g , om h a l f 6 h e e t h e t o p s t a a n e n e r wordt g e d e e l t e l i j k onder g r a n a a t v u u r O o s t e r b e e k ) gewerkt.
( R i j n k a d e en
' s Avonds i s men om 6 u u r l h a l f 7 weer t e r u g . Het Rode
K r u i s v e r z o r g t de z i e k e n ,
s n i j d t de boterhammen e n z .
Ook G o r t e r had nog
b e r i c h t e n d a t Duiven i n e n g e l s e handen zou z i j n en d a t e r een nieuw o f f e n s i e f i n d e omgeving van Arnhem zou z i j n begonnen. Kraaikamp en D . van Velzen weten e c h t e r van d i e "Duivenf'-geschiedenis n i e t s a f . Morgen g a a n Aikema en Kraaikamp t e r u g met e e n k l e i n e l u x e Rode K r u i s - a u t o en z u l l e n dan medicamenten, v e r b a n d , helmen, w i t t e j a s s e n , o v e r a l l s en b r i e v e n meenemen. Ondanks a l l e s t o c h weer w i l d e g e r u c h t e n o v e r o f f e n s i e v e n b i j Arnhem met d u i z e n d e n p a n t s e r w a g e n s en b i j Ede afgeworpen l u c h t l a n d i n g s d i v i s i e s . Zeker i s d a t z a t e r d a g de b o e r d e r i j v a n Van G i n k e l d o o r een bom g e t r o f f e n
brand g e r a a k t i s . Maar t o c h
..... De
en i n
b e r i c h t e n o v e r e e n begonnen o f f e n s i e f
nemen t o e . Men g a a t zo v e r t e v e r t e l l e n d a t Arnhem weer i n e n g e l s e handen zou z i j n . We maken ons e r n s t i g e z o r g e n o v e r de " s p i t t e r s w . P r a c h t i g i s d a t d i e honderden mensen i n hun s c h o o l t e Arnhem f 1100,-- b i j e e n b r a c h t e n voor h e t Rode K r u i s i n Z e i s t . I n e e n tweede s c h o o l zou nog f 600,--
z i j n ingeza-
meld. G o r t e r k r e e g vanmiddag t e l e f o n i s c h v a n de d i r e c t r i c e v a n h e t z i e k e n h u i s b e r i c h t d a t e e n z u s j e van e e n b i j hem g e ë v a c u e e r d e v e r p l e e g s t e r u i t Bennekom, e n eveneens v e r p l e e g s t e r , t i j d e n s e e n bombardement op d e spoorwegen i n U t r e c h t , w a a r b i j ook de n e u r o l o g i s c h e k l i n i e k van h e t Acad. Ziekenh u i s werd g e t r o f f e n , i s omgekomen. Vanavond v o o r t d u r e n d overkomende v l i e g t u i g e n . De gynaecoloog i s o v e r m i j n vrouw t e v r e d e n , z e mag nu wat meer op.
Dinsdag 7 november
Voor hun v e r t r e k n a a r Arnhem kwamen vanmorgen Kraaikamp e n Aikema l a n g s . Ze weten n i e t z e k e r of
z e d a a r z u l l e n aankomen, want de g e r u c h t e n o v e r e e n
e n g e l s e a a n v a l i n d i e b u u r t b l i j v e n aanhouden.
D a a r n a a s t waren e r v e r -
s c h i l l e n d e vrouwen, d i e op a l l e m o g e l i j k e m a n i e r e n w i l l e n p r o b e r e n met hun weggevoerde mannen i n v e r b i n d i n g t e komen. Een s t e e d s h a r d n e k k i g e r g e r u c h t d o e t d e r o n d e d a t woensdag of donderdag weer r a z z i a ' s op mannen z u l l e n worden gehouden. De b r o n s c h i j n t h e t p o l i t i e b u r e a u t e z i j n en d a t i s m e e s t a l
beerouwbaar. O n p l e z i e r i g d a t vanmorgen d r i e m a a l e e n "P.U.E.M."-man d e u r was. en/of
a a n de
De e v a c u é ' s hebben hem l a t e n b e l l e n . Komt h i j de m e t e r s opnemen
de z e g e l s c o n t r o l e r e n ? We gaan t e n d e z e n i e t v r i j u i t , v a n d a a r h e t
g e s l o t e n houden van d e d e u r .
Vanmiddag komt z e l f s min of meer o f f i c i e e l
door d a t morgennacht e r n s t i g met
r a z z i a ' s moet worden gerekend.
Z a l dus
m i j n t o e v l u c h t vanavond maar weer op de v l i e r i n g zoeken. Genoeg d a a r v a n : d e Z e i s t e n a r e n i n Duiven werken i n h e t Loo, e e n b u u r t s c h a p aan de R i j n t u s s e n W e s t e r v o o r t en Pannerden. Ze z i e n d a a r d e Engelsen d i r e c t a a n de o v e r k a n t en worden b i j t i j d en w i j l e b e s c h o t e n . vrouwen h e n nog b e z o c h t .
Via h e t Lathumse v e e r hebben e n k e l e
Vanmorgen had e e n j u f f r o u w nog h e t p l a n om o v e r
O t t e r 1 0 e n D i e r e n a a n de o v e r k a n t v a n d e I J s s e l t e komen om h a a r man t e helpen ontvluchten.
Enkele " s p i t t e r s "
z i j n i n d e r d a a d v a n u i t Duiven ontko-
men. En nog maar s t e e d s h e t nu wat dwaze g e r u c h t d a t h e t p l a a t s j e i n e n g e l s e handen zou z i j n . Hoorde nu d a t h e t bombardement g i s t e r e n t e U t r e c h t beh a l v e h e t m e i s j e Z i j l s t r a ook a a n e e n p a a r a r t s e n h e t l e v e n h e e f t g e k o s t . De n e u r o l o g i s c h e en c h i r u r g i s c h e k l i n i e k werden g e t r o f f e n .
I n de l a a t s t e
sprongen a l l e ramen i n d e o p e r a t i e z a a l , waar j u i s t werd g e o p e r e e r d , a l opererende
t r o k men
toen
naar
d e gang.
Het
aantal
patiënten-slachtoffers
s c h i j n t mee t e v a l l e n .
Woensdag 8 november De a u t o n a a r Arnhem i s v a n n a c h t om c a 1 u u r teruggekomen, na de g o e d e r e n t e hebben a f g e l e v e r d e n Kraaikamp e n Aikema t e r p l a a t s e t e hebben a c h t e r g e laten.
V e r h a l e n o v e r o f f e n s i e f b i j Arnhem e n Duiven z i j n volkomen u i t de
l u c h t g e g r e p e n . Een t r a g i - k o m i s c h v e r h a a l van de K r i t z i n g e r l a a n .
Een bewo-
n e r had d a a r e e n t o n i n de grond g e g r a v e n , w a a r i n h i j b i j de r a z z i a ' s van
28 o k t o b e r was gekropen. Het d e k s e l werd e r boven opgelegd e n e e n e n a n d e r met zand b e s t r o o i d . Toen h i j e c h t e r e e n t i j d j e zo g e z e t e n had k r e e g h i j h e t benauwd e n i n d e mening d a t z i j n vrouw p a s s e e r d e r i e p h i j om a s s i s t e n t i e . Het waren e c h t e r d e D u i t s e r s , d i e o g e n b l i k k e l i j k r i e p e n :
"Kommen S i e mal
heraus". Om h a l f 2 vanmiddag worden u i t e e n Rode K r u i s - a u t o met aanhangwagen a a r d a p -
p e l e n v a n h e t Rode K r u i s u i t Baarn ( N . B .
h e t scheepje u i t Friesland, v i a
Amsterdam d e Eem op n a a r Baarn g e l o o d s t , dank z i j onze " i n t e n d a n t " m r C . de Jong) g e h a a l d e n i n de k e l d e r van buurman Van R i j n ( B r o e d e r p l e i n 1 7 ) g e b o r gen. Het b l e e f o v e r i g e n s vanmiddag r u s t i g . Geweldige r e g e n b u i e n en h e t z i e l i g e g e z i c h t van d e doorweekte v l u c h t e l i n g e n op hun open k a r r e n met w i t t e v l a g g e n . G o r t e r i s met e e n timmerman b e z i g z i j n p a r k e t v l o e r op t e b r e k e n
t e n e i n d e d a a r o n d e r e e n en a n d e r weg t e b e r g e n . We pogen neef J a n van d e r Valk, d i e a l s s p i t t e r w e r k t , maar w e l e e n E.H.B.0.-diploma
bezit a l s trans-
p o r t c o l o n n i s t i n t e l i j v e n . D a a r t o e was i k met z i j n vrouw op d e c e n t r a l e v e r v o e r s d i e n s t i n h e t p o l i t i e b u r e a u . Een k l e i n p a k j e , met een Rode K r u i s armband e n e e n i d e n t i t e i t s k a a r t ,
z a l n a a r Arnhem meegenomen worden.
Het
hopen i s nu d a t h i j met h e t t r a n s p o r t van a . s .
z a t e r d a g t e r u g z a l kunnen
worden genomen a l s Rode Kruis-man
Zaterdag g a a t e r n l .
"met v e r l o f " .
een
g r o t e r t r a n s p o r t n a a r Velp om d a a r e n k e l e gewonden, waaronder zwaargewonden, n a a r Z e i s t t e vervoeren.
Het g r a n a a t v u u r h e e f t d a a r a l s l a c h t o f f e r s
gemaakt. Dood i s o . a . e e n e n i g s z i n s a c h t e r l i j k e jongen van de "Witte H u l l " . Een v e r p l e e g s t e r ,
d i e u i t Ede met e e n t r a n s p o r t i s meegekomen e n op h e t
Z u s t e r p l e i n werd t e w e r k g e s t e l d , h e e f t z i c h a l s e e n r e d e l o z e h y s t e r i c a o n t p o p t e n moest o n t s l a g e n worden. Het l e v e n wordt s t e e d s m o e i l i j k e r : De Z e i s t e r C o u r a n t k o n d i g t a a n d a t vanaf maandag a . s .
d e g a s l e v e r i n g wordt s t o p g e -
zet.
Geen gas meer Met in ang van 13 November zal e gasleverhg geheel worden stop gezet. Ter voorkoming van on evallen, wordt verzekerd gat het noodzakelijk is, de hoofdhanen der gasmeters, zoomede aiie in huis te bezigen gaskranen en kranen ten behoeve Wan waakvlammen of dagbrandera zorgvuldig te sluiten.
8
1
Donderdag 9 november Te Arnhem zijn 3 "spitters1'door granaatscherven of mitrailleurkogels omgekomen en verschillenden gewond. Jan van der Valk (overigens een sociaalgeograaf van professie) heeft blijkbaar de begrafenissen geleid, zo vertelt zijn vrouw Fem. De bommen, die het Acad. Ziekenhuis te Utrecht troffen, kostten 8 verpleegsters, 2 predikanten, 1 arts en 4 patiënten het leven, aldus een zuster van een der omgekomen verpleegsters. Wat er nog aan (textiel-), goederen bij Van Wees en Weiss aanwezig is, wordt op het ogenblik door de Duitsers weggehaald. Verder zijn de voedseltransporten voor het Rode Kruis van Baarn naar Zeist niet zonder incidenten verlopen. Eén auto, die niet geheel wit geschilderd was, werd onderweg door vliegtuigen in puin geschoten. Mr de Jong confereerde vanmiddag op ons bureau ten huize van Gorter over de nijpende problemen. De gemeente Zeist schijnt nog steeds niet aan voldoende aardappelen enz. te kunnen komen en a.s. maandag als er geen gas meer is, moeten de noodkeukens draaien. De pressie op het Rode Kruis om onze voorraden ter beschikking te stellen wordt groter. Is de "diagnose" noodsituatie nu al te stellen? We besluiten wat voor de gemeente te gaan doen, wanneer het gemeentebestuur ons rechtuit de moeilijke situatie schriftelijk te kennen geeft en daarbij in verband met de dreigende calamiteit om assistentie verzoekt. Geen gescharrel dus langs slinkse wegen, geen tegenwerking meer bij transporten (het was de heer De Jong nl. niet gemakkelijk gemaakt bij het verkrijgen van vervoermiddelen voor Baarn) enz. We wachten dus de stappen van het gemeentebestuur af. Het is nu eenmaal zo dat men voor het Rode Kruis meer over heeft dan voor de gemeente. Ook meer vertrouwen stelt in onze organisatie, dan in de overheid met een N.C.B.-er
als loco-burgemeester aan het hoofd. Bovendien is het door ons
embleem gedekte vervoer iets veiliger dan de transporten zonder het Rode Kruis. Het is overigens vandaag een regenachtige koude dag met zelfs wat natte sneeuw. De mevrouw die onlangs bij de schietpartij achter het Weeshuis in haar kamer in de Hogeweg-rotonde zwaar werd gewond is stervende, longontsteking is als complicatie opgetreden. Het ziekenhuis belde mij op met verzoek een familielid te waarschuwen. Vrijdag '10 november Vanmorgen bezoek van majoor Van Hulst, de evacuatiecommissaris. Hij kwam het afdelingsbestuur uitnodigen om aanwezig te zijn bij een plechtigheid
t e n gemeentehuize, waarin h i j a l l e personen
- namens d e z i e k e burgemeester s p r e k e n d
-
d i e hun h u l p b i j de e v a c u a t i e t o t d u s v e r hebben v e r l e e n d ,
z a l bedanken. Aldus meent h i j een p l a n n e t j e v a n d e N.C.B.-loco-burgemeester Van d e r Weerd, d a t ook i n d i e r i c h t i n g g a a t t e kunnen t o r p e d e r e n . We z u l l e n maandagmiddag aanwezig z i j n . Met een h e e l g e z e l s c h a p Rode K r u i s - " o f f i c i a l s " werd vandaag e e n bezoek a a n "Beukenhof",
d e c r è c h e en h e t k i n d e r t e h u i s voor
geëvacueerden a a n de Woudenbergseweg g e b r a c h t . Al-les i s k e u r i g i n g e r i c h t e n mevrouw O o s t e r v e e n h e e f t weer e e n s a l l e e e r van h a a r werk. Majoor Van H u l s t s p r a k ook nog e e n s o v e r de t h e o r e t i s c h e m o g e l i j k h e i d d a t Z e i s t zou moeten e v a c u e r e n . I n d a t g e v a l zouden l i j s t e n van p a t i ë n t e n i n z i e k e n - en r u s t h u i zen en van de d i v e r s e h u i s a r t s e n opgaven van i n v a l i d e e n b e j a a r d e p a t i ë n t e n t e r b e s c h i k k i n g moeten komen. D i t om t e b e g i n n e n . Hoe we a a n vervoersmiddel e n voor 40.000 p e r s o n e n moeten komen b l i j f t voorshands e e n r a a d s e l . O v e r i g e n s : a l l e s i s nu v r i j w e l c l a n d e s t i e n . E i g e n l i j k h o o r i k onder de " s p i t t e r s " i n Arnhem ( s l a a p nu a l weer d r i e n a c h t e n op de v l i e r i n g ) ; e l e k t r i s c h l i c h t o n t f u t s e l e n we aan de P.U.E.M.,
g a s hebben we s t r a k s n i e t meer, c l a n -
d e s t i e n k o c h t e n we een b e e t j e h o u t . Op m i j n vrouws "moedern-bonnen,
d.w.z.
bonnen voor zwangeren, kun j e i n de p r a k t i j k v r i j w e l n i e t s k r i j g e n . We z u l l e n gaan koken op e l e k t r i s c h e p l a a t j e s e n nu e n dan de k a c h e l wat gaan aanmaken.
I n p r i n c i p e b e s l u i t e n we n i e t v ó ó r 1 december t e gaan s t o k e n . De
b r o o d r a n t s o e n e n s c h i j n e n ook a l weer t e worden ingekrompen ( n a a r men z e g t 1 brood p e r man i n de week m i n d e r ) .
I k maakte vanavond z u s t e r B u r g e r ,
onder de e v a c u é ' s op "Oostereng" w e r k t ,
die
v r i j om a s s i s t e n t - l e i d s t e r van de
c r è c h e "Beukenhof" t e worden.
Z a t e r d a g 11 november
Vanmorgen d e v e r v o e r s c e n t r a l e i n h e t oude p o l i t i e b u r e a u b e z o c h t . S t r a k s z a l d a a r e e n a u t o met aanhangwagen n a a r Arnhem v e r t r e k k e n om gewonde " s p i t t e r s " op t e h a l e n e n h e t was e r e e n d r u k t e v a n b e l a n g . Tot a c h t e r h e t nieuwe pol i t i e b u r e a u s t a a n d e a u t o ' s en aanhangwagens, a l l e van rode k r u i z e n voorz i e n , e n a l l e s t o c h min of meer "gammel".
G o r t e r s t a p t d a a r met z i j n helm
op vergenoegd rond: "Er g a a t weer wat gebeuren".
Ook Van Rossum l e e f t op nu
e r wat t e doen v a l t . N a t u u r l i j k i s ook J o h n i e B o l t i n i p r e s e n t en de h e e r Hendriks. z i t i n h e t rommelige k a n t o o r t j e a c h t e r de t e l e f o o n . Voor h e t v e r t r e k , d a t n i e t om 9 u u r maar e e r s t t e g e n 10 u u r p l a a t s v o n d , maakte i k een paar f o t o ' s .
Transportcolonne R.K. met auto en woonwagen (Boltini) gereed voor vertrek naar het evacuatiegebied. Voor het oude politiebureau aan de Maurikstraat, toen vervoerscentrale van het Rode Kruis. Het gaat hier om gewonde l1
spitters" in Arnhem op te halen.
Ponytax voor het vervoer van evacué's. R.K. transportcolonne voor het politiebureau aan de Maurikstraat, zaterdag 11-11-1944. De ponytax was eigendom van de heer Zoetmulder.
Bezocht per fiets vanmorgen nog een paar relaties in Utrecht. De spoorbomen in de stad zijn permanent omhoog en een bord vermeldt in het Duits dat de overweg onbewaakt is. De Maliebaan zit nog vol Duitsers, maar de vlaggen zijn gestreken. Op Lichte Gaard 8 moest ik vernemen dat mijn goede vriend Hooykaas sinds 5 weken als "spitter" naar Zevenaar is weggevoerd. 01: de terugweg moest ik in De Bilt omkeren, er werden bij de Biltse Hoek fietsen gevorderd. Bereikte Zeist dus via Oostbroek, Vollenhoven en de Noordweg. Op de vervoerscentrale nam ik een brief van de afd. Ede van het Rode Kruis in ontvangst. Er zaten allerlei vodjes papier met briefjes van spitters in, die ontvlucht waren, maar in Ede weer werden gepakt en nu in een paar villa's gevangen zitten. De bedoeling is dat die papiertjes doorgaan naar familieleden in Zeist en ik zal daarvoor zorgen. Hooykaas' studiemateriaal en zijn concept-proefschrift heb ik op zijn schriftelijk verzoek bij mij thuis in veiligheid gebracht. Vanmiddag was de bekende voedselproblematiek van de gemeente Zeist weer aan de orde. Een bespreking met "intendant" mr C. de Jong en penningmeester Van Haersma de With. De gemeente zal nu in een brief aan het Rode Kruis de moeilijkheden blootleggen. Verder moet er morgenmiddag om 3 uur met majoor Van Hulst en de heren De Jong en Fürster (van het garagebedrijf aan de Sanatoriumlaan, geldschieter van het Rode Kruis voor de voedselaangelegenheden) gesproken worden. Naar het schijnt wil de gemeente de evacuatiecommissaris kwijt. De majoor van zijn kant ambieert nu zo iets van een "voedsel-dictatorschap", waarbij hij, staande boven alles en allen, uit de Rode Kruis-voorraden aan de gemeente voedsel ter distributie aanbiedt. Het afdelingsbestuur wil deze aanbiedingen echter in eigen handen houden. We zullen het resultaat van de besprekingen morgen maar afwachten! Het is intussen erg dat we met ons weekrantsoen melk nu een maand zullen moeten toekomen. De hongersnood staat nu toch wel voor de deur. Zondag 12 november Gorter opgebeld en hem van de bespreking van vanmiddag op de hoogte gebracht. De toestand te Arnhem was meegevallen. Verder dan Velp waren ze wel niet gekomen, maar niet meer dan twee gewonden hadden ze meegebracht benevens een. paar zieken. Dat er 4 doden waren geweest viel natuurlijk niet te ontkennen. De keurende arts, Van Walsum, zou moeite doen Jan van der Valk, Hatt en Wisman vrij te krijgen in verband met hun gezondheidstoestand. Vanmiddag dan die "belangrijke" vergadering. Het is zover. Er is een brief op
komst van de gemeente, waarin officieel tegenover het Rode Kruis een soort noodkreet zal worden geslaakt. We zullen dan willen helpen, mits
......,
en
dan komen allerlei voorwaarden, o.a. de instelling van een soort "voedseldictator", die boven en buiten het gemeentebestuur staande de urgentie van bepaalde vragen der gemeente moet beoordelen en dan het Rode Kruis kan verzoeken in een of andere nood
-
voor zover mogelijk
-
te voorzien. Als "des-
sert" klachten over de bereidingswijze en hygiëne in de noodkeukens. Gorter vertelde me
-
bij het weggaan
-
nog allerlei geruchten over een komend of-
fensief, vernomen van een gewonde amerikaanse officier in het ziekenhuis te Velp. Mijn vrouw - en dit tenslotte
-
weer niet helemaal in orde, de gynaecoloog
zal morgen komen. Sombere dag, veel regen. Maandan 13 november Regen. De ziekenbonnen zijn ingetrokken, ook de kaart voor extra voeding voor "moeders in verwachting" zou ingetrokken zijn. Gynaecoloog Oudegeest vond Mia's toestand niet verontrustend. Verhalen van gisteren: De auto's hadden op de terugweg van Velp in Otter10 bandenpech. Toen ze daar bij een noodziekenhuis hadden gestopt en weer verder wilden rijden stond er iemand in burger langs de weg, die met een sterk amerikaans.accent vroeg of hij mocht meerijden naar Beekbergen. Dat ging niet, maar toen kregen ze het verhaal dat hij Amerikaan was van een hollandse moeder, bij Tiel was gevangen genomen, terwijl hij op partrouille was, maar in burgerkleren was ontvlucht. Uit Rotterdam zijn blijkbaar, zo hoorde ik vanmorgen, 15000 à 17000 mannen weggevoerd, die zaterdag in schuiten te Utrecht zijn aangekomen. De mannen waren er ellendig aan toe en stonden deels met hun voeten in het water. Afd. Utrecht van het Rode Kruis heeft hen nog van eten kunnen voorzien. Zuster Burger (van de "~eukenhof") had een colonne op de Amersfoortsestraatweg gezien. Ook deze mensen waren er slecht aan toe. Ze zouden zo bij de weg zijn neergevallen. Om 11 uur vanmorgen met Gorter op de "Beukenhof". Ook dr Giesberger kwam daar om de opzet van een kraaminrichting voor evacué's en vluchtelingen in huize "Zonneschijn" aan de Oranje Nassaulaan te bespreken. Van die bespreking kwam niet veel terecht, dat wil zeggen, we zullen de zaak voorshands aan gynaecoloog Oudegeest en mevrouw Oosterveen endosseren. Belangrijk was dat mevrouw Oosterveen nog eens nadrukkelijk waarschuwde tegen de figuur van onze ambitieuze evacuatiecommissaris, blijkbaar ook een zogenaamde "herverzekeraar" met niet al te beste papieren.
De b i j e e n k o m s t
-
met d a n k b e t u i g i n g e n t o t d o e l
-
d i e vanmiddag i n de r a a d -
z a a l van h e t gemeentehuis p l a a t s vond had een voor deze t i j d merkwaardig o f f i c i e e l k a r a k t e r . Majoor Van H u l s t s t o n d z i j n s p e e c h a f t e s t e k e n s t a a n d e t u s s e n de vrouw van b u r g e m e e s t e r V i s s e r e n de loco-burgemeester
Van d e r
Weerd en h e t was een en a l pluimen op d e h o e d e n s t e k e r i j van G o r t e r t o t a a n j h r Van Doorn t o e . Het g e h e e l duurde 3 k w a r t i e r . Daarna was e r nog e e n bes p r e k i n g t u s s e n Van H u l s t ,
Boogaard,
mevrouw Keers
(G.G.
en G.D.),
Van
Doorn, G o r t e r en m i j o v e r de voorshands nog z e e r o n w a a r s c h i j n l i j k e mogel i j k h e i d d a t Z e i s t zou moeten e v a c u e r e n . Mevrouw Keers z a l e e n l i j s t opmaken v a n d e p a t i ë n t e n i n z i e k e n h u i z e n
en s a n a t o r i a ;
de h u i s a r t s e n z u l l e n
deze l i j s t p e r i o d i e k moeten a a n v u l l e n met z i e k e n , g e b r e k k i g e n e n ouden van dagen u i t hun p r a k t i j k .
Deze 14-daagse
l i j s t e n z u l l e n o v e r l e g d worden aan
de h e r e n Rups en Van Veldhuyzen van de v e r v o e r s c e n t r a l e , d i e dan met hun v e r v o e r s c a p a c i t e i t v e r d e r kunnen gaan r e k e n e n . Verder z a l een v e r d e l i n g i n wijken,
a f d e l i n g e n en g r o e p e n d e r gemeente p l a a t s v i n d e n .
Elke g r o e p z a l
onder e e n l e i d e r z o v e e l m o g e l i j k b i j e l k a a r moeten b l i j v e n gedurende de t r e k ( w i j k 1000, a f d e l i n g 100, g r o e p 10 h u i z e n ) . Thuiskomend hoorde i k van G o r t e r s zoon Abgosse h e t v e r h a a l d a t z i c h twee v l u c h t e l i n g e n hadden gemeld en om e t e n hadden gevraagd. De e e n was u i t Hamburg, de a n d e r u i t Vught o n t s n a p t . De r u g van d e l a a t s t e was nog g e h e e l rauw v a n d e ondergane mishandel i n g e n . I n h e t b e g i n van de middag b e l d e nog Van Rossum u i t Bosch e n Duin. H i j h i n g e e n t r e u r i g b e e l d op van 6000 Rotterdammers d i e o v e r d e Arners-
f o o r t s e s t r a a t w e g i n de r i c h t i n g v a n Amersfoort marcheerden. V e r s c h i l l e n d e konden n i e t meer,
p a t i ë n t e n v i e l e n l a n g s de weg n e e r .
Sommigen b r a a k t e n
bloed.
Dinsdag 14 november
Weer h e t t r i e s t e b e e l d v a n d e r e g e n , d i e b i j stromen n e e r g u t s t . B i j G o r t e r l i g t de h e l e huiskamer o n d e r s t e boven wegens h e t opruimen van voorwerpen van waarde o n d e r d e p a r k e t v l o e r .
Mijn vrouw v e r h u i s t vandaag n a a r h a a r
o u d e r s op B r o e d e r p l e i n 2 9 , waar z e b e t e r d e v o o r g e s c h r e v e n s t r i k t e r u s t kan houden;
i k z a l de m a a l t i j d e n b i j m i j n moeder op Laan van Beek e n Royen 2
gaan g e b r u i k e n en t h u i s s l a p e n . O v e r i g e n s op h e t Rode Kruis-bureau b i j Gort e r vanmiddag r u s t i g .
Omstreeks 4 u u r kwamen o n g e r e g e l d e t r o e p e n d o o r de
D o n k e r e ( S 1 o t ) l a a n : Wagens, boerenwagens w a a r a c h t e r m o r t i e r e n werden v o o r t g e s l e e p t , e e n e n k e l e koe a c h t e r z o ' n wagen, dan weer e e n t r o e p j e s o l d a t e n . Een h a v e l o o s g e h e e l met e e n e n k e l e l i m b u r g s e k a r e r t u s s e n d o o r , waarop m i -
litairen. Ik hoorde dat deze troepen van Vianen terugtrokken en uit de Betuwe afkomstig waren. De Jong en Fürster kwamen vanmiddag en hadden weer allerlei moeilijkheden met de gemeente Zeist (de "smeekbrief" was gekomen, maar niet scherp omlijnd genoeg gesteld), de voedselcommissie (de heer Buys) en de provinciale voedselcommissaris (de heer Van Schelven).
De laatste heeft nu weer een
gevolmachtigde als "controleur" aangesteld, welke op zijn beurt de Rode Kruis-voorraden in beslag wil nemen en dus het Rode Kruis-werk voor de voedselvoorziening daarmee storen. Al deze problemen moeten te boven worden gekomen. Kunnen we nu, met het ergste van de winter nog voor de deur, onze voorraden voor distributie al weggeven? Woensdag 15 november Een merkwaardig verschijnsel van deze tijd is het tanend gezag van de gemeentelijke overheid. Politieagenten b.v. zie je vrijwel niet meer op surveillance, ze zitten meestal op wacht en handelen
-
naar men zegt
-
in si-
garetten. Prima kerels overigens, maar ze wagen zich liever niet in "Wehrmachtperikelen", vorderen nu vervoermiddelen voor de gemeente en het Rode Kruis en gaan nu en dan met een gemachtigde van de gemeente (b.v. mijn neef Van Vloten) mee om ergens ver in het Oosten of Noorden-des lands aardappelen te gaan kopen. Gisteren en vandaag kreeg het afdelingsbestuur die brieven van het gemeentebestuur met dringende verzoeken om in de nijpende voedselschaarste te willen helpen. Is het al zover, mogen en moeten we onze voorraden medio november al doen aanspreken? De voedselpositie inderdaad zorgwekkend en er zijn bovendien nog moeilijkheden van organisatorische aard te overwinnen. De provinciale voedselcomrnissaris heeft nu een heer Van der Kleut aangesteld om de boeren, die voorraden achter hielden voor de zwarte handel enz., in hun snood bedrijf te achterhalen. Dat hij daarbij ook de activiteit van het Rode Kruis op voedselgebied een spaak in het wiel zou willen steken, lijkt ons het ingooien van eigen ruiten. Maar je weet nooit wat van bureaucratische eigendommelijke heren te verwachten is! Zaterdag zal een oproep worden geplaatst voor verplegend personeel van de in te richten kraaminrichting. Gynaecoloog/verloskundige Oudegeest kwam met mevrouw -0osterveen tot de conclusie dat er minstens 12 bedden en dus vrij veel personeel nodig zal zijn. Het valt op dat hier en daar weer ongeregelde troepen het dorp doorkomen. Aan weerszijden van de Laan van Beek en Royen zijn kleine witte paaltjes
g e p l a a t s t . De g a r a g e B r o e d e l e t s i n d s j a r e n b i j de d u i t s e m i l i t a i r e n i n geb r u i k w o r d t n a a r Haaksbergen o v e r g e b r a c h t . Barakken a c h t e r h e t lyceum worden a f g e b r o k e n en door e e n d r i e b e r g s e f i r m a n a a r D u i t s l a n d v e r v o e r d . barakken b i j
"De
Breul" worden o n t r u i m d .
Ook
Ten Oosten van U t r e c h t worden
s t e l l i n g e n g e g r a v e n . Verder v e e l g e r i j en g e r o s van d u i t s e a u t o ' s , gemotor i s e e r d e i n f a n t e r i e ( v r a c h t a u t o ' s op r u p s b a n d e n ) , e n z . Geruchten o v e r komende r a z z i a ' s d u i k e n ook weer op. D e s b e t r e f f e n d e p r o c l a m a t i e s zouden a l h i e r z i j n aangekomen. Onrust o n d e r de D u i t s e r s l i j k t t o e t e nemen. Wie weet i s e r e r g e n s weer e e n o f f e n s i e f begonnen. Toen i k vanavond Laan van Beek en Royen 2 v e r l i e t s t o n d een g r o o t d e e l van d e l a a n v o l van met schimmels bespannen h u i f k a r r e n .
Donderdag 16 november
Het i s n i e t d u i d e l i j k of h e t g e g r a a f t e n Oosten van U t r e c h t om s c h u i l p l a a t s e n v o o r a u t o ' s of om a f w e e r s t e l l i n g e n v o o r t a n k s g a a t . De " S i c h e r h e i t s d i e n s t " werd u i t Z e i s t n a a r O l d e n z a a l v e r p l a a t s t . Veel rommelig g e r i j o v e r D o n k e r e ( S 1 o t ) l a a n e n Laan van Beek en Royen. Het was b i j G o r t e r vandaag a k e l i g koud: immers voor hen d i e nog z i j n aanges l o t e n w o r d t a l l e e n e l e k t r i c i t e i t gegeven v a n 7-9 u u r ' s morgens e n t u s s e n
5 en 9 u u r ' s avonds. Het s t a l e n b u r e a u u i t de behandelkamer ( t h a n s zenuwcentrum v a n de a f d e l i n g Z e i s t van h e t Rode K r u i s ) hebben we n i e t zonder m o e i t e v e r s l e e p t n a a r d e eetkamer. De h e e r Buys zegde namens d e g e m e e n t e l i j k e b r a n d s t o f f e n c o m m i s s i e
toe dat
h e t Bureau van h e t Rode K r u i s b r a n d s t o f f e n z a l ontvangen. Daar wachten we dus maar op en z i t t e n i n t u s s e n i n d e kou. Mijn moeder z a l h a a r a n t i e k , opgeborgen i n e e n k i s t , ook b i j de f a m i l i e G o r t e r o n d e r de v l o e r b e r g e n . Een zware t a n k d e n d e r d e d o o r de Laan v a n Beek en Royen. De g e h e l e middag en avond v o o r t d u r e n d m i l i t a i r v e r k e e r . Nu de eetkamer b i j G o r t e r t o t h e t "Bur e a u v a n d e s e c r e t a r i s d e r a f d e l i n g " i s i n g e r i c h t , kon i k e r v a n d e h e e r l i j k e warmte g e n i e t e n . Vanavond k r i o e l d e h e t i n h e t Rond van m i l i t a i r v e r k e e r . M i j werd de weg n a a r h e t " S c h l o s s " g e v r a a g d . Het s c h i j n t d a t e e n o f f e n s i e f i n de r i c h t i n g Venlo-Roermond
goede v o r d e r i n g e n maakt.
V r i j d a g 1 7 november
Op m i j n v e r j a a r d a g o n h e i l s p e l l e n d e s i g n a l e n v o o r d e a c t i v i t e i t e n v a n h e t
Rode K r u i s . Van mevrouw Oosterveen en d r G i e s b e r g e r komen e r b e r i c h t e n d a t de "Feldgendarmerie" h e e f t gelegd.
op a l h e t r o l l e n d m a t e r i e e l van de a f d e l i n g b e s l a g
I k heb me van de j u i s t h e i d van d i t b e r i c h t t e r v e r v o e r s c e n -
t r a l e (oude p o l i t i e b u r e a u ) o v e r t u i g d . Wat nu? De zaken s p i t s e n z i c h kennel i j k t o e . Ook v a n n a c h t was e r weer v e e l m i l i t a i r v e r k e e r l a n g s de hoofdwegen.
Het s c h i j n t d a t h e t 9e a m e r i k a a n s e l e g e r p l o t s e l i n g t e n Noorden van
Aken i n de omgeving van G e i l e n k i r c h e n i s opgedoken.
Daarnaast een b r i t s
o f f e n s i e f , d a t v a n u i t Nederweert t o t a a n d e Maas g e v o r d e r d zou z i j n . En t o t s l o t b e l a n g r i j k e d u i t s e l e g e r g r o e p e n d i e a l s g e v o l g van e e n en a n d e r b i j Roermond e n Venlo i n de klem d r e i g e n t e r a k e n . E r z i j n nog v e e l a n d e r e g e r u c h t e n o v e r e e n o n t r u i m i n g door de D u i t s e r s van
Noord- e n Zuid-Holland,
U t r e c h t en e e n d e e l van G e l d e r l a n d . Wat z a l e r van
waar z i j n ? I n i e d e r g e v a l i s d a t v o r d e r e n van de Rode K r u i s - a u t o ' s
wel e e n
veeg t e k e n . Het i s ook i n U t r e c h t e n Den Haag g e b e u r d , b l i j k e n s e e n i j l t e l e f o o n g e s p r e k d a t i k met k o l o n e l L u c a r d i e , h o o f d b e s t u u r s l i d v o o r h e t t r a n s p o r t w e z e n , had. I k b r a c h t hem van de s i t u a t i e i n Z e i s t op d e h o o g t e . Volg e n s L u c a r d i e o n t w i k k e l e n de zaken z i c h z e e r s n e l . Vanmorgen weer e e n moeder d i e me e e n d o k t e r s a t t e s t v o o r h a a r zoon "schopr i d d e r " t e Arnhem kwam brengen. Of we h i e r i n ook maar i e t s kunnen h e l p e n ! I k heb mevrouw O o s t e r v e e n v e r z o c h t e e n Rode K r u i s - v l a g
t e l a t e n maken t e n
e i n d e i n g e v a l v a n nood h e t Rode K r u i s - b u r e a u nog e n i g s z i n s t e dekken. Nat u u r l i j k s c h r e e f i k e e n b r i e f a a n h e t h o o f d b e s t u u r i n Den Haag om t e doen p r o t e s t e r e n t e g e n de nieuwe s c h e n d i n g v a n h e t o o r l o g s r e c h t .
I n h e t Rond s t a a n wat D u i t s e r s k e n n e l i j k u i t t e k i j k e n of e r nog wat t e 11vorderen1' v a l t . Vanmiddag h e e f t h e t g e w e l d i g g e r e g e n d . Op de v e r j a a r s v i s i t e vanavond z o e f d e h e t van de g e r u c h t e n .
A l weer d i e o n t r u i m i n g s p l a n n e n
v o o r de H o l l a n d e n e n U t r e c h t . Om S c h e r p e n z e e l zouden s t e l l i n g e n worden geg r a v e n : d w a n g a r b e i d e r s p l o e t e r e n d a a r i n h e t w a t e r . Een d e e l d e r u t r e c h t s e 1'
s p i t t e r s " zou n a a r München z i j n a f g e v o e r d . Er i s trouwens een nieuwe aan-
d r a n g v o o r Rode Kruis-armbanden.
Het g a a t nu v o o r a l om E.H.B.0.-posten
in
scholen e.d.
Z a t e r d a g 18 november
Vanmorgen v e r t e l d e Van Rossum b i j G o r t e r twee Rotterdammers t e hebben ges p r o k e n , d i e i n O l d e n z a a l de t r e i n waren o n t v l u c h t waarmee z e n a a r D u i t s l a n d werden v e r v o e r d . D e p o r t a t i e ! Over d e A m e r s f o o r t s e s t r a a t w e g
een voortdurend m i l i t a i r v e r k e e r vannacht.
Van Rossum z e i d a t h e t een o n g e r e g e l d " z o o t j e 1 ' was, n e t a l s i n de septemberdagen.
' s Nachts om 2 u u r waren b i j z i j n a c h t e r b u r e n s o l d a t e n i n v e r r e -
gaand doorweekte t o e s t a n d
(open v r a c h t a u t o ' s ! )
aangekomen en hadden ge-
v r a a g d z i c h even t e mogen drogen. Ze waren volkomen g e d e m o r a l i s e e r d , v o o r t durend aan h e t kankeren en zagen i n d a t d e s i t u a t i e " h o f f n u n g s l o s " was. Om Hoevelaken wordt b l i j k b a a r enorm g e g r a v e n . A l l e s wat man i n d i e omgeving
i s , i s n i e t v e i l i g en mag m e e p l o e t e r e n v o o r de a a n l e g van t a n k g r a c h t e n e . d .
Men verwacht b l i j k b a a r e e n a a n v a l van o v e r d e I J s s e l . H u i s e l i j k e omstandigheden worden m o e i l i j k . Mijn vrouw, nog s t e e d s n i e t opg e k n a p t , v e r b l i j f t b i j h a a r o u d e r s op B r o e d e r p l e i n 2 9 ; geen k o l e n v o o r r a a d van b e t e k e n i s ( v o o r 2 maanden) en maar 200 k i l o h o u t t h u i s . Waar moet d a t heen? Vanmiddag v e r t e l d e n d e h e r e n De Jong e n F ü r s t e r van hun wederwaardigheden b i j
h e t bezoek a a n h e t h o o f d b e s t u u r van h e t Rode K r u i s .
Van e e n
" D a u e r f a h r b e f e h l " d a t " i n t e n d a n t " De Jong v o o r z i j n a u t o r i t t e n , d i e v o e d s e l n a a r Z e i s t moeten b r e n g e n , nodig h e e f t , komt n i e t s . I n t e g e n d e e l h e t g e h e l e h o o f d b e s t u u r s t a a k t e z i j n werkzaamheden. De a u t o van De Jong werd i n b e s l a g genomen
-
e v e n a l s a l l e a n d e r e Rode Kruis-wagens.
Het h o o f d b e s t u u r van h e t
Rode K r u i s t r e e d t a f , omdat d e h e e r P i e k ( d e e x - d i r e c t e u r als
door
wordt.
de
Duitsers
opgedrongen
secretaris-generaal
van W i n t e r h u l p )
niet
Toen m r De Jong t e n s l o t t e met iemand van d e B.A.B.
geaccepteerd
(Bureau Afvoer
B u r g e r b e v o l k i n g ) Den Haag v e r l i e t , s t o n d e n v o o r h e t h o o f d k a n t o o r a l wagens g e r e e d om h e t m e u b i l a i r weg t e h a l e n . De c o n s e q u e n t i e s v o o r onze a f d e l i n g kunnen v e l e z i j n :
E v e n a l s de a u t o ' s
kunnen ook de l e v e n s m i d d e l e n v o o r r a d e n v a n de a f d e l i n g i n b e s l a g worden genomen.
C o n t a c t z a l worden g e z o c h t met de h e e r Van d e r K l e u t , gemachtigde
van de p r o v . v o e d s e l c o m m i s s a r i s t e n e i n d e zo s p o e d i g m o g e l i j k e e n e n a n d e r h e t z i j a a n de v o e d s e l c o m m i s s a r i s , h e t z i j a a n h e t Bureau Afvoer Burgerbevolk i n g ( d e h e e r De Gaay Fortman) o v e r t e d r a g e n . Met De Gaay Fortman z a l morgen worden o v e r l e g d of de i n r i c h t i n g v a n mevrouw O o s t e r v e e n en h e t informat i e b u r e a u ook o n d e r h e t B.A.B.
kunnen gaan r e s s o r t e r e n . Verder z u l l e n a l l e
b o r d j e s , a a n w i j z i n g e n e n z . van h e t Rode K r u i s worden weggehaald, want i n naam z a l ook d e a f d e l i n g Z e i s t z i c h w e l moeten o p h e f f e n . I n f e i t e hopen we o n s werk e c h t e r t e kunnen b l i j v e n v o o r t z e t t e n . Van Rossum zag vanmorgen e e n l a n g e r i j d o o r d e D u i t s e r s i n b e s l a g genomen Rode
ruis-auto's o v e r d e A m e r s f o o r t s e s t r a a t w e g r i j d e n .
Vanavond b i j h e l d e r weer opnieuw v l i e g t u i g e n i n de l u c h t ,
h i e r en daar
l i c h t k o g e l s . Men z e g t d a t a l l e l e g e r o n d e r d e l e n h i e r weg t r e k k e n met u i t z o n d e r i n g van v e r n i e t i g i n g s t r o e p e n .
Zondag 19 november Bij de gemeente zouden door de Duitsers 100 borden zijn besteld voor mijnenvelden die ze in het zeister bos willen aanleggen. Bij vrij helder weer vanmorgen in de omgeving hevige beschietingen en gebombardeer. Gynaecoloog Oudegeest gaf telefonisch Mia de raad weer het bed te houden. Hoorde later dat de bommen, die ik wegschuilend achter het gebouw Kosmos hoorde exploderen, waarschijnlijk voor het station Zeist bestemd waren. De villa "Polonia" (tandarts Griffijn) achter de Nieuwe Kerk werd verwoest, verder grote glasschade, o.a. op het Bethaniëplein. Een bespreking ten huize van de prov. evacuatiecommissaris, de heer De Gaay Fortman, met hem
en mr De Jong leidde tot de afspraak dat De Jong en De
Gaay Fortman morgen samen naar de prov. voedselcommissaris zullen gaan ten einde te bewerken dat onder diens ressort het werk van mr De Jong kan wor-
-
den voortgezet. Een dergelijk overleg zou niet nodig zijn wanneer voor de heer Fortman veel voelt
-
De Jong voor de B.A.B.-tehuizen
waarin de
provincie voedsel zou gaan inzamelen. Maar hiervoor voelt onze intendant nu weer niet zoveel. De tehuizen van mevrouw Oosterveen en het informatiebureau zullen wel van het Rode Kruis overgaan naar de B(ureau)
A(fvoer) -
B(urgerbevo1king). Een plaatselijke subcommissie van deze B.A.B.-tehuizen in Zeist zal nog worden ingesteld. Op een nog nader te bepalen datum zal een en ander overgaan. Daarvoor moet eerst de "~oodlotsbrief" van het hoofdbestuur zijn aangekomen. Maandag 20 november Over het Rode Kruis valt vandaag weinig te melden. Ik vertrok vanmorgen om ca 7 uur met een kennis per fiets naar Amsterdam; had daar enkele zaken te regelen en enige maanden salaris te incasseren. Men begrijpt dat ik gegeven de omstandigheden mijn werk te Amsterdam niet kan verrichten en dat thans mijn taken in Zeist voorrang moeten hebben. Van een schorsing in mijn functie
-
waar wel eens mee werd gedreigd
-
is dan
ook geen sprake meer. De tocht verliep voorspoedig. Vanuit het gemeentehuis te Abcoude stelde ik me te rijden
-
-
alvorens Amsterdam binnen
er wel van op de hoogte dat er ter plaatse geen razzia's werden
gehouden. Het viel me op dat de spoorlijnen totaal verroest zijn en de bo-
venleidingen waren weggehaald. Praktisch geen duitse militairen onderweg gezien. Teruggereden over Muiden, Bussum, Hilversum en Den Dolder (op de Dolderseweg werden we in het schemerdonker nogal gehinderd door bomscherven). Veel regen en wind op het eerste gedeelte van de terugtocht, tussen Amsterdam en Naarden. Om 15 voor 7 's avonds vermoeid maar voldaan weer in Zeist gearriveerd. Dinsdag 21 november Dit is dan het einde van de activiteiten van de afdeling Zeist Ned. Rode Kruis. De belangrijke beslissing viel vanmorgen. We treden als bestuur der afdeling af. De eigenlijke stoot daartoe werd gegeven door de heer Wilbrennink, bestuurslid der afdeling Utrecht, die meende dat het beter was nu af te treden dan later wanneer de nieuwe secretaris-generaal Piek aan de afdelingsbesturen zijn orders zou gaan verzenden. Particulier blijven we hetzelfde werk als tot dusver "zoveel mogelijk" verrichten. Onze instellingen zijn thans bij B. A. B. ondergebracht en angstvallig onthouden we ons van Rode Kruis-emblemen op armbanden, vlaggen, in knoopsgaten enz. De gewichtigde beslissing viel om 10.25 uur vanmorgen in een bijeenkomst waar ook mevrouw Oosterveen en mr De Jong aanwezig waren. Een telefoongesprek met Den Haag leverde niet veel op, behalve het feit dat er razzia's gaande waren. Iemand van de "Feldgendarmerie", die de auto's van het Rode Kruis in beslag heeft genomen, stond bij de heer Hendrikse van onze "vervoerscentrale in liquidatieH te razen dat al die auto's kapot waren. Hij had n.b. geëist dat al die auto's netjes om 3 uur zouden komen voorrijden. Mevrouw Oosterveen liquideert de kleding- en dekkingafdeling. Een "sociaal adviesbureau" met enkele medewerkers van het Rode Kruis zal worden verplaatst naar "De Beukenhof", alles onder B.A.B.-vlag. De levensmiddelenvoorraden (hoofdzakelijk aardappelen) van het Rode Kruis zouden overgaan naar de gemeente. Omdat daar evenwel
-
volgens ervaring van onze "intendant" De Jong
-
veel
aan de strijkstok blijft hangen, achten we het met hem gewenst dat in de eerste plaats door ons
-
d.w.z. het aftredend Rode Kruis-bestuur
-
diverse
inrichtingen worden voorzien. En daarmee komt dan een eind aan de activiteiten van de afdeling Zeist in een uiterst benarde periode.
O p de volgende dag, woensdag 22 november, bij koud en regenachtig weer verrichtte ik mijn laatste werkzaamheden als secretaris en verzond een aantal brieven om enkele bestuursleden in kennis te stellen van onze beslissingen en de overwegingen, welke daartoe hebben geleid. -. e ---
J. Meerdink
