D 0603a
拼音 Conversietabel Chinese Transcripties
奇怪 © St. Werkgroep Het Zevengesternte
Conversietabel Chinese Transcripties Het leren spreken en schrijven van het Chinees is niet eenvoudig. Allereerst struikelen we over het schrift wat op geen enkele manier lijkt op wat wij gewend zijn, maar daarnaast (en feitelijk tegelijkertijd) komt ook de uitspraak van deze wonderlijke tekens om de hoek kijken. Ons brein vindt geen enkele houvast: of een karakter nu uit enkele streken bestaat of opgebouwd is uit meer dan twintig streepjes, haken en punten – het blijft één lettergreep c.q. één woord. Daarbij komt nog dat één en hetzelfde karakter soms heel anders uitgesproken wordt – afhankelijk van het deel van China waarin men zich bevindt. Met deze problemen zagen de eerste westerse ontdekkingsreizigers zich eeuwen geleden ook al geconfronteerd en vanuit vele beroepsgroepen (missionarissen, ingenieurs, botanisten, etc.) en van minstens evenzoveel nationaliteiten (Duitsers, Engelsen, Fransen, Spanjaarden, etc.) heeft men getracht hier een oplossing voor te vinden door de klanken die men hoorde fonetisch en in westers schrift op te schrijven (te ‘transcriberen’). Omdat iedereen dat vanuit zijn eigen taal deed resulteerde dat in tientallen transcriptiemethoden. Pas in de negentiende en twintigste eeuw zijn deze met veel pijn en moeite en onder zware druk van toonaangevende universiteiten tot een beperkt aantal teruggebracht. Toch blijft de transcriptie van het Chinees één van de grootste obstakels (en bronnen van ergernis) voor de Nederlander die zich begint te interesseren voor de Chinese cultuur. Voor zover ons bekend is er nooit een Nederlandse standaard geweest en dat leidde jarenlang tot een mengelmoesje van variaties op Duitse en Engelse transcripties die met name in populaire boeken nogal eens werden versimpeld tot een soort kindertaal (“Keizer Tsjoeng zeide tot zijn gemalin vrouwe Tsjeng:…”). Laten we de meest gangbare transcripties eens nader bekijken: • De Engelse transcriptie is voor het grootste gedeelte gebaseerd op het systeem dat bekend staat als Wade-Giles. Uitgaande van het werk van R. Morrison (1815) ontwikkelde de Britse diplomaat en officier Thomas Francis Wade in 1859 dit systeem en in 1912 werd het nog eens ‘verbeterd’ door professor Herbert Allen Giles. • De Franse transcripties zijn voornamelijk afkomstig van de diverse Jezuïeten die in China in de negentiende eeuw bijzonder actief waren en waarbij vooral de jezuïetenpater S. Couvreur een zeer invloedrijke rol speelde. • Voor het Duitse systeem waren de heren Ferdinand Lessing en Wilhelm Othmer verantwoordelijk; zij deden een poging om de transcriptie voor het Duitse taalgebied in 1912 te standaardiseren, maar onderlinge meningsverschillen dreven de heren later weer uit elkaar. • Het Amerikaanse systeem werd in 1948 aanvankelijk voor militaire en diplomatieke doeleinden door de universiteit van Yale ontwikkeld. Dit sluit naar ons idee het meest aan bij de uitspraak zoals wij die in Nederland zouden moeten hanteren – mits u het een beetje op z’n Engels probeert uit te spreken. • De laatste, maar zonder meer de belangrijkste methode is het Pinyin-systeem. Dit werd in nauwe samenwerking met Russische taalgeleerden in de Volksrepubliek China ontwikkeld en in 1958 door China zelf tot officiële standaard verklaard. De Verenigde Naties namen dit advies in 1977 over en vanaf 1982 wordt deze transcriptie ook erkend door de International Standard Organization (ISO). Eén van de grootste nadelen van dit systeem is dat men in Nederland de neiging heeft om ook ‘letterlijk’ uit te spreken wat er geschreven wordt, hetgeen met name bij de letters Q en X wonderlijke effecten heeft (zie achter ch'ün en hsi in de eerste kolom). Ook de J en de Zh uit het dit systeem blijken © St. Werkgroep Het Zevengesternte
2
nogal eens tot verwarring te leiden, maar als u met enige regelmaat kijkt naar de schrijfwijze van het Pinyin en de uitspraak volgens Yale dan zult u merken dat de klankwaarden als vanzelf in uw geheugen geprent worden. De H dient overigens uitgesproken te worden als een ‘zachte G’, diep in de keel. De meer wetenschappelijke werken die in Nederland zijn gepubliceerd hielden tot voor kort onveranderd vast aan de Engelse transcriptie volgens Wade-Giles, maar de laatste jaren zien we deze steeds meer vervangen door de Chinese standaard, het Pinyin. Van een overgangsperiode is nauwelijks sprake geweest en dat maakt het er met name voor de geïnteresseerde leek allemaal niet makkelijker op. Wij menen er dan ook goed aan te doen om u een ‘conversietabel’ aan te bieden waarin de meest gangbare transcripties zijn opgenomen en waardoor u in staat zult zijn diverse boeken en artikelen sneller te begrijpen of begrippen eenvoudiger te herleiden. Klanken die slechts één transcriptie kennen (zoals ‘han’, ‘li’ en ‘mang’), zijn niet opgenomen en ook klanken waarbij de transcripties zich alleen onderscheiden door een apostrof, trema of accentcircumflex (zoals: ‘p’ai’, fën, êng) zijn hier weggelaten. In het Frans werd soms een dubbele ‘n’ aan het eind toegevoegd (in plaats van ‘ch'ên’, ‘tsuen’, zien we dan ‘ch'ênn’ en ‘tsuenn’); die varianten hebben we niet opgenomen omdat er geen verwarring kan ontstaan met een andere – bestaande - transcriptie. Om diezelfde reden hebben we in zowel de Engelse als de Duitse transcripties soms hulptekens weg gelaten (b.v. ‘wen’ in plaats van ‘wên’). Binnen de genoemde disciplines hebben zich echter in de loop der jaren ook nogal wat wijzigingen voorgedaan en we hebben dan ook alleen de meest voorkomende (en meest gangbare) varianten opgenomen. Op het gebied van dialecten en de talen van de zogenaamde ‘minderheden’ wordt tot op de dag van vandaag nog fanatiek doorgewerkt (alleen al voor het Shanghai-dialect zijn er momenteel negen transcripties in omloop), maar dat zal voor de meesten van u nog even een stapje te ver zijn.
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
3
Engels
Frans
Duits
Pinyin
Amerikaans
ai an ang ao cha ch'a chai ch'ai chan ch’an chang ch'ang chao ch'ao chê ch'ê chên ch'ên chêng ch'êng chi ch'i chia ch'ia chiang ch'iang chiao ch'iao chieh ch'ieh chien ch'ien chih ch'ih chin ch'in ching ch'ing chiu ch'iu chiung ch'iung cho ch'o chou ch'ou chu
ngai ngan ngang ngao tcha tch’a tchai tch’ai tchan, tchen tch’an, tch’en tchang tch’ang tchao tch’ao tchö, tche, tcho tch’ö, tch’e tchen tch’en tcheng tch’eng ki, tsi k’i, ts’i kia k’ia kiang, tsiang k’iang, ts’iang kiao, tsiao k’iao, ts’iao kiai, kie, tsie k’iai, k’ie, ts’ie kien, tsien k’ien, ts’ien tche, tcheu tch’e, tch’eu kin, tsin k’in, ts’in king, tsing k’ing, ts’ing ki(e)ou, tsiou, tsieou k’i(e)ou, ts’iou, ts’ieou kiong, kioung k’iong, k’ioung tcho, tchouo tch’ouo, tch’o tcheou tsch’eou tchou
ai an ang au tscha, dscha tsch’a tschai, dschai tsch’ai tschan, dschan tsch’an tschang, dschang tsch’ang tschao, dschau tsch’ao, tschau tschê, dschö tsch’ê, tscho tschen, dschën tsch’en, tschën tscheng, dschëng tsch’eng, tschëng ki, tsi, dji k’i, ts’i, tji kia, djia k’ia, tjia kiang, tsiang, djiang k’iang, ts’iang, tjiang kiao, tsiao, djiau k’iao, ts’iao, tjiau kie, tsie, djiä k’ie, ts’ie, tjiä kien, tsien, djiän k’ien, ts’ien, tjiän tschi, dschï tsch’i, tschï kin, tsin, djin k’in, ts’in, tjin king, tsing, djing k’ing, ts’ing, tjing kiu, tsiu, djiu k’iu, ts’iu, tjiu kiung, djung k’iung, tjung tscho, dscho tsch’o tschou, dschou tsch’ou tschu, dschu
ai an ang ao zha cha zhai chai zhan chan zhang chang zhao chao zhe che zhen chen zheng cheng ji qi jia qia jiang qiang jiao qiao jie qie jian qian zhi chi jin qin jing qing jiu qiu jiong qiong zhuo chuo zhou chou zhu
ai an ang au ja cha jai chai jan chan jang chang jau chau je che jen chen jeng cheng ji chi jya chya jyang chyang jyau chyau jye chye jyan chyan jr chr jin chin jing ching jyou chyou jyung chyung jwo chwo jou chou ju
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
4
Engels
Frans
Duits
Pinyin
Amerikaans
ch'u chü ch’ü chua ch'ua chuai ch'uai chuan ch'uan chüan ch’üan chuang ch'uang chüeh ch'üeh chui ch'ui chun ch'un chün ch'ün chung ch'ung ê, o ên êrh fei feng fo fou fu hao hê hei hêng ho hou hsi hsia hsiang hsiao hsieh hsien hsin hsing hsiu hsiung
tch’ou kiu, tsiu k’iu, ts’iu tchoua tch’oua tchouai tch’ouai tchouan, tchouen tch’ouan, tch’ouen kiuan, tsiuan, tsiuen k’iuan, ts’iuan, ts’iuen tchouang tch’ouang kio, kiue, tsio, tsiue k’io, k’iue tchouei tch’ouei tchouen tch’ouen kiun, tsiun k’iun tchong, tchoung tch’ong, tch’oung ngo ngen eul fei fong, foung fo feou fou hao ho, hö hei, he heng ho, hö heou hi, si hia hiang, siang hiao, siao hiai, hie, sie hien, sien hin, sin hing, sing hiou, hieou, siou, sieou hiong, hioung
tsch’u kü, tsü, djü k’ü, ts’ü, tjü tschua, dschua tsch’ua tschuai, dschuai tsch’uai tschuan, dschuan tsch’uan küan, tsüan, djüan k’üan, ts’üan, tjüan tschuang, dschuang tsch’uang küe, tsüe, djüä k’üe, tjüä tschui, dschui tsch’ui tschun, dschun tsch’un kün, tsün, djün k’ün, tjün tschung, dschung tsch’ung o en, ën ör, örl fei, fe feng, fëng fo fou fu hao, hau ho hei, he heng, hëng ho hou hi, si, hsi hia, hsia hiang, siang, hsiang hiao, siao, hsiau hie, sie, hsiä hien, sien, hsiän hin, sin, hsin hing, sing, hsing hiu, siu, hsiu hiung, hsiung
chu ju qu zhua chua zhuai chuai zhuan chuan juan quan zhuang chuang jue que zhui chui zhun chun jun qun zhong chong e en er fei feng fo fou fu hao he hei heng he hou xi xia xiang xiao xie xian xin xing xiu xiong
chu jyu chyu jwa chua jwai chwai jwan chwan jywan chywan jwang chwang jywe chywe jwei chwei jwun chwun jyun chyun jung chung e en er fei feng fwo fou fu hau he hei heng he hou syi sya syang syau sye syan syin sying syou syung
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
5
Engels
Frans
Duits
Pinyin
Amerikaans
hsü hsüan hsüeh hsün hu hua huai huan huang hui hun hung huo jan jang jao jê jên jêng jih jo jou ju juan jui jun jung ka kai kan kang kao k'ao kê k’ê kei kên k'ên kêng k'êng ko k'o kou k'ou ku k'u kua
hiu, siu hiuan, siuan, siuen hiue, siue, hio, sio hiun, siun hou houa houai houan houang houei houen hong, houng houo jan, jen jang jao jö, je jen jeng je, jeu jo jeou jou jouan jouei jouen, juen jong, joung ka kai kan kang kao k’ao ko, kö, ke k’o, kö, k’e kei ken k’en keng k’eng ko, kö, ke k’o, kö, k’e keou k’eou kou k’ou koua
hü, sü, hsü hüan, süan, hsüan hüe, süe, hsüä hün, sün, hsün hu hua huai huan huang hui hun hung huo jan jang jao, jau je, jë jen, jën jeng, jëng jï jo jou ju juan jui jun jung ga kai, gai kan, gan kang, gang kao, gau k’ao, kau ko, go k’o kei, ge ken, gën k’en, kën keng, gëng k’eng, k’ëng ko, go k’o kou, gou k’ou ku, gu k’u kua, gua
xu xuan xue xun hu hua huai huan huang hui hun hong huo ran rang rao re ren reng ri ruo rou ru ruan rui run rong ga gai gan gang gao kao ge ke gei gen ken geng keng ge ke gou kou gu ku gua
syu sywan sywe syun hu hwa hwai hwan hwang hwei hwun hung hwo ran rang rau re ren reng r rwo rou ru rwan rwei rwun rung ga gai gan gang gau kau ge kau gei gen ke geng ken ge kau gou kou gu ku gwa
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
6
Engels
Frans
Duits
Pinyin
Amerikaans
k'ua kuai k'uai kuan k'uan kuang k'uang kuei k'uei kun k'un kung k'ung kuo k'uo lao lê lei lêng lia liang liao lieh lien liu lo lo lou lu lü luan lüeh lun lung mao mei mên meng miao mieh mien miu mo mou mu nao nei
k’oua kouai k’ouai kouan k’ouan kouang k’ouang kouei k’ouei kuen k’ouen kong, koung k’ong, k’oung kouo k’ouo lao lö, le, lo lei leng lia, lea leang leao lie lien lieou, liou lö, le, lo lo, louo leou lou liu louan liue, lio, leo louen, liun long, loung mao mei men mong, meng, moung miao mie mien mieou, miou mo, mouo, me meou mou nao nei
k’ua kuai, guai k’uai kuan, guan k’uan kuang, guang k’uang kuei, gue k’uei kun, gun k’un kung, gung k’ung kuo, guo k’uo lao, lau lo, lë lei, le leng, lëng lia liang liao, liau lie, liä lien, liän liu lo, lë lo lou luo lü luan lüe, lüä lun lung mao, mau mei, me men, mën meng, mëng miao, miau mie, miä mien, miän miu mo mou mu nao, nau nei, ne
kua guai kuai guan kuan guang kuang gui kui gun kun gong kong guo kuo lao le lei leng lia liang liao lie lian liu le luo lou lu lü luan lüe lun long mao mei men meng miao mie mian miu mo mou mu nao nei
kwa gwai kwai gwan kwan gwang kwang gwei kwei gwun kwun gung kung gwo kwo lau le lei leng lia lyan lyau lye lya lyou lwo lwo lwo lou lyu lwan lywe lwun long mau mei men meng myau mye myan myou mwo mou mu nau nei
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
7
Engels
Frans
Duits
Pinyin
Amerikaans
nên nêng ni niang niao nieh nien nin ning niu no nu nü nuan nüeh nun nung o ou pa pai pan pang pao p'ao pei p'ei pên p'ên pêng p'êng pi piao p'iao pieh p'ieh pien p’ien pin ping po p'o p'ou pu p'u sao sê
nen neng ni, gni niang, gniang niao, gniao nie, gnie nien, gnien nin, gnin ning, gning nieou, niou, gniou no, nouo nou niu, gniu nouan nio, gnio nouen, nuen nong, noung gno ngeou pa pai pan pang pao p’ao pei p’ei pen p’en peng, poung p’eng, p’oung pi piao p’iao pie p’ie pien p’ien pin ping po, pe, pouo p’o, p’e, p’ouo p’eou pou p’ou sao sö, se
nen, nën neng, nëng ni niang niao, niau nie, niä nien, niän nin ning niu no nu nü nuan nüe, nio (ontbreekt) nung o ou pa, ba pai, bai pan, ban pang, bang pao, bau p’ao, pau pei, be p’ei, pe pen, bën p’en, pën peng, bëng p’eng, pëng pi, bi piao, biau p’iao, piau pie, biä p’ie, piä pien, biän p’ien, piän pin, bin ping, bing po, bo p’o p’ou pu, bu p’u sao, sau sê, sö
nen neng ni niang niao nie nian nin ning niu nuo nu nü nuan nüe nun nong o, e ou ba bai ban bang bao pao bei pei ben pen beng peng bi biao piao bie pie bian pian bin bing bo po pou bu pu sao se
nen neng ni nyang nyau nye nyan nin ning nyou now nu nyu nwan nywe (ontbreekt) nung e ou ba bai ban bang bau pau bei pei ben pen beng peng bi byau pyau bye pye byan pyan bin bing bwo pwo pou bu pu sau se
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
8
Engels
Frans
Duits
Pinyin
Amerikaans
sên sha shai shan shang shao shê shên shêng shih shou shu shua shuai shuan shuang shui shun shuo so sou ssu su su suan sui sun sung szu ta tai tan tang tao t'ao tê t’ê têng t’êng ti tiao t'iao tieh t'ieh tien t'ien ting
san cha chai chan, chen chang chao chö, che chen cheng che, cheu cheou chou choua chouai chouan chouang chouei chouen chouo, cho so, suo seou sseu, seu sseu, seu sou souan, suan souei souen, suen song, soung sseu, seu ta tai tan tang tao t’ao tö, te t’ö, t’e teng t’eng ti tiao t’iao tie t’ie tien t’ien ting
sen, sën scha schai schan schang schao, schau schê, schö schen, schën scheng, schëng schi, schï schou schu schua schuai schuan schuang schui schun schuo so sou sse, sï sse, sï su suan sui sun sung sse, sï ta, da tai, dai tan, dan tang, dang tao, dau t’ao, tau tê, dö t’ê, tö teng, dëng t’eng, tëng ti, di tiao, diau t’iao, tiau tie, diä t’ie, tiä tien, diän t’ien, tiän ting, ding
sen sha shai shan shang shao she shen sheng shi shou shu shua shuai shuan shuang shui shun shuo suo sou si si su suan sui sun song si da dai dan dang dao tao de te deng teng di diao tiao die tie dian tian ding
sen sha shai shan shang shau she shen sheng shr shou shu shwa shwai shwan shwang shwei shwun shwo swo sou sz su su swan swei swun sung sz da dai dan dang dau tau de te deng teng di dyau tyau dye tye dyan tyan ding
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
9
Engels
Frans
Duits
Pinyin
Amerikaans
tiu to t'o tou t'ou tsa ts'a tsai ts'ai tsan ts'an tsang ts’ang tsao ts'ao tsê ts'ê tsei tsên ts'ên tsêng ts'êng tso ts’o tsou ts'ou tsu tsu ts'u ts’ŭ tsuan ts'uan tsui ts'ui tsun ts'un tsung ts'ung tu t'u tuan t'uan tui t'ui tun t'un tung
tieou, tiou to, touo t’o, t’ouo teou t’eou tsa ts’a tsai ts’ai tsan ts’an tsang ts’ang tsao ts’ao tsö, tsê ts’ö, ts’e tsei tsen ts’en tseng ts’eng tso, tsouo t’so, ts’ouo tseou ts’eou tsou tseu, tzeu ts’ou ts’eu tsouan ts’ouan tsouei ts’ouei tsouen, tsuen ts’ouen, ts’uen tsong, tsoung ts’ong tou t’ou touan t’ouan touei t’ouei touen t’ouen tong, toung
tiou, diou to, do t’o tou, dou t’ou tsa, dsa ts’a tsai, dsai ts’ai tsan, dsan ts’an tsang, dsang ts’ang tsao, dsau ts’ao, tsau tsê, dsö ts’ê, tsö tsei, dse tsen, dsën ts’en, tsën tseng, dsëng ts’eng, tsëng tso, dso ts’o tsou, dsou ts’ou tsu, dsu tse, dsï ts’u ts’e, tsï tsuan, dsuan ts’uan tsui, dsui ts’ui tsun, dsun ts’un tsung, dsung ts’ung tu, du t’u tuan, duan t’uan tui, dui t’ui tun, dun t’un tung, dung
diu duo tuo dou tou za ca zai cai zan can zang cang zao cao ze ce zei zen cen zeng ceng zuo cuo zou cou zu zi cu ci zuan cuan zui cui zun cun zong cong du tu duan tuan dui tui dun tun dong
dyou dwo two dou tou dza tsa dzai tsai dzan tsan dzang tsang dzau tsau dze tse dzei dzen tsen dzeng tseng dzwo tswo dzou tsou dzu dzu tsu tsz dzwan tswan dzwei tswei dzwun tswun dzung tsung du tu dwan twan dwei twei dwun twun dung
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
10
Engels
Frans
Duits
Pinyin
Amerikaans
t'ung tzu tz'ŭ wa wai wan wang wei wên w’êng wo wu ya yang yao yeh yen yi yin ying yu yü yüan yüeh yün yung
t’ong, t’oung tseu, tzeu ts’eu wa, oua wai, ouai wan, ouan wang, ouang wei, ouei wen, ouen wong, woung, ouong wo, ouo wu, ou ya, ia yang, iang yao, iao yai, ye, iai, ie yen, ien yi, i yin, in ying, ing yeou, iou yu, iu yuan, iuen yo, yue, io, iue yun, iun yong, ioung
t’ung tse, dsï ts’e, tsï wa wai wan wang wei, we wen, wën weng, wëng wo wu ya yang yao, yau ye, yä yen, yän i yin ying yu yü yüan yue, yüä yün yung
tong zi ci wa wai wan wang wei wen weng wo wu ya yang yao ye yan yi yin ying you yu yuan yue yun yong
tung dz tsz wa wai wan wang wei wen weng wo wu ya yang yau ye yan yi yin ying you yu ywan ywe yun yung
© St. Werkgroep Het Zevengesternte
11
