f e i r b s w u e i
N
> 03 herfst 2011
Editoriaal editoriaal
In de vorige editie van onze nieuwsbrief hadden we het al uitgebreid over de toenemende druk op het antibioticagebruik in de varkenshouderij. In deze editie willen we hierop nog eens terugkomen. Zo brengen we verslag uit van het symposium dat wij rond dit thema organiseerden en dat op 11 en 12 oktober laatstleden plaatsvond. Op dit druk bijgewoonde symposium deelden experten uit Denemarken en Nederland hun ervaringen met het publiek over de aanpak en de evoluties in hun land. Verder lieten we ook één van de Belgische experten inzake antibioticagebruik aan het woord. Hij wees erop dat ook de Belgische dierenartsen en varkenshouders de nodige inspanningen zullen moeten leveren om tot een vermindering van het antibioticagebruik te komen.
Tot slot wensen wij u ook uit te nodigen op onze stand op de Breedex beurs, die van 7 t.e.m. 9 december plaats heeft in Brussels Expo op de Heizel in Brussel. Ingesloten bij deze nieuwsbrief vinden jullie een uitnodiging voor deze beurs, die jullie op onze stand kunnen inruilen voor een kleine attentie. Wij wensen u veel leesplezier en hopen u te mogen verwelkomen op Breedex! Het Swine Team van Boehringer Ingelheim
Aanpassingen in het management en ziektepreventie door vaccinatie zijn 2 belangrijke peilers om te komen tot een verantwoord antibioticagebruik. Daarom brengen we in deze nieuwsbrief ook een veldervaring van een Nederlands bedrijf dat er met behulp van circovaccinatie bij de biggen in slaagde om het antibioticagebruik terug te dringen.
Inhoud Verder gingen we opnieuw op bezoek op een Belgisch varkensbedrijf. Dit keer op het bedrijf van de familie Arnouts in Kalmthout.
inhoud
Symposium “Verantwoord antibioticagebruik”
3
Circovaccinatie als hulpmiddel om het antibioticagebruik te doen dalen
6
Bedrijfsreportage
7
Bezoek ons op Breedex
8
2
Symposium Verantwoord antibioticagebruik Op 11 en 12 oktober organiseerden wij een symposium rond het thema « Reductie van het antibioticagebruik in de varkenshouderij: de aanpak in de omringende landen en de bijdrage van vaccinatie ». Op dit symposium deelden sprekers uit Denemarken, Nederland en België hun ervaringen met het talrijk opgekomen publiek. Dierenarts Tim Petersen die werkzaam is bij de Deense overheid in het departement diergeneeskunde en voedseladministratie en nauw betrokken was bij de ontwikkeling van het Deense Gele Kaart systeem (waarvan ook reeds sprake in de zomer editie van onze nieuwsbrief) ging van start met met een uiteenzetting over de inhoud van het systeem en de resultaten die tot nu toe geboekt werden. Daarna kwam dierenarts Hetty van Beers aan het woord. Zij is naast varkensdierenarts bij de Universitaire Landbouwhuisdieren Praktijk (ULP) ook secretaris van de werkgroep varken van de Taskforce Antibioticaresistentie. Dr. van Beers gaf in haar presentatie een overzicht over de manier waarop de antibioticareductie in Nederland wordt aangepakt en toonde het publiek wat er na 3 jaar is bereikt. Vervolgens kwam Prof. Dr. Jeroen Dewulf aan het woord over de situatie in België. Hij lichtte de stappen toe die reeds gezet zijn en wees het publiek op de hoogdringendheid om ook in België tot een gestructureerde aanpak te komen. Tot slot gaf dierenarts Frans Dirven van dierenartsenpraktijk Lintjeshof zijn visie over de impact die de verplichte antibioticareductie heeft op de manier van werken voor de Nederlandse praktijkdierenarts. In deze nieuwsbrief brengen we verslag uit over de presentatie van Dr. Tim Petersen en Dr. Hetty van Beers. In de volgende nieuwsbrief, die begin februari wordt verzonden, volgt er een verslag over de uiteenzetting van Prof. Dr. Jeroen Dewulf en Dr. Frans Dirven. DEENSE AANPAK - Dr. Tim Petersen Naar aanleiding van de aanhoudende stijging van het diergeneeskundig antibioticagebruik
3
en de toename van de antibioticaresistentie in de menselijke geneeskunde, ging de Deense overheid eind 2010 van start met het Gele Kaart systeem. Dit is een systeem dat gericht is naar de veehouders en dat tot doel heeft hen te motiveren om het antibioticagebruik op bedrijfsniveau te reduceren. Het systeem is gebaseerd op de gegevens die beschikbaar zijn in 2 gegevensbanken. Enerzijds maakt men gebruik van het VetStat systeem waarin alle gegevens verzameld zijn over het antibioticagebruik op de bedrijven ingedeeld in 3 leeftijdsgroepen, nl. fokvarkens (>120 kg), gespeende biggen (7-30 kg) en vleesvarkens (30-120 kg). De tweede gegevensbank is het centrale veehouderij register (vergelijkbaar met het Belgische Sanitrace systeem), waarin alle gegevens verzameld zijn met betrekking tot het aantal dieren die per leeftijdsgroep op de bedrijven aanwezig zijn. Aan de hand van de gegevens beschikbaar in deze 2 gegevensbanken werd het antibioticagebruik per bedrijf en per leeftijdsgroep becijferd en werd eveneens het gemiddelde antibioticagebruik in de Deense varkenshouderij bepaald. Op basis van dit nationaaal gemiddelde werd een drempelwaarde vastgesteld boven dewelke veehouders een gele kaart krijgen (vastgesteld op het dubbele van het nationaal gemiddelde, aangegeven in tabel 1).
Symposium Veehouders die een gele kaart krijgen hebben 9 maanden de tijd om het antibioticagebruik te reduceren. In deze periode krijgt het bedrijf ook bezoek van de inspectie, waarbij onder andere wordt gecontroleerd of het niet wordt nagelaten om zieke dieren te behandelen. Dit laatste is immers niet wenselijk met het oog op het dierenwelzijn. Indien het antibioticagebruik na 9 maand nog steeds niet onder de drempelwaarde is gedaald, dan is de varkenshouder verplicht advies in te winnen bij een tweede dierenarts, verschillend van zijn bedrijfsdierenarts. Wanneer ook dit na 5 maand onvoldoende resultaat oplevert krijgt het bedrijf een rode kaart en wordt de varkenshouder verplicht om de bezettingsdichtheid in de stallen te verminderen (m.a.w. minder dieren te houden) en dit zolang het antibioticagebruik
niet onder de drempelwaarde is gedaald. Omdat de eerste bedrijven pas eind 2010 een Gele Kaart ontvingen zijn er momenteel nog geen bedrijven die een rode kaart hebben gekregen. Bij de start van het systeem werd tegen 2013 een daling van het antibioticagebruik met 10% beoogd, ten opzichte van het verbruik in 2009. Dr. Petersen deelde het publiek mee dat deze doelstelling nu reeds behaald is en dat het antibioticagebruik in de varkenshouderij op dit ogenblik reeds met 16 tot 27% gedaald is. Het doel van het Gele Kaart systeem is niet om het antibioticagebruik zomaar te reduceren, maar wel om de noodzaak tot antibioticabehandelingen te beperken. Een goede diagnose en preventie door middel van vaccinatie en een verbeterd management liggen hier aan de basis van, besloot dr.Petersen.
Tabel 1: De drempelwaarden van het Deense Gele Kaart systeem Tabel 1: De drempelwaarden van het Deense Gele Kaart systeem
* ADD/100 dieren/dag: aantal dagdosissen antibiotica die per honderd aanwezige dieren per dag verstrekt worden 1 dagdosis = de hoeveelheid antibiotica welke een dier volgens de bijsluiter van het product dient te krijgen wanneer het 1 dag wordt behandeld aan de correcte dosis (hierbij wordt een gemiddeld gewicht aangenomen van 50 kg, 15 kg en 200kg voor de resp. diercategorieën vleesvarkens, gespeende biggen en fokvarkens) Figuur 1: Principe van het Deense Gele Kaart systeem
GELE KAART
• Varkenshouder krijgt Varkenshouder is verplicht waarschuwing en wordt een tweede opinie in te aangemaand om het roepen van een andere antibioticagebruik te reduceren dierenarts om het antibiotica• Krijgt bezoek van inspectie gebruik alsnog te reduceren 9 maand
5 maand
RODE KAART Varkenshouder is verplicht om de bezettingsdichtheid in de stallen te reduceren
Tot antibioticagebruik onder de drempelwaarde is gezakt
4
Symposium Dr. Hetty van Beers In Nederland werd eind 2008 het Masterplan ‘Verantwoord gebruik van antibiotica’ in de varkenshouderij ondertekend. Dit plan kwam er naar aanleiding van de MRSA problematiek en de aanhoudende stijging van het diergeneeskundig antibioticagebruik sinds 2004. Het werd opgesteld onder gezamenlijk initiatief van dierenartsenorganisatie KNMvD, 2 landbouworganisaties (LTO Nederland en NVV), de Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie (Nevedi), de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV) en het Nederlandse Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV). In het plan werden verschillende maatregelen opgenomen met het oog op een reductie van het antbioticagebruik, waaronder:
op met 20% in 2011 en 50% in 2013, ten opzichte van het gebruik in 2009. Om deze doelstellingen te kunnen halen was een aangescherpt plan van aanpak noodzakelijk. In dit verscherpte plan, dat in september 2010 werd voorgesteld, zijn een aantal extra maatregelen opgenomen, zoals:
• Verplichte begeleiding van varkensbedrijven met een hoog antibioticagebruik. De kosten hiervoor moet de varkenshouder zelf dragen. • Overschakelen van (preventieve) groepsbehandelingen naar individuele behandeling van zieke dieren. • Opleggen van strenge gebruiksvoorwaarden voor deze antibiotica die van kritisch belang zijn in de humane geneeskunde. • D efinitieve stopzetting van de productie • Ontwikkeling van een centraal gegevensvan gemedicineerde diervoeders. bestand dat een meting van het anti• Opstellen van streefwaarden en kritische bioticagebruik mogelijk maakt. grenswaarden voor antibioticagebruik • Nulmeting van de antibioticaresistentie. (zie tabel 2). • Het uitfaseren van de productie van Dr. van Beers sloot haar uiteenzetting af gemedicineerde diervoeders. met de mededeling dat een reductie van het • Monitoring van het antibioticagebruik op antibioticagebruik in 2011 met 20% haalbaar bedrijfsniveau. Tabel 1: De drempelwaarden van het Deensemet Gele Kaart systeem is. De sector heeft zich ook geëngageerd om • Varkenshouders zijn verplicht te werken tegen 2013 te werken naar een reductie van 1 dierenarts. Enkel deze vaste dierenarts 50%, maar is er zich van bewust dat dit geen kan diergeneesmiddelen voorschrijven. eenvoudige opdracht is. •O pstellen van een communicatieplan met als doel de volledige varkenssector te informeren en te motiveren. •E lke varkenshouder dient samen met zijn bedrijfsdierenarts een bedrijfsgezondheidsplan op te stellen waarin aangegeven wordt welke maatregelen zullen genomen worden om het antibioticagebruik te reduceren. Dit plan dient jaarlijks geëvalueerd en aangepast te worden.
In april 2010 formuleerde de Nederlandse overheid scherpe reductiedoelstellingen. Deze leggen een reductie van het antibioticagebruik Tabel 2 : Streefwaarden en kritische grenswaarden voor het antibioticagebruik op Nederlandse varkensbedrijven
5
* dd/dj: dagdosering per dier per jaar
Veldervaring Circovaccinatie als hulpmiddel om het antibioticagebruik te doen dalen Ziektepreventie door vaccinatie wordt beschouwd als een belangrijk hulpmiddel in de strijd tegen een gereduceerd antibioticagebruik. In deze rubriek tonen we hoe een Nederlands bedrijf erin slaagde het antibioticagebuik terug te dringen door vaccinatie van de biggen tegen het circovirus. Het antibioticagebruik is uitgedrukt in dierdagdoseringen (DDD). Dit is het gemiddeld aantal dagdoseringen dat een gemiddeld aanwezig dier per jaar toegediend krijgt. In Nederland werd de streefwaarde voor vleesvarkens vastgesteld op 20 dierdagdoseringen. Dit betekent dat er per aanwezige vleesvarkensplaats op het bedrijf jaarlijks maximum 20 dagdosissen antibiotica mogen gegeven worden.
Bedrijfsprofiel: • Semi-gesloten bedrijf (deels externe afmest) • 500 zeugen • 1900 vleesvarkenplaatsen Problematiek vóór aanvang van de vaccinatie: • Gezondheidsproblemen bij de vleesvarkens: diarree, verhoogd aantal achterblijvers, hoge sterfte, slechte uniformiteit • Geen luchtwegproblemen • Circovirus infectie vastgesteld via bloedanalyses
Grafiek: Antibioticagebruik en sterfte in de periode vóór vaccinatie, in de overgangsperiode waarin zowel gevaccineerde als niet gevaccineerde dieren op het bedrijf aanwezig waren en in de periode waarin uitsluitend circo gevaccineerde dieren op het bedrijf aanwezig zijn
Resultaat Vóór vaccinatie + overgangsperiode: sterfte = 4,03% / antibioticagebruik = 40,61 dagdoseringen per dierjaar Circo gevaccineerd: sterfte = 2,15% / antibioticagebruik = 6,47 dagdoseringen per dierjaar Referentie: Aerts R. & Wertenbroek N. (2011). Implementing PCV2 vaccination resulting in reduction of antibiotic use on Dutch farrow-to-finish farm. Proceedings of the 9th International Conference on the Epidemiology and Control of biological, chemical and physical hazards in pigs and pork, p. 339-340
6
Bedrijfsreportage Familie Arnouts
uit Kalmthout vaccineert succesvol tegen mycoplasma en circovirus bij de biggen Eind oktober gingen we op bezoek bij de familie Arnouts uit Kalmthout. Zij baten het varkensbedrijf Porcus BVBA uit. Het is een multisite bedrijf met 3 vestigingen. Op het bedrijf in Wuustwezel bevinden er zich 700 zeugen en de helft van de biggen en vleesvarkens. Het bedrijf in Kalmthout, enkele kilometers verderop, biedt plaats aan de andere helft van de speenbiggen en 2000 vleesvarkens. Tenslotte is er ook nog een bedrijf in Putte bij Mechelen waar 1200 vleesvarkens zijn ondergebracht. Momenteel is het bedrijf aan het overschakelen naar een 4 weken systeem en wordt er uitgebreid naar 800 zeugen. De vleesvarkens worden sinds enkele maanden geproduceerd onder het Colruyt label. Dit betekent dat de mannelijke dieren verplicht immuno-gecastreerd moeten worden. Voorafgaand aan deze beslissing werden de verschillende alternatieven voor de klassieke castratie eerst op het bedrijf getest door deelname aan een studie, waarbij de verschillende alternatieven werden vergeleken. Tijdens deze studie werd het voor het eerst duidelijk dat het circovirus op het bedrijf aanwezig was. Met name in de groepen van de intacte beren en de immuno-gecastreerde beren werd een hoog percentage wegkwijnende dieren en veel sterfte waargenomen. Na bloedonderzoek en autopsie bleek dat het circovirus aan de basis lag van de problemen.
7
Op aanraden van de bedrijfsdierenarts werd het vaccinatieschema van de biggen aangepast en werd er een circovaccinatie aan toegevoegd. Sindsdien worden alle biggen 2 dagen voor het spenen gelijktijdig gevaccineerd tegen het circovirus en tegen mycoplasma. Er zijn geen cijfers aanwezig over de invloed van het aangepaste vaccinatieschema op de productieparameters, maar de resultaten waren wel duidelijk zichtbaar. Vooral de gedaalde sterfte op de batterij, een betere doorstart na het spenen en een homogenere groei van de varkens werden opgemerkt. Daar waar antibioticabehandelingen vroeger niet werkten, blijken deze nu wel aan te slaan wanneer ze toch nog moeten toegepast worden omwille van andere problemen. Deze resultaten kwamen niet alleen tot uiting bij de mannelijke dieren waar de problemen het het grootst waren, maar ook bij de vrouwelijke dieren die op het eerste zicht geen problemen hadden. Dit laatste wijst er volgens de varkenshouders op dat ook circovirus infecties die minder duidelijk zichtbaar zijn (zgn. subklinische infecties) toch een belangrijke economische impact kunnen hebben op een bedrijf. Om dit in de toekomst beter te kunnen meten worden er sinds de ingebruikname van een nieuwe vleesvarkensstal anderhalf jaar geleden, wel gegevens verzameld over groei en voederconversie.
Agenda Bezoek ons op Breedex van 7 t.e.m. 9 december De beurs vindt plaats van in , tijdens Agribex. U vindt onze stand terug in en kunt er terecht voor informatie over varkensgezondheid. Tijdens deze editie besteden we bijzondere aandacht aan de rol van vaccinatie als hulpmiddel om het antibioticagebruik in de varkenshouderij te verlagen.
terugvindt. In ruil voor een ingevulde kaart krijgt u van ons een . Voor meer informatie over Breedex kan u terecht op volgende website:
Breng zeker een bezoek aan onze stand en breng de mee die u ingesloten bij deze nieuwsbrief
k Bezoe elhe im r Ing e g n i r Boeh Breedex op
Naam : voornaam : Straat : Nr :
Postcode :
Gemeente : E-mail : Bedrijfsdierenarts : Klopnr :
van 7 t.e.m. 9 december
lde In ruil voor deze ingevu
SCS Boehringer Ingelheim Comm.V. Arianelaan 16 - 1200 Brussel www.gezondevarkens.be
kaart ontvangt u een kle
nd. ine attentie op onze sta
V.U. M. Connolly – 2011/072
Aantal zeugen : Aantal vleesvarkens :
in Brussels Expo (hal 7, stand B722)
Info? Kristine Van der Meirsch Tel: 02 773 34 56 of e-mail:
[email protected]
