Zwendel, zeepbellen en de financiële crisis

MIDDEN-OOSTEN Ooit zal het weer lente zijn

THEORIE Zwendel, zeepbellen en de financiële crisis

De Arabische lente is veranderd in een winter. Peyman Jafari vraagt wat er fout ging en kijkt naar de toekomst pagina 6-7

Twee recente boeken geven een inkijk in de financiële wereld. Hans Lammers vraagt wat er daar moet veranderen pagina 8-9

70 ,

�1

steunprijs 2,50 euro

de socialist

#274 • mei 2015

Halverwege april kapseisde een boot met vluchtelingen in de Middellandse Zee. Van de opvarenden – naar schatting 850 – overleefden slechts 28 vluchtelingen de ramp. Een paar dagen eerder verdronken 400 vluchtelingen

Een uitgave van de Internationale Socialisten • www.socialisme.nu

toen hun boot eveneens kapseisde. Sinds het begin van het jaar zijn er al vijftig keer meer vluchtelingen omgekomen bij hun poging Europa te bereiken dan in dezelfde periode vorig jaar. De oorzaak hiervan is de weigering

van Europa om de grenzen open te stellen voor vluchtelingen. Dat terwijl de oorlogen en armoede waar de migranten voor vluchten grotendeels veroorzaakt zijn door Europa en de Verenigde Staten.

2 actueel

de ★socialist #274 • mei 2015

RE@CTIES

■ Fikse boete bloemen plukkende kleuters Tijdens een bezoek aan Den Haag hebben twee Belgische kleuters een boete van 130 euro gekregen voor het plukken van bloemen. Stadswachten vroegen de oma van de kleuters of zij wel wist van wie de bloemen waren. Zij antwoordde: ‘Die zijn naar mijn mening van ons allemaal. Ze groeien in de natuur, op een grasveldje zonder hek, nota bene op een plek waar honden hun gevoeg mogen doen.’ Een Haagse wethouder noemde de boete ‘volkomen terecht’. Want ‘het is van belang voor iedereen in de stad, dat mensen zich aan de regels houden.’

■ Katholieke school verbiedt lange rokken In het Belgische Mechelen heeft een school na een hoofddoekjesverbod ook een verbod op lange rokken ingesteld. Een van de scholieren die last hebben van het verbod zei: ‘In de les wiskunde zei de leerkracht plots: “Deze kledij hoort niet op school, houd ze maar voor in de moskee”.’ De directie zegt dat het slechts gaat over uitvoering van het huisreglement, maar volgens slachtoffers worden de regels alleen bij moslims toegepast. Saillant detail is dat de school verbonden is aan een een katholieke vrouwelijke kloosterorde. Deze Ursulinen dragen onder andere hoofddoekjes en lange rokken.

■ Werkstraf voor vrijwilligerswerk De rechtbank in Almelo heeft een werkloze man veroordeeld voor vrijwilligerswerk. De man deed gratis camerawerk voor de kerk. Omdat hij dit niet verteld had, is er volgens het Openbaar Ministerie sprake van uitkeringsfraude. De Officier van Justitie eiste daarom 6 maanden gevangenisstraf. Hij gaf daarbij aan nog terughoudend te zijn omdat de richtlijn 12 maanden is. Ironisch genoeg werd de werkloze man voor zijn vrijwilligerswerk uiteindelijk veroordeeld door de rechter tot een werkstraf van 240 uur, waarvan 140 uur voorwaardelijk.

■ Hologramprotest tegen repressie Onlangs vond in de Spaanse staat de eerste hologramdemonstratie ooit plaats. De demonstratie is een reactie op de strenge antidemonstratiewetten die onlangs door het Spaanse congres zijn aangenomen. De politie mag bijvoorbeeld zwarte lijsten van journalisten en activisten aanleggen, de politie mag naar eigen inzicht gebouwen binnenvallen en mensen zonder aanleiding fouilleren. Met de maatregelen wil de staat het verzet tegen de bezuinigingen breken. Een van de deelnemers aan de hologramdemonstratie zei: ‘Je kunt jezelf als persoon niet vrij uiten, je kunt dat alleen doen als je een hologram wordt’.

UITGESPROKEN ‘Als er genoeg verdrinken, houdt het vanzelf op.’ Ben Jonker, tot vorig jaar CDA-fractievoorzitter in Amstelveen ‘Niet overdrijven. De meeste immigranten zijn moslims.’ Ben Jonker, in reactie op kritiek ‘Principes zijn leuk en aardig, maar kijk vooral naar hoe je de economie draaiende houdt.’ VNO-NCW voorzitter Hans de Boer over de kabinetscrisis rond bed, bad en brood ‘Reddingsboten? Ik zou aanvalshelikopters gebruiken om migranten te stoppen.’ Katie Hopkins, columnist bij het Britse boulevardblad The Sun

■ Graaiers en schlemielen bij KPN Het bericht in het nieuws over de exorbitante salarisverhoging van Eelco Blok van KPN rijt bij mij wederom oude wonden open. Nooit zullen dit soort psychopathische narcisten begrijpen wat hun gedrag bij de gewone hardwerkende Nederlander teweegbrengt. In 2002 werden er door KPN ook 2500 man op straat gezet. Onder hen 125 mensen met 35 dienstjaren en meer. Op dit hoge aantal had men niet gerekend, want in het sociaal plan ging men uit van een zeer klein aantal mensen met deze achtergrond. Deze mensen, onder wie ik, zouden een riante afvloeiingsregeling krijgen. Toen het puntje bij het paaltje kwam, werden wij, de overgebleven 80, voor de kantonrechter gesleept en met een fooi naar huis gestuurd. Scheepbouwer en zijn vier medegraaiers verdeelden precies een half jaar na de laatste uitspraak, dus precies na de reclamatietermijn, €10.000.000 onder elkaar. Ze zullen het nooit leren als het Nederlandse volk zich niet realiseert dat ze constant bestolen worden. Jan Boot, Sint Pancras

■ CvB-beleid: wild om je heen slaan De ontruiming van het Maagdenhuis op de vroege zaterdagochtend van 11 april heeft op zijn minst een merkwaardig karakter gehad. Per gerechtelijk vonnis wordt vrijdag bepaald dat het pand met ingang van 0.00 uur verlaten moet zijn. Collegevoorzitter Louise Gunning laat in Het Parool

van 11 april weten ‘te hopen dat iedereen uit zichzelf het Maagdenhuis verlaat’. Ze wordt op haar wenken bediend: de studenten kondigen aan de aanstaande maandag op 12.00 uur het gebouw verlaten te hebben. Het enige wat de studenten nog willen is hun ‘festival van de wetenschap’ laten doorgaan, een mooie en vooral onschuldige afsluiting van meer dan zes weken protest. Op vrijdagavond nog laat de Mobiele Eenheid weten de studenten hun festival te gunnen: ‘Voor hen is het een emotionele periode geweest, het door laten gaan van deze afsluiting draagt bij aan herstel van geschonden verhoudingen’. Niet onbelangrijk, zou men denken, bij een College van Bestuur dat zich stelselmatig heeft proberen te profileren als ‘redelijk’ en tot overleg bereid met een breed gedragen verzet. Niet alleen van studenten en universitair medewerkers: steun komt ook van een veel bredere groep van medestanders. Dit, getuige het kunnen voldoen aan de dwangsom van duizend euro per dag tijdens de bezetting, eerder, van het Bungehuis door ‘crowdfunding’. De plotselinge, grove, ontruiming zaterdagochtend verijdelt een ideeënuitwisseling in de vorm van een discussieforum: dit nota bene nadat de ‘oplossing’ in de vorm van het accepteren van het gerechtelijk vonnis reeds bereikt is. Welk ander resultaat wordt hiermee bereikt dan de polarisatie die het College van Bestuur altijd heeft gezegd te willen vermijden? De verklaring lijkt even simpel als schokkend. Namelijk die, welke Harriet Bergman 10 april geeft op socialisme.nu: de enorme afstand van de bestuurders tot de werkvloer, en bijgevolg het niet beseffen van de omvang van de problematiek. Germen Gerritsma, Amsterdam

■ Gratis Openbaar Vervoer In het aprilnummer van De Socialist pleitten jullie voor de nationalisering van het spoor als antwoord op het toenemende geweld in de treinen. Dat lijkt me een goed idee. Dan zou er ‘weer goede service geleverd kunnen worden tegen een redelijke prijs’, schrijven jullie. Maar waarom zouden we dan niet meteen het openbaar vervoer gratis maken? Jullie citeren terecht Ira Helsloot, die stelt dat met meer politie in de trein het veiligheidsgevoel eerder afneemt dan toeneemt. Dat is ook mijn ervaring met allerhande treinen tramcontroleurs. In Den Haag bij de HTM komen die regelmatig als een overvalteam de tram binnen, waar je je echt niet prettig bij voelt. Gratis openbaar vervoer zou niet alleen de veiligheid bevorderen en de agressie verminderen. Het zou ook enorm veel administraties overbodig maken. Bovendien zou het mensen uit de vervuilende auto’s kunnen halen. En het vermindert de armoede en ongelijkheid voor mensen voor wie een treinkaartje nu te duur is. En al die overbodige controleurs kunnen dan ergens anders nuttig werk gaan doen. Laten we dan bij die nationalisering wel meteen de democratie en zeggenschap van het personeel en de reizigers vergroten. Ook dat zal leiden tot meer veiligheid. Rob Gerretsen, Amsterdam Deze rubriek is bedoeld voor non-redactioneel commentaar. Plaatsing betekent niet automatisch dat we ermee instemmen. Hou brieven graag kort (maximaal 300 woorden) en stuur deze naar: reageren@ socialisme.nu, of: De Socialist, Postbus 92025, 1090 AA Amsterdam

Programma Marxisme Festival online Een maand voor het Festival, 16 en 17 mei, is het programma bekendgemaakt. Wanneer spreekt wie waarover? Er zijn tal van bijeenkomsten over sociale bewegingen, strategie en theorie. Drie paneldiscussies tijdens het weekend lichten we uit. Bestel je kaartjes nu! Het festival opent met een bijeenkomst over de strijd op de universiteit. Al maanden voeren studenten en docenten aan de UvA actie tegen de neoliberale universiteit. Met hun beweging hebben zij laten zien dat je met radicale actie verandering kunt afdwingen en dat we bezuinigingsbeleid niet hoeven te slikken. Kavel Öztürk, Donya Alinejad en Ewout van den Berg spreken over de lessen van de strijd in Amsterdam en perspectieven voor de beweging. Op het festival is er ook veel aan-

dacht voor de strijd tegen racisme in Nederland. Want terwijl de zondebokpolitiek van politici zoals Wilders en Rutte in Nederland welig tiert, groeit het verzet. Steeds meer mensen zien de hypocrisie waarmee politici proberen munt te slaan uit Charlie Hebdo. Niet alleen worden protesten georganiseerd. Dyab Abou Jahjah voerde de afgelopen weken actie in Antwerpen tegen de racistische burgemeester De Wever. Samen met feminist Anja Meulenbelt en socialist Peyman Jafari spreekt hij in een panel over ‘Islam, terrorisme en radicalisering’. Door heel Europa worden mensen geconfronteerd met neoliberaal bezuinigingsbeleid. In landen met veel strijd zoals Spanje en Griekenland zien we de opkomst van

Latuff

linkse politieke partijen. Ook in België zagen we het afgelopen jaar een golf van protest tegen het afbraakbeleid van een nieuw rechts kabinet. Hoe staan de bewegingen ervoor in verschillende landen? Hoe kunnen zij winnen? Met naast sprekers van de Internationale Socialisten en Syriza NL, Peter Mertens van de Belgische PVDA en Guillermo Ramas van Podemos Nederland. Marxisme Festival is de afgelopen jaren uitgegroeid tot het trefpunt voor activisten in Nederland vanuit verschillende strijdterreinen. Het is een plek voor discussie over strategie en theorie met sprekers uit binnen- en buitenland. Kom ook, discussieer mee en help het verzet van onderaf te bouwen in Nederland! Zie socialisme.nu

agenda vrijdag 15 mei

‘Alle negers moeten fucking opgehangen worden.’ Politieagenten uit San Francisco onder elkaar

Nakba-bijeenkomst

‘Kruisen verbranden verlaagt de bloeddruk. Ik heb het zelf getest.’ Dezelfde politieagenten uit San Francisco

zaterdag 23 mei

‘Dit is mijn conclusie: het linkse radicalisme is hetzelfde als het rechtse radicalisme is hetzelfde als het moslimradicalisme.’ Jean Tillie, hoogleraar politicologie aan de UvA, laat zien dat de bezuinigingen het niveau van wetenschappelijk onderzoek hebben aangetast

• 6 plaatsen in Nederland •

‘We zijn sciencefiction- en fantasyfans, we houden er van om te lezen over aliens, vampiers en elven. Gaan we nu werkelijk flippen over Aziaten en inheemse Amerikanen?’ Game of Thrones-auteur George R.R. Martin uit zijn frustratie over een rechtse campagne om meer witte mannen Hugo-awards te laten winnen

• 19.00 • Amsterdam •

March against Monsanto Nederland zondag 14 juni

Demonstratie tegen kerncentrale Tihange • 14.00 • Aken, Duitsland •

Zie verder socialisme.nu


3

WAT WIJ VINDEN

Kabinet gered, vluchtelingen niet Het nieuwe akkoord tussen de PvdA en VVD betekent een nieuwe aanval op de positie van vluchtelingen in Nederland. De discussie over vluchtelingen als ‘probleem’ heeft het racistische klimaat in Nederland verder versterkt. E wo u t va n d e n B e r g

De koehandel over mensenlevens tussen de VVD en PvdA begon ditmaal met de uitspraak van het Comité van Ministers van de Raad van Europa op 15 april. De Nederlandse staat legde de bal bij hen nadat het Europees Comité voor Sociale Rechten (ECSR) in november 2014 harde kritiek had op het ontzeggen van basisvoorzieningen (bed, bad en brood) aan ongedocumenteerden. Dezelfde verantwoordelijken voor het voeren van oorlog en het sluiten van handelsakkoorden mochten zich dus buigen over het logische gevolg van hun beleid. Het grootste gedeelte van de vluchtelingen die in Nederland asiel aanvraagt, komt uit Syrië. In 2014 tot augustus zesduizend, op een totaal van drie miljoen gevluchte Syriërs is dit een druppel op een gloeiende plaat. Syrië is het bloedige toneel van imperialistische machtspolitiek. De meeste vluchtelingen komen ondertussen Europa binnen via Libië, een land dat in 2011 totaal verwoest is door westerse bommen. Ondertussen wordt de westerse roof van grondstoffen in zich ontwikkelende landen verder mogelijk gemaakt door het sluiten van handelsakkoorden en worden winsten via belastingparadijzen weggesluisd. Zo schat Oxfam International dat Afrikaanse staten hierdoor jaarlijks ten minste 63 miljard dollar mislopen. De armoede in zich ontwikkelende landen en de bonussen aan de Zuidas zijn twee kanten van dezelfde medaille. Koehandel

Meer dan een week overleg hadden de PvdA en de VVD nodig om tot een akkoord te komen. Indien dit akkoord werkelijkheid wordt, betekent dit een verdere verslechtering voor de positie van vluchtelingen in Nederland. In zes gemeentes hebben vluchtelingen kortstondig recht

op bed, bad en brood. Overdag moeten ze op straat leven. De basisvoorzieningen dienen bovendien als voorportaal voor deportatie. Alleen vluchtelingen die willen meewerken aan vertrek komen hiervoor in aanmerking. De partijen negeren met dit akkoord de werkelijkheid waarin veel ongedocumenteerden zich bevinden. De actiegroep We Are Here voert al drie jaar actie omdat veel vluchtelingen niet terug kunnen, maar ook niet in Nederland mogen blijven. In de Volkskrant schrijft Ilhaam Awees uit Somalië

De actiegroep We Are Here voert al drie jaar actie omdat veel vluchtelingen niet terug kunnen, maar ook niet in Nederland mogen blijven van We Are Here: ‘In 2012 ben ik gearresteerd en gedwongen mee te werken aan mijn uitzetting. Maar Somalië werkte niet mee. Na drie maanden ben ik op straat gezet… Het is elke keer hetzelfde verhaal.’ De VVD voert een hetze tegen vluchtelingen. Na het voorstel van VVD’er Azmani in maart om de grenzen van Europa helemaal te sluiten, voert zij nu campagne om de vluchtelingen te criminaliseren. Halbe Zijlstra vergeleek ongedocumenteerden met afperser Holleeder: ‘Als Willem Holleeder net zo goed naar de rechter had geluisterd als vluchtelingen, zou hij nog geen dag in de cel hebben gezeten.’ Het standpunt van de VVD en het beleid van de afgelopen jaren betekenen niet alleen een verdere radicalisering richting Wilders, maar belichamen ook het neoliberale idee van de nachtwakersstaat: een staat die alleen het privé-eigendom beschermt en waarbij publieke voorzieningen zijn verdwenen.

Rellen Baltimore zijn gevolg racisme en politiegeweld Naar aanleiding van de dood van de 25-jarige Freddie Gray zijn er rellen uitgebroken in de Amerikaanse stad Baltimore. Het bestuur van de stad heeft de noodtoestand uitgeroepen en een avondklok ingesteld. De Nationale Garde heeft aangekondigd 5000 troepen in te willen zetten. Freddie werd op 12 april gearresteerd, nadat hij oogcontact had gemaakt met de politie om vervolgens weg te rennen. De arrestatie is vastgelegd met verschillende mobiele telefoons. De filmpjes laten zien hoe hij geboeid wordt en in doodsangst een politiewagen ingedragen wordt. Hij vroeg verschillende keren om medische hulp, voordat hij in de wagen werd gestopt. Maar de eerste hulp werd pas gebeld na een rit van een half uur. In de politiewagen werd hij ook aan zijn benen geboeid. Freddie overleed iets meer dan een week later als gevolg van een ernstige dwarslaesie. Duizenden mensen zijn als reactie hierop de straat op gegaan. Demonstranten riepen ‘Elke nacht, elke dag, gaan

we vechten voor Freddie Gray’. Voornamelijk jonge, zwarte buurtbewoners hebben veldslagen gevoerd met tot de tanden toe bewapende agenten. Met behulp van stenen hebben ze politielinies teruggedreven. Stephanie Rawlings-Blake, de burgemeester van Baltimore, heeft de demonstranten er van beschuldigd ‘neer te halen, waar zo velen voor hebben gevochten’. Maar de protesten zijn een uiting van woede over de zoveelste dood van een zwart persoon na contact met de politie. De zaak staat niet op zich. De website Killed By Police schat dat Amerikaanse agenten alleen dit jaar al 378 mensen hebben gedood. Over 2014 ligt dat aantal waarschijnlijk op 1100. In dit geval zijn de zes agenten die betrokken zijn bij de zaak geschorst. Afgelopen maand werd agent Michael Slager aangeklaagd voor moord nadat een video was vrijgekomen waarop te zien was dat hij Walter Scott acht keer in de rug schoot. Hij moet op 21 augustus bij de rechtbank verschijnen.

■ Protest tegen het bed-bad-broodakkoord voor het PvdA-kantoor in Amsterdam (Foto: Bob Scholte)

Hierbij worden mensen die een beroep doen op publieke voorzieningen, van vluchteling tot bijstandsgerechtigde, geterroriseerd en gecriminaliseerd. Het is een schande dat de PvdA hierin meegaat, maar geen verrassing gezien de moeite die de partij deed om twee jaar geleden haar eigen achterban te winnen voor de strafbaarstelling van illegaliteit. Het mogen dan wel VVD-politici zijn, zoals eerst Teeven en nu Dijkhoff, die verantwoordelijk zijn voor het vluchtelingenbeleid, ze voeren kabinetsbeleid uit. Het is dus hartstikke terecht dat activisten zich in het eerste protest tegen het akkoord hebben gericht op het PvdA-kantoor in Amsterdam. Alternatief

Met het akkoord heeft de PvdA voortijdige verkiezingen voorkomen en is de VVD erin geslaagd vluchtelingen ‘als probleem’ op de

kaart te zetten. Vanuit de rest van de maatschappij is er bijna uitsluitend verzet tegen de afspraken. Gemeenten die geen opvang mogen leveren willen zich hier niet aan houden, terwijl de gemeentes die dit wel kunnen het niet eens zijn met de voorwaarden die hieraan gesteld worden. Er is een brede consensus dat het Nederlandse beleid gewoon niet kan. Zo stelt VN-rapporteur Alston: ‘Deze mensen zijn de vreselijke situatie in hun land ontvlucht, maar worden behandeld alsof het criminelen zijn die van de Nederlanders willen stelen.’ Terecht is ook de Socialistische Partij erg kritisch over dit akkoord. In zijn wekelijkse nieuwsbrief schrijft Roemer: ‘In ons rijke land hoeft niemand op straat te slapen en uit de vuilnisbak te eten.’ Maar tegelijkertijd stelt de partij ook dat ‘we niet alle migranten een verblijfsvergunning kunnen geven’. Maar als er genoeg is voor iedereen, dan is er ook genoeg voor vluchtelingen. Het

Franse modellenwet schiet doel voorbij In Frankrijk is een wet aangenomen die het gebruik van dunne modellen strafbaar stelt. Het gebruik van modellen met een Body Mass Index (BMI) van minder dan 18 kan hierdoor worden bestraft met boetes van maximaal 75.000 euro en een celstraf oplopend tot een half jaar. Daarnaast stemde het Franse parlement in met maatregelen die het online aanmoedigen van anorexia illegaal maken. Modellenbureaus moeten in het vervolg bovendien bij foto’s aangeven of de lichaamsvorm van hun modellen is aangepast. De Franse regering hoopt dat de wetten, door de toonaangevende positie van Frankrijk in de modewereld, ook een voorbeeld zullen zijn voor andere landen. De Nederlandse regering gaat kijken of ook hier dergelijke wetten kunnen worden ingevoerd. Overigens heeft Israël al sinds 2012 wetgeving tegen dunne modellen. Het doel van de wetten is om anorexia terug te dringen. Volgens de overheidsstatistieken zijn er tegen

de 40.000 anorexiapatiënten in Frankrijk. 90 procent van hen is vrouw. Dat de regering hier iets aan wil doen is op zich een goede zaak. De vraag is alleen of de maatregelen hun doel niet voorbij schieten door een bepaald lichaamstype te stigmatiseren. Een van de bezwaren is dat BMI niet altijd een geschikte manier is om een eetstoornis vast te stellen. Sommige mensen zijn van zichzelf dun. Hun BMI is daardoor lager dan 18, zonder dat er een eetstoornis in het spel is. Andersom kan iemand met een BMI hoger dan 18 nog steeds last hebben van een ziekte als boulimie. Anorexia is een gecompliceerde geestelijke aandoening die niet zomaar te vatten is in een BMIrichtlijn. Het is goed dat de mode-industrie weg beweegt van de bewust graatmagere modellen die nu de boventoon voeren. Maar wanneer dit tot gevolg heeft dat zij nu als groep worden gestigmatiseerd, zowel vrouwen als mannen, belanden we van de regen in de drup.

kapitalisme maakt constant mensen dakloos door oorlog en drijft mensen de armoede in met imperialistische handelspolitiek. Zolang het kapitalisme bestaat, zullen er vluchtelingen zijn. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt niet bij deze mensen, maar bij de mensen die ook verantwoordelijk zijn voor het inhumane vluchtelingenbeleid. Als socialisten moeten we dat beleid bekritiseren en ons er tegen verzetten, maar we moeten tegelijkertijd zien dat de enige echte oplossing voor de vluchtelingenproblematiek een wereld zonder kapitalisme is. Tegenover de verdeel-en-heerspolitiek van boven plaatsen socialisten solidariteit van onderaf. Middelbare scholieren in Amsterdam gaven hier vorige maand het goede voorbeeld. Toen een tentenkamp van vluchtelingen in de buurt van hun school door de politie werd ontruimd, wisten zij dit te verhinderen. Samen riepen ze: ‘Geen man, geen vrouw, geen mens is illegaal!’

maak

de ★socialist ook jouw krant

stuur actieverslagen op • mail tips • schrijf een brief • neem een abonnement • help met de verkoop of werf een abonnee. Vul het formulier in op onze website of de bon op pagina 11 [email protected]

4 binnenland

Metalektro

‘Een heet voorjaar’ Het cao-overleg in de grootmetaal (150.000 medewerkers) is stukgelopen. FNV Metaal eiste zeggenschap over werktijden, een stevige loonsverhoging en banen voor jongeren. De werkgevers kwamen met een eindbod dat niet tegemoetkwam aan deze eisen en slechts nog meer flexibilisering bood. ‘Vakmensen zijn de sjaak’, stelden vakbondsleden op een actiebijeenkomst bij Assen. FNV Metaal heeft al waarschuwingsacties gevoerd. De bond gaat de acties uitbreiden en heeft ook een heet voorjaar aangekondigd.

Psychiatrie

Patiënten gebruikt als proefkonijn In een GGZ-instelling in Heiloo zijn medicijnen getest op psychiatrische patiënten, terwijl dit tegen de regels was. Dat heeft het actualiteitenprogramma Zembla gemeld. De patiënten hadden zelf toegestemd, maar waren volgens begeleiders en familie niet wilsbekwaam. Een begeleidster die de zaak aankaartte bij het bestuur van GGZ Noord-Holland werd ontslagen. Pas na haar ontslag werden de families van de betrokken patiënten ingelicht over het onderzoek, dat toen al een jaar duurde.

Thuiszorg

Gemeentehuis bezet in Borculo


Op naar de toekomst met Young & United Afgelopen maand werd Young & United gelanceerd, met een bezettingsactie van een McDonald’s en de lancering van een boek. Hella Baan interviewde organizer Anne Weijers en Young & United-lid Jo-Ann With. Wat is Young & United? Anne: Het is een brede jongerenbeweging, opgezet door de FNV en ondersteund door jongerenorganisaties van politieke partijen. Met als doel, voor en door de jongeren zelf, het jeugdloon terug te brengen naar 18 jaar. Jo-Ann: Jongeren leiden Young & United. Het is veel krachtiger als wij het woord doen. We leren mensen aanspreken, actievoeren en omgaan met media en leuzen. Wat houdt jeugdloon in? Anne: In Nederland krijg je tot 23 jaar maar 45 procent van het minimumloon uitbetaald. Er zijn 1,3 miljoen

werkende jongeren. Ongeveer 300.000 van hen werken meer dan 20 uur per week. Maar 15 procent van de jongeren tussen 18 en 23 jaar zijn financieel zelfstandig. Soms staan zij alleen de zaak te runnen. Tegenover alle verantwoordelijkheden op de werkvloer ontvangen ze een fulltime-salaris van 680 euro per maand. Dat is bizar. Vooral grote bedrijven profiteren hiervan. Het levert Ahold 40 miljoen per jaar op. Die ruimte krijgen ze van de politiek en de wet. Jo-Ann: Ik sprak iemand die oudere mensen opleidde, die vanaf dag één meer verdienden. Maar zij was wel verantwoordelijk voor hen. Elke maand zit ik in de stress. Vorig jaar heb ik fulltime gewerkt voor mijn studie. Om te sparen ben ik weer thuis gaan wonen, maar ik kwam niet ver. Ik doe mijn best om mijn propedeuse te halen. Daarnaast wil ik best werken, maar met ongeveer 5 euro per uur schiet het niet op. Op mezelf wonen, reizen of naar een feest gaan kan nu

Defensie

Het ministerie van Defensie hanteert een zwarte lijst voor lastige journalisten. Dat meldt EenVandaag op basis van een interne mail van het ministerie. De Nederlandse Vereniging van Journalisten heeft de minister om opheldering gevraagd. ‘We vinden dit zeer alarmerend en volstrekt niet passend in een democratische rechtsstaat’, zegt Thomas Bruning van de NVJ. In een gesprek met de NVJ heeft minister Hennis van Defensie het bestaan van een zwarte lijst ontkend.

Rabobank

Boek verboden De rechtbank in Den Haag heeft het boek De verpanding over de Rabobank verboden. Het boek moet uit de handel worden genomen omdat er namen van individuele bankmedewerkers in staan afgedrukt. Dit zou hun privacy te veel aantasten. Auteur Paulien Derwort beschrijft in het boek hoe de afdeling Bijzonder Beheer twee kunsthandelaren met schulden begeleidt. Volgens het boek pleegt de bank kunstroof en intimideren en achtervolgen bankmedewerkers hun klanten.

niet. Het geld is binnen één dag weg. Ik heb het gevoel dat ik vastzit. Dat doet pijn. Wat doet Young & United? Jo-Ann: We willen het beeld van jon-

geren bijstellen en de ‘voor-jou-tienanderen’-cultuur aanpakken. Jongeren moeten steeds meer betalen en worden op de werkvloer als oud vuil behandeld. Veel bedrijven worden gedragen door studenten en scholieren. Maar met studie wordt geen rekening gehouden. Door voor elkaar op te komen kunnen we laten zien dat we wel een stem en macht hebben.

Anne: Vanaf september spreken we jongeren aan. De meeste van hen werken in de horeca en detailhandel. Daar zijn de arbeidsvoorwaarden ook het allerslechtst en is de organisatiegraad laag. We zijn een online petitie gestart. Door actie te voeren hebben we veel media-aandacht gehad en gaat het hard. Maar de voornaamste uitdaging is zorgen dat mensen gaan samenwerken en dingen veranderen. Dus teken de petitie en sluit je bij ons aan! Ik hoop dat we uiteindelijk met duizenden de straat op gaan, de organisatiegraad in die sectoren omhoog gaat en er een goede cao afgedwongen kan worden.

Aftreden Gunning waarschuwing aan alle neoliberale bestuurders in Nederland

Boze thuishulpen hebben op 22 april het gemeentehuis van Borculo bezet uit protest tegen het wegbezuinigingen van de huishoudelijke verzorging. Na een manifestatie trokken de demonstranten op naar het gemeentehuis. Ze weigerden weg te gaan en brachten de nacht door op het gemeentehuis. Inmiddels is een bemiddelaar aangewezen. Na eerdere acties nam de verantwoordelijk wethouder ontslag en stelde de gemeente de maatregel uit.

Journalisten op zwarte lijst

■ Foto: Matthijs de Bruijne

■ Ontruiming van het Maagdenhuis, Amsterdam 11 april 2015

‘onze universiteit’, steeds meer studenten en docenten zien dat zij de universiteit zijn, niet de neoliberale bestuurders. Meer dan 500 medewerkers ondertekenden een oproep aan het CvB om af te treden. Een tegenpetitie, gepromoot door onderdelen van het bestuur, kon zelfs het tij niet keren. Door deze initiatieven en de verhalen over het politiegeweld werd de formele medezeggenschap gedwongen vrijdag het vertrouwen op te zeggen in het CvB ‘in haar huidige samenstelling’. Dat dit niet van harte ging, laat de reactie van de voorzitter van de Centrale Studentenraad, Tariq Sewbaransingh, zien. Na het aftreden van Gunning stelde hij: ‘Louise is een competent bestuurder en ze heeft een aantal mooie dingen neergezet aan de UvA en ook bij het AMC…Het is jammer dat deze tijden om iets anders vragen.’

Eind april maakte de voorzitter van het College van Bestuur (CvB) van de Universiteit van Amsterdam bekend af te treden. Na maanden van protest was haar positie onhoudbaar geworden. Het is een belangrijke overwinning die studenten Het verzet moet samen met en docenten zelfvertrouwen geeft. medewerkers opgebouwd E wo u t va n d e n B e r g worden vanaf de faculteiten, zodat het verzet ook Met de gewelddadige ontruiming een groot Festival der Wetenschap. van het Maagdenhuis, twee dagen Dit toont de arrogantie van de na de zomer doorgaat voordat studenten uit zichzelf zouden vertrekken, overspeelde het autoritaire CvB zijn hand. Tien mensen werden gearresteerd, allen buiten het Maagdenhuis, en zes studenten werden overgebracht naar vreemdelingendetentie om hun identiteit te achterhalen. Twee van hen kwamen pas na zes dagen op vrije voeten. Na de rechtszaak op vrijdag die het CvB in het gelijk stelde, zette het CvB onder leiding van Gunning alles op alles om het Maagdenhuis te laten ontruimen. Studenten die rond de ontruiming spraken met woordvoerders van de politie en de burgemeester kregen te horen dat er wat hen betreft niet ontruimd zou worden. Door toch in te zetten op een ontruiming probeerde het CvB de bezettende studenten een trap na te geven en te voorkomen dat het protest een nieuwe impuls kreeg met

macht. Twee dagen na de ontruiming gingen meer dan duizend studenten en docenten de straat op om het aftreden van het CvB te eisen. Zij kwamen hierbij samen met de vluchtelingen van We Are Here die dezelfde ochtend ontruimd werden. Docent Julie McBrien sprak hier over het gewelddadige politie-optreden en de solidariteit tussen studenten en docenten: ‘Mijn collega’s en ik stonden voor de studenten terwijl de politie het plein op marcheerde. We gingen door met onze lezingen in de hoop dat onze autoriteit hen zou beschermen. Toen de politie anderen wegduwde en dichtbij genoeg kwam om mij te kunnen raken, kwamen studenten tussen de politie en mij in staan.’ Deze verhalen maken duidelijk dat terwijl het CvB in berichten aan medewerkers nog spreekt over

Symbolische overwinning

Dat de ‘competente bestuurder’ Gunning toch is afgetreden, heeft alles te maken met de druk van onderaf. De zelforganisatie van studenten en docenten liet het CvB geen andere keus. Dit is een belangrijke symbolische overwinning voor studenten en docenten op de UvA. Maar het is ook belangrijk om deze overwinning in een bredere context te zien. Gunning is geofferd om de status quo te handhaven. Dymph van den Boom, onder andere verantwoordelijk voor het doorvoeren van het 884-systeem en de desastreuze reorganisatie van de FEB, is nu voorzitter van het CvB. CvB-vastgoedman Hans Amman op zijn beurt kondigde op de dag van de demonstratie nieuwe bezuinigingen

aan om de ‘ambitieuze nieuwbouwplannen’ te kunnen realiseren. Sommige studenten zijn erg blij met het toevoegen van de decaan van de Faculteit der Rechten, Edgar du Perron, aan het CvB. Ongetwijfeld is hij ‘communicatief vaardiger’ dan Gunning – hij zit op Twitter – maar als verantwoordelijke voor de ‘hervormingsagenda’ zal hij geen antwoord bieden op de eisen van studenten en docenten. Hierbij staat hij direct tegenover zijn voormalige medewerkers bij de Rechtenfaculteit, waar de komende jaren vijf miljoen euro bezuinigd gaat worden. Hoe verder?

De UvA is van plan volgend jaar in totaal 16,5 miljoen euro te bezuinigen. Dit laat zien dat er geen ruimte ligt voor compromissen en dat we, als het aan het CvB ligt, alleen cosmetische veranderingen kunnen verwachten. Dit is ook waarom we de eis van een democratisch gekozen CvB – belangrijk als tegenwicht voor het slaafse doorvoeren van Haags beleid – moeten combineren met de strijd tegen de bezuinigingen en ontslagen. Het gevaar is nu dat het grootste gedeelte van de energie van De Nieuwe Universiteit, Humanities Rally en RethinkUvA gekanaliseerd wordt richting het tien-puntenplan en de commissies. De commissies zijn afgedwongen door actie, maar voor een betekenisvolle uitkomst is toenemende en gecoördineerde zelforganisatie van onderaf door studenten en docenten centraal. Het verzet moet samen met medewerkers opgebouwd worden vanaf de faculteiten zodat het verzet ook na de zomer doorgaat. Terecht stelde een woordvoerder van de Nieuwe Universiteit na het aftreden tijdens een persconferentie: ‘Wij blijven strijden tot er structurele veranderingen zijn doorgevoerd en als dat nodig is, zullen er nieuwe acties volgen.’ Een Frans gezegd stelt dat al etende de eetlust komt. Laat het vertrek van Gunning slechts het voorafje zijn.

internationaal 5


Bleri Lleshi: ‘We moeten vanuit onze identiteiten de solidariteit vinden’ Vorige maand laaide de discussie in België op over racisme. Bleri Lleshi vertelt aan de Socialist wat zijn visie hierop is. Hij is wetenschapper, jongerenwerker en auteur van De neoliberale strafstaat. Momenteel werkt Lleshi aan een nieuw boek over racisme, dat volgend jaar zal verschijnen. Eind maart deed Bart De Wever – N-VAburgemeester van Antwerpen - harde uitspraken over Berbers in Antwerpen. Wat is je visie op de botsing tussen hem en Dyab Abou Jahjah van Movement X?

Het debat tussen De Wever en Abou Jahjah gaat niet meer om de inhoud. De media spelen het op de man, ‘ego tegen ego’. Als het nieuwsprogramma Terzake mij om commentaar vraagt, dan zeg ik ‘neen’. Ik ga niet over De Wever praten in een studio… Ik doe dat alleen als we het hebben over racisme in breder perspectief. Helaas spreken weinig organisaties zich uit tegen racisme. In België is een gebrek aan antiracisme niet alleen een probleem van traditionele, maar ook van kleinere partijen. Ze nemen het thema van racisme niet serieus. In een opinieartikel zei ik dat de Belgische PVDA – enigszins vergelijkbaar met SP in Nederland – en Groen ook aan het sukkelen zijn. Dat werd me erg kwalijk genomen. Antiracisme is meer dan tegen extreem-rechts betogen. Je zegt dat er een taboe op racisme heerst. Wat is racisme en wat doe je om dat taboe te doorbreken?

Ik gebruik de simpele definitie van het onderdrukken en uitsluiten van mensen op basis van hun origine en huidskleur. Met #DailyRacism proberen we via Facebook racisme in België in kaart te brengen en mensen te informeren. Er is bijvoorbeeld een man uit Afrika die in Brussel een huis wil huren. Hij krijgt te horen dat het

huis niet meer vrij is, terwijl een blanke persoon er vervolgens wel in mag wonen. We hebben een heel zwakke antidiscriminatiewetgeving. Sinds 2007 is de wet maar één keer toegepast op de arbeidsmarkt. Hier in België zijn ook de minste migranten aan het werk. Ik vind dat onderwijsdirecteuren, de media, de vakbonden – de organisaties van het middenveld – hier direct iets tegen moeten doen. Zij kunnen dit mee op de agenda zetten. Welke rol denk je dat de media hierin spelen?

Ik denk dat de media een belangrijke rol spelen – want waar halen we onze informatie vandaan? Maar wie zijn er het meest aan het woord? Blanke mannen tussen de veertig en zestig jaar oud. Dat geeft een eenzijdig beeld.

We hebben een heel zwakke antidiscriminatiewetgeving. Hier in België zijn ook de minste migranten aan het werk Daarnaast focussen de media alleen op slecht nieuws – als ik een positief resultaat heb behaald met jongerenwerk in Brussel, dan komt er geen journalist. Het belangrijkste voorbeeld van de sensatiezucht zijn de criminaliteitscijfers. Een vergelijkend onderzoek in heel Europa door Jan van Dijk, een Nederlands criminoloog, wijst uit dat de cijfers overal dalen! Zo worden de cijfers in

Helaas heeft Syriza in het akkoord met de Eurogroep wel grote concessies gedaan. Syriza heeft nooit volledige kwijtschelding van de schulden geëist, maar onder druk van de Eurogroep zijn ze ermee akkoord gegaan zelfs die gedeeltelijke kwijtschelding te laten vallen. De regering benadrukt dat het om een tijdelijk akkoord gaat voor vier maanden. Daarna zou er meer ruimte zijn voor betere voorwaarden en de algehele situatie zou verbeterd zijn. Er is alleen geen enkel zicht op verbetering na de periode van vier maanden. Het laten vallen van de eis van gedeeltelijke kwijtschelding is een enorme concessie, die niet zomaar teruggedraaid kan worden. Daarnaast verbetert de economi-

sche situatie in Griekenland niet. Er is ook geen vooruitzicht op sterk economisch herstel in Europa, waarop Syriza de hoop op gunstigere voorwaarden baseert. Tijd

Het is Europa dat met het akkoord tijd heeft gekocht. Dit jaar zijn er verkiezingen in Spanje en Ierland. De angst bij de Europese leiders is dat hierdoor een breder anti-bezuini-

Vakbondsleden tegen TPP Honderden vakbondsleden en activisten demonstreerden op 18 april in Portland tegen het invoeren van het Trans-Pacific Partnership (TPP). Dit vrijhandelsverdrag is een uitbreiding met elf landen in Azië en Zuid-Amerika van het NAFTA-verdrag. NAFTA trad in 1994 in de VS, Canada en Mexico in werking. WikiLeaks onthulde dat TPP betekent dat bedrijven nationale overheden mogen aanklagen als er wetten zijn die winstmarges bedreigen.

Palestina

■ Politie arresteert Abou Jahjah en driehonderd andere antiracisten, 25 maart 2015

Engeland al 34 jaar bijgehouden, en de helft van de bevolking denkt dat de criminaliteit toeneemt door de voorpagina’s van The Sun en Daily Mail, terwijl criminaliteit nog nooit zo laag is geweest. De GAS-boetes zijn in België sinds 2014 ingevoerd. Volgens de wet zijn deze boetes bedoeld om openbare overlast te bestraffen, zoals het gooien van vuilnis op straat. Hoe kijk je tegen die boetes aan?

De GAS-boetes worden zeker ook ingezet om protesten te criminaliseren. Nochtans is betogen een basisdemocratisch recht. Wat de GASboetes laten zien, is dat justitie faalt. De maatregelen gaan in principe in tegen de Grondwet. Ik denk dat deze boetes in een groter plaatje van sociaal-economisch beleid passen, waarbij politici met een aantal thema’s de mensen proberen angst aan te jagen. Zo proberen ze de macht te houden. Die thema’s zijn: controle, war on drugs, het migrantenvraagstuk en het veiligheidsbeleid. Is er dan volgens jou een verband tussen racisme en de bezuinigingen?

Ja, vooral in Nederland is het gelukt om de focus bij de besparingen heel erg te leggen op ‘eigen verantwoordelijkheid’. Dezelfde logica zit achter

racisme vandaag de dag. De N-VA laat mensen geloven dat ze overdrijven. Ze zeggen ‘het is je eigen schuld, je eigen verantwoordelijkheid dat je racistisch wordt aangepakt.’ Ik vind het belangrijk om te zeggen dat niet alleen zij die racisme zelf meemaken tegen racisme kunnen opkomen. Er is wel sprake van geïnternaliseerde ‘blanke superioriteit’ in de maatschappij, de geschiedenis van het Westen is die van kolonisatie. Blanke mensen kunnen bijvoorbeeld overal ter wereld reizen, maar als je vlucht uit Arabische of Afrikaanse landen, beland je op de bodem van de zee. Wat is dan je oplossing voor racisme?

Als je vindt racisme alleen door mensen met migratieachtergrond bestreden moet worden of dat alleen vrouwen feministisch kunnen zijn, zit je volgens mij vast in verouderde denkpatronen. Die ideeën zijn achterhaald en kunnen schade toebrengen aan de sociale bewegingen. We moeten intersectioneel denken, we moeten vanuit verschillende lagen van onze identiteiten de solidariteit vinden. Ik maak vaak de vergelijking met seksisme. Ik weet niet hoe het is om als vrouw seksistisch behandeld te worden – maar ik kan als man met een migratieachtergrond ook voor feministische politiek zijn.

gingsfront ontstaat. Het afdwingen van een vernederend compromis bij Syriza is een poging om het opkomende verzet tegen bezuinigingen in Europa in te dammen. Tegelijkertijd moet de Griekse regering schulden terugbetalen, zonder steun van de Europese Centrale Bank (ECB) of enige andere Europese instelling. Dit leidt tot nieuwe bezuinigingen en privatiseringen. Het goede nieuws is dat de reac-

■ Europees parlementsvoorzitter Martin Schulz en de Griekse premier Alexis Tsipras

BDS boekt overwinning tegen Veolia De Boycot, Divest & Sanctionbeweging (BDS) heeft een overwinning geboekt op Veolia. Deze Franse multinational maakte begin vorige maand bekend dat het alle water-, afval- en energie- investeringen in Israël heeft verkocht. Wereldwijd boycotten activisten Veolia vanwege de diensten aan illegale Israëlische nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden. Het bedrijf blijft echter aandeelhouder in de Jerusalem Light Rail, die nederzettingen met WestJerusalem verbindt. Daarom gaat BDS door met actievoeren.

Canada

Demonstraties tegen klimaatverandering Onder leiding van First Nationgroeperingen demonstreerden op 11 april meer dan 25.000 mensen in Quebec tegen klimaatverandering. Ook elders in Canada waren grote demonstraties. De eis was: stop de oliepijpleidingen en uitbreiding van de winning van teerzand. ‘Dit is het onweerlegbare bewijs dat mensen in Canada zinvolle actie willen tegen klimaatverandering’, zei Christian Simard, directeur van Nature Québec.

Verenigde Staten

Grote demonstratie voor minimumloon

‘Druk uitoefenen op de leiding van Syriza’ De verkiezingen hebben de radicalisering naar links alleen maar versterkt. Syriza kan nu in de peilingen rekenen op meer dan veertig procent van de stemmen, terwijl het conservatieve Nieuwe Democratie onder de twintig procent staat. Daarnaast zagen we demonstraties direct na de verkiezingen en bij het begin van de onderhandelingen met de Eurogroep. Mensen gingen de straat op om hun steun te betuigen aan de Syriza-regering, maar ook om hun hoop te uiten dat er geen compromissen worden gesloten.

Verenigde Staten

tie op deze ontwikkelingen vooral van links komt. Rechts is dusdanig verzwakt dat het is teruggevallen op een politiek die de compromissen verwelkomt. De algemene stemming komt veel meer overeen met de uitspraken van verzetsheld Manolis Glezos, die zei dat het akkoord als iets goeds presenteren hetzelfde is als knollen voor citroenen verkopen. Het is nu zaak een linkse oppositie op te bouwen die druk van onderaf kan uitoefenen op Syriza. De Communistische Partij profileert zichzelf als de linkse oppositie, maar kan deze rol – ondanks haar indrukwekkende omvang – niet effectief vervullen doordat ze niet wil samenwerken met andere krachten op links of leden van Syriza. De radicaal-linkse coalitie Antarsya werkt juist wel samen met leden van Syriza die het niet eens zijn met het akkoord. Op basis daarvan kunnen we druk uitoefenen op de leiding van Syriza. Dat is hard nodig, want de verwachting is dat er een nieuw, permanent akkoord komt onder nog slechtere voorwaarden. Het verzet daartegen opbouwen is nu ons belangrijkste project. Panos Garganas, ATHENE

In 230 steden zijn op 15 april fastfoodwerkers de straat opgegaan voor de Fight for $15-campagne. Ze eisen daarmee een minimumloon van 15 dollar per uur en het recht om een vakbond te vormen. Deze strijd begon met fastfoodwerknemers in New York in 2012. Walmart-werknemers, kinderopvang- en thuiszorgmedewerkers hebben zich aangesloten bij de campagne. Ook in Italië, Frankrijk en Nieuw-Zeeland legden fastfoodwerkers het werk neer.

Zuid-Korea

Algemene staking in publieke sector Zo’n 270.000 leraren en ambtenaren hebben op 24 april in ZuidKorea een eendaagse algemene staking gehouden. President Geun-hye wil namelijk het ontslagrecht en het ambtenarenpensioen versoepelen. De stakers trotseerden bedreigingen van de regering om werkers te vervolgen die aan het protest deelnamen. De vakbonden KCTU en FKTU willen eind mei en juni nieuwe stakingen organiseren.

6 perspectief


Midden-Oosten Vragen aan socialisten

Waarom wil Halbe Zijlstra samenwerken met dictators? De afgelopen maanden is de toon van VVDfractievoorzitter Halbe Zijlstra verhard. Onderdeel hiervan is zijn oproep meer samen te werken met dictators. Maar in hoeverre is dat nieuw beleid? In een artikel in het Liberaal Reveil pleitte Zijlstra onlangs voor meer samenwerking met ‘ongemakkelijke partners die strategisch gezien nodig zijn om onze belangen te borgen’. Hij legt in het artikel ook uit wat hij bedoelt met ‘ongemakkelijke partners’, het gaat daarbij om ‘autoritaire of ondemocratische regimes’, met name aan de buitengrenzen van Europa. In een interview met de Volkskrant voegde Zijlstra hieraan toe dat wat hem betreft Nederland moet ‘ophouden met het opgeheven vingertje landen aan te spreken’. Het leidde tot felle kritiek van onder andere de PvdA. Fractievoorzitter Diederik Samsom noemde de uitspraken ‘onverantwoord, kortzichtig en contraproductief’. Maar in de praktijk verschilt de opstelling van de PvdA nauwelijks van de woorden van Zijlstra. Dit leidde bijvoorbeeld in 2010 en 2011 bij de revoluties in Tunesië en Egypte tot gênante momenten voor de partij. De partijen van de dictators Ben Ali en Mubarak waren namelijk tot januari 2011 lid van de Socialistische Internationale en zusterpartijen van de PvdA. hypocriet

De opstelling van de PvdA is bovendien hypocriet omdat Nederland allang samenwerkt met ‘autoritaire of ondemocratische regimes’. Nederland leverde bijvoorbeeld in de jaren negentig, toen de PvdA ook al in de regering zat met de VVD, meer dan zeshonderd pantserwagens aan het Egyptische leger. Deze pantserwagens waren onder andere te bewonderen tijdens de Egyptische revolutie van 2011, maar ook bij het neerslaan van de protesten na de staatsgreep tegen Mohamed Morsi in 2013. Pantserwagens van Nederlandse makelij waren ook betrokken bij de bloedige repressie van protesten in Bahrein in 2011. In 2011 stond een staatsbezoek gepland van koningin Beatrix aan de absolute monarchie Oman. Dit bezoek werd vanwege het uitbreken van de Arabische revolutie uitgesteld. Een jaar later ging het staatsbezoek, gecombineerd met een bezoek aan de eveneens absolutistische Verenigde Arabische Emiraten, alsnog door. Het resultaat was dat Oman opnieuw Nederlandse fregatten kocht voor zijn marine. Daarnaast zijn de goede banden met Oman belangrijk vanwege de olieconcessies van Shell in het olierijke land. Nederland is op het moment zelf betrokken bij de bombardementen op Islamitische Staat in Irak. Maar tegelijkertijd speelt Nederland ook een rol bij de bombardementen op Jemen. De internationale coalitie die de bombardementen uitvoert staat onder leiding van Saudi-Arabië. Deze

absolute monarchie is de belangrijkste importeur van Europese wapens na de Verenigde Staten. De Eurofighters van Saudi-Arabië worden gemaakt door Airbus, dat om belastingtechnische redenen in Nederland gevestigd. De Jordaanse luchtmacht, die ook meedoet aan de bombardementen, kocht onlangs achttien F-16’s van Nederland. Voor alle andere vliegtuigen van Jordanië levert Nederland onderdelen. Het democratische gehalte van de Jordaanse monarchie is op zijn best dubieus te noemen. De Egyptische marine, die deelneemt aan de zeeblokkade van Jemen, gebruikt radarapparatuur van Thales Nederland. OPGEHEVEN VINGERTJE

Het gaat hier nog maar om het topje van de ijsberg. Maar het moge duidelijk zijn dat Nederland al decennialang samenwerkt met dictators. Het levert zelfs de wapens waarmee die dictators hun eigen volk onderdrukken. Ook de Arabische revolutie heeft daar geen verandering in gebracht. Het ‘opgeheven vingertje’ waar Zijlstra het over heeft, maskeert deze realiteit. De reden dat de PvdA en D66 tegen de uitspraken van Zijlstra ageren, is dat ze het beleid dat ze zelf voeren niet aan hun eigen achterban kunnen verkopen zonder het ‘opgeheven vingertje’. Want wat er dan overblijft is niets meer dan naakt imperialisme. Door hun enorme omvang zijn banken en multinationals sinds het einde van de negentiende eeuw steeds meer de agenda van natiestaten gaan bepalen. Dit is ook in Nederland gebeurd, waar de belangen van bedrijven als Shell een doorslaggevende rol spelen in het buitenlands beleid. Daarom heeft Nederland in de praktijk geen enkele moeite met samenwerking met de autoritaire regimes in het Midden-Oosten. Tenzij ze natuurlijk hun markten gesloten houden voor Nederlandse multinationals en banken, dan is Nederland er als de kippen bij om te wijzen op het autoritaire karakter van een regime dat niet meewerkt. Maar het kleine Nederland is op zichzelf niet sterk genoeg om de belangen van de Nederlandse multinationals en banken te behartigen. Daarom klampt Nederland zich in de internationale politiek - veel meer dan bijvoorbeeld Frankrijk - vast aan de Verenigde Staten. Deze houding is een gevolg van de logica van het imperialisme. Binnen die logica is ook geen ruimte voor een symbolisch ‘opgeheven vingertje’. Het pleidooi van Halbe Zijlstra is hier een uiting van. max van lingen

Ooit zal het weer De Arabische Lente die in 2011 zo hoopvol begon is veranderd in een kille winter. Syrië, Libië en Irak worden verscheurd door sektarisch geweld, in Egypte is het leger terug aan de macht, in de Golfstaten zitten de dictators stevig in het zadel en bombarderen Jemen, en de opkomst van ISIS is alarmerend. Peyman Jafari analyseert hoe het fout is gegaan en kijkt naar de toekomst. Het tragische lot van de Arabische Lente wordt al te gemakkelijk toegeschreven aan ‘de’ islam. Zo worden de recente bombardementen van Saudi-Arabië en zijn bondgenoten op de door Iran gesteunde Houthirebellen in Jemen gezien als de nieuwste ontwikkeling in de sektarische botsing tussen sjiieten en soennieten.

Onlangs moest Obama toegeven dat de opkomst van ISIS een ‘onbedoeld effect’ is van ‘onze invasie van Irak in 2003’ Maar dit simplistische idee verhult de sociale en politieke krachten achter de huidige conflicten. Zo steunt het sjiitische Iran het soennitische Hamas, en de soennitische Moslimbroederschap in Egypte wordt door Saudi-Arabië fel bestreden. De wirwar van coalities heeft de conflicten in het Midden-Oosten tot een verwarrend schaakspel gemaakt. Maar achter de chaos van staatsgeweld, religieus sektarisme en militaire interventies schuilen twee samenhangende fenomenen –

imperialisme en contrarevolutie. Imperialisme

Na de val van de Sovjet-Unie dachten velen dat de VS een almachtige positie zouden verwerven. Met de oorlog tegen Irak in 1991 en de bombardementen op Joegoslavië in 1999 wrikten de VS zich los van hun Vietnam-syndroom. Terwijl rechts en links dit nieuwe militarisme zagen als teken van het Amerikaanse hyper-imperialisme, schreven we toen al dat het paradoxaal genoeg een teken was van verzwakking. Door de opkomst van Europa, China, Japan en Brazilië was de economische macht van de VS relatief afgenomen. Ze gebruikten hun ongeëvenaarde militaire macht als compensatie. President George Bush verhief die strategie tot staatsbeleid toen hij 9/11 aangreep voor militaire ‘regime change’ in Afghanistan en Irak. In een interview moest onlangs Obama toegeven dat de opkomst van ISIS een ‘onbedoeld effect’ is van ‘onze invasie van Irak in 2003.’ Met troepen in de buurlanden beloofden de VS ook ‘regime change’ in Iran. Deze externe bedreiging gaf de Revolutionaire Garde en de meest conservatieve krachten in Iran juist

■ Algemene vergadering van de artsenvakbond van Egypte, Caïro 2014

de kans om meer macht naar zich toe te trekken en de oppositie te onderdrukken. Bovendien verscherpten de VS de regionale spanningen door de politieke en militaire steun aan trouwe bondgenoten Israël en Saudi-Arabië op te voeren. Die spanningen namen weer toe doordat de VS in feite in Irak een zware nederlaag leden en langzaam hun troepen moesten terugtrekken. Hierdoor nam de regionale invloed van Iran toe omdat het goede banden had met de leiders in Irak, zowel met de Arabische sjiieten als de soennitische Koerden. Ondertussen was Saudi-Arabië begonnen met het financieren en bewapenen van soennitische rebellen in Irak en Syrië om die bondgenoten van Iran te verzwakken. Ook onder Obama gingen de VS door met het bestrijden van Iran via zware economische sancties om zijn nucleaire programma te stoppen. Maar ook hier waren de VS en de EU niet sterk genoeg. Ze sloten een compromis: Iran behoudt het recht om kernenergie te ontwikkelen onder strikt toezicht. De strategie van de VS en de EU is nu om de regionale machten tegen elkaar uit te balanceren. Daarom wordt de toenadering tot Iran gecompenseerd door voor miljarden wapens te leveren aan de Golfdictaturen. Contrarevolutie

De bevolkingen van de regio lijden niet alleen onder het imperialisme, maar ook onder hun eigen regimes. Hun daden worden vooral gedreven door de angst voor opstanden van onderop en in dat opzicht verschillen Iran en Saudi-Arabië niet veel van elkaar.

perspectief 7


r lente zijn Toen tienduizenden mensen in de zomer van 2009 in Iran de straat op gingen om vrijheid te eisen, werden ze keihard onderdrukt. Het regime gebruikte daarbij de buitenlandse bemoeienissen als excuus voor meer repressie. Hetzelfde gebeurde in de Arabische wereld bij de revoluties in Tunesië en Egypte, en de opstanden in Bahrein, Jemen en Jordanië. De VS en de autoritaire monarchen en presidenten van de regio verloren twee van hun bondgenoten en begonnen een contrarevolutionair offensief dat verschillende vormen heeft aangenomen.

Een nieuwe generatie heeft de smaak van macht van onderop geproefd, maar botst nu weer op tegen dictatuur en ongelijkheid In Egypte gaven Saudi-Arabië en andere Golfdictaturen miljarden euro’s aan het leger en reactionaire partijen. Ze stuurden tanks naar Bahrein om daar de opstand neer te slaan. Toen geweldloze demonstraties in Syrië losbarstten, gaven Rusland en Iran steun aan Assad om deze te onderdrukken, terwijl de Golfdicaturen geld en wapens gaven aan ISIS en zijn voorlopers. Maar het belangrijkste middel dat Saudi-Arabië gebruikt om de opstanden te laten ontsporen is het aanjagen van haat tegen sjiieten en Iran. Door externe conflicten te creëren, zoals de bombardementen op Jemen, probeert het de strijd tegen dictaturen richting sektarisch geweld te kanaliseren. De gewelddadige ideologie van ISIS stamt af van het soort wahabisme dat het Saudisch koningshuis jarenlang heeft gefinancierd en verspreid. Toekomst

Hoewel de toestand in het MiddenOosten momenteel deprimerend is, zijn de sociale en politieke tegenstellingen die in 2011 miljoenen mensen op de been brachten om ‘brood, vrijheid en sociale rechtvaardigheid’ te eisen niet verdwenen. Een nieuwe generatie heeft de smaak van machtvan-onderop geproefd maar botst nu weer op tegen dictatuur, werkloosheid en ongelijkheid. Er zijn nu al protesten, zoals in Egypte rondom ontslagen en lonen. De uitbraak van opstanden in de toekomst is onvermijdelijk. Maar er is een belangrijke les die meegenomen moet worden. Zonder de opbouw van een socialistische massapartij zullen de contrarevolutionairen met hun leger en sektarisme de overhand krijgen. Dit zal niet makkelijk zijn, maar de enige hoop op verandering ligt bij een socialistisch alternatief dat mensen bijeenbrengt: voor het verwerven van onafhankelijkheid van imperialistische machten, gelijke rechten, politieke democratie en een economie die de rijkdommen van de regio gebruikt voor het welzijn van allen. De geschiedenis van het MiddenOosten is bezaaid met opstandige momenten en bewegingen die deze visie in zich droegen. ■

■ Palestijnen en Syriërs in een Palestijns vluchtelingenkamp in Yarmouk (Syrië) bij een voedseluitgiftepunt

Egypte: ‘Mensen weten wie hun vijand is’ Vier jaar na de val van Mubarak lijkt de Egyptische revolutie mislukt. Het leger is met de persoon van Abdel Fattah al-Sisi opnieuw aan de macht. Max van Lingen sprak met Taher Mokhtar, lid van de Revolutionaire Socialisten, over de perspectieven voor revolutionairen in Egypte. Hoe stabiel is de situatie in Egypte op het moment? Egypte is veel minder stabiel dan het lijkt. De contrarevolutie is op dit moment aan de macht, maar de revolutionaire beweging is niet verdwenen. Aan de ene kant zijn er rechtszaken tegen revolutionairen, aan de andere kant zijn er demonstraties en stakingen. De meeste demonstraties worden georganiseerd door de Moslimbroederschap. Zij richten zich voornamelijk tegen de staatsgreep. De stakingen worden georganiseerd door vakbonden. Deze zijn vooral gericht op sociale eisen. Op het moment zijn er onder andere stakingen van artsen en journalisten. Eind vorig jaar was er nog een grote landelijke staking van artsen en tandartsen, die maar liefst 53 dagen duurde. De beweging bestaat dus eigenlijk uit twee delen. Hoe staat de Moslimbroederschap ervoor? De repressie heeft hen sterker gemaakt. Veel mensen waren tegen hen toen ze aan de macht waren, maar ze sympathiseren nu met ze. Ze hebben leden verloren doordat deze zijn opgepakt. Maar tegelijkertijd is er veel nieuwe aanwas en groeit de sympathie. Welke rol spelen de Revolutionaire Socialisten? Wij zijn actief in het Revolutionair Front. Dat is een eenheidsfront dat naast ons bestaat uit de 6-Aprilbeweging en de Sterk Egypte-partij. Het

Revolutionair Front is een seculiere beweging die zich verzet tegen de staatsgreep van Al-Sisi. Naast de drie organisaties zijn er ook veel individuen actief binnen deze beweging. Een van de oprichters is bijvoorbeeld de onafhankelijke politieke activist Alaa Abd el-Fattah, die in Egypte erg bekend is. De Sterk Egypte-partij is een afsplitsing van de Moslimbroederschap. Kun je daar wat meer over vertellen? De Moslimbroederschap begon na de val van Mubarak samen te werken met contrarevolutionaire krachten. Er werden bijvoorbeeld afspraken gemaakt met het hoofd van de geheime dienst en vice-president onder Mubarak. Dit leidde tot het vertrek van Abdel Moneim Aboul Fotouh, een vooraanstaand lid van de Moslimbroederschap, die al sinds de jaren zeventig lid was. De Sterk Egyptepartij is door hem opgericht. Zij vinden dat de Moslimbroederschap de revolutie heeft verraden. Hoe staat de rest van links in Egypte er voor? Bij de presidentsverkiezingen van 2012 wist Hamdeen Sabbahi 21,5 procent van de stemmen te behalen. Hij werd hiermee derde, na de kandidaten van de Moslimbroederschap en van het leger. In 2014 werd hij opnieuw derde, maar ditmaal deden er slechts twee kandidaten mee. Er waren meer ongeldige stemmen uitgebracht dan stemmen op Sabbahi. Dit komt doordat hij steeds verder is opgeschoven richting het regime. Inmiddels staat hij volledig achter Al-Sisi. Zijn opstelling is

een schande voor een linkse politicus, maar hij is helaas niet de enige. Waarom steunen linkse politici Al-Sisi? Nasseristen, zoals Sabbahi, hopen dat een nationale leider uit het leger zal lijken op Nasser. Onder linkse partijen leven ook veel stalinistische en islamofobe ideeën. Ze denken: ‘Als we samen met de staat de strijd tegen de islamisten hebben gewonnen, kunnen we onze revolutie tegen de staat beginnen’. De steun van Sabbahi en andere linkse politici voor Al-Sisi heeft veel schade toegebracht aan links als geheel. Overigens kunnen we met het Revolutionair Front wel goed samenwerken met de achterban van deze partijen. Zij zijn vaak wel tegen Al-Sisi, terwijl de leiders van hun partijen dat niet zijn. Voor de Egyptische revolutie waren jullie een ondergrondse organisatie. Nu werken jullie bovengronds, terwijl de contrarevolutie om zich heen grijpt. Hoe gaan jullie daarmee om? Het regime kent nu veel van onze kameraden. Het afgelopen jaar zijn veel kameraden opgepakt en opgesloten. Elke demonstratie en elke staking is gevaarlijk. Wij proberen het Revolutionair Front te verbreden. Alleen een krachtig front dat de staat kan weerstaan is in staat revolutionairen bescherming te bieden. Daarnaast doen we veel aan scholing. We scholen nieuwe leden in revolutionaire ideeën en in de geschiedenis van de revolutie. Naast goede beveiliging bij onze bijeenkomsten proberen we mensen te bereiken en duidelijk te maken wat onze ideeën zijn. Zodat ze weten dat wat het regime over ons zegt niet klopt. Richt de staat zich specifiek tegen jullie organisatie? Ja, ik herinner me een optreden van

Al-Sisi in de media, waarin hij zei dat er een organisatie is die de staat wil vernietigen. Volgens hem begrepen we niet wat het belang van de staat was. Bekende leden van ons zijn het doelwit van lastercampagnes vanuit het regime. Ze pakken ook leden van ons op. Mahienour al-Masry heeft bijvoorbeeld maanden in de gevangenis gezeten. De verslechterende economische situatie was een van de oorzaken voor de revolutie die Mubarak ten val bracht. Is Al-Sisi niet bang dat hij met dit beleid een nieuwe revolutie over zich afroept? Het regime is in zee gegaan met het Internationaal Monetair Fonds (IMF). De financiële steun aan de armen moet bijvoorbeeld worden afgebouwd en hij moet de staatssector inkrimpen. Hij heeft op het moment erg veel zelfvertrouwen. Het systeem heeft nu meer macht dan onder Mubarak. De politie, de rechters en het leger zijn versterkt. En veel mensen zijn moe. Maar hij zit op een gevaarlijk punt. Veel mensen dachten dat Al-Sisi goed was. Ze steunden hem tegenover de Moslimbroederschap, maar nu ontdekken ze dat hij nog erger is dan Mubarak. De revolutie heeft er bovendien voor gezorgd dat veel mensen gepolitiseerd zijn. In elke straat in Egypte is er wel een politieke activist. Veel van deze activisten beginnen zich tegen Al-Sisi te keren. Als je de situatie nu met een jaar geleden vergelijkt, is er veel veranderd ten gunste van de revolutie. Je bent optimistisch? Ja. Niet voor de korte termijn, want het regime is erg sterk op het moment. Maar wel voor de middellange en de lange termijn. Het revolutionaire proces heeft de mensen veranderd. Veel mensen hebben nu revolutionaire ideeën. Ze hebben geleerd wat de staat is. Ze weten wie hun vijand is. ■

8 theorie & geschiedenis


Analyse van de bankensector

Zwendel, zeepbellen Dat banken geen veilige thuishaven zijn van ons spaargeld werd pijnlijk duidelijk in 2008. Financiële zeepbellen spatten uiteen, banken dreigden om te vallen en werden met miljarden aan belastinggeld gered. De reddingsoperatie van de staat ging gepaard met grote bezuinigingen die mensen raken die niets met deze crisis te maken hebben. Maar waar kwam die zeepbel vandaan? H a n s L a mme r s

IN HET KORT • Bij de vorige crash zijn banken gered met miljarden belastinggeld. • Volgens Joris Luyendijk leven topbankiers sociaal geïsoleerd, onder hoge druk en draait het om targets. • Omdat daarom in de bankcultuur niets is veranderd, zou politieke interventie nodig zijn. • Volgens Ewald Engelen heeft Nederland een buitenproportionele financiele sector. • Daar wordt geopereerd op de rand van legaliteit. • De bankenwereld staat echter niet op zich. Rente ontstaat uit winst binnen de productieve economie. • Wie de zeepbellen wil voorkomen en de banken aan banden leggen. zou zich ook tegen de uitbuiting van arbeid moeten keren.

Joris Luyendijk Dit kan niet waar zijn Atlas Contact 208 pagina’s / 19,95 Ewald Engelen De Schaduwelite Amsterdam University Press 208 pagina’s / 19,95

Momenteel neemt de macht van de banken alleen maar toe en is de volgende financiële zeepbel alweer in de maak. Dit wordt inzichtelijk gemaakt door de boeken van Ewald Engelen, De schaduwelite, en Joris Luyendijk, Dit kan niet waar zijn. Het maakt de vraag naar de verklaring des te urgenter. Daarvoor moeten we naar de oorzaak van de financiële zeepbel kijken en de vraag beantwoorden welke rol de banken precies spelen in het kapitalisme. Continuïteit

Luyendijk stelt in zijn boek Dit kan niet waar zijn dat in Londen, een van de grootste financiële centra van de wereld, en zeker het grootste in Europa, banken zich niet anders zijn gaan gedragen na het uitbreken van de crisis. Luyendijk onderbouwt dit met een selectie van de vele interviews die hij deed met bankiers. De continuïteit van winst maken ten koste van de klanten van de bank wordt bewaakt op een hele fundamentele manier. In de financiële wereld in Londen is er onder de groep die Luyendijk interviewde geen ontslagbescherming. Er is een praktijk bij de banken dat mensen van het ene op het andere moment kunnen worden ontslagen, ook als ze hun werk goed doen. Lees: als ze zorgen dat de doelen die het management heeft gesteld om zoveel mogelijk winst te maken ruimschoots worden behaald. De boodschap over ontslag moet helder zijn: het kan jou ook overkomen. Kritiek op de destructieve praktijken van de banken voor de klanten kan dus niet van binnenuit komen en in de plaats daarvan ontstaat er een cynische mentaliteit. In de City geldt het motto ‘have lunch or be lunch‘ oftewel je belazert of je wordt zelf belazerd. Als je financiële product een tijdbom bevat, dan had je klant de contracten met de kleine lettertjes maar beter moeten lezen. De afweging om een product wel of niet te verkopen, gaat niet over kwaliteit. Het gaat over hoeveel reputatieschade het oplevert als uitkomt hoe nadelig het financiële product uitpakt ten opzichte van de winst die wordt verkregen. Bankmedewerkers worden weinig blootgesteld aan kritiek van buitenaf op deze praktijk. Mensen die sleutelposities krijgen, maar niet tot de top van de banken doordringen raken volkomen geïsoleerd in hun sociale leven en werken onder enorme druk. De cultuur heerst dat het leven draait om het werk en de targets om meer geld te verdienen. Soms worden op dezelfde positie mensen aangenomen terwijl ze denken dat zij de enige zijn die het klantenbestand in

beheer heeft. De leidinggevende daarboven controleert wie het meeste overheeft om de target te halen – waar die manager weer op wordt afgerekend. Een begrafenis missen en dat laten weten aan je leidinggevende, omdat de bank je verwacht bij een klant, kan dan net de doorslag geven voor baanbehoud. Cockpit

Het is, volgens insiders die Luyendijk aan het woord laat, een kwestie van een paar uur geweest tijdens het dieptepunt van de financiële crisis waarop de gewone burger niet meer had kunnen pinnen. Niemand zou meer overzicht hebben over het reilen en zeilen van de banken. Een burgeroorlog met rellen lag op de loer. De metafoor die Luyendijk hiervoor gebruikt is het vliegtuig waar vanuit de intercom passagiers tot rust worden gemaand terwijl er niemand in de cockpit zit. Deze dreiging is de rechtvaardiging geworden voor de grote reddingsoperaties vanuit de staat. Uit de interviews blijkt dat de cockpit nog steeds leeg is. CEO’s van grote banken hebben geen benul van de risico’s van de financiële producten waar de bank in handelt. Een boekhouder van een grote bank stelt dat niemand de bank meer echt snapt, ook de insiders niet: ‘Als interne boekhouders horen wij de bank te begrijpen en dit inzicht te illustreren met onze cijfers. In werkelijkheid is het bijna andersom. We doorlopen een proces, en als iedere stap keurig is gezet dan geldt de uitkomst als legitiem. Wat wij doen is feitelijke legitimeren.’ Banken kunnen niet zichzelf reguleren, zodat er politieke interventie nodig is. Luyendijk is duidelijk hierover, maar vervolgens geeft hij een fundamenteel probleem aan voor deze politieke inter ventie.

Nationale staten worden door de grote banken tegen elkaar uitgespeeld omdat ze internationaal opereren. Het zou volgens hem tot een concurrentieachterstand leiden als de banken alleen in Nederland aan banden worden gelegd omdat ze dan vertrekken naar landen waar ze wel ruimte hebben. Hij erkent dat op internationaal niveau er ook geen coördinatie is om de banken aan banden te leggen en er dus weinig te verwachten valt op dit niveau. Dit leidt tot de fundamentelere vraag hoe het komt dat banken zoveel macht hebben. Het is op dit punt dat Engelen met zijn boek over de schaduwelite verder gaat door de verwevenheid van de financiële elite met de politieke beleidsmakers te analyseren.

CEO’s van grote banken hebben geen benul van de risico’s van de financiële producten waar de bank in handelt Het boek van Ewald Engelen over de schaduwelite begint met een lijst van deelnemers. Daar is helaas veel commotie over geweest die ten koste ging van de aandacht voor de inhoud van het boek. De commotie ging over de vraag met welke criteria de mensen op de lijst waren gekomen. Die waren inderdaad onduidelijk, maar de lijst speelt als zodanig in het boek van Engelen een volkomen ondergeschikte rol. Te groot om te falen

Engelen laat zien dat de financiële elite wilde bewerkstelligen dat Nederland na de City in Londen op nummer twee in Europa zou komen als de plek voor financiële transacties. De grote banken wilden in Nederland vooral schaalvoordelen krijgen om aantrekkelijk te zijn voor grote multinationals. Banken wilden daarom een zo groot mogelijke balans creëren. Deze balans werd vergroot door versoepeling van de leenvoorwaarden voor mensen die een huis wilden kopen en daarvoor wilden lenen en vervolgens de handel in hypotheekschulden. Het idee dat de crisis in 2008 is komen overwaaien uit de VS door leningen die Amerikaanse burgers niet konden aflossen is volgens hem onjuist. Nederland is uniek in de wereld met zijn eigen hoge hypotheekschulden. Engelen laat zien dat Nederland uitzonderlijk is in de omvang van zijn financiële sector – met als gevolg een extra gevoeligheid voor

financiële crises. ‘Een levendige verpakkingsindustrie, ook wel securitiseren genoemd, werd toegejuicht door De Nederlandsche Bank midden jaren negentig.’ Engelen legt uit dat niet alleen hypotheken werden herverpakt om te worden doorverkocht aan institutionele beleggers, maar ook commerciële vastgoedleningen, leasecontracten en autoleningen. Het herverpakken van de risicovolle restanten van gewone leningen met onderpand werd alleen in Engeland, de VS en Nederland gedaan. Dit leidde tot een financieel waterhoofd. De totale waarde van de Nederlandse securitisaties tot aan 2008 bedroeg bijna 350 miljard. Dat is meer dan 50 procent van wat Nederland in totaal produceert aan goederen en diensten per jaar. Een kwart van de hypotheekcontracten door Nederlandse grootbanken werd doorverkocht aan buitenlandse institutionele beleggers: het andere drie kwart, vooral sinds 2008, werd op de eigen balans gehouden om als onderpand te dienen voor financiering door de Europese Centrale Bank (ECB). Engelen stelt dat dat verhoudingsgewijs meer was dan waar ook ter wereld. ‘Met desastreuze gevolgen voor de Nederlandse huizenmarkt en de schuldposities van Nederlandse huishoudens. Nederland werd een jachtveld van beleggers, de private-equityhuizen en hedgefondsen, waardoor Nederlandse bedrijven onderdeel werden van multinationale conglomeraten.’ Dit jachtveld werd mede mogelijk gemaakt door de link tussen belastingontwijking en het schaduwbankieren. Schaduwbankieren

Wat Nederland met name aantrekkelijk maakt voor multinationale grootbanken zijn de vele fiscale verdragen die Nederland heeft met landen over de hele wereld waarmee multinationals belasting ontwijken. Engelen: ‘Geconfronteerd met lage rentestanden en toenemende concurrentie ontdekten grootbanken de interbancaire markt voor kortlopende en langlopende leningen. Door die markt konden ze hun balansen vergroten en zo bij gelijkblijvend eigen vermogen hun winsten en dus bonussen kunstmatig opkrikken. Die zijn immers gekoppeld aan rendement op eigen vermogen. Hoe groter de balans hoe groter de inkomsten, hoe kleiner de buffer hoe groter de winst en de bonuspot.’ De link met belastingontwijking is als volgt. De kasreserves die multinationals om fiscale redenen in andere bedrijven aanhouden fungeren als basis voor het interbancaire betalingsverkeer. Het geld waarmee geldmarktfondsen bijvoorbeeld de kortetermijnleningen kopen waarmee banken zichzelf financieren om hun balansen op te blazen is afkomstig van de miljarden aan kasreserves die multinationals als Apple, Google, Amazon en Starbucks hebben gestald om Amerikaanse vennootschapsbelasting te ontlopen. Door problemen met winstgevendheid in de reële economie wordt er niet geïnvesteerd in productiepro-

theorie & Geschiedenis 9


n en de financiële crisis

cessen en daardoor nemen de miljarden aan reserves van multinationals hun toevlucht tot het opblazen van financiële zeepbellen. De bron van rente

Veel van de mechanismen die Luyendijk en Engelen blootleggen zijn niet nieuw. De omvang van de manier waarop schulden worden herverpakt en worden doorverkocht is weliswaar van historisch grote omvang, maar financiële crises zijn er voortdurend geweest sinds het ontstaan van het kapitalisme in de 19e eeuw. Dit heeft te maken met de rol van banken en hun mogelijkheden om tegen rente geld uit te lenen. Geld is een universeel ruilmiddel en was tot aan de jaren zeventig gekoppeld aan goud. Nu is het deels virtueel, en is het vertrouwen dat geld zijn waarde niet verliest geba-

seerd op het bestaan van de centrale banken, de toezichthouders die controle houden over de geldstromen. De groei van het kapitalisme werd mogelijk gemaakt door banken die krediet gingen verschaffen en geld dat kapitalisten voor een tijd niet wilden investeren in de eigen productieprocessen (omdat bijvoorbeeld machines nog niet aan vervanging toe waren), gingen beheren in ruil voor rente. Voor de bankier lijkt geld het in zich te hebben om met rente meer geld op te brengen. Geld kan meer geld opleveren als het geïnvesteerd wordt in productie en producten en diensten daadwerkelijk worden verkocht. De stand van de rente wordt bepaald door de vraag naar geld en het aanbod van geld. Marx liet in deel III van Het Kapitaal echter zien dat deze rente te herleiden valt tot de hoeveelheid extra waarde die arbeidskracht, ingezet in het productieproces, oplevert als producten worden verkocht. Marx noemde dit de meerwaarde: nadat de arbeider de waarde van zijn eigen arbeidskracht in het productieproces voor de kapitalist heeft geproduceerd laat de kapitalist de arbeider langer doorwerken en verkrijgt daarmee meerwaarde. Deze meerwaarde kan worden omgezet in geld als de producten waar deze arbeidstijd in zit worden verkocht. Marx geeft dus aan dat uiteindelijk het vermogen van geld om meer geld te generen niet komt door rente, maar doordat in het productieproces arbeidskracht wordt ingezet die meer waarde produceer t. Wanneer deze meerwaarde eenmaal wordt gerealiseerd door de verkoop van producten en diensten, is deze

de bron van winst en van rente. De meerwaarde gaat naar de kapitalist, of tegenwoordig de aandeelhouders, en gaat voor een deel naar de banken terug in de vorm van rente. Door rente op leningen kwam deze vorm van kapitaal los van productief kapitaal en kreeg een auto-

Grote banken worden als het ware het collectieve zenuwstelsel van het kapitalisme noom karakter in de vorm van banken. Een bijproduct hiervan was de speculatieve financiële zeepbel. Door slimme koop en verkoop van bijvoorbeeld aandelen kon winst worden gemaakt. Een speculatieve financiële zeepbel werd uiteindelijk opgeblazen als er te weinig geld verdiend kon worden met rentedragende leningen die naar productief kapitaal gingen. De banken waren in de positie gekomen om met zwendel enorme winsten te maken doordat zij de wettelijke ruimte kregen om krediet te verstrekken en omdat bedrijven hun niet geïnvesteerde geld via de banken wilden laten renderen. Maar geheel autonoom was het financieel kapitaal nooit, omdat de rente op kapitaal afkomstig bleef uit de gerealiseerde meer waarde, voortgebracht door arbeidskracht. De realisatie vond haar beperkingen in de reële economie: arbeiders die geen geld hadden om de produc-

ten te kopen en de lage winstgevendheid waardoor de behoefte aan krediet afnam en daarmee de rentestand daalde. Er is een voortdurend gevecht geweest tussen financieel kapitaal en productief kapitaal om de verdeling van de koek: de meerwaarde die arbeidskracht opbrengt. De realisatie van meerwaarde door verkoop van producten wordt winst genoemd, maar een deel van de meerwaarde is geen winst maar vloeit terug als rente naar bankiers en investeerders. Kapitalisten staan voortdurend voor de vraag of zij hun geld uitlenen met rente of investeren in het eigen bedrijf met het risico dat producten niet worden verkocht, en dus de meerwaarde niet gerealiseerd. Symptoombestrijding

Hoe groter een bank hoe meer mogelijkheden er zijn om te bezien waar en aan wie krediet verschaft kan worden. Hoe meer banken erin slagen om kapitaal aan te trekken, hoe groter de kredieten kunnen worden. Grote banken worden als het ware het collectieve zenuwstelsel van het kapitalisme. Daar waar de crisis in winstgevendheid toeneemt en de consumptieve bestedingen afnemen, neemt de speculatie toe. De crisis kan worden uitgesteld door krediet te verschaffen aan arbeiders en aan kapitalisten en tot speculatie over te gaan, maar dat zijn tijdelijke oplossingen. De gevolgen zijn des te groter als financiële zeepbellen barsten. De boeken van Luyendijk en Engelen zijn een terechte aanklacht

tegen deze zwendel en daarmee hebben ze rugdekking van productief kapitaal dat het liefste zelf een groter aandeel van de meerwaarde zou krijgen. Luyendijk en Engelen lijken te suggereren dat er een financiële sector mogelijk is zonder zwendel, zonder financiële zeepbellen en dat dat een kwestie is van een beter politiek internationaal beleid. Zo stelt Engelen: ‘Juist Nederland zonk dieper weg in de eurorecessie dan landen als Duitsland, Frankrijk en België met een veel minder grote financiële sector, die daardoor het opblazen van meerdere vastgoedzeepbellen hadden weten te voorkomen. Recent onderzoek laat zien: hoe groter de financiële sector, hoe groter de kans op zeepbellen, hoe hoger de private schuldenlast en hoe dieper de recessie als die bellen eenmaal uiteenspatten. Wat ze over het algemeen doen.’ Maar de zwendel is bijzaak. De hoofdzaak is dat de banken er belang bij zullen blijven hebben om alleen nog maar groter te worden. De kracht van banken zit vooral in het faciliteren en verder aanjagen van de kapitaalaccumulatie via kredietverstrekking en het heffen van rente afkomstig uit de meerwaarde van de arbeid. Als dit spaak loopt neemt de financiële zeepbel toe. De oorzaak van de financiële zeepbel ligt uiteindelijk dus bij de uitbuiting van arbeidskracht in de productieprocessen. Tenzij deze verhouding fundamenteel verandert ten bate van arbeid is het aan banden leggen van de financiële sector symptoombestrijding en laat het de werkelijke oorzaak onaangetast.

10


BOEKEN

F-Boek smaakt naar meer Het F-boek: feminisme van nu in woord en beeld is in één woord fantastisch. Het is samengesteld door Anja Meulenbelt en Renée Römkens, ligt sinds maart in de winkel en vindt sindsdien gretig aftrek. Terecht, want er wordt een belangrijke vraag uitgewerkt: hoe ziet hedendaags feminisme eruit? H ell a Ba a n

Hoewel feminisme bezig is aan een come-back, is het speelveld gefragmenteerd. Er is in Nederland geen vrouwenbeweging met eenduidige eisen. Maar er lopen wel diverse discussies. De 64 essays in het boek geven hier een goed overzicht van. Ze tonen aan dat het feministisch gedachtengoed springlevend is. In navolging van het Britse boek Fifty Shades of Feminism hebben Meulenbelt en Römkens visies gebundeld van een diverse groep: jong, oud, zwart, wit, homo, lesbisch, trans, queer, gelovig, seculier, werkzaam in allerlei beroepsgroepen. De bundel is aantrekkelijk vormgegeven en bevat veel beeldmateriaal (beeldende kunst en strips). Humor neemt een belangrijke plek in. Er zijn korte statements van onder meer Peter van Straaten (‘Het glazen plafond, in welk sprookje komt dat voor?’) en Loesje (‘Vrouwendag: mannen zouden met één dag per jaar nooit tevreden zijn.’). Antiracisme

De bijdragen over antiracismestrijd springen het meest in het oog. Onder de auteurs zijn kopstukken als Gloria Wekker en Philomena Essed. Zij waren onderdeel van de Zwarte Migranten- en Vluchtelingenvrouwenbeweging (ZMV). Door hun 25-jarige strijd wordt alledaags racis-

me nu benoemd en liggen koloniale tradities zoals Zwarte Piet onder vuur. Wekker beschrijft doeltreffend hoe de devaluatie van zwarte levens is ontstaan in de slavernij en voortleeft in het heden. De rechten van gekleurde mensen worden stelselmatig geschonden, ten opzichte van witte mensen. Om de dynamiek van onderdrukking te beschrijven zijn de begrippen ‘intersectionaliteit’ en ‘privilege’ geïntroduceerd. Maar in praktijk leiden die ook tot verwarring met betrekking tot organisatie. Zo meent auteur Katrine Smiet door haar witheid ‘aan de kant van de onderdrukkers’ te staan. Maar in praktijk zoekt ze als antiracist de samenwerking op met gekleurde activisten. Daarom stelt Sawitri Saharso dat het te simplistisch is om wit/zwart automatisch gelijk te stellen aan dader/slachtoffer. Ze geeft terecht aan: ‘We zijn als individuen nooit alleen maar dragers van maatschappelijke verhoudingen.’ Auteur Anne Dijk heeft kritiek op de soortgelijke manier waarop religie wordt gelijkgesteld aan onderdrukking. Zo sluit de actiegroep FEMEN door hun werkwijze religieuze mensen en dus (potentiële) medestrijders uit. Dat werkt islamofobie in de hand. Emancipatie wordt zo gereduceerd tot een ‘stok om religieuze en etnische minderheden mee te slaan’, geeft Rahil Roodsaz ook aan. Mannen

Onderdrukking is een maatschappelijk probleem. Het beïnvloedt iedereen. Ook mannen zouden dus onderdeel moeten zijn van de strijd daartegen. Op dit moment houden de meesten zich erg afzijdig. Jens van Tricht oppert dat er ‘tot nog toe niet echt een actieve rol gespeeld’ is door mannen. Dat is aantoonbaar onjuist. Zo hebben socialisten als Friedrich Engels en Leon Trotski hele boeken geschreven over de

■ De straat op: slut walk in Toronto, 3 april 2011

vrouwenstrijd. Ze waren van mening dat vrouwen hierin een leidende rol zouden moeten hebben. In het kapitalisme vallen de zegeningen van ‘mannelijk privilege’ bovendien vies tegen. Auteur Dylan van Rijsbergen beschrijft hoe mannen in het keurslijf van kostverdiener gedwongen worden. Veel van hen zouden juist meer willen zorgen in plaats van ‘toerist in eigen gezin’ te zijn.

Klasse

In veel bijdragen komt naar voren dat systeemkritiek weer onderdeel van het feminisme zou moeten zijn. Onder andere Cris van der Hoek uit rake kritiek op hoe het neoliberalisme feministische eisen heeft gecorrumpeerd. Het vrouwenlichaam wordt nu gezien als markt en emancipatie als een individuele verantwoordelijkheid. Alle aandacht is gericht op het aantal fulltime werkende (top)vrouwen. Daarmee wordt het falende emancipatiebeleid verbloemd. Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in de lagere regionen van de arbeidsmarkt. Auteur Annemiek Onstenk zet uiteen hoe juist zij lijden onder bezuinigingen en armoede.

Wetten schieten tekort, voegt Gabi van Driem daaraan toe. Want het halen van recht is onbetaalbaar geworden. Kortom in het kapitalisme bestaat ‘de bevrijde vrouw’ niet. De emancipatie van een kleine

‘Vrouwendag: mannen zouden met één dag per jaar nooit tevreden zijn’ Loesje groep rijke vrouwen gaat ten koste van de meerderheid. Zo ook in ZuidAfrika. Volgens Renate Klinkenberg (lid van de Internationale Socialisten) hebben mensen door strijd daar de ‘mooiste grondwet ter wereld’ afgedwongen. Maar armoede, racisme, seksisme en homofobie bestaan er nog steeds. In praktijk zitten 1 miljoen zwarte vrouwen vast in zwarte townships. Van daaruit gaan ze werken in de huishoudens van rijke witte carrièrevrouwen. Economische verhoudingen vormen de basis voor ons bestaan. Er is

geen sociale zonder economische rechtvaardigheid. Daarom zou er een radicale verdeling van de welvaart plaats moeten vinden, concludeert Klinkenberg. Zij wil de leus: ‘Geen socialisme zonder feminisme, geen feminisme zonder socialisme’ nieuw leven inblazen. Als een van de weinigen pleit ze ervoor om actief eisen op te pakken door te gaan demonsteren. Solidariteit en samenwerking moeten daarbij leidend zijn, want: ‘Geen van ons is vrij als één van ons geketend is.’ Het boek biedt een uitstekende dwarsdoorsnede van hedendaagse feministische ideeën. Het smaakt naar meer. Veel bijdragen hebben een actuele en urgente lading. Maar vertaling naar de praktijk ontbreekt. Dat komt door gebrek aan een beweging, maar ook organisatie. Er is een vervolg nodig in de vorm van bijeenkomsten en actie. Het is tijd om uit de kast te komen en op straat voor verandering te strijden! Anja Meulenbelt en Renée Römkens Het F-boek: feminisme van nu in woord en beeld Atria & Unieboek 320 pagina’s / �19.99

Moedig in de marge In 1938 richtte Leon Trotski de Vierde Internationale op, als alternatief voor sociaal-democratie en stalinisme. Hiermee boden Trotski en zijn medestanders de arbeiders ‘een banier, waar geen smet op rust’. Onder die titel hebben Ron Blom en Bart van der Steen nu een geschiedenis van het trotskisme in Nederland geschreven. In 1938 richtte een groepje radicale jongeren in Nederland de Groep van Bolsjewiki-Leninisten (GBL) op, de eerste expliciet trotskistische organisatie in Nederland. De organisatie was klein, maar de inzet groot. Zo ging een groot deel van de leden tijdens de oorlog in het verzet. Ook latere trotskistische organisaties zouden ondanks de grote inzet van hun activisten zelden meer dan tweehonderd leden tellen. De belangrijkste vragen die de auteurs willen beantwoorden zijn dan ook: Waarom bleven de organi-

saties ondanks die grote inspanningen zo klein? En waarom investeerden de leden zoveel tijd en moeite in een beweging die zo weinig bereikte? Hierbij gaan ze met name uit van hoe betrokkenen hun tijd als trotskist hebben ervaren. Al voor de oprichting van de Vierde Internationale bestonden er contacten tussen Trotski en Nederlandse revolutionairen. Het ging daarbij om de RSP. later RSAP, van Henk Sneevliet, die eerder in Indonesië en China actief was geweest. De RSAP bereikte overigens een ledenaantal van 3700. Tussen Trotski en Sneevliet bestonden diverse meningsverschillen, onder andere over de vakbonden en de Spaanse burgeroorlog. Die leidden uiteindelijk tot een breuk. Sneevliet en zeven medestanders werden in 1942 als verzetsstrijders gefusilleerd. Na de oorlog richten de trotskis-

ten een partij op in de verwachting dat er net als na de Eerste Wereldoorlog een revolutionaire situatie zou ontstaan. Maar het verwachte succes bleef uit. De partij werd opgeheven en er werd besloten tot ‘clandestiene’ intrede in de PvdA, een stap die weinig resultaat opleverde en eindigde in een dramatische splitsing. De meeste aandacht besteedt het boek aan de geschiedenis van de Internationale Kommunistenbond (IKB, 1974-1983) en zijn opvolger, de SAP. Trotskistische groepen die geen deel uitmaken van de Vierde Internationale, zoals de Internationale Socialisten, worden helaas weggestopt in een ‘tussenhoofdstuk’, waarin bovendien nog enkele onnauwkeurigheden zijn geslopen. Veel (oud-)leden van IKB/SAP komen aan het woord over hun ervaringen. Dat levert een interessant inkijkje in de discussies over bijvoor-

beeld de ‘proletarische oriëntering’, waarbij leden in de industrie moesten gaan werken om een ‘worteling binnen de arbeidersklasse’ tot stand te brengen. Maar de vele citaten zijn niet allemaal even interessant en maken het boek soms wijdlopig. De grote aandacht voor het biografische en de partijcultuur gaat daarnaast ten koste van een diepgaander politieke analyse. Op de vraag waarom trotskistische groeperingen vaak zo klein bleven, geven de auteurs geen duidelijk antwoord. De aantrekkingskracht van het trotskisme ligt volgens veel betrokkenen vooral in het hoge niveau van de politieke analyse. Diepgaande politieke analyse heeft dit boek niet te bieden, maar wel een groot aantal verhalen van vroegere generaties linkse activisten waaruit nog veel te leren valt. Angela Ettema

Ron Blom en Bart van der Steen Een banier waar geen smet op rust Uitgeverij Aspekt / 440 pagina’s / �24.95


11

CULTUUR

Het ongewenste element

Waar de Internationale Socialisten voor staan

Een erg on-Amerikaanse animatieserie die te spannend werd voor Nickelodeon om uit te blijven zenden. Avatar: The Legend of Korra (ALOK) gaat over een letterlijk en figuurlijk sterke jonge vrouw die de wereld in balans moet houden. Gedurende vier seizoenen groeit ze uit tot een veelzijdig individu. Tal i t h a Al d e r s

De serie is de opvolger van Avatar: the last Airbender en speelt zich af in een wereld die verdeeld is in de vier elementen: aarde, vuur, wind en water. Veel bewoners van deze wereld zijn ‘benders’ die deze elementen kunnen beheersen. ALOK draait om de Avatar Korra. Een Avatar is een soort ziel die telkens herboren wordt en als enige ter wereld alle elementen kan beheersen, met als taak balans te brengen op aarde en tussen de aardse en de spirituele wereld. Dit doet ze door te bemiddelen tussen verschillende wereldleiders en bevolkingsgroepen of door – in epische gevechten – de slechteriken te verslaan. Terwijl er bij Avatar: the last Airbender duidelijk sprake was van een stammenmaatschappij, waarbij elk element zijn eigen stuk land had (met daarbij horende kledij en cultuur), is het bij ALOK veel meer gemixt. Korra zelf komt uit de ‘Waterstam’ die qua gewoontes en uiterlijk te vergelijken is met de Inuit. Ze is slank, maar niet dun, ze heeft duidelijk een getraind lichaam, en is een extreem getalenteerde vechter. Daarentegen is bij de rest

van de kunstzinnig weergegeven wereld en het uiterlijk van de meeste karakters een Oosterse invloed te zien. Innerlijke strijd

Hoewel de eerste twee seizoenen teleurstelden met een ouderwetse en niet verrassende liefdesdriehoek, waarbij Korra en een ander vrouwelijk karakter Asami rond de knappe jongen Mako heen draaiden, werd alles omgegooid in seizoen drie. Vanaf hier ging het om de persoonlijke groei en innerlijke strijd van Korra zelf, zodat ze als karakter alleen maar beter werd en het verhaal ook boeiender werd om naar te kijken. De innerlijke strijd kwam vooral bij het verslaan van de slechteriken vandaan. De doelen van de slechteriken waren namelijk vrijheid, gelijkheid en het verenigen van de spirituele met de aardse wereld. Best bijzondere doelen voor slechteriken van een serie bedoeld voor kinderen. De enige reden waarom ze als slecht gezien waren was omdat ze ‘doorsloegen’ en het bijvoorbeeld niet erg vonden om slachtoffers te maken om

■ Korrasami in Avatar: the Legend of Korra

Aangesloten Ik ben 18 jaar en ik zit op het Montessori Lyceum. Ik ben lid geworden van de Internationale Socialisten omdat ik altijd hele linkse ideeën heb gehad, maar ik die eigenlijk nooit echt in de praktijk heb proberen te brengen. Het socialisme is het waard om in de praktijk te brengen en achttien is een goede leeftijd om daarmee te beginnen. Hoe is iemand met mijn achtergrond marxist geworden? Ik heb alles behalve een arbeidersachtergrond. Gelukkig krijg je op het Montessori Lyceum filosofie, waar onder andere Marx, Foucault en Sartre voorbijkomen. Deze filosofen spraken me heel erg aan en ik begon in te zien hoe weinig de ‘socialistische’ staten uit de koude oorlog te maken hadden met het marxistische ideaal. Door mijn vwo-opleiding heb ik weinig vrije tijd maar waar het kan wil ik me met de IS inzetten voor een socialere wereld. Vincent Jurg Amsterdam

de ★socialist • socialisme.nu Redactie/vormgeefteam Johannes Adahl • Talitha Alders • Hella Baan • Steven Blom • Angela Ettema • Bart Griffioen • Siebrand de Haan • Kees Hoogendijk • Mark Kilian • Thom van Laar • Max van Lingen • Janneke Prins • Postadres De Socialist • Postbus 92025 • 1090 AA • Amsterdam • E-mailadres [email protected] • ISSN 1566-0125 • Het volgende nummer verschijnt op 8 juni 2015

hun doelen te bereiken. Na voor de derde keer net aan de dood ontsnapt te zijn, belandt Korra in een depressieve periode. Het is erg aangrijpend om te zien hoe ze met haar geleden strijd en eigen idealen worstelt, die namelijk niet echt anders zijn dan die van de slechteriken. Onder andere hierdoor vindt ze het moeilijk om haar verantwoordelijkheden als de Avatar op zich te blijven nemen. Verhuisd

Ondertussen verhuisde Nickelodeon de show, na een zeer succesvol eerste seizoen van zaterdagochtend naar vrijdagavond, de zogenoemde ‘death slot’, waardoor de kijkcijfers enorm daalden. Ondanks het populaire eerste seizoen wordt er ook nauwelijks reclame gemaakt voor ALOK. Er brak een rel uit onder de fans toen ALOK vanaf ongeveer midden seizoen 3 opeens niet meer te zien was op tv. De makers DiMartino en Konietzko stelden snel de fans gerust door te twitteren dat de show nog wel online zal worden uitgezonden, waar

de finale de grootste hit van Nick. com van het gehele jaar zou worden. Je mag je toch afvragen waarom Nickelodeon zo’n succesvolle serie onder het tapijt wil vegen: het lijkt ze meer te gaan om hun eigen principes dan om de vraag naar deze show.

Na de finale ontplofte Twitter van enthousiasme over ‘Korrasami’, zoals het stel wordt aangeduid Alsof de serie niet al genoeg reden had voor de conser vatieve Nickelodeon om online uitgezonden te worden, gingen de makers nog een stapje verder. Langzaam maar zeker broeide er wat romantiek op tussen Korra en haar beste vriendin Asami. Het bleef redelijk subtiel, DiMartino en Konietzko waren bang dat Nickelodeon niet veel vernieuwends meer zou tolereren, een echte kus of andere bevestiging van hun verliefdheid bleef dan helaas ook uit. Maar voor wie een beetje oplette en de beelden vergeleek met die van de voorloper, Avatar: The Last Airbender, was er geen twijfel mogelijk dat de beeldtaal duidde op romantiek. Toen de serie afgelopen was werd de relatie ook bevestigd door Konietzko ‘Korra en Asami werden verliefd. Waren ze vrienden? Ja, en dat zijn nog steeds, maar ze kregen ook romantische gevoelens voor elkaar.’ Ze wilden homoseksualiteit niet zoals andere (kinder)media negeren, maar juist vooroordelen over seksualiteit doorbreken. Na de finale ontplofte Twitter van enthousiasme over ‘Korrasami’, zoals het stel wordt aangeduid. Is nu de deur open gezet voor meer van dit soort vernieuwende series? Of zal er vanaf nu juist nog strenger gekeken worden naar alles wat buiten de westerse media formule valt? Misschien moeten we simpelweg tijdens de ‘death slot’ tv gaan kijken om echte goede series te zien.

We vechten voor een maatschappij waarin het bevredigen van menselijke behoeften voorop staat, niet winst. Nog nooit in de geschiedenis produceerde de mensheid zoveel rijkdom als vandaag. Maar in het kapitalisme wordt deze rijkdom niet gebruikt in het belang van de meerderheid van de wereldbevolking. De jacht op winst creëert armoede en honger naast overvloed, naast technologische en wetenschappelijke vooruitgang de mogelijkheid van totale verwoesting door nucleaire oorlog en milieuvernietiging. De logica van de winst kan pas gebroken worden als de middelen waarmee de rijkdom geproduceerd wordt in handen komen van degenen die de rijkdom produceren; de arbeidersklasse. Dit systeem zou niet draaien zonder de miljoenen mensen die werken in de fabrieken, kantoren, ziekenhuizen en scholen. Zij hebben de kracht om de productie uit handen te nemen van de kleine minderheid die haar vandaag bestuurt en onder controle van de grote meerderheid te brengen. Vandaar Marx' bekende uitspraak dat 'de bevrijding van de arbeidersklasse alleen het werk kan zijn van de arbeidersklasse zelf'. Verkiezingen kunnen gebruikt worden om zoveel mogelijk mensen te mobiliseren voor verbeteringen en om de beperkingen van het parlementaire systeem zichtbaar te maken. Maar werkelijke verandering kan alleen door revolutie bereikt worden. Nederland is geen democratie. De macht over de economie ligt niet bij het parlement of de regering, maar bij een klein groepje directeuren en aandeelhouders van de grote bedrijven. De top van de multinationals, de politie en het leger wordt niet door ons gekozen. Alleen een gezamenlijke beweging van onderaf, van de grote meerderheid van de bevolking, kan hun macht breken. Daarom bouwen we als socialisten op de werkvloer en op straat mee aan elke strijd tegen sociale afbraak, oorlog, onderdrukking en klimaatverandering. We streven naar een zo groot mogelijke eenheid in de strijd en verzetten ons tegen alle ideeën die gebruikt worden om gewone mensen tegen elkaar uit te spelen, zoals racisme, seksisme en homohaat. We vechten voor solidariteit over de grenzen heen. We willen een organisatie bouwen van activisten uit elke campagne en uit elk bedrijf, die kan helpen solidariteit tussen de verschillende sectoren en campagnes uit te bouwen en die de ervaringen uit eerdere strijd kan bundelen voor de toekomst. We staan daarbij in een traditie van revolutionairen als Lenin, Trotski en Luxemburg, die aan het begin van de 20ste eeuw vochten voor een maatschappij waarin de vrije ontwikkeling van ieder individu en de vrije ontwikkeling van allen samengaan. We staan daarom ook in de traditie van degenen die het gevecht voor socialisme, democratie en internationalisme hooghielden toen Stalin de Russische revolutie de nek omdraaide en Hitler aan de macht kwam in Duitsland. In de 21ste eeuw is een toekomst zonder honger, onderdrukking en oorlog mogelijk. Om dat te bereiken is een beweging nodig die sterk genoeg is om het kapitalisme te breken. We nodigen iedereen uit om hieraan mee te bouwen.

Steun de SOCIALIST - word abonnee, donateur of lid abonnee: Jaar: tien nummers voor �17 Proef: drie nummers voor �3,50 Donateur: ik steun De Socialist elke maand met � Lid: Scholier �6 Student/uitkeringsgerechtigde �15 Werkende* � Met bovenstaande keuze stem ik in met een machtiging, eenmalig bij een abonnement ofwel maandelijks als donateur of lid. Donateurs en leden ontvangen ook De Socialist thuis. Leden betalen maandelijks contributie en helpen mee met de verkoop van De Socialist.

■ Naam

■ Postcode

■ Straat + huisnr.

■ Plaats

■ E-mail

■ Vakbond

■ Telefoon ■ IBAN

■ Datum ■ Handtekening

Een jaarabonnement in het buitenland bedraagt �26. Voor instituten �35. Indien gemachtigden niet akkoord gaan met de incasso kunnen zij deze binnen 56 dagen terug laten boeken via hun bank. Stuur deze bon in een gefrankeerde envelop naar De Socialist, Postbus 92025, 1090 AA Amsterdam of vul hem in op de site. *Contributie voor werkenden is minimaal �30 of 6% van het besteedbaar inkomen.

Mei 2015

www.socialisme.nu alisme.nu

Zeg NEE tegen TTIP! De Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) is een bilateraal handelsakkoord tussen de EU en de Verenigde Staten. Het officiële doel is om trans-Atlantische handel te stimuleren door het verwijderen van niet-tarifaire ‘belemmeringen’. Deze zogenaamde barrières zijn echter de regelingen die de rechten van arbeiders, onze gezondheid, veiligheid en het milieu beschermen. Joh n Si n ha

Deze bescherming is verworven door decennia van acties. Het akkoord maakt het makkelijker voor mondiale bedrijven om regeringen aan te klagen die zich ‘bemoeien’ met de winst, bijvoorbeeld als ze veiligheidsmaatregelen nemen. ‘Harmonisering van de regelgeving’ bedreigt normen voor milieu en voedselveiligheid, terwijl openbare diensten kunnen worden gedwongen te privatiseren door deregulering en liberalisering van de aanbesteding. Als het wordt afgesloten, is TTIP de grootste handelsovereenkomst sinds de Wereldhandelsorganisatie (WTO) werd opgericht. Het is een van een groeiende serie bilaterale handelsovereenkomsten, zoals CETA, tussen Canada en de EU, en het Trans-Pacific Partnership (TPP) tussen de VS en landen rond de Stille Oceaan. Deze overeenkomsten zijn ontstaan sinds het multilaterale kader van de WTO instortte en de financiële crisis begon. Ze vormen de neoliberale reactie op de lage groei van de westerse economieën, die zelf een gevolg is van de dalende winstvoet.

besloot deze dit rapport niet te publiceren omdat het meeste banenverlies - meer dan 680.000 - plaatsvindt in EU-landen, terwijl in de VS zeker 325.000 banen verdwijnen, en meer dan twee keer zoveel als een ‘ambitieus’ TTIP doorgaat. Het gelekte EU-voorstel voor een speciaal hoofdstuk in TTIP over energie en grondstoffen laat zien hoe milieubeschadigend de overeenkomst zou zijn. Sinds de crisis in

Oekraïne probeert de EU steeds wanhopiger alternatieve gas- en oliebronnen veilig te stellen om haar afhankelijkheid van Rusland te verminderen. Amerikaanse functionarissen zien TTIP als ‘een economisch equivalent voor de NAVO’, waarmee zowel Rusland wordt geïsoleerd als een verdediging opgeworpen tegen de opkomende economieën van Brazilië, India en China. Burgerinitiatief

Ondanks de geheimzinnigheid bij deze onderhandelingen is er al massaal protest. De Europese Commissie moest de gesprekken met de VS over de geplande invoering van nieuwe rechten voor bedrijven om gastregeringen aan te klagen (ISDS) binnen TTIP onderbreken, en een openbare raadpleging houden. Die liep van maart tot juli 2014 en kreeg een recordaantal van 150.000 reac-

ties uit de hele EU. De overgrote meerderheid verwierp de introductie van ISDS.

‘Harmonisering van de regelgeving’ bedreigt normen voor milieu en voedselveiligheid, en openbare diensten met privatisering Maar de Commissie gaf geen gehoor aan de oproepen om de kwestie uit te sluiten van TTIP, en gebruikte opnieuw haar mandaat om investeerdersbescherming en ISDS in de onderhandelingen op te nemen. Het enige kanaal van directe verantwoording binnen de instellingen van de EU is het Europees Burger Initiatief (ECI), dat een officiële

Dreiging

De bewering van voorstanders van TTIP dat de overeenkomst goed zou zijn voor de werkgelegenheid, wordt verworpen door serieuze economische commentatoren. De bedreiging door TTIP van die werkgelegenheid werd onderstreept door de onthulling dat een rapport als direct gevolg het verlies voorspelde van minstens één miljoen banen. Hoewel gemaakt in opdracht van de Europese Commissie,

Wereldwijd worden steeds meer investeringsverdragen afgesloten die bedrijven veel macht geven over het beleid van landen. Peter van Eerbeek sprak erover met Pietje Vervest van het Transnational Institute, medeauteur van het rapport Socialising Losses, Privatising Gains.

Voor de eerste keer kan Nederland ook aan de ontvangende kant van een ISDS-claim komen te staan. Hierdoor is er veel meer aandacht vanuit de media en politiek. Daarnaast wordt TTIP een nieuwe standaard voor investeringsverdragen wereldwijd.

Jullie rapport richt zich met name op investeerder-staatarbitrage (ISDS), dat deel uitmaakt van veel bilaterale investeringsverdragen (BITs) tussen staten. Wat is dit?

Inmiddels neemt de kritiek op investeerder-staatarbitrage toe. Wat is de kern van deze kritiek?

Bilaterale investeringsverdragen worden geïntegreerd in (inter-)regionale handelsverdragen waarover onderhandelingen gaande zijn, zoals TTIP tussen de EU en de VS. Waarom zien jullie dit als een 'game-changer'?

Prijs

Maar zelfs als ISDS uit TTIP verdwijnt, betekent de opname ervan in de parallelle EU-Canadadeal (CETA) dat de EU-lidstaten kunnen worden blootgesteld aan rechtsgedingen van vele miljarden. Als CETA is geratificeerd, kan meer dan 80 procent van de Amerikaanse bedrijven, actief in de EU, ISDS gebruiken via hun dochterondernemingen in Canada. Dit betekent dat meer dan 40.000 Amerikaanse bedrijven al Europese regeringen kunnen aanklagen voor wetten of regelgeving die de verwachte winsten van hun investeringen zouden kunnen schaden. De potentiële prijs van deze dreiging is afgelopen jaar nog duidelijker geworden door nieuwe ontwikkelingen in bestaande ISDS-gevallen. In het beruchte proces dat door Vattenfall aanspande tegen de Duitse regering vanwege haar beslissing kernenergie uit te faseren in 2022, suggereren rapporten nu dat de totale schade geclaimd door het Zweedse energiebedrijf meer dan 5 miljard euro kan zijn, inclusief rente. Maar als deze deals niet goed zijn voor werkgelegenheid, milieu of voedselveiligheid, waarom drukken de westerse heersende klassen ze dan door? Mondiale bedrijven lijken iedere vorm van democratische controle ondraaglijk vinden, zelfs door rechters en nationale parlementen. Regels

TNI: ‘Recht op winst staat boven belang van bevolking’

ISDS maakt het buitenlandse investeerders mogelijk om landen aan te klagen als nieuw beleid een negatieve invloed heeft op hun winstverwachtingen. Dit gebeurt bij private arbitragetribunalen. ISDS is eenrichtingsverkeer.

beleidsbeoordeling van de Europese Commissie kan afdwingen als binnen een jaar een miljoen EU-burgers hebben getekend. In juli 2014 werd formeel een ECI tegen TTIP en CETA ingediend bij de Europese Commissie, met de bedoeling de petitie te starten in september. Toch weigerde de Commissie het initiatief, met het argument dat alleen een positief ECI toelaatbaar was waarin wordt opgeroepen voor een handelsovereenkomst, niet ertegen.

ISDS stelt het recht op winst voor een investeerder boven dat van een regering om wetten te formuleren in het belang van de bevolking. Overheden en burgers kunnen geen bedrijven aanklagen voor bijvoorbeeld milieuvervuiling, alleen buitenlandse investeerders kunnen landen aanklagen. Over de aanklachten wordt besloten door drie commerciële arbiters, die daarmee boven nationale wetgeving staan. In reactie op de kritiek probeert de EU ISDS te hervormen. Wat doet de EU en waarom schiet dit tekort?

Er zijn verschillende voorstellen gedaan. Zo wilde een aantal sociaaldemocratische ministers een internationaal hof om ISDS-zaken te beslechten. Een ander voorstel is om bepaald beleid buiten ISDS te houden. De voorstellen beantwoorden echter niet de vraag: waarom is er überhaupt een parallel systeem nodig tussen de EU en de VS? We hebben toch al goed functionerende onafhankelijke rechtspraak? Met ruim 12.000 postbusondernemingen is Nederland een van de koplopers als het gaat om stromen van buitenlandse investeringen. Wat zijn de kenmerken van het Nederlandse model voor bilaterale investeringsverdragen?

Het Nederlandse model kenmerkt zich door de verregaande rechten en bescherming voor investeerders. In combinatie met het aantrekkelijke investeerdersklimaat leidt dit tot treaty-shopping: bedrijven die Nederlandse postbusondernemingen gebruiken om landen aan te klagen.

Nederland heeft verschillende internationale mensenrechtenverdragen ondertekend. Waarom is dit niet consistent met de manier waarop Nederland omgaat met BITs?

Nederland heeft te weinig oog voor hoe zijn BITs het landen moeilijk maken om voor mensenrechten op te komen, vooral als dit gaat over mensenrechtenschendingen door bedrijven. Of bijvoorbeeld als het verhogen van het minimumloon tot miljoenenclaims kan leiden, zoals in Egypte. Wat moet er veranderen aan bilaterale investeringsverdragen?

Ten eerste zouden BITs geen ISDS moeten bevatten, beleidsvrijheid voor overheden zou gegarandeerd moeten zijn. Verder zouden er bindende gedragsregels voor investeerders moeten zijn. Buitenlandse investeringen zouden moeten bijdragen aan economische groei, sociale vooruitgang en duurzaamheid.

Maar de reden is niet alleen economie of bedrijfsmacht. Onder de TTIP-onderhandelingen drukken de VS tegelijkertijd een soortgelijke deal door rond de Stille Oceaan, de Trans-Pacific Partnership (TPP). Het is geen toeval dat beide handelsovereenkomsten Rusland en China buitensluiten. Obama zei onlangs ter ondersteuning van TPP: ‘Als wij de regels niet schrijven, zal China de regels in die regio schrijven.’ De laatste grote ronde van handelsbesprekingen was de Millenniumronde van de WTO. Deze werd getorpedeerd na de massale protesten tijdens de top in Seattle in november 1999, die leidde tot de geboorte van de internationale antikapitalistische beweging. Er zijn nu landelijke platforms die actief tegen TTIP protesteren in meer dan 20 Europese landen, evenals gecoördineerde strategieën voor oppositie op continentaal niveau. Vakcentrales in België, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië, Luxemburg, Oostenrijk, Slovenië en Spanje hebben zich openbaar uitgesproken tegen de voortzetting van de onderhandelingen. Ook het FNV ledenparlement heeft zich uitgesproken, en de SP is een petitie gestart. Nu is het tijd om die initiatieven bijeen te brengen en om te zetten in actie op straat en de werkvloer. Dus laat ook jouw vakbond of studentenbond een motie aannemen tegen TTIP.

Zwendel, zeepbellen en de financiële crisis

Recommend Documents