Zwemwaterprofiel De Zanding
Dorien Roubos Waterschap Vallei & Eem Augustus 2010 Definitief
2
Inhoudsopgave 1
2
3
Inleiding..................................................................................................................5 1.1
Aanleiding.................................................................................................................. 5
1.2
Doel............................................................................................................................. 5
1.3
Werkwijze.................................................................................................................. 5
Beschrijving van de zwemlocatie ...........................................................................7 2.1
Algemene omschrijving ............................................................................................ 7
2.2
Beschrijving van het strand ..................................................................................... 8
2.3
Hydrologie ................................................................................................................. 9
2.4
Risicobronnen.......................................................................................................... 10
Analyse historische waterkwaliteit.......................................................................11 3.1
Meetlocaties en parameters.................................................................................... 11
3.2
Bacteriologische zwemwaterkwaliteit ................................................................... 12
3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4
4
5
Totaal coli en thermotolerante bacteriën van de coligroep .............................................12 Intestinale enterococcen en E. coli..................................................................................13 Cyanobacteriën ...............................................................................................................13 Overige pathogene ziekteverwekkers .............................................................................14
Beoordeling gezondheidsrisico’s ten gevolge van fecale verontreinigingen......15 4.1
Aanpak ..................................................................................................................... 15
4.2
Resultaat .................................................................................................................. 15
Conclusies en aanbevelingen...............................................................................16 5.1
Conclusie.................................................................................................................. 16
5.2
Aanbevelingen vervolgtraject ................................................................................ 16
Literatuur ....................................................................................................................17 Bijlage 1. Verslag veldbezoek .....................................................................................18 Bijlage 2. Historische waterkwaliteit..........................................................................20 Bijlage 3. Data cyanobacteriën en fysisch chemische toestandvariabelen...............22 Bijlage 4. Invoer risicoberekening ZWEMPROF .....................................................25 Bijlage 5. Resultaat ZWEMPROF .............................................................................26 Bijlage 6. Samenvatting zwemwaterprofiel ................................................................27
3
4
1 Inleiding 1.1 Aanleiding De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) is begin 2006 van kracht geworden. Het doel van deze richtlijn is het behoud, de bescherming en de verbetering van de milieukwaliteit in oppervlaktewateren waar mensen zwemmen. Daarnaast heeft de richtlijn als doel de bescherming van de gezondheid van zwemmers. Volgens de Europese Zwemwaterrichtlijn dient de waterkwaliteit gemonitord te worden. Naast monitoring van de waterkwaliteit zijn in de Europese Zwemwaterrichtlijn ook beheersmaatregelen van belang. De Europese Zwemwaterrichtlijn schrijft voor dat voor elk zwemwater, dus ook voor De Zanding, een zwemwaterprofiel wordt opgesteld. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te krijgen in de fecale 1 verontreinigingsbronnen en -routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreiniging: Escherichia coli (E. coli) en Intestinale enterococcen (parameters van de nieuwe EU-richtlijn) of (thermotolerante) bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen (parameters van de vorige richtlijn). Daarnaast geeft het zwemwaterprofiel inzicht in mogelijke problemen door cyanobacteriën, macroalgen en/of fytoplankton. In geval van (verwachte) problemen met de zwemwaterkwaliteit worden in het zwemwaterprofiel ook beheersmaatregelen aangegeven. Hiervoor is inzicht in de wijze waarop de zwemwaterkwaliteit wordt beïnvloed noodzakelijk. Voor u ligt het zwemwaterprofiel voor De Zanding.
1.2 Doel Het doel van dit rapport is een compleet beeld geven van alle veiligheid- en gezondheidsrisico’s in De Zanding aan de hand van de Europese Zwemwaterrichtlijn. Op basis van dit zwemwaterprofiel kan Vakantiepark De Zanding (de locatiebeheerder) maatregelen nemen om de risico’s voor de zwemmers reduceren.
1.3 Werkwijze Dit zwemwaterprofiel is opgesteld volgens de ‘Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel’ (RIZA & Grontmij, 2005). In Figuur 1-1 staat de routekaart die hierbij doorlopen is. Het profiel is opgesteld aan de hand van een gebiedsbeschrijving, een veldbezoek inclusief een gesprek met de locatiebeheerder van het Vakantiepark De Zanding en beschikbare gegevens van de waterkwaliteit van de afgelopen jaren (historische waterkwaliteit). De historische waterkwaliteit is geanalyseerd, waarbij in geval van hoge concentraties naar de achterliggende Figuur 1-1 Routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Riza & Grontmij, 2005). oorzaken en gevolgen 1
met betrekking tot de ontlasting
5
gekeken is. Op basis van de beschikbare gegevens die in de vorige stap verzameld waren, is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes opgesteld. Na deze inventarisatie is met behulp van richtgetallen en het spreadsheetmodel ZWEMPROF geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Uiteindelijk is hiermee een inventarisatie gemaakt welke van de potentiële bronnen relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit van De Zanding. De aanpak heeft geresulteerd in een algemeen beeld van De Zanding, de omgeving en de mogelijke bronnen met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit van De Zanding.
6
2 Beschrijving van de zwemlocatie 2.1 Algemene omschrijving De Zanding is gelegen in Otterlo (gemeente Ede) in het Vakantiepark De Zanding, in het bos op circa 1 km afstand van de ingang van het Nationale Park De Hoge Veluwe. De zwemwaterplas is in beheer van Vakantiepark De Zanding. Waterschap Vallei & Eem is de waterkwaliteitsbeheerder. Op 3 juni 2010 heeft een veldbezoek met de locatiebeheerder en Waterschap Vallei & Eem plaatsgevonden. Het verslag hiervan staat in bijlage 1. De zwemwaterplas is ondiep (circa 1 meter diep). Ten oosten van de zwemwaterplas ligt een visplas (2,5 meter diep). Hierin wordt ook gezwommen. De zwemzone omvat de gehele plas en heeft daarmee een oppervlak van 0,69 hectare. Deze zone is bepaald volgens het protocol zoals dat is beschreven in het rapport ‘KRW en oppervlaktewater’ (DHV, 2005). Er zijn geen toekomstige plannen voor de plas bekend, zoals vergroting van de plas of uitbreiding van de recreatiemogelijkheden. In Tabel 2-1 staat een aantal kentallen van de plas.
Visplas Zwemwaterplas
Figuur 2-1 Regionale ligging en directe omgeving De Zanding.
7
Tabel 2-1 Kentallen De Zanding.
Algemeen Locatiebeheerder Waterkwaliteitsbeheerder KRW waterlichaam Wateroppervlak Oppervlakte zwemwaterzone Waterdiepte (max.) Lengte strand
Vakantiepark De Zanding Waterschap Vallei & Eem Nee 0,69 ha 0,69 ha 1m 420 m
2.2 Beschrijving van het strand De zwemwaterplas is gelegen in Vakantiepark De Zanding. Het zwemstrand is aan de westzijde van de plas gelegen. De zwemwaterplas heeft diverse voorzieningen, zoals toiletten, douches en speeltoestellen. De plas is dagelijks toegankelijk. De plas is vrij toegankelijk voor campinggasten. Daarnaast kunnen mensen van buiten de camping een entreekaartje kopen. Gasten van vakantieparken in de omgeving krijgen voor een speciaal tarief toegang. Er is beperkt toezicht. Tijdens warme dagen is er gerichter toezicht door studenten van het ROC. In Tabel 2-2 is de beschrijving van het strand samengevat. Tabel 2-2 Samenvatting beschrijving van het strand.
Bezoekersaantallen Gemiddeld aantal zwemmers per dag Aantal op een topdag Jaarlijks aantal Voorzieningen Kiosk Toiletten Douches Vuilnisbakken Drijflijnen Speeltoestellen Aanlegsteigers Toezicht
Bodem en onderhoud Bodem Strand Onderhoud
Bijzonderheden Algemene indruk Meldingen/klachten
Ca. 100 Ca. 1500 Ca. 30.000 Ja Ja Ja Ja Nee Ja Nee Er is beperkt toezicht. Tijdens warme dagen is er gerichter toezicht door studenten van ROC
Zandige bodem met slib. Zand Grof vuil wordt met dagelijks met de hand verwijderd. Twee jaar geleden is de bovenste laag van de bodem afgeschraapt en is nieuw zand aangebracht. Op het strand ligt organisch materiaal en takjes en wat plastic afval. Het water is wat groenig met slib op de bodem. In de laatste 5 jaar zijn er geen klachten gemeld. Ook zijn er geen waarschuwingen of zwemverboden ingesteld.
8
Figuur 2-2 Bebording en strand De Zanding
2.3 Hydrologie De Zanding is een plas met stagnant (niet stromend) water. De plas wordt gevoed met gronden regenwater. Het water in de plas blijft op peil, doordat grondwater wordt opgepompt. De plas loopt uit zichzelf leeg. Daarnaast is er sinds enige jaren met behulp van meerdere buizen een verbinding tussen de vis- en zwemplas aanwezig, waarmee water van de visplas de zwemplas instroomt (zie Figuur 2-3).
Figuur 2-3 Eén van de buizen waarmee de zwemplas in verbinding met de visplas staat.
9
2.4 Risicobronnen In Tabel 2-3 staat het overzicht van risicobronnen. Tabel 2-3 Overzicht van risicobronnen.
Risicobronnen Regenwaterlozingen Afstromend wegwater Effluent RWZI Ongerioleerde lozingen (Mest)water omringend agrarisch gebied Vee op weilanden Recreatievaart Jachthavens Beroepsvaart Wateraanvoer Waterbodem Cyanobacteriën en algen Planten
Organische resten Dieren Vogelkolonies Menselijke belasting
Nee Nee Nee Nee Nee Nee Nee Nee Nee Grond- en regenwater en wateraanvoer vanuit de visplas. Zand met wat slib. In de zwemplas zijn diatomeeën en groenalgen aanwezig. In het verleden zijn in de visplas blauwalgen aangetroffen. Langs de plas staan bomen. Aan de oostzijde van de zwemplas groeien wateren oeverplanten, aan de westzijde zijn deze hier en daar aanwezig. Op de oever ligt organisch materiaal en takjes Honden zijn in dit gedeelte van het park niet toegestaan. Op het strand van de zwemplas waren pootafdrukken van watervogels aanwezig. In de visvijver zwommen circa 25 eenden. Toiletten zijn aanwezig en aangesloten op het rioolstelsel.
Figuur 2-4 Afdrukken zwemvogels en aangespoeld organisch materiaal op het strand.
10
3 Analyse historische waterkwaliteit 3.1 Meetlocaties en parameters Op één locatie (27420) in De Zanding wordt de zwemwaterkwaliteit bepaald (zie Tabel 3-1 en Figuur 3-1). Op de locatie worden vanaf 1991 de parameters geur, zicht, kleur, pH, zuurstof en watertemperatuur bepaald. Totaal coli en thermotolerante bacteriën van de coligroep zijn in de periode 1995 - 2008 bepaald. Vanaf 2007 worden hierop aanvullend de parameters Intestinale enterococcen en E. coli bepaald. Intestinale enterococcen en E. coli zijn de bepalende parameters voor de zwemwaterkwaliteit volgens de nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn. De aanwezigheid van de parameters totaal coli, thermotolerante bacteriën, Intestinale enterococcen en/of E. coli is een indicatie dat het water met menselijke of dierlijke uitwerpselen is vervuild. Dit betekent dat het water waarschijnlijk verontreinigd is met pathogene bacteriën en virussen of andere ziekteverwekkers die in uitwerpselen voorkomen. Het water kan een potentieel gezondheidsrisico bevatten voor mensen die erin zwemmen. E. coli is bijvoorbeeld een bacterie die bij de mens en bij sommige dieren van nature in de darm voorkomt. Deze bacterie heeft een functie bij de vertering van voedsel, maar kan onder andere ook koorts, darmontsteking en hepatitis A. veroorzaken (bron: [1]). Tabel 3-1 Meetpunten zwemwaterkwaliteit.
Code 27420
Omschrijving Recreatieplas De Zanding te Otterlo
X-coördinaat 181,820
Y-coördinaat 456,040
27420
Figuur 3-1 Ligging meetpunt zwemwaterkwaliteit
11
3.2 Bacteriologische zwemwaterkwaliteit 3.2.1 Totaal coli en thermotolerante bacteriën van de coligroep In Figuur 3-2 en Figuur 3-3 staan respectievelijk de aangetroffen waardes aan totaal coli en thermotolerante bacteriën van de coligroep. In bijlage 2 staan de 95-percentielwaarden van beide bacteriegroepen. Bij beide bacteriegroepen vindt er geen normoverschrijding plaats. Dit betekent dat de bacteriologische kwaliteit van het water (som colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) in de periode 1995-2008 (de periode waarin beide bacteriegroepen bepaald zijn) uitstekend was. Totaal coli
Totaal coli (kve/100 ml)
12000 10000 8000 6000 4000
Meetlocatie 27420
2000
Norm (10.000 kve/100 ml)
0 '95
'96
'97
'98
'99
'00
'01
'02
'03
'04
'05
'06
'07
'08
Seizoen
Figuur 3-2 Totaal coli (kve/100 ml) op de meetlocaties in de seizoenen 1995 tot en met 2008 (kve staat voor kolonie vormende eenheden).
Thermotolerante bacteriën
Thermotolerante bacteriën (kve/100 ml)
2500 2000 1500 1000 Meetlocatie 27420
500
Norm (2.000 kve/100 ml) 0 '95
'96
'97
'98
'99
'00
'01
'02
'03
'04
'05
'06
'07
'08
Seizoen
Figuur 3-3 Thermotolerante bacteriën (kve/100 ml) op de meetlocatie in de seizoenen 1995 tot 2008 (kve staat voor kolonie vormende eenheden).
12
3.2.2 Intestinale enterococcen en E. coli In Tabel 3-2 is de beoordeling van het zwemwater volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn aan de hand van de gehaltes aan Intestinale enterococcen en E. coli uitgevoerd. In bijlage 2 staan grafieken van het gehalte aan Intestinale enterococcen en E. coli in de tijd. In de nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn gaat het om toetsing van de zwemwatergegevens van de afgelopen vier zwemseizoenen. Als deze data niet aanwezig is, voldoen minimaal 16 monsters met minimaal 8 monsters per zwemseizoen. Voor De Zanding zijn de gegevens van 2007 t/m 2009 gebruikt (zie Tabel 3-2). Hierbij wordt aan de eis van minimaal 16 monsters met minimaal 8 monsters per zwemseizoen voldaan. Gelet op de concentratie E. coli en Intestinale enterococcen krijgt de waterkwaliteit van De Zanding volgens de Europese normen de beoordeling ‘uitstekend’. Tabel 3-2 95-Percentielwaarden van meetpunten over de afgelopen drie badseizoenen, inclusief één meting voor het badseizoen (2007 t/m 2009) in De Zanding, inclusief classificering (zie Tabel 3-3) (kve staat voor kolonie vormende eenheden).
Meetpunt 27420
Intestinale enterococcen (kve/100 ml) 153
E. coli (kve/100 ml) 445
Tabel 3-3 Risicowaarden nieuwe zwemwaterrichtlijn (kve staat voor kolonie vormende eenheden) (Europese Unie, 2006).
Uitstekende kwaliteit * Goede kwaliteit * Aanvaardbare kwaliteit ** Slechte kwaliteit **
Intestinale enterococcen (kve/100 ml) 200 400 330 >330
E. coli (kve/100 ml) 500 1000 900 >900
* gebaseerd op een beoordeling van het 95-percentiel ** gebaseerd op een beoordeling van het 90-percentiel
3.2.3 Cyanobacteriën In de afgelopen jaren zijn geen meldingen gedaan van problemen met cyanobacteriën in de zwemwaterplas. Wel zijn er in het verleden in de visplas cyanobacteriën aangetroffen. Op basis van de toestandsvariabelen (zie Tabel 3-4 en bijlage 3) valt een bloei van cyanobacteriën niet uit te sluiten. De pH is relatief hoog en overschrijdt in de meeste jaren de norm. De relatief hoge pH wijst erop dat het ingelaten grondwater vrij jong is. Het is geen gebufferd (kalkrijk) grondwater. Ook kan een hoge pH het gevolg zijn van een sterke groei van algen. De temperatuur voldoet aan de norm van 25 oC. Een watertemperatuur van boven de 20 oC wordt echter beschouwd als ideaal voor cyanobacteriegroei. Het zuurstofgehalte voldoet aan de norm. In het algemeen is het water in De Zanding wat troebel en groenig. Ondanks dat is het doorzicht vanaf 1997 voldoende (bodemzicht). In de laatste jaren waren de stikstof- en fosfaatconcentraties laag en voldeden aan de norm. In 1991 en 1995 hebben echter overschrijdingen plaatsgevonden. Toen is er ook algenbloei van groenalgen geweest (chlorofyl-a overschrijdt de norm). In het zwemwater zijn stikstof en fosfaat over het algemeen niet limiterend voor cyanobacteriën. Voor cyanobacteriën is ortho-fosfaat limiterend indien deze lager dan 0,01 mg/l. Opgeloste anorganische stikstofverbindingen (nitraat, nitriet en ammonium) zijn limiterend indien deze lager zijn dan 0,08 mg/l (RIZA, 2007). In de zwemwaterplas is het gemeten ortho-fosfaat gelijk aan of hoger dan 0,01 mg/l. Het anorganisch stikstof is gemiddeld hoger dan 0,08 mg/l.
13
Nutriënten kunnen zich gemakkelijk in de plas ophopen. Positief is dat de plas ’s winters (bijna) droogvalt, zodat de plas elk voorjaar grotendeels wordt ververst met (voedselarm) grondwater. Negatief is de aanvoer van nutriëntrijk water vanuit de visplas. De Zanding is geen risicolocatie voor blauwalgen, want er zijn in de afgelopen vijf jaar geen overschrijdingen van de blauwalgennorm geweest. Er is sprake van een risicolocatie indien op enig moment in de afgelopen vijf jaar (inclusief het meetseizoen) het volgende het geval was: Een drijflaag met detecteerbaar microcystine. Microcystine concentratie in waterfase > 20µg/l. Ziekte/sterfte bij dieren met sterke aanwijzing dat cyanobacteriën hieraan (mede) ten grondslag liggen. Gezondheidsklachten bij recreanten met sterke aanwijzing dat cyanobacteriën hieraan (mede) ten grondslag liggen. De dichtheid van de soorten Microcystis, Planktothrix, Aphanizomenon Anabaena was groter dan 100.000 cellen/ml, of indien relevant groter dan 10.000 draden/ml. Er bestaat dus geen aanzienlijke kans op toxische bloei. Alertheid op blauwalgen is echter nog geboden. De kans blijft bestaan dat de plas in de toekomst problemen kan geven, met name door de verbinding met de eutrofe visplas. Tabel 3-4 Toestandsvariabelen kans op cyanobacteriën.
Parameter Kental 1991 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Norm Normwaarde Eenheid
CHLFa Cl N O2 GEM P90 GEM P10 156 8,4 2,62 11,5 3171 9,51 1,981 90 7,6 9,6 57 12,8 1,52 7,2 8,2 7,2 7,2 7,7 10,2 8,4 10,2 8 <26,3 0,87 9,0 9,2 9,9 8,9 MTR MTR MTR MTR 100 200,0 2,20 5,0 ug/l mg/l mg/l mg/l
P pH pH SO4 T Zicht GEM P10 P90 P90 P90 GEM 0,26 7,8 9,1 18,0 16,3 38 0,171 8,5 9,5 18,01 23,3 73 8,9 10,0 22,8 51 8,0 9,6 20,9 > 41 8,6 9,8 20,7 > 95 <0,08 7,8 9,1 12,01 21,6 > 92 7,8 9,2 23,3 > 97 8,1 9,3 23,5 > 107 8,2 9,3 24,3 > 108 8,1 9,3 24,2 8,6 9,4 22,5 > 108 9,2 22,0 > 110 <0,12 8,1 8,9 11,7 23,1 > 99 8,1 8,7 22,1 > 110 8,4 9,2 21,2 7,8 8,8 20,3 > 110 MTR pH pH MTR MTR Zwemwater 0,15 6,5 9,0 100,0 25,0 100 mg/l mg/l oC cm
* aantal waarden
3.2.4 Overige pathogene ziekteverwekkers Er zijn geen meldingen bekend betreffende problemen met overige pathogene ziekteverwekkers.
14
4 Beoordeling gezondheidsrisico’s ten gevolge van fecale verontreinigingen 4.1 Aanpak Het spreadsheetmodel ZWEMPROF is ontwikkeld om de invloed van bronnen te kunnen inschatten. Uit dit spreadsheetmodel blijkt of er wel, geen of mogelijke relevante beïnvloeding van een verontreinigingsbron of -route op de zwemwaterkwaliteit bestaat. Het model gebruikt richtgetallen om het effect van een bron te onderzoeken. ZWEMPROF gaat alleen in op gezondheidsrisico’s ten gevolgen van fecale verontreinigingen (E. coli en Intestinale enterococcen). Gezondheidsrisico’s door cyanobacteriën, andere ziekteverwekkers zoals zwemmersjeuk of botulisme en chemische verontreinigingen, worden in ZWEMPROF niet meegenomen. Voor alle geïdentificeerde bronnen zijn de kentallen in het spreadsheetmodel ingevuld (zie bijlage 4). De kentallen die invloed kunnen hebben in De Zanding zijn de algemene parameters en het aantal zwemmers en watervogels. Er is gerekend met een gemiddelde diepte van 0,7 meter. Er wordt uitgegaan van 100 zwemmers op een gemiddelde (zomerse) dag en 1500 zwemmers per dag bij extreme drukte.
4.2 Resultaat In bijlage 5 staat het resultaat van ZWEMPROF. Uit ZWEMPROF volgt dat de bron zwemmers op topdagen (in het resultaat van ZWEMPROF als ‘zeer druk’ weergegeven) een wezenlijke invloed op de zwemwaterkwaliteit heeft. Dit betekent dat de bacteriegehaltes gemiddeld onder de norm liggen, maar dat er incidenteel overschrijdingen te verwachten zijn (geschatte hoeveelheid E.coli tussen 500 en 900 kve/100ml en Intestinale enterococcen: tussen 200 en 330 kve/100ml). Het eindoordeel van alle bronnen samen is dat er geen invloed op de zwemwaterkwaliteit is te verwachten (geschatte hoeveelheid E.coli <100 kve/100ml en Intestinale enterococcen: <200 kve/100ml).
15
5 Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusie Het zwemwater is volgens de Europese Zwemwaterrichtlijn ingedeeld in klasse ‘uitstekend’. Dit betekent dat het zwemwaterprofiel alleen geactualiseerd moet worden als de indeling verandert in ‘goed’, ‘aanvaardbaar’ of ‘slecht’. Het zwemwaterprofiel voor De Zanding is met dit rapport gereed. In bijlage 6 is een samenvatting van het zwemwaterprofiel opgenomen. In dit zwemwaterprofiel is het volgende beeld gegeven van alle veiligheid- en gezondheidsrisico’s in De Zanding aan de hand van de Europese Zwemwaterrichtlijn: Bacteriologische waterkwaliteit De bacteriologische kwaliteit van het water aan de hand van de som colibacteriën en thermotolerante colibacteriën was in de periode 1995-2008 (de periode waarin beide bacteriegroepen bepaald zijn) uitstekend. Gelet op de concentratie E. coli en Intestinale enterococcen krijgt de waterkwaliteit van De Zanding volgens de Europese normen de beoordeling ‘uitstekend’. Gezondheidsrisico’s ten gevolge van fecale verontreinigingen Uit ZWEMPROF volgt dat er op topdagen een geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit door de bron zwemmers is. Het eindoordeel van alle bronnen samen is dat er geen invloed op de zwemwaterkwaliteit is te verwachten. Dit betekent dat maatregelen niet noodzakelijk zijn. Overige pathogene ziekteverwekkers Er zijn geen meldingen bekend betreffende problemen met overige pathogene ziekteverwekkers. Cyanobacteriën Voor De Zanding zijn de gezondheidsrisico’s voor zwemmers door toxische cyanobacteriën klein. Gezien de ervaringen van de afgelopen jaren en de relatief goede waterkwaliteit in de plas is de kans op een jaarlijkse bloei van toxische cyanobacteriën niet groot. Wel is het belangrijk dat de nutriëntconcentraties in de toekomst niet verhogen. De doorstroommogelijkheid vanuit de visplas kan hierbij een knelpunt veroorzaken.
5.2 Aanbevelingen vervolgtraject Op basis van het complete beeld van de veiligheid- en gezondheidsrisico’s in De Zanding kan Vakantiepark De Zanding (de locatiebeheerder) en Waterschap Vallei & Eem maatregelen nemen om de risico’s voor zwemmers voor de toekomst reduceren. Momenteel zijn er geen problemen met de zwemwaterkwaliteit. Wel is er in de plas (groen)algengroei aanwezig. De doorstroommogelijkheid vanuit de visplas is een knelpunt. Dit water is voedselrijker dan het water in de zwemplas. Aan Vakantiepark De Zanding wordt geadviseerd om de wateraanvoer vanuit de visplas te stoppen, zodat eutrofiëring en bevolking met vis wordt tegengegaan en de groei van cyanobacteriën in de toekomst wordt voorkomen. Ook wordt aan Vakantiepark De Zanding geadviseerd om periodiek – bijvoorbeeld elke twee jaar – de bovenste laag van de bodem (inclusief slib) af te schrapen. Geadviseerd wordt om dan gelijktijdig grover zand aan te brengen. Dit bezinkt beter, waardoor minder opwerveling plaatsvindt en het water helder blijft. Dit is vanuit esthetisch oogpunt gewenst. Ook kan hierdoor het strand beter schoongehouden worden. Ophoping van organisch materiaal (zoals takjes en blaadjes) is niet gewenst. Daarnaast wordt aanbevolen dat Waterschap Vallei & Eem in de toekomst periodiek metingen van chlorofyl-a, totaal-stikstof en totaal-fosfaat uitvoert, zodat ontwikkelingen worden gevolgd.
16
Literatuur DHV, 2005. KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. Europese Unie, 2006, RICHTLIJN 2006/7/EG VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG, Publicatieblad van de Europese Unie. RIZA & Grontmij, 2005. Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. Websites [1] Lenntech, Fecale colibacteriën en streptococcen, http://www.lenntech.com/fecalebacteri%C3%ABn.htm, laatst bekeken 6 april 2009.
17
Bijlage 1. Verslag veldbezoek Algemeen Locatie: Datum en tijd: Temperatuur: Drukte tijdens locatiebezoek: Afmetingen Lengte strand Breedte strand Diepte max., diepte gem. (evt. diepteprofiel) Diepteprofiel evt.
De Zanding 3 juni, 13.00 - 14.00 uur 21 graden Celcius Circa 30 personen
?m 10 – 15 m 1 m, 0,7 m
Bezoekersaantallen Hoeveel bezoekers/zwemmers zijn er dagelijks? (gemiddeld aantal per dag/aantal bij extreme drukte) Hoeveel bezoekers/zwemmers zijn er jaarlijks in totaal?
Circa 100 per dag, circa 1500 per dag Circa 30.000 zwemmers
Wanneer toegankelijk?
Dagelijks
Voorzieningen Sanitaire voorzieningen aanwezig (aangesloten op rioolstelsel)? Zo ja, welke en hoe vaak wordt het sanitair schoongemaakt? Prullenbakken aanwezig? Is er toezicht (waar en wanneer)? Speeltoestellen aanwezig? Welke? Afbakening zwemzone aanwezig? (drijflijn of iets anders, meestal op 1,5 m diepte of 50 m) Zo ja, waar (afstand strand en op welke diepte)? Oppervlakte zwemzone en waar wordt er gezwommen?
Ja, douches en toiletten Onbekend Ja Ja, beperkt toezicht. Tijdens warme dagen gerichter toezicht door studenten van ROC. Ja, klimtoestel, huisjes, glijbanen etc. Nee
Gehele zwemplas. Er wordt ook in de visplas gezwommen.
Fysische eigenschappen Ondergrond (strand, oever) (riet, gras, beschoeiing etc) Ondergrond van het zwemwater (leem, zand, ijzerhoudend zand, leem, veen, klei, puin, stortsteen, slib, enz) Stromingsrichting water
Zand en slib op de bodem Geen
Riolering en regenwater Lozingspunten en regenwaterafvoer Afstromend (weg)water Overstorten rioolstelsel Lozingspunt RWZI
Nee Nee Nee Nee
Scheepvaart (recreatie-, beroepsvaart, woonboten) Vaart, vaarroute (Jacht)havens Aanlegsteigers / ankerplaats aanwezig Zo ja, wat is afstand van zwemmers? Woonboten
Zand
Nee Nee Nee Nee
18
Dieren Huisdieren op strand Zijn honden toegestaan? Houden de mensen zich hieraan? Watervogels aanwezig (welke, hoeveel: gemiddeld en maximaal)? Ratten Vis aanwezig, zo ja welke soorten? Dode dieren aanwezig? Flora Algen Waterplanten Afgestorven resten aanwezig? Hygiëne/onderhoud Feces aanwezig op strand (vogels, honden, zwemmers enz.) Algemene hygiëne (frezen, cultiveren etc. van strand) Werkzaamheden (baggeren, onderhoud, oevers) Wordt het strand schoongemaakt? Wordt het strand gefreesd? Hoe vaak wordt er gemaaid (indien relevant)? Blijft maaisel liggen? Drijvend vuil aanwezig? Omgeving Industrie Weilanden en/of boerderijen Natuur Overig Overig Doorzicht Geur aanwezig? Kleur aanwezig? Is er weleens schuim aanwezig? Uitbreidingsplannen? (o.a. vergroting plas, uitbreiding recreatiemogelijkheden) Algemene indruk waterkwaliteit
Nee Nee, in dit gedeelte van het park zijn honden niet toegestaan. Onbekend. Tijdens het veldbezoek waren in de visvijver circa 25 eenden aanwezig. Op het strand van de zwemplas waren pootafdrukken van watervogels aanwezig. Nee In zwemplas zijn geen vissen aanwezig. Wel zijn in de visvijver, die met de zwemplas in verbinding staan, vissen aanwezig. Nee
Ja, diatomeeën en groenalgen Ja, aan de oostzijde van de zwemplas en sporadisch aan de westzijde van de zwemplas. Ja
Nee Op de oever ligt organisch materiaal en takjes en wat plastic afval. Twee jaar geleden is de bovenste laag van de bodem afgeschraapt en is nieuw zand aangebracht. Grof vuil wordt dagelijks met de hand verwijderd. Nee Onbekend Ja
Nee Nee Ja
Tot bodem Nee Ja, groenig water Nee Voor de plas zijn geen toekomstige plannen. Het water is wat groenig met slib op de bodem.
19
Bijlage 2. Historische waterkwaliteit Thermotolerante bacteriën en totaal coli Tabel 1 95-Percentielwaarden van respectievelijk thermotolerante bacteriën van de coligroep en totaal coli voor het meetpunt 27420 (kve staat voor kolonie vormende eenheden).
Parameter Meetpunt 27420
Totaal coli (95percentiel) Jaartal 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Norm (goed) Norm (aanvaardbaar) Eenheid
Thermotolerante bacteriën van de coligroep (95percentiel)
33 27 54 28 14 52 190 744 165 670 189 608 685 520 10.000
14 23 17 17 14 66 100 553 109 186 142 550 418 328 2.000
500
100
kve/100 ml
kve/100 ml
E. coli en Intestinale enterococcen
E. coli 600
kve/100 ml
500 400 300 200 27420
100 0 2007
2008
2009 Jaar
20
Intestinale enterococcen 350
kve/100 ml
300 250 200 150 100 27420
50 0 2007
2008
2009
Jaar
21
Bijlage 3. Data cyanobacteriën en fysisch chemische toestandvariabelen pH (27420) 12
10
pH [-]
8
6
4
2
pH 0
'90
'92
'94
'96
'98
'00
'02
'04
'06
'08
Seizoen
Concentratie (mg N/l)
Stikstof (27420) 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1, 0,5 0,
NH4 kj-N NO2 NO3 N-totaal MTR N-totaal
'90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 Seizoen
22
Tabel 2 Gehalte anorganisch stikstof (nitriet, nitraat en ammonium) op meetpunt 27420 Datum
Anorganisch stikstof (mg/l)
07-01-1991
0,58
04-03-1991
0,15
04-04-1991
0,04
01-05-1991
0,10
31-05-1991
0,07
01-07-1991
0,10
12-08-1991
0,04
10-09-1991
0,04
01-10-1991
0,12
05-11-1991
0,09
23-12-1991
0,04
08-08-1995
0,14
07-01-1999
0,47
03-02-1999
0,33
01-03-1999
0,40
13-04-1999
< 0,22
19-05-1999
0,33
18-06-1999
< 0,22
20-07-1999
< 0,42
18-08-1999
0,25
15-09-1999
< 0,22
13-10-1999
< 0,48
08-11-1999
< 0,22
07-12-1999
0,37
15-03-2006 11-04-2006 02-05-2006 08-06-2006 19-07-2006 05-09-2006 25-09-2006 22-11-2006
< 0,17 < 0,17 < 0,17 < 0,17 < 0,17 < 0,17 < 0,17 < 0,17
23
Fosfaat (27420) 0,80
Concentratie (mg P/l)
0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20
P-totaal o-P
0,10 0,00
MTR P-totaal '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07
Seizoen
Cloride en sulfaat (27420) 20,0
Concentratie (mg/l)
18,0 16,0 14,0 12,0
Chloride
10,0
Sulfaat
8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07
Seizoen
Chlorofyl-a (27420)
Chlorofyl-a (ug/l)
350 300 250 200 150 100 50
Chlorofyl-a MTR Chlorofyl-a
0 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 Seizoen
24
Bijlage 4. Invoer risicoberekening ZWEMPROF
25
Bijlage 5. Resultaat ZWEMPROF
26
Bijlage 6. Samenvatting zwemwaterprofiel Zwemlocatie De Zanding Locatiebeheerder Waterkwaliteitsbeheerder Zwemwaterzone Bacteriologische waterkwaliteit
Mogelijke bronnen van bacteriële verontreiniging Overige gezondheidsrisico’s Blauwalgen Bijzonderheden
Vakantiepark De Zanding Waterschap Vallei & Eem gehele zwemplas Oude zwemwaterrichtlijn: - geen normoverschrijding totaal coli - geen normoverschrijding thermotolerante colibacteriën. Nieuwe zwemwaterrichtlijn: - ‘uitstekende kwaliteit’ (gebaseerd op concentratie E. coli en Intestinale enterococcen. zwemmers klein geringe kans geen
27