Zwanger? Luister naar het goede nieuws!
Informatie over rhesusziekte en de rhesusprik
Bloed is leven
Zwanger? Luister naar het goede nieuws! Rhesus D
3
De rhesus D-factor en zwangerschap
4
Mogelijke gevolgen
5
Tweede bloedtest
6
Anti-D prik
6
Een anti-D prik is niet altijd nodig
7
Rhesus c en zwangerschap
8
Belangrijk
8
Wat gebeurt wanneer? Meer nieuws
9 11
Rhesus D-negatief of rhesus c-negatief… Wat betekent dit voor u? In verband met uw zwangerschap is onlangs uw bloed onderzocht. Er is toen ondermeer bepaald wat uw bloedgroep is. U heeft deze folder gekregen omdat uw bloedgroep rhesus D-negatief is, of rhesus c-negatief. Uw verloskundige heeft u hierover al enige uitleg gegeven. In deze folder wordt uitgelegd wat een bloedgroep is, wat de mogelijke gevolgen zijn voor een zwangerschap en waarom bij u een extra bloedonderzoek zal worden uitgevoerd.
Rhesus D In ons bloed zitten miljarden cellen, zoals rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes, die allemaal een belangrijke functie hebben in het goed functioneren van ons lichaam. Op de rode bloedcellen zitten de diverse kenmerken die bepalen welke bloedgroep iemand heeft, zoals bloedgroep A, B, AB of 0. Op de rode bloedcellen komen wel honderden bloedgroepen voor. Niet alle bloedgroepen zijn van even groot belang. Een belangrijk kenmerk op de rode bloedcellen is bloedgroep rhesus D. Bij ongeveer 85 procent van de mensen is de rhesus D-bloedgroep aanwezig op de rode bloedcel. Zij zijn rhesus D-positief. Bij de overige vijftien procent ontbreekt de rhesus D-bloedgroep. Dit noemen we rhesus D-negatief. rhesusfa ctor
rhesus D-nega tief
rhesus D-positief
3
De rhesus D-factor en zwangerschap Als u zelf rhesus D-negatief bent en de vader van uw kind is rhesus D-positief, kunt u in verwachting zijn van een rhesus Dpositief kind. Uw lichaam kan dan afweerstoffen gaan aanmaken tegen het bloed van uw kind. Uw lichaam ziet de rhesus Dpositieve bloedcellen als “lichaamsvreemde cellen” en kan reageren door het aanmaken van rhesus D-afweerstoffen.
rhesus D-nega tief
Wanneer een rhesus Dnegatieve vrouw en een rhesus D-positieve man een kind verwachten kan het kind, net als de vader, rhesus D-positief zijn
rhesus D-positief
Dit kan gebeuren als tijdens de zwangerschap rode bloedcellen van uw kind in uw bloedbaan terechtkomen. De kans hierop is het grootst tijdens de bevalling. Een enkele keer, meestal pas in de laatste drie maanden van de zwangerschap, kan al eerder een beetje bloed van het kind bij de moeder komen. Maar als er afweerstoffen worden gevormd, is dat over het algemeen pas aan het eind van de zwangerschap of na de bevalling. Zelf heeft de moeder geen last van de afweerstoffen
Mogelijke gevolgen Als tijdens of na de eerste zwangerschap rhesus D-afweerstoffen zijn gevormd, is het afweersysteem geactiveerd. Bij een volgende zwangerschap van een rhesus D-positief kind zal het afweersysteem van de moeder de rhesus D-bloedgroep snel herkennen wanneer rode bloedcellen van het kind in de
4
rhesus D-nega tief Het door de eerste zwangerschap geactiveerde afweersysteem van de moeder zal bij een volgende zwangerschap van een rhesus D-positief kind snel veel afweerstoffen vormen na contact met het bloed van het kind. a fweerstoffen
Deze afweerstoffen zullen via de placenta in de bloedbaan van het kind terechtkomen.
Rh+
De afweerstoffen zullen vervolgens de rode bloedcellen van het kind aanvallen en afbreken rhesus D-positief
bloedbaan van de moeder terecht komen en er veel afweerstoffen gevormd worden. Deze afweerstoffen kunnen door de placenta bij het kind terechtkomen. De afweerstoffen breken daar de rode bloedcellen af. De afbraak van de rode bloedcellen veroorzaakt bloedarmoede bij het kind. Deze bloedarmoede kan al ontstaan tijdens de zwangerschap. Na de geboorte kan het kind geel en ziek worden door de ophoping van afbraakproducten van de rode bloedcellen. De officiële benaming hiervoor is Hemolytische Ziekte van Foetus en Pasgeborenen (HZFP). Ook wordt de term rhesusziekte wel gebruikt. Tegenwoordig kan met nieuwe testen, goede verloskundige zorg en de anti-D prik veel gedaan worden om rhesusziekte te voorkomen.
a fbra a k va n de rode bloedcellen door a fweerstoffen
5
Een tweede bloedtest In week 27 van uw zwangerschap wordt bij u nogmaals bloed afgenomen. Uw bloed wordt ondermeer onderzocht op de aanwezigheid van afweerstoffen tegen rhesus D. Als die in uw bloed worden gevonden, zal de ontwikkeling en conditie van uw kind nauwlettend worden gevolgd. Naast het onderzoek naar afweerstoffen is het nu mogelijk ook te bepalen of uw kind de rhesus D-bloedgroep heeft. Hiervoor wordt erfelijk materiaal (DNA) van het ongeboren kind gebruikt. Dit is namelijk in kleine hoeveelheden aanwezig in het bloed van zwangeren. Als blijkt dat uw kind rhesus D-positief is, krijgt u in week 30 en na de bevalling een anti-D prik. De anti-D prik voorkomt dat de moeder rhesus-afweerstoffen maakt zodat rhesusziekte niet optreedt.
Anti-D prik De anti-D prik zorgt ervoor dat de bloedcellen van uw kind uit uw bloedbaan verwijderd worden. Want zo kan worden voorkomen dat u zelf afweerstoffen tegen rhesus D gaat aanmaken. De anti-D prik bevat rhesus D-immunoglobulinen. Dit zijn (kant-en-klare) afweerstoffen tegen rhesus D die de “vreemde” bloedcellen herkennen en afbreken zodat ze uit uw lichaam verdwijnen. Deze anti-D prik krijgt u in week 30 van uw zwangerschap en na de bevalling toegediend.
De anti-D prik bevat kanten-klare afweerstoffen tegen bloedgroep rhesus D. De anti-D prik zal de rode bloedcellen van het kind in de bloedbaan van de moeder direct herkennen en afbreken. Ze verdwijnen vervolgens uit de bloedbaan van de moeder nog voordat het afweersysteem van de moeder deze lichaamsvreemde rode bloedcellen heeft kunnen ontdekken. Hierdoor zal het afweersysteem van de moeder zelf geen afweerstoffen vormen en wordt de rhesusziekte voorkomen.
6
Een anti-D prik is niet altijd nodig Een afweerreactie kan alleen plaatsvinden als uw kind rhesus Dpositief is (en u rhesus D-negatief bent). Uw baby heeft dit erfelijke kenmerk dan gekregen van de vader. In 40% van de zwangerschappen is het kind, net als de moeder, rhesus Dnegatief. Voor deze vrouwen is de anti-D prik niet nodig.
7
Rhesus c en zwangerschap Ook afweerstoffen tegen rhesus c kunnen tot problemen leiden. Ongeveer 18% van de mensen is rhesus c-negatief. Als u rhesus c-negatief bent, zal in week 27 opnieuw bloed worden afgenomen. Uw bloed wordt onderzocht op aanwezigheid van afweerstoffen tegen rhesus c. Als in uw bloed afweerstoffen worden gevonden, zal de ontwikkeling en conditie van uw kind nauwlettend worden gevolgd.
Belangrijk Het is belangrijk te realiseren dat de meeste zwangerschappen probleemloos verlopen ook al zijn er verschillen tussen de bloedgroepen van moeder en kind. Van rhesus D is bekend dat dit rhesusziekte kan veroorzaken. Sinds 1969 bestaat er daarom een landelijk programma voor rhesus D-negatieve vrouwen om te voorkomen dat de rhesusziekte zich kan voordoen. Voortschrijdend inzicht heeft het preventieprogramma verder verfijnd. Recente wijzigingen zijn het gericht toedienen van de rhesusprik in week 30 van de zwangerschap. Zoals gezegd is “het goede nieuws” dat met een nieuwe test nu uit het bloed van de moeder ook de rhesus bloedgroep van het kind kan worden bepaald. Hiervoor is de bloedtest in week 27 noodzakelijk. Op die manier zal niet onnodig een rhesusprik gegeven worden. Ook het testen van rhesus c-negatieve vrouwen is nieuw. De kans dat afweerstoffen worden gevormd en dat dit ernstige gevolgen heeft voor het kind zijn veel kleiner dan bij rhesus D. Een prik met afweerstoffen is dan ook niet nodig. De bloedtest in week 27 is een extra controle of afweerstoffen zijn gevormd. Als in uw bloed afweerstoffen worden gevonden, zal de ontwikkeling en conditie van uw kind nauwlettend worden gevolgd.
8
Wat gebeurt wanneer?
Bloedonderzoek in week 12 • Virusscreening • Bepaling bloedgroep • Bepalen rhesus D-factor • Bepalen rhesus c-factor • Screening afweerstoffen tegen bloedgroepen
Vervolgonderzoeken in week 27 • Indien de moeder rhesus D-negatief is
controle op aanwezigheid rhesus D-afweerstoffen
bepaling rhesus D-bloedgroep kind
wel afweerstoffen
geen afweerstoffen
kind is rhesus D-negatief
kind is rhesus D-positief
extra controles
geen vervolg
geen vervolg
anti-D prik in week 30 en na de bevalling
• Indien de moeder rhesus c-negatief is
controle aanwezigheid rhesus c-afweerstoffen
wel afweerstoffen
geen afweerstoffen
extra controles
geen vervolg
NB. De combinatie rhesus D en c negatief komt zelden voor.
9
10
Meer nieuws op www.rhesusprik.nl Heeft u vragen? Of wilt u meer weten over bloedgroepen, rhesusziekte en anti-D? Kijk dan op www.rhesusprik.nl.
Met vragen kunt natuurlijk ook bij uw verloskundig hulpverlener terecht.
11
Patiëntenbrochure RheDQuin 11-11:Opmaak 1 12-01-12 13:10 Pagina 12
Sa nquin Pla sma producten Plesmanlaan 125 1066 CX Amsterdam E-mail:
[email protected]
www. rhesusprik.nl www.sanquin.nl
