Zorgproblemen, waaronder een slechte mondgezondheid, maken ouderen nog meer kwetsbaar, breekbaar en zieker… De huidige transformatie in de ouderenzorg zet daarom zowel de zorgvrager als de zorgaanbieder op scherp Prof. dr. JMGA Schols 7 mei 2014
Opbouw presentatie 1. Vergrijzing en veroudering even kort getoond… 2. Hoe gezond zijn ouderen; neem bv. Nederland? 3. Het overheidsbeleid; Rutte 1 en 2…; welke transitie is gaande? 4. Huisarts, wijkzuster en anderen (tandarts!); op weg naar een proactieve ouderenzorg i.p.v. een reactieve ouderenzorg 5. Epiloog om ons wakker te schudden...
1. Vergrijzing en veroudering; Nederland wordt ouder; België ook!! • 16.305.625 inwoners • 14.9%
> 65 jaar
• 10.5%
65-80 jaar NU
•
3.5%
CBS
> 80 jaar
Levensverwachting vanaf geboorte sterk gestegen sinds 1870
90 80 70
50
Mannen Vrouwen
40 30 20 10
01
-
20
91
19
81
19
71 19
61
-
19
51
-
periode
19
41
19
31 19
21
-
19
11 19
01
-
19
91
18
81 18
71 18
61
-
-
0
18
leeftijd
60
De bevolkingspiramide draait om
Het probleem is bekend…………
Maar de uitdagingen nemen toe!
Wanneer ben je oud en word je complex en duur voor samenleving??
Veroudering
Leeftijd
Orgaan(functie)
Levensstijl
Ziekte
Levensstijl Japanse (114) erkend als 's werelds oudste vrouw 27/02/13, 13:34 − bron: AP
De 114-jarige Japanse Misao Okawa is erkend als de oudste vrouw ter wereld. Okawa woont in een verzorgingshuis in Osaka. Ze zag op 5 maart 1898 het levenslicht. Gevraagd naar het geheim van haar zeer hoge leeftijd zei ze: 'Je moet goed op je gezondheid passen.'
Levenstijl
Ouderdomsziekten • Er bestaan geen specifieke ouderdomsziekten • Voor veel ziekten geldt dat de incidentie toeneemt met de leeftijd • Het aandeel van chronische ziekten neemt toe met de leeftijd
Ziekten: Diabetes Mellitus
2. Hoe gezond zijn ouderen? • Belangrijkste somatische ziekten: coronaire hartziekten, beroerte, COPD, kanker, diabetes mellitus, kanker, rheumatische klachten en visusstoornissen • Langdurig lichamelijke beperkingen: 55-64 jaar: > 30% 75-84 jaar: ~ 75% 85 plus: ~ 95% • Depressie: • Dementie: RIVM en SCP
55-84 jarigen: 15% 55-84 jarigen: 11%
Door toegenomen levensverwachting wel gewonnen jaren, maar niet allemaal gezonde jaren!
Veel aandacht voor het fenomeen fragiliteit; in de literatuur frailty genoemd ‘Fragiliteit is een dynamische toestand waarin een individu verkeert die tekorten heeft in één of meerdere domeinen van het menselijk functioneren (lichamelijk, psychisch, sociaal), die onder invloed van een diversiteit aan variabelen worden veroorzaakt en die de kans op het optreden van ongewenste uitkomsten vergroot’.
Gobbens, Luijkx, Wijnen, Schols 2008
Een integraal conceptueel model van kwetsbaarheid (Gobbens, Schols et al., 2010)
Frail elderly – fragiele, breekbare ouderen… • Naar verwachting komen er steeds meer kwetsbare ouderen • Geschat wordt dat 10 – 25 procent van de 65-jarigen kwetsbaar is en dat dit percentage oploopt tot 45% rond de 85 jaar NL- 2030 •
1.000.000 breekbare ouderen (65+)
• Dat leidt tot een toename van de vraag naar zorg…
Frailty is geassocieerd met comorbidity en disability (Fried et al., 2004)
Fragiliteit kan daarmee de autonomie aantasten....
Fragiliteit kan zelfs tot totale hulpbehoevendheid leiden
En dan volgde vroeger veelal het gesticht als opberghuis, het latere verzorgingshuis en verpleeghuis / rusthuis en tegenwoordig het hedendaagse woonzorgcentrum voor verzorging en verpleging…!
En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen… • Doorligwonden: 25%
LPZ
En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen… • Incontinentie voor urine: • Incontinentie voor faeces: • Dubbele incontinentie: En geassocieerde dermatitis:
LPZ
75% 55% 53%
En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen…
• VALINCIDENTEN: ~10% v.d. patiënten maakt een valincident door in de laatste 30 dagen en … ~40% van deze vallers valt vaker dan 1 maal! * Heupfractuur…: mortaliteit = 30% binnen 1 jaar! LPZ
En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen…
• Ondervoeding 25%
En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen…
• BPSD: > 80% van de psychogeriatrische patiënten vertoont tenminste 1 neuropsychiatrisch symptoom, w.o.: agitatie/agressie en onrust aan de ene kant en apathie, depressie aan de andere kant…
En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen…
• Delier: percentages tot 60%
zijn in de literatuur
beschreven;
e.g. Sandberg et al, 1998; Inouye, 1998, 2006
En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen… …the disgraceful state of affairs of the oral health of institutionalised elderly…. From:
various authors of BENECOMO group
En daar blijkt sprake te zijn van allerlei bijkomende zorgproblemen…,
die ook vaak een relatie met elkaar hebben en de gezondheidstoestand alleen maar cumulatief verergeren…
The relationship between individual care problems!
The relationship between individual care problems!
The relationship between individual care problems!
De verpleeghuispatiënt… • Naast de hoofddiagnose is er vaak sprake van aanzienlijke comorbiditeit met geassocieerde zorgproblemen; • En dan hebben we het nog niet over de prevalentie van het ‘risico’ op deze zorgproblemen….
DUS VEEL ELLENDE.. • Het lichaam en de geest van de verpleeghuispatiënt staan a.h.w. voortdurend in brand; een brand die het karakter heeft van een heidebrand…
MAAR
Vaak zijn deze problemen al aanwezig voor opname ( dus in de thuissituatie!)
Het zijn silent killers die mensen definitief en vaak onomkeerbaar kwetsbaar maken!!
HET PROBLEEM IS…. lack of professional awareness • Ondanks dat het ons in ons dagelijks leven wel lukt om constant informatief bij te blijven…
But… we have to convince all important actors…!! Johan Cruyff, our practice based football professor
You only see it, when you understand it; that’s simple
Zijn wij zelf daarmee ook silent killers…?
Omdat onze professionele performance lager is dan die welke de oudere verwacht…..
P K= V
En… waarom is dat belangrijk voor de toekomst??
3. Het overheidsbeleid
Eerst Rutte 1..; Rutte 2 pakt door…!
Rutte 1 en 2 zetten ons allen op scherp
Fragiele ouderen zijn (te?) duur!
De overheid wil af van de “Nanny State”…
De overheid die zorgt van de wieg tot het graf is niet meer… De overheid wil af van de adipeuze (zwaarlijvige) AWBZ ( wet voor financiering chronische zorg)
In de toekomst alle definitief gebroken ouderen in een instelling stoppen zou vanuit kostenoogpunt onhaalbaar zijn… en…
De moderne (fragiele)oudere zorgvrager wil dat in principe ook niet!
NEDERLAND:
INSTITUTIONELE ZORG NU
1. 100.000 verzorgingshuisplaatsen 2. 63.000 verpleeghuisplaatsen
Institutionele zorg toekomst • 163.000 – 100.000 + 33.000 = 96.000 VH + VZH
-
VZH
+
extra VH
Dus ca. 100.000 bedden over (alleen verpleeghuiszorg) = Toekomstige verpleeghuis is de ‘intensive care’ van de toekomstige chronische ouderenzorg…
De chronische zorg zeker in verpleeghuizen vaak slecht in beeld!!
Idem in buitenland
Het uitgangspunt…; ageing in place!! - Fragiele ouderen moeten als het ook maar enigszins kan zo lang mogelijk in hun eigen leefomgeving kunnen blijven; vooral ook om er hun eigen leven te kunnen blijven leiden….! - Dat sluit in principe ook aan bij het perspectief van de oudere zelf, mits alle actoren er zich goed op kunnen voorbereiden! - EN NATUURLIJK MOET DE KWALITEIT EN INTENSITEIT VAN ZORG IN DE INSTELLINGEN OOK OMHOOG;… incl. de mondzorg!!!!
Dus… • Kwetsbare en hulpbehoevende ouderen zullen hoe dan ook veel langer in hun eigen woonomgeving blijven dan vroeger; • Een deel van de ziekenhuiszorg en instellingszorg zal, ook door de technologische mogelijkheden, naar de eerstelijn verschuiven... • De zorgzwaarte thuis neemt daarmee fors toe… • Dit zal nadrukkelijk om aanpassing en support van de community care vragen...
4. Huisarts, wijkzuster en anderen (tandarts!); moeten een andere ouderenzorg gaan leveren i.p.v. een reactieve ouderenzorg
Ageing in place vereist • Doorgroeien van een reactieve ouderenzorg naar een proactieve ouderenzorg!
Meervoudige verantwoordelijkheid burger
familie
en professional
Wat zal er gebeuren?! • De ouderenzorg wordt vooral een proactieve community care. • Deze community care zal informeel vooral gestalte krijgen vanuit het sociale netwerk in de woonomgeving van de kwetsbare oudere zelf. • De formele community care zal met name geschieden rondom de huisartsvoorziening (eerstelijnscentrum) die als spil gaat functioneren van een aan deze voorziening gebonden lokaal zorgnetwerk waarin alle relevante professionals, zonder grenzen, met elkaar samenwerken…
Ouderenzorg in de community huidige organisatorische knelpunten..! • Reactief ad hoc beleid, geen gestructureerde aanpak van hoog risico ouderen • Grote overgang tussen thuis- en ziekenhuiszorg, weinig mogelijkheden tot ondersteunende consultatie van en door andere deskundigen • Onvoldoende invulling van de wenselijke zorgcoördinatie thuis
Gezondheidsraad rapport; Rapport Clientenbelang
Regie voeren betekent een pro-actief beleid voeren m.b.t. ouderen in de community en dus vanuit de huisartspraktijk • Tweetrapsbeleid • Opsporen kwetsbare ouderen via screening of casefinding
En indien nodig! • Breed functioneel assessment • Zorgplandefinitie en coördinatie • Begeleiding patiënt en mantelzorgers (casemanagement) • Voortdurend niet betuttelend de “Vinger aan de pols”
TraZAG: Transmuraal Zorg Assessment Geriatrie Maastricht of Tilburg Frailty Indicator (TFI) of Groningen Frailty Indicator (GFI) of Easycare Instrument (Nijmegen) OF CFAI ( VUB !!)
Daarvoor komt de moderne wijkverpleegkundige terug!!
Florence Nightingales
niet alleen maar ook
professionals met een zorghart en de juiste competenties!
En ontwikkelt de huisartsenvoorziening zich tot een multidisciplinaire eerstelijns voorziening doordat… • Veel medisch specialisten ( incl. VPHA) bereid zijn om ook in de huisartspraktijk consultaties te verrichten of gezamenlijk spreekuur te draaien. • Een haalbare droom is ook dat straks elke huisartsenvoorziening een vaste samenwerkingsrelatie heeft met een tandarts (voorziening) e/o andere mondzorgprofessionals…; om de huisarts te ondersteunen bij complexe (zorg) problemen van fragiele ouderen en chronisch zieken. Daarmee wordt kwetsbare ouderen de noodzakelijke mondzorg niet meer ontnomen… • Het huisartsgebonden netwerk zal goed geïntegreerd raken met de andere eerstelijns professionals en met de sociale wijk- en/of buurtteams die overal opbloeien.
Dit alles is nodig om…
De negatieve cascade van gezond via fragiel naar totaal hulpbehoevend op zijn minst zolang mogelijk uit te stellen…
5. EPILOOG…
Als we ons dat niet realiseren, zullen uitgedaagde burgers ons in de toekomst daar zelf wel aan herinneren…
