ZORGANNO. Zeg het met tranen. Je dienstbaar opstellen heeft zijn grenzen U houdt de folder op zijn kop Herkennen en erkennen van vakmanschap

Verenigingsblad van NU’91 Februari 2011 - 20e jaargang N r.119

ZORGANNO

...zorgen dat je op de hoogte blijft!

Zeg het met tranen Je dienstbaar opstellen heeft zijn grenzen U houdt de folder op zijn kop Herkennen en erkennen van vakmanschap werkt voor de zorg

Laerdal, al 50 jaar een betrouwbare partner op het gebied van medische opleidingsmaterialen Laerdal biedt producten en concepten voor de verpleegkunde opleidingen en de (gespecialiseerde) klinische omgeving Trainen met als doel: Helping save lives

Maak kennis met ons uitgebreide productportfolio tijdens “Zorgtotaal 2011” op de stand van NU’91

www.laerdal.com 2 ZORGANNO NU Februari 2011

Nieuwe naam went snel Het zal je niet ontgaan zijn. Ons ledenblad heet voortaan Zorg anno NU. Na enige discussie en wat wikken en wegen, ging de NU’91 ledenraad akkoord met de nieuwe naam. Ik ben er blij mee, omdat het duidelijk maakt waar wij voor staan. NU’91 zet zich immers in voor de brede zorg en de gezondheidszorgers die daarin anno NU - en hopelijk ook straks werkzaam zijn. De nieuwe naam past, en ik ben er al helemaal aan gewend. Binnenkort krijgen alle NU’91 leden via een ledenonderzoek

4

NU Nieuws

op de website de kans ons te laten weten wat zij van de dienstverlening van NU’91 vinden. Daarin wordt ook gevraagd naar

4

NU Nieuws

je mening over Zorg anno NU. Nee, ik bedoel niet de zorg aan

7

Je dienstbaar opstellen heeft zijn grenzen

organisatie willen ook wij ons steeds blijven verbeteren.

10

mix van inhoudelijke thema’s en NU’91 wetenswaardigheden.

12

Zeg het met tranenMoreel beraad naar de werkvloer U houdt de folder op zijn kop

16

Herkennen en erkennen van vakmanschap

Ondanks de ijzige vrieskou waren de discussies over het ver-

het bed, maar ons blad. Want zoals elke zichzelf respecterende Het eerste nummer van Zorg anno NU bevat weer een mooie Een blad voor en door de leden kan niet zonder de ervaringen van leden. In dit nummer vind je onder andere een verslag van de kaderdag en het symposium Hier trek ik mijn grens. richten van seksuele handelingen door gezondheidszorgers enorm verhit. Respecteren van jezelf, je beroep en de organisatie waar je werkt, gaat helaas niet vanzelf. De Stichting Beroepseer kan daarbij een handje helpen. Het artikel over deze stichting geeft je een idee van de activiteiten die zij voor professionals in de zorg initiëren. In deze Zorg anno Nu ook aandacht voor de invloed die laaggeletterdheid heeft op gezondheid van mensen en hoe je daar

NU ...zorgen dat jij NUfo ontvangt!

als zorgverlener op in kunt spelen.

NUfo is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin

Ik wens je veel leesgenot met dit eerste nummer van

vind je het laatste nieuws over NU’91 en over de

Zorg anno NU - de kracht van de boodschap zit hem in de

ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo

herhaling - en NU is iedereen vast de oude naam vergeten.

ontvangen? Ga dan naar www.nu91.nl en log in via Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan.

NB

Monique Kempff, De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in ZORG anno NU verkondigde standpunten zijn niet noodzakelijkerwijs de standpunten van NU’91.

voorzitter NU’91

ZORGANNO NU Februari 2011 3

NUNieuws NUNieuws NUNieuws CAO- overleg 2011 • het maken van afspraken over de wijze waarop professio-

Dit jaar wordt een druk jaar voor de CAO-onderhandelaren van NU’91. Er moeten vijf nieuwe CAO’s worden

nals op het hoogste niveau kunnen meepraten over

afgesloten. De vier grote CAO’s - voor de

onderwerpen die hen direct aangaan.

ziekenhuizen, de GGZ, de gehandicaptenzorg

Een uitwerking van de concrete voorstellen per

en de UMC’s - lopen 1 maart van dit jaar af.

CAO vind je op www.nu91.nl. Een aantal onder-

Alle leden van NU’91 hebben eind 2010 een brief

handelingen is inmiddels van start gegaan.

ontvangen met een voorstel voor de inzet van

De rest volgt in maart.

NU’91. Naar aanleiding van de ontvangen reacties

Werkgevers zien de naaste toekomst somber in.

zullen de volgende onderwerpen door NU’91 in het CAO-

Kortingen van de overheiddrukken zwaar op de instel-

overleg worden ingebracht:

lingsfinanciën. De voorstellen die door NU’91 zijn ingediend -

• een looneis van rond de 2%, waarbij NU’91

rekeninghoudend met datgene wat er in het land gebeurt - zijn

tenminste streeft naar koopkrachtbehoud • scholing en maatwerk

echter niet irreëel en doen wat ons betreft recht aan de inspanningen die op de werkvloer worden verricht.

NU’91 komt naar je toe Informatieve bijeenkomsten over actuele onderwerpen:

Aan de hand van een powerpointpresentatie wordt een en ander verduidelijkt. Daarna is er de mogelijkheid om vragen te stellen.

• Prepensioen in beeld

doelgroep: (leerling) verpleegkundigen, verzorgenden en docenten

Door alle commotie rondom het pensioen zijn ontwikkelingen op het gebied van het prepensioen ten onrechte wat ondergesneeuwd.

duur:

minimaal 60 minuten

Op dit moment zijn er drie soorten prepensioen. Wanneer kies je voor welke vorm? En hoe zit dat in combinatie met een WW of een WIA uitkering? Wanneer is ‘bijwerken’ mogelijk?

• Werkkostenregeling

Aan de hand van een powerpointpresentatie worden de verschil-

De nieuwe Werkkostenregeling heeft grote gevolgen voor de

lende vormen van het prepensioen duidelijk uiteengezet.

(on)belaste vergoedingen. De OR heeft binnen die regeling meer-

Vervolgens wordt gekeken hoe het in de praktijk uitwerkt.

dere keuzemogelijkheden:

doelgroep: (leerling) verpleegkundigen, verzorgenden en

- waarom zou je voor de Werkkostenregeling kiezen,

duur:

docenten

- wat is de rol van de bonden,

minimaal 45 minuten

- hoe verhoudt het geheel zich tot de al bestaande MeerKeuzeSysteem Arbeidsvoorwaarden (MKSA). Na een powerpointpresentatie waarin de regeling uiteen wordt

• Zorgprofessionals en het strafrecht

gezet, zal gekeken worden hoe de regeling in de praktijk ingevuld

Als zorgprofessional verwacht je nooit in aanraking te komen

kan worden.

met het strafrecht, helaas is de realiteit anders. Uit zaken als van

doelgroep: OR-leden

Lucia de Berk en Ina Post blijkt dat je als zorgprofessional wel

duur:

minimaal 45 minuten

degelijk risico loopt. Welke risico’s dat zijn en wat je kunt doen om deze te verkleinen, komt in deze cursus aan bod.

NU’91 komt graag met deze cursussen - waar geen kosten aan

Daarnaast wordt aandacht besteed aan de juridische instanties

zijn verbonden - naar jouw instelling. Voor nadere informatie

waarmee je te maken kunt krijgen én aan het tuchtrecht, ook in

kun je contact opnemen met Carel van de Bergh, jurist NU’91;

relatie tot het stafrecht.

T 030 2964144 of per email: [email protected]

4 ZORGANNO NU Februari 2011

NUNieuws NUNieuws NUNieuws

Informeer ons • Veiligheidsbeleving thuiszorgmedewerkers op weg naar en thuis bij de cliënt NU’91 vraagt zich af of thuiszorgmede-

Uit de ledenraad - Laura van der Velde

werkers die in de Randstad werken zich

Als kleuter riep ik al dat ik later zuster wilde worden; noem het

buiten de Randstad? Of is het juist andersom?

een roeping. Ik mocht met de opleiding tot ziekenverzorgster

Ga naar www.nu91-leden.nl/enquete.asp, vul de twaalf vragen in

starten toen ik één week verwijderd was van de vereiste minimum-

en maak kans op een NU’91 verwenpakketje.

minder veilig voelen dan medewerkers

leeftijd. Na de opleiding die ik met veel plezier deed, ging ik - amper 19 jaar oud - aan de slag in de verzorging.

• Wat verwacht jij van NU’91?

Maar het ziekenhuis bleef trekken en al gauw kon ik beginnen in

Om NU en in de toekomst nog beter in te kunnen spelen op de

de ‘A’. Wat een wereld, en wat viel de theorie me zwaar! ‘Je wilt

wensen en verwachtingen van NU’91leden willen we graag weten

het, dus je kunt het’ hield in mijzelf voor en … het lukte.

wat je van de dienstverlening en producten van NU’91 vindt. Ga

Maar net voor mijn diplomering spatte mijn droom uit elkaar; er

naar www.nu91-leden.nl/enquete.asp en geef jouw antwoorden

was geen plaats meer voor mij en 27 klasgenoten en er werd een

op de vragen van het NU’91 ledenonderzoek en wij gaan ermee

ontslagvergunning aangevraagd.

aan de slag. Als je je volledige gegevens (inclusief e-mailadres) achterlaat, sturen wij je een leuke attentie.

In die periode verzorgde NU’91 een voorlichtingsles op school. Enthousiast besloot ik lid te worden en NU’91 hielp mij om het ontslag aan te vechten. Ik voerde actie, had gesprekken met personeelszaken en directie, overlegde met NU’91 en advocaten, maar helaas het ontslag was niet tegen te houden. Al met al een hecti-

Dag van de Verpleging 2011

sche maar leerzame periode. Het contact met NU’91 bleef en ik meldde me aan als kaderlid.

Op donderdag 12 mei, de verjaardag

Vier jaar geleden werd ik gevraagd voor de Ledenraad. Dit hoogste

van Florence Nightingale, is het de

orgaan binnen NU’91 is belast met het goedkeuren en toezicht

Internationale Dag van de Verpleging.

houden op hoofdlijnen van de vereniging. In november jl. hebben

Over de hele wereld is er op deze dag

we binnen de ledenraad bijvoorbeeld gesproken over het jaarplan

bijzondere aandacht voor de bijdrage

en de begroting van 2011. En in januari vond een extra vergadering

van verpleegkundigen en verzorgen-

plaats om samen met een jurist te kijken naar het huishoudelijk

den aan de gezondheidszorg.

reglement. In vele zorginstellingen zijn er op en rond 12 mei kleine en grote Sinds drie jaar ben ik MS verpleegkundige in het Jeroen Bosch

activiteiten. Verpleegkundigen en verzorgenden laten daarmee

ziekenhuis in ‘s-Hertogenbosch. MS verpleegkundigen hebben

nog eens extra zien wat hun waarde is voor de gezondheidszorg.

zich verenigd in een landelijk netwerk met als doel de zorg rondom

NU’91 komt die dag graag naar jullie toe om met ‘mankracht’ die

MS - in de breedste zin van het woord - te professionaliseren.

activiteiten te ondersteunen. Kun jij onze hulp goed gebruiken?

Deze landelijke vereniging met 140 leden heeft zich per 1 januari

Mail dan je naam, telefoonnummer en een omschrijving van de

2011 aangesloten bij NU’91. Ik ben er trots op nu ook deze beroeps-

activiteit vóór 15 maart naar [email protected].

groep te mogen vertegenwoordigen in de Ledenraad.


Jaarboek Werknemers in de Zorg 2011 De 16e editie van het ‘Jaarboek Werknemers in de Zorg’ verschijnt eind mei 2011. auteur: Loek Geradts De inhoud van het Jaarboek Zorg richt zich op de dagelijkse praktijk in de zorg. Het Jaarboek Zorg is niet specialistisch en wil juist de ‘gewone’ werkers in de zorg informeren over de beroeps- en vakontwikkelingen. Dit alles in toegankelijke, niet-ambtelijke taal. Het Jaarboek Zorg is al sinds 1996 een ‘must’ voor ieder, die goed geïnformeerd wil zijn, maar zeker voor OR- en VAR-leden, P&O-ers en leden van vak- en beroepsorganisaties. Voor de OR en de VAR is de informatie in het Jaarboek Zorg zeer geschikt en onmisbaar. Zij worden immers steeds meer geconfronteerd met (de consequenties van) landelijke regelingen. Het Jaarboek Zorg is een steun voor het individuele lid en vergroten de kwaliteit van de OR en de VAR.

Het Jaarboek Zorg volgt de ontwikkelingen in de sectoren: Verzorgings- en Verpleeghuizen Thuiszorg l Gehandicaptenzorg l

l

l

l l

Geestelijke Gezondheidszorg Ziekenhuizen UMC’s

Het Jaarboek Zorg geeft een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de zorg, zoals: Arbeidsvoorwaarden Arbeidsomstandigheden l De beroepsinhoud l Functiewaardering l Zorg-wetgeving

Medezeggenschap Opleidingen l VWS-begroting l Wet BIG l Arbeidsmarkt

l

l

l

l

Een kleine greep uit de artikelen in het ‘Jaarboek Werknemers in de Zorg 2011’: l l l l l l l

Alles over uw pensioen Plannen van de sectorfondsen Personeelsbehoefte per sector De beroepscode en -eed Wat is nieuw in de Zorg-CAO’ s? Overzicht salarissen directies BIG-register en tuchtrecht

l l l l l l l

Aanpak agressie en geweld Ledentallen bonden en beroepsorganisaties Terugdringen marktwerking Wetenschappelijke ontwikkeling verpleging Onderzoek vrijheidsbeperkende maatregelen Verpleegkundig specialisten Kwaliteitszorg

De artikelen in het Jaarboek Zorg zijn gebaseerd op oorspronkelijke bronnen, zoals kamerstukken, onderzoeken van organisaties van werkgevers en werknemers, arbeidsmarktfondsen per sector, Inspectie Gezondheidszorg, Arbeidsinspectie, V&VN, LEVV, VWS, etc.

Bestel nu het ‘Jaarboek Werknemers in de Zorg 2011’. Het Jaarboek Zorg is een niet-commerciële uitgave en kost €. 8,95 per exemplaar [excl. porto / geen btw heffing]. U kunt het ‘Jaarboek Werknemers in de Zorg 2011’ bestellen via www.stichtingpublicatiejaarboeken.nl. Bestellingen voor meerdere exemplaren kunt u mailen naar [email protected]. Vermeld naast uw naam en bezorgadres, ook: ‘Jaarboek Zorg 2011’. Direct na verschijnen wordt u het Jaarboek Zorg toegestuurd met factuur. Bestellen betekent geen abonnement, voorafgaand aan de volgende editie wordt u gevraagd of u uw bestelling wilt herhalen.


Simone Schade

Yvonne Sturkenboom

Seksuele verzoeken van cliënten: een grijs gebied in de zorg

Je dienstbaar

opstellen heeft

zijn grenzen

Het had als kerstkaart kunnen dienen, zo mooi ligt de Evangelische Broedergemeente in Zeist er op deze winterdag bij. De verse laag sneeuw die ‘s morgen nog voor een enorme chaos op de weg zorgde, maakt het idyllische plaatje compleet. Deze locatie vormt het decor voor de NU’91 kaderdag 2010 en het symposium Hier trek ik mijn grens.

De dag begint met een winterse wandeling over het terrein van de Unitas Fratrum oftewel de Broedergemeente. De leden van deze gemeenschap - gesticht door Nikolaus Ludwig Graf von Zinzendorf (1700 -1760) worden Hernhutters of Moravische Broeders genoemd. Reizend door Europa verkondigden zij het evangelie en tijdens een bezoek aan Nederland sloten enkele doopsgezinden zich bij hen aan. Zij vestigden zich in de tuinen van Slot Zeist op de plek waar ook nu nog het kerkgebouw van de Broedergemeente Zeist staat. Vanuit hier opereert het Zeister Zendingsgenootschap, dat onder andere het geloof in Suriname verspreidde. Het opvallende van deze gemeenschap is dat al in de achttiende eeuw vrouwen de meeste leidinggevende posities bekleden. Dit komt voort uit het streven naar

Michelle Bergmans, de ‘aanstichtster’ van de campagne Hier trek ik mijn grens!

een egalitaire samenleving, waarin iedereen gelijk moet worden behandeld en evenveel inspraak heeft, ongeacht afkomst, gender of uiterlijkheden. Je dienstbaar opstellen naar de mensen in je omgeving en in de samenleving staat centraal in deze gemeenschap. Een mooi streven

Cees Grimbergen, dagvoorzitter.

om in mijn denkbeeldige rugzaak mee naar huis te nemen. Lees verder op pagina 8


Vervolg van pagina 7

Symposium Na een stevige lunch is iedereen weer op temperatuur en klaar voor het middagprogramma. In de kerkzaal wordt het idee van gelijkheid goed weerspiegeld. De egaal witte ruimte zonder kunstobjecten biedt ruimte voor alle leden van de Broedergemeente. Er is geen onderscheid in de opstelling van de zitplaatsen en ook de spreker staat op gelijke hoogte met zijn toehoorders. Een goed uitgangspunt voor een discussiemiddag over een niet alledaags onderwerp. Onder het motto Hier trek ik mijn grens! startte NU’91 in maart vorig jaar een campagne om de verplegende en verzorgende beroepsgroep beter te wapenen tegen seksuele intimidatie van patiënten en cliënten. Deze campagne wordt nu afgesloten met een symposium waarbij diverse sprekers de kans krijgen het onderwerp van verschillende kanten te belichten. Dagvoorzitter Cees Grimbergen, bekend van onder andere het programma Rondom 10, windt er geen doekjes om en vraagt de

Informatie waaier

aanwezigen om hun ervaringen met het toch wat heikele thema. ‘Wie is er tijdens zijn werk wel eens gevraagd om een seksuele gunst te verlenen?’. Het blijft oorverdovend stil in de zaal en dat roept de vraag op of dit thema eigenlijk wel bespreekbaar is.

Grenzen stellen

Om het thema een gezicht te geven gaat Cees Grimbergen aller-

Opvallend is dat het bij het symposium aanwezige publiek niet

eerst in gesprek met Michelle Bergmans, de ‘aanstichtster’ van de

eensgezind lijkt met betrekking tot het al dan niet verlenen van

campagne. NU’91 ontving in mei vorig jaar een mail van haar waar-

seksuele diensten aan zorgvragers. De meningen lopen uiteen van

in zij vertelde over haar vervelende ervaringen tijdens een tijde-

‘verpleegkundigen en verzorgenden hebben vooral een signaleren-

lijke baan in de thuiszorg.

de functie hierin’ tot aan ‘in mijn opleiding heb ik geleerd dat dit

Zij werkte als uitzendkracht voor een patiënt met een spierziekte

ook bij mijn zorgtaken hoort’. Michelle vindt dat iedereen zelf

die met een PGB zijn zorg zelf organiseerde. Michelle begon zich

zijn grens moet kunnen aangeven, maar dat is voor velen te vrij-

al snel ongemakkelijk te voelen toen de collega die haar inwerkte

blijvend. Monique Kempff pleit voor een landelijke richtlijn

het huis van de patiënt vergeleek met een bordeel. Niet veel later

gebaseerd op de beroepscode voor verpleegkundigen en verzor-

kwam ze erachter dat de patiënt die aan een spierziekte lijdt, van

genden. Zij is namelijk bang dat zonder duidelijke afspraken de

zijn verzorgenden verwachtte dat deze hem - in het kader van de

grenzen vaag blijven en de onduidelijkheid van wat een patiënt

ADL-zorg - ook tegemoet zouden komen in zijn seksuele behoef-

kan vragen van zijn zorgverlener, blijft bestaan.

ten, daar hij hier zelf niet in kon voorzien. Michelle kon het eigenlijk niet geloven totdat ze er zelf getuige van was. Haar collega liet

Maar een richtlijn is niet voldoende. Het is ook belangrijk dat

haar tijdens de ochtendzorg zien ‘hoe het moest’; zij bevredigde

zorgverleners kunnen terugvallen op een portie gezonde asserti-

de man met haar hand.

viteit en zelf in staat zijn grenzen te stellen. Mario van den Ende weet

Nog helemaal overdonderd bespreekt Michelle haar ervaring thuis

hier als geen ander over mee te praten. Over zijn jarenlange erva-

met haar ouders die beiden ook in de zorg werken. Zij adviseren

ring als scheidsrechter in het betaalde voetbal , kan hij geanimeerd

haar aangifte te doen en NU’91 in te schakelen. Wanneer de patiënt

vertellen. De echte professional is volgens hem flexibel maar

hiermee geconfronteerd wordt, wijst hij Michelle op haar beroeps-

verliest zijn eigen grenzen nooit uit het oog. Confrontaties met

geheim. Gelukkig laat zij zich hierdoor niet weerhouden en zoekt

hufterige spelers en bedreigende supporters hebben hem geleerd

met haar verhaal de openbaarheid. Uiteindelijk leidt dit tot veel

dat menselijk gedrag niet altijd in een protocol te vangen is, omdat

aandacht in de media en politiek en worden er zelfs Kamervragen

het geen ruimte biedt voor subjectieve belevingen en individuele

gesteld.

grenzen. Zijn advies is om nooit jezelf kwijt te raken in je werk, alleen dan blijft het leuk en is het lang vol te houden.


van seksualiteit van mensen met een beperking wil Brekelmans het bestaande taboe doorbreken. Zij is dan ook een voorstander van concrete gedragscodes en protocollen op dit gebied en van meer aandacht hiervoor in de opleidingscurricula. De voorzitter van de Nederlandse Chronisch zieken en Gehandicaptenraad, Ad Poppelaars, heeft duidelijk een andere visie. Hij vindt een verruiming van de beroepscode wenselijk, omdat deze volgens hem niet aansluit bij de bestaande praktijk waarin het naar zijn ervaring al jaar en dag gewoon is om te voorzien in deze levensbehoefte. Volgens hem kan elke zorgverlener prima zelf bepalen waar zijn of haar grens ligt en heeft iedereen een eigen Speciaal voor het symposium Hier trek ik mijn grens is een

verantwoordelijkheid om hierin individuele grenzen aan te geven.

boekje met relevante informatie en adviezen samengesteld.

Mensen met beperkingen laten betalen voor seksuele handelingen

Wil je één of meerdere exemplaren van deze informatiewaaier

vindt hij onacceptabel, want net als iedereen hebben ook zij hun

ontvangen, stuur dan een mail: [email protected]

seksuele behoeften. In de relatie tussen zorgvrager en -verlener moet volgens Poppelaars echter wel worden voldaan aan een aantal voorwaarden: het verzoek moet in een gepaste context

Waar ligt de grens?

worden gedaan en de zorgvrager moet zich vergewissen van de assertiviteit van de hulpverlener en een mogelijk nee accepteren.

Loet Berkelmans is uitgenodigd als oprichtster van Flekszorg, een

Dat daar nou juist de schoen wringt, kan niet beter geïllustreerd

organisatie die gespecialiseerd is in sekszorg voor mensen met

worden dan met het verhaal van Michelle.

een beperking. Zij pleit voor erkenning van een nieuwe beroepsgroep in de zorgsector: de seksverzorgenden. De seksverzorgen-

Altijd aangifte doen

de verricht op verzoek seksuele handelingen bij mensen met een

Wat je kunt doen wanneer de zorgvrager een afwijzing niet aan-

beperking. Het gebruik van de term seksverzorgende veroorzaakt

vaart, vertelt Marja de Louw van de Zedenpolitie Brabant Zuid-

enige onrust in de zaal wanneer een aantal aanwezigen de integri-

Oost. Allereerst benadrukt zij het verschil tussen aanranding

teit van hun beroep van verzorgende in diskrediet gebracht ziet.

waarbij iemand tegen zijn wil betast wordt, en verkrachting waarbij sprake is van ongewenst binnendringen van het lichaam.

Volgens Berkelmans - van huis uit verpleegkundig - is juist het

In het geval van Michelle kon niet worden bewezen dat er iets

tegengestelde de bedoeling. Zij wil met haar organisatie voor-

tegen de wil van de zorgverleners was gebeurd en ook voor het

komen dat patiënten/cliënten van ‘reguliere’ hulpverleners ver-

zogenaamde Belediging artikel kon onvoldoende bewijs worden

wachten dat deze aan hun seksuele verzoeken voldoen. Maar er

gevonden. Bij het doen van aangifte moet heel gedetailleerd wor-

moet wel een plek zijn waar deze groep met hun hulpvraag terecht

den beschreven wat zich heeft voorgedaan. Dit kan als emotioneel

kan. Wordt het bestaan van deze behoeften genegeerd, dan kan dit

zwaar worden ervaren. Toch vraagt De Louw iedereen die met iets

grensoverschrijdend gedrag oproepen, zoals duidelijk naar voren

soortgelijks te maken krijgt, aangifte te doen bij de zedenpolitie.

komt in het verhaal van Michelle.

Met deze oproep om naar buiten te treden met ervaringen op dit

In een inspirerend en vlot betoog legt zij uit hoe haar in 2005 op-

grijze en onderbelichte gebied van de zorg komt er een einde aan

gerichte organisatie werkt. Het uitgangspunt is dat iedereen die

het symposium en de kaderdag. Ondanks de beladenheid werd dit

seks wil en het ook moet kunnen krijgen. Na een aanvraag bij

thema op helderde wijze vanuit verschillende invalshoeken be-

Flekszorg wordt samen met decliënt geïnventariseerd welke vorm

licht. Misschien lag het aan de gelijkheidsgezinde gemeente waar-

van zorg precies nodig is en wat de wensen zijn. Wederzijds ver-

in we ons bevonden of misschien aan het sterke voorzitterschap

trouwen staat hierbij centraal. Op basis van de informatie uit het

van Cees - advocaat van de duivel - Grimbergen, maar één ding is

gesprek wordt de cliënt in contact gebracht met een van de 35 seks-

zeker: na vandaag hoeft seksualiteit in de zorg geen taboe meer

verzorgenden die op freelance basis werken. Met deze benadering

te zijn!


Ruth Heiligers

Gevoel van machteloosheid is vaak oorzaak van huilbui

Zeg het met tranen Eerst voelen we ons overweldigd door emotie. Dan komt er een brok in de keel. Het gezicht vertrekt tot een grimas en uiteindelijk komen de tranen. Je kunt huilen van machteloosheid, pijn, verdriet, frustratie, teleurstelling of angst maar ook van ontroering of geluk. De gezondheidszorg is bij uitstek een omgeving waar je al deze emoties tegenkomt.

Charles Darwin, bekend van de evolutietheorie, beoordeelde

Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat er sprake is van een primitie-

huilen als nutteloos en vroeg zich af - en na hem vele andere we-

ve taal.

tenschappers - waarom mensen wél huilen en dieren niet.

Volwassenen hebben deze primitieve vorm van communiceren

Dieren hebben wel traanklieren, maar het traanvocht wordt niet

eigenlijk niet meer nodig. Zij kunnen zich in woorden prima uit-

gebruikt voor het uiten van emoties. Bij de mens blijkt huilen

drukken als ze hulp nodig hebben. Desondanks is huilen ook

echter diep verankerd in het brein te zitten.

volwassenen niet vreemd. Het blijkt in bepaalde situaties zelfs een

Huilen is menselijk

effectief en veelzijdig communicatiemiddel te zijn, krachtiger dan woorden. Tranen ontroeren, ze laten zien dat je troost, hulp, mede-

Een afdoende wetenschappelijke verklaring voor dit verschil tus-

lijden of aandacht nodig hebt. Bij blijde of droevige gebeurtenis-

sen mens en dier is nooit gevonden, maar er wordt aangenomen

sen kun je met je tranen je verbondenheid of medeleven tonen.

dat huilen voor de mens evolutionair nut heeft. De mens komt in

Bij conflicten kun je er je kwetsbaarheid mee laten zien en hier-

tegenstelling tot dieren behoorlijk hulpeloos ter wereld. Baby’s

door woede of agressie trachten te voorkomen.

vragen door te huilen om aandacht, zorg en bescherming.


onderzoek naar huilen aan dat ook bij volwassenen wanhoop, hulpeloosheid en machteloosheid aan

Tranen

de basis ligt van hun tranen. Volwassenen huilen in situaties waarin ze zich overweldigd voelen, en

Er zijn drie soorten tranen die zich

niet meer in staat zijn zich op een andere manier te uiten.

onderscheiden naar de chemische

Hoewel hulpeloosheid dus aan de basis ligt van huilen, is er in de dagelijkse praktijk wel altijd sprake

samenstelling. Traanvocht zorgt voor

van een mix van emoties. Verdriet speelt vaak een grote rol. Maar ook als mensen erg boos, beschaamd

de afvoer van stof en ander vuil uit de

of extreem blij zijn of fysieke pijn ervaren, uit zich dat vaak in huilen.

ogen en voor bescherming van het

Ad Vingerhoets, hoogleraar stress en emoties, is dé huilprofessor van Nederland. Hij toonde in zijn

Vrouwen versus mannen Hoe vaak iemand huilt, verschilt sterk per persoon en per cultuur. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat vrouwen drie keer vaker hun tranen de vrije loop laten dan mannen. In de kindertijd is dat verschil er nog niet. Vanaf het begin van de puberteit beginnen jongens en meisjes zich ook wat betreft huilgedrag sterk van elkaar te onderscheiden. Gemiddeld huilen vrouwen dus meer dan mannen, zoveel is wel duidelijk. Een samenspel van factoren - biologische, sociale en culturele - blijkt daarvoor verantwoordelijk. Het vrouwelijk ge-

hoornvlies. Door te knipperen met de ogen wordt er telkens een nieuwe traanfilm over het oog gelegd. Hierbij wordt ook de zuurstof en voeding voor het oog geleverd. De hoeveelheid traanvocht wordt

slachtshormoon prolactine stimuleert de tranenproductie en verlaagt dus wellicht de huildrempel.

gereguleerd door het zenuwstelsel.

Het mannelijk hormoon testosteron werkt juist drempelverhogend. Daarnaast worden vrouwen

Normaal wordt dit vocht weer af-

door de keuze van hun beroep - zorg, onderwijs - vaker geconfronteerd met sterke emoties en gaan

gevoerd via het neusslijmvlies.

zij over het algemeen emotionele situaties minder uit de weg dan mannen. Bovendien worden die

Als er teveel traanvocht vrijkomt, is

situaties door mannen ook vaak als minder emotioneel beoordeeld. Als mannen al eens huilen dan

de afvoercapaciteit onvoldoende.

heeft dat vaker dan bij vrouwen te maken met positieve emoties.

Een deel loopt dan over de randen

En natuurlijk heeft de opvoeding een grote invloed. Het lijkt te veranderen, maar jongetjes krijgen

van de oogleden.

in hun opvoeding toch nog vaak mee dat echte mannen niet huilen. Veel mannen zeggen dan ook

Door bepaalde prikkels kan de

een hekel te hebben aan huilen en schamen zich er zelfs voor; zij uiten hun frustratie en machteloos-

productie van traanvocht verhoogd

heid eerder in woede of agressie. Bovendien is niet uit te sluiten dat het verschil in huilfrequentie voor een deel kan worden toegeschreven aan het feit dat mannen er minder makkelijk voor uit durven komen en dus vaker niet de volledige waarheid vertellen.

Sociale regels Veel wetenschappers zijn van mening dat huilen vooral een sociale functie heeft en een communicatiemiddel is. Het lijkt ook alsof de meeste mensen van mening zijn dat huilen in het openbaar

worden. Dit kunnen mechanische prikkels zijn - een korreltje zand dat in het oog komt -, chemische prikkels die bijvoorbeeld ontstaan door traangas of het snijden van uien of allergische prikkels. Bij al deze

gewoon moet kunnen. Maar in de praktijk blijkt dat minder dan een kwart van de mensen zijn tranen

tranen is er sprake van de reflex- of

daadwerkelijk in het openbaar toont. Omdat huilen bij zo veel verschillende emoties voorkomt en

irritatietranen.

zich zo divers manifesteert, is er voor de toeschouwer veel ruimte voor interpretatie. Het hangt erg af van de omstandigheden of een huiler oprecht wordt gevonden.

Ten slotte kennen we de emotio-

Uit een onderzoek naar de functie van huilen door volwassenen van gezondheidspsychologe

nele tranen, opgeroepen door een

Michelle Hendriks blijkt, dat Nederlanders zowel mannen als vrouwen die en plein public hun tranen

psychische prikkel of door bepaalde

tonen vaak als onzeker, labiel of aanstellerig bestempelen. Huilen wekt zeker niet altijd de zo be-

emoties. Bij emotionele tranen is

geerde positieve reacties van de omgeving op. Je kunt het ook te bont maken, door te vaak of te snel

de overmatige traanvochtproductie -

in huilen uit te barsten. Krokodillentranen worden herkend en niet gewaardeerd. Ook huilen is

naast allerlei andere lichamelijke

aan sociale regels gebonden, zoals al ons handelen. Het is dus niet zo gek dat we onze tranen niet overal laten gaan. Bij iemand uithuilen kan prettig zijn, maar dat zul je bij voorkeur doen bij iemand die je vertrouwt.

reacties - een van de symptomen van huilen.

Bronnen: Vingerhoets A. Bergsma A., Huilen is menselijk, Het Spectrum, Utrecht 2003 • Hendriks M.C.P ‘On the functions of adult crying: the intrapersonal and interpersonal consequences of tears, Universiteit van Tilburg, Tilburg 2005


Ingrid Lutke Schipholt

Laaggeletterd en chronisch ziek gaan moeilijk samen

folder de

‘U houdt

op zijn kop’

Wie niet kan lezen en schrijven, leeft ongezonder en komt dus vroeg of laat bij de dokter terecht. Die geeft weer informatie mee waar de laaggeletterde weinig mee kan. Aan zorgverleners de taak om analfabetisme te herkennen.

Een man met diabetes laat ’s middags - niet nuchter - zijn glucose

zijn die niet kunnen schrijven of lezen. Maar naar schatting gaat

testen. Hij houdt zijn logboekje slecht bij, en zijn berekeningen voor

het in ons land om ongeveer anderhalf miljoen laaggeletterden

de hoeveelheid te spuiten insuline kloppen zelden of ontbreken.

van 15 jaar en ouder.

Alle zorgverleners komen dergelijke patiënten tegen. Als erop

Ook internist Marcel Twickler kwam er min of meer bij toeval mee

wordt doorgegaan, kan blijken dat zij niet of slecht kunnen lezen.

in aanraking, toen hij merkte dat sommige patiënten zijn adviezen

Door laaggeletterdheid te bestrijden, kunnen gezondheidsvaardig-

niet opvolgden. Hij ging er op letten. Nu nog steeds geeft hij in-

heden worden bevorderd. Ook helpt het als mensen met beperkte

formatiefolders op zijn kop aan de patiënt. ‘Eerlijk gezegd heb ik

gezondheidsvaardigheden meer kennis over gezondheid en ziekte

dat idee gepikt van een Amerikaanse cardioloog.’ Als de patiënt de

krijgen. Zorgverleners spelen hierin een centrale rol. Essentieel

folder niet automatisch omdraait om de tekst te kunnen lezen,

hierbij is het herkennen van mensen met beperkte gezondheids-

maakt hij er een opmerking over. Ik zie dat u de folder op z’n kop

vaardigheden en het afstemmen van de voorlichting op deze groep.

houdt? Ik benoem dus wat ik zie gebeuren. En het werkt. Ik heb al

Health literacy In september 2010 werd voor de zesde keer de Week van de Alfabetisering én het eerste landelijke congres gezondheidsvaardig-

aardig wat patiënten geïdentificeerd als laaggeletterd. In mijn bureaula heb ik altijd folders liggen over lees- en schrijfcursussen. Vaak breng ik de huisarts ook op de hoogte.’

heden Effectief communiceren met laaggeletterden gehouden.

Slechtere levenstijl

De aandacht voor laaggeletterdheid neemt toe; ook in de curatieve

De mate van geletterdheid is van invloed op diverse aspecten van

zorg. In de wetenschappelijke literatuur verschijnen artikelen over

de gezondheid, zo blijkt uit een onderzoek uitgevoerd in opdracht

dit onderwerp, er zijn symposia en er worden internationale

van de Stichting Lezen & Schrijven, een organisatie die alfabetis-

samenwerkingsverbanden opgezet. In de loop van dit jaar brengt

me wil bevorderen. Het heeft effect op de perceptie van de eigen

de Gezondheidsraad advies uit over het effect van health literacy

gezondheid, de frequentie van zorggebruik, de duur van een

op klinische uitkomsten in Nederland en houdt het Kwaliteitsin-

ziekenhuisverblijf, het medicijngebruik en de prevalentie van

stituut voor de gezondheidszorg CBO een expertbijeenkomst.

- veelal chronische - aandoeningen. Laaggeletterden houden er door-

Health literacy is in Nederland een nog weinig gebruikt begrip.

gaans een slechtere leefstijl op na. Zo rookt 38 procent van de

Letterlijk vertaald betekent het gezondheidsalfabetisme, maar in

laaggeletterde mannen, tegenover 20 procent van de geletterde

Nederland gebruiken we de term gezondheidsvaardigheden. Het

seksegenoten. De helft van de laaggeletterde vrouwen is te dik,

gaat om functionele zaken als kunnen lezen, schrijven en rekenen.

tegenover 28 procent van de geletterde vrouwen.

Maar ook om communicatieve en kritische vaardigheden als vragen

Dat laaggeletterden ongezonder leven en hierdoor meer risico

stellen en keuzes kunnen maken rond gezondheid en ziekte.

lopen op obesitas en cardiovasculaire events, herkent Twickler.

Helaas komen laaggeletterdheid en het herkennen daarvan niet

De slechtere gezondheid van laaggeletterden heeft vermoedelijk

aan bod in de geneeskundeopleiding en andere zorgopleidingen.

te maken met het feit dat voorlichting grotendeels schriftelijk

Vaak zijn zorgverleners zich er niet van bewust dat er patiënten

gebeurt. ‘Of het nou om preventie of om zelfmanagement gaat,


je bereikt een deel van de mensen domweg niet’, zegt Twickler. ‘Neem als voorbeeld zelfzorgmanagement bij een chronische ziekte. Patiënten krijgen mondelinge informatie van de specialist en nurse practitioner, maar worden ook schriftelijk geïnformeerd door middel van folders en brieven en ze kunnen het nodige nazoeken op internet. Laaggeletterden krijgen weinig mee van die enorme hoeveelheid informatie.’ Twickler is ook van mening dat zorgverleners moeten weten wat een patiënt begrijpt van de werking van het menselijk lichaam en van het concept ziekte. ‘Pas dan kun je op een goede manier uitleg geven.’

Geletterdheid heeft effect op de prevalentie van vooral chronische aandoeningen Het zou goed zijn als meer zorgverleners bewust omgaan met dit probleem, het gaan herkennen en bespreekbaar maken, meent Margreet de Vries, directeur van de Stichting Lezen & Schrijven. ‘Zorgverleners moeten zich er meer van vergewissen dat een patiënt begrijpt wat zij zeggen en doen. Je kunt bijvoorbeeld gewoon vragen of de patiënt wil samenvatten wat er is gezegd en wat hij heeft gelezen in de informatiefolder.’

Meer contact Twickler pleit voor een andere aanpak, waarbij een herverdeling plaatsvindt van de tijd die artsen en andere zorgverleners aan direct patiëntencontact besteden. ‘We laten patiënten - ongeacht of ze goed kunnen lezen, schrijven of rekenen - op gezette tijden terugkomen. Het is het onderzoeken waard of het werkt om hooggeletterden minder vaak te laten komen, zodat er meer tijd overblijft om de laaggeletterden vaker bij de hand te nemen. Ook kun je overwegen om hooggeletterden via telemedicine te bedienen en hierdoor meer buiten de polikliniekstructuur te houden. Dan blijft er meer tijd over om laaggeletterden te begeleiden.’ In een artikel over laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden - Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (2009) betogen artsen en paramedici van het AMC dat zorgverleners meer kunnen inspelen op beperkte gezondheidsvaardigheden door informatie te doseren, begrip bij de patiënt te toetsen en door ondersteuning van de communicatie met visuele middelen. Dat laatst benadrukt ook Loes Singels, projectcoördinator van het NatioLees verder op pagina 14


Ongeletterdheid herkennen De stichting Lezen & Schrijven geeft zorgverleners tips over het leren herkennen van ongeletterdheid bij patiënten. In haar herkenningswijzer staat dat laaggeletterde patiënten tekenen van angst vertonen als zij iets moeten opschrijven of lezen. Zij zullen de situaties waarin van hen verwacht wordt iets te lezen of op te schrijven altijd proberen te mijden. Patiënten verraden zich ook door bepaalde Vervolg van pagina 13

naal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie: ‘Zorgverleners zullen hun informatie en educatie aan

uitspraken als ‘Er zat geen bijsluiter bij’; ‘Ik ben mijn bril vergeten’; ‘Mijn handschrift is onleesbaar, kunt u het misschien even voor mij invullen?’. Zorgverleners doen er goed aan deze patiënten te wijzen op de

laaggeletterden moeten aanpassen, bijvoorbeeld door gebruik

mogelijkheden om alsnog te leren lezen en schrijven. Ze kunnen

te maken van illustraties.’

hen geruststellen en uitleggen dat het niet raar is en dat ze zeker

Welke aanpak de zorgverlener ook kiest, alles is beter dan het

niet de enige zijn. En dat er iets aan te doen is; er zijn speciale cur-

probleem te negeren, vindt Twickler. ‘Mensen die moeilijk of

sussen voor volwassenen.

niet kunnen schrijven, lezen en rekenen schamen zich, maar ze zijn blij als je aangeeft dat je het hebt opgemerkt, begrip toont en hen vervolgens gericht op weg helpt. Dat heeft een motiverende weerslag op de relatie tussen zorgverlener en

Op de website www.uaanzet.nl kunnen professionals terecht voor gedetailleerde informatie over on- en laaggeletterdheid en voor praktische tips.

patiënt.’ Het Nederlands Instituut voor Gezondheidsbevordering en ZiekteNOOT: Dit artikel is een op onderdelen aangepaste versie van het artikel ‘U houdt de folder op zijn kop’dat eerder verscheen in Medisch Contact, 9 september 2010

preventie (NIGZ) geeft sinds augustus 2010 een digitale nieuwsbrief uit over gezondheidsvaardigheden. Ook organiseert het trainingen voor professionals en op de website www.nigz.nl vind je in het Dossier Gezondheidsvaardigheden allerlei relevante informatie en een toolkit waarmee laaggeletterdheid herkend kan worden.

Ook op je werk kun je er leuk uit zien!

Uitslag Kerstpuzzel

MOOFS het eigen merk van NursesDNA!

Leuke patronen en vrolijke kleurtjes zullen de werkvloer nog gezelliger maken. Moofs klompen zijn ontwikkeld door en voor verpleegkundigen en verzorgenden. Zij voldoen aan alle specifieke eisen. De juiste oplossing van de kerstpuzzel uit het decembernummer van Verpleging NU:

De klompen hebben een goede pasvorm, de flexibele zolen zijn ondersteunend en geluidloos. Het leer is soepel en sterk en gemakkelijk schoon te houden. DECEMBER FEESTMAAND Winnaars: En natuurlijk hebben de klompen een leuke print. De klompen zijn een Nederlands product en Marike van der Put (Putte) Uit de ruim 175 goede inzendingen hebben we drie winnaars handgemaakt. Anje Miedema (Groningen) getrokken. Zij hebben hun prijs - Moof klompen - inmiddels ontvangen.

Let Moofs move you!

14 ZORGANNO Februari 2011 Moofs versie NU 1.indd 1

Revka Schrijver

(Zoetermeer)

15-11-2010 11:38:12

Joyce Kruijff

Zo wil ik werken! Weet jij wat je nodig hebt om je werk met een goed gevoel te

In ons ziekenhuis wordt zeer serieus geluisterd naar de VAR.

kunnen doen?

Beslissingen die invloed hebben op verpleegkundigen worden

En wat je nodig hebt om je werkplezier te vergroten?

aan de VAR voorgelegd. Naar ons advies wordt geluisterd.

En hoe je voor elkaar krijgt dat je gehoord wordt?

We weten waar we voor staan, wat we uit willen dragen en handelen daar naar. Een verpleegkundige adviesraad zie je nu

Op onze afdeling zie ik uiteenlopende verpleegkundigen.

nog voornamelijk in ziekenhuizen, maar ik pleit ervoor dat elke

Er zijn collega’s die veel klagen én collega’s die zich slechts

gezondheidszorginstelling een verpleegkundige of verzorgen-

richten op hun patiënten en verder niet hoort: de stille krachten.

de adviesraad krijgt. Een VAR verkleint het gat tussen manage-

Klagen betekent voor mij dat je wel aangeeft wat er niet deugt,

ment en zorgverleners en vergroot betrokkenheid en werk-

maar er geen actie aan verbindt. Je legt het probleem buiten

plezier.

jezelf en anderen moeten iets doen om dit op te lossen. De klagers uiten zich, maar het is niet constructief.

Als we naar ons hart luisteren, weten we wat we willen en nodig

De stille krachten onder ons horen en zien ook van alles, maar

hebben. Als we dit weten kunnen we er met ons verstand acties

zij zeggen niets. Die potentie en kracht binnen onze beroeps-

aan verbinden. Als we ons hart en verstand verbinden zijn we

groep moeten we aanboren. Maar op welke manier zijn deze

constructief bezig.

verpleegkundigen te stimuleren zich uit te spreken over wat ze willen en nodig hebben?

Een netwerk moet in beweging blijven en moet gevoed worden

Ik denk dat als je uiting kunt geven aan dat wat je voelt - frus-

door ideeën vanaf de werkvloer om krachtig te blijven. Het is

tratie, boosheid, teleurstelling, trots, plezier - en dit om kunt

dus nodig dat zorgverleners zich uiten.

zetten in actie, je controle krijgt over die gevoelens. En je krijgt meer invloed op de omstandigheden waaronder je werkt, om-

Daarom een oproep aan collega’s:

dat je zelf het heft in handen neemt. Je voelt je niet langer een

Hoe bereiken wij jullie? Ook de stille krachten onder ons.

speelbal, maar medespeler.

Wat hebben jullie nodig om te kunnen zeggen: zo wil ik werken! Welke mogelijkheden zien jullie zelf om dit duidelijk te maken?

Dit mechanisme kan versterkt worden door gebruik te maken

En voor de klagers onder ons: blijf je vooral uitspreken, maar

van een netwerk, zoals de verpleegkundige adviesraad (VAR)

kijk ook naar wat je zelf kunt doen.

of een verpleegkundig platform. Netwerken kunnen heel krachtig zijn en invloed hebben op het beleid van een organisatie.

Ik kijk uit naar jullie reacties op [email protected].


Alexandrien van der Burgt - Franken / Herman Geertsen

Herkennen en erkennen van vakmanschap

Goed Werk Hub - vrijplaats voor de ontwikkeling van beroepskwaliteit

Op 26 januari 2011 zag in Den Haag de Goed Werk Hub het levenslicht. De Goed Werk Hub - een fysiek en virtuele vrijplaats waar professionals elkaar kunnen ontmoeten - is een initiatief van de Stichting Beroepseer. Goed Werk Hub is opgezet om meer ruimte en erkenning te

Professionele ruimte

krijgen voor goed werk. Goed werk is vakmanschap gecombineerd

Het nieuwe zorgstelsel zou vrij baan moeten bieden aan de eman-

met morele verantwoordelijkheid en persoonlijke betrokkenheid.

cipatie van de patiënt en de professionals in de zorg. Het doelmatig-

Toch blijkt de verwezenlijking daarvan lastig. In Nederland is al

heidsdenken en de controledrift van steeds grotere zorgaanbie-

decennia lang sprake van een enorme geringschatting van de des-

ders gaan hier echter geheel aan voorbij.

kundigheid op de werkvloer. Door de ingrijpende bezuinigingen

Over de ruimte die professionals in de gezondheidszorg hebben

op de overheidsuitgaven dreigt meer kaalslag en demotivatie.

om hun werk naar eigen inzicht in te richten bestaan veel klachten.

Die trend kan aldus de stichting Beroepseer alleen gekeerd worden

In te veel gevallen is geen sprake van een evenwichtige verhouding

als (semi-)publieke professionals, managers en bestuurders geza-

tussen sturing ‘van bovenaf’ en de vrijheid van ‘de werkvloer’ om

menlijk een breed front vormen voor goed werk.

tot een optimale uitvoering van het werk te komen op basis van professionaliteit.

De Goed Werk Hub is een plek om te werken aan beroepskwali-

Juist in de algemene en geestelijke gezondheidszorg ervaren steeds

teit in publieke en semi-publieke sectoren. Iedere professional is

meer professionals onvoldoende vertrouwen en ruimte om hun

er welkom om in een open en laagdrempelige sfeer nieuwe, sector-

werk goed te kunnen doen. Ook krijgen zij vaak onvoldoende

overschrijdende verbindingen te leggen tussen mensen op de

waardering voor hun werk. Daar waar goed werk wel als zodanig

werkvloer, managers, bestuurders, politiek en wetenschap.

wordt herkend, leeft vaak de wens om zich verder te ontwikkelen.

Zij kunnen daar kennis, ervaringen en ideeën uitwisselen en elkaar

Te vaak staat vakmanschap in de dagelijkse praktijk niet voorop.

ondersteunen bij het ontwikkelen van nieuwe initiatieven.

Onder meer door marktwerking zijn in toenemende mate presta-

Als een van de eersten steunt NU’91 de Goed Werk Hub om samen

tie-indicatoren, standaardisering, protocollisering en andere

te werken aan de beroepskwaliteit van verpleegkundigen en ver-

bureaucratische ingrepen de maatstaf geworden voor de kwaliteit

zorgenden.

van het werk. De introductie van steeds weer nieuwe reorganisaties en stelselwijzigingen, uitbreiding van regels, procedures en formu-


lieren gaat ten koste van kwaliteit van werk en arbeidssatisfactie

Goed Werk

van de werkenden.

In de Verenigde Staten is veel ervaring opgedaan met het Good-

Als beheersmatige manieren van denken belangrijker zijn dan in-

Work project *). De kern ervan is samen te vatten in de drie aspec-

houdelijke deskundigheid en persoonlijke betrokkenheid raakt

ten: vakbekwaam, moreel ethisch en maatschappelijk betrokken.

goed werk uit het zicht. Frustratie, verzet en afhaken zijn het gevolg.

Aan de hand van praktijksituaties op uiteenlopende vakgebieden

Dit leidt tot verlies van productiviteit en arbeidsvreugde. Ook het

bespreken deelnemers de kern van wat Goed Werk voor hen in-

opsplitsen van werk in deelactiviteiten (arbeidsdeling) geeft aan-

houdt.

leiding tot verlies van motivatie en van een gevoel (mede)verant-

Aan de orde komen vragen als:

woordelijkheid te zijn voor het proces en het resultaat.

• Wat is de essentie van Goed Werk? Waarom?

Professionals hebben het heft uit handen gegeven. Dit is een zor-

• Wat voor soort professional ben ik? Wat voor soort professional

gelijke ontwikkeling, zowel maatschappelijk als voor de individuele professional en de patiënt.

Het tij keren Internationaal onderzoek toont aan dat gemotiveerde mensen die

wil ik worden? • Welke strategieën zijn er om mogelijkheden en belemmeringen te hanteren en welke zijn (elders) succesvol? • Welke waarden rond arbeidsmoraal en integriteit spelen een rol in mijn beroep?

betrokken hun werk doen, beter presteren wanneer zij zich hierin erkend en gewaardeerd voelen. Zij leveren dan goed werk

Door dit soort vragen aan de orde te stellen - nu ook in de Goed

vanuit hun eigen perspectief en vanuit het gezichtspunt van de

Werk Hub - biedt de Stichting Beroepseer professionals de gele-

maatschappij. Om dit proces - opnieuw - in gang te zetten, is een

genheid om hun eigen drijfveren te (her)ontdekken en om werk

culturele omslag nodig. De professionals zijn daarvoor zelf de

te maken van hun beroepskwaliteit. Dat komt niet alleen de pro-

hefboom.

fessional en de patiënt, maar ook de organisatie als geheel ten goede. Het geeft professionals zelf goede handvatten voor de in-

De Stichting Beroepseer is in Nederland in vier jaar uitgegroeid

richting van de organisatie en voor goede voorwaarden voor hun

tot een brede beweging van zo’n drieduizend uitvoerende pro-

eigen werk. Tegen deze achtergrond heeft de Stichting Beroeps-

fessionals, leiders, managers, bestuurders, wetenschappers en

eer de Goed Werk Hub opgezet.

andere geïnteresseerden. De stichting is beroepsbeoefenaren op de werkvloer concreet en praktisch behulpzaam om in hun eigen

In de Goed Werk Hub worden regelmatig inlooplunches, debat-

werksituatie goed werk te promoten en beroepstrots te versterken

ten, netwerkbijeenkomsten en ateliers georganiseerd. De openings-

of te (her)vinden.

tijden en activiteiten zijn te vinden op de website van Beroepseer

De Stichting Beroepseer is uniek omdat zij sectoroverstijgend is,

www.beroepseer.nl.

onafhankelijk, ongebonden, constructief kritisch, en omdat zij

Vragen, ideeën, of stellingen zijn welkom op de website. Iedere

belevingswerelden verbindt. Zowel ratio als gevoel komt daarbij

professional is welkom, evenals iedere leidinggevende en be-

aan bod. De stichting zet in op de kracht en niet op de klacht.

stuurder die open staat voor de bevordering van goed werk.

De activiteiten zijn praktisch, intellectueel en gevoelsmatig aan-

De sfeer is gastvrij en open. Tot ziens in de Goed Werk Hub!

sprekend, ze verbinden mensen van hoog tot laag. De focus van de stichting richt zich op professionals in publieke en semi-publieke sectoren zoals de gezondheidszorg. Zij zullen in veel gevallen vanuit hun vaak grote verantwoordelijkheid en betrokkenheid de culturele omslag moeten initiëren. Een manier om dat te bereiken is door bewustwording te bevorderen bij professionals over de betekenis van goed werk om zo het heft weer in eigen handen te kunnen nemen.

*) Het door Gardner en anderen aan Harvard ontwikkelde gereedschap om te komen tot Good Work is in verschillende beroepsgroepen uitvoerig beproefd. NOOT: Alexandrien van der Burgt-Franken, voorzitter Stichting Beroepseer Herman Geertsen, bestuurslid Stichting Beroepseer.


Titia Terburg

Meneer E.

EADV, 25 jaar toonaangevend in diabeteszorg

Een vereniging om trots

op te zijn Op initiatief van Marianne van de Wetering, diabetesverpleegkundige van het eerste uur, werd in 1986 de vereniging EADE - European Association of Diabetes Educators - opgericht. EADE werd EADV - Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen - en de vereniging groeide de afgelopen 25 jaar uit tot dé beroepsorganisatie voor diabeteszorgverleners. EADV heeft in 2009 samen met de actieve leden een beleidsplan Het doel van de EADV is het bevorderen van de kwaliteit van

gemaakt dat loopt tot 2013. De doelstellingen die in dit beleids-

diabeteszorg door diabeteszorgverleners en het behartigen van de

plan staan, kunnen alleen behaald worden door een beroep te doen

gemeenschappelijke belangen van de bij haar aangesloten leden.

op diezelfde actieve leden om zitting te nemen in regiobesturen,

EADV is een beroepsorganisatie die zich pro-actief richt op de

expertisegroepen en commissies. In de verschillende EADV-

kwaliteitsontwikkeling en -bewaking van inhoudelijke zorgverle-

commissies houdt men zich ondermeer bezig met titelregistratie,

ning aan mensen met diabetes mellitus.

accreditatie, scholing, richtlijnen en PR.

Door actieve participatie in diverse netwerken oefent de EADV

Daarnaast beschikt de EADV voor de inhoudelijke ondersteuning

invloed uit op organisatiestructuren en financieringsvormen van

van de beroepsgroep over expertisegroepen voor bijvoorbeeld

de diabeteszorg. Hierbij besteedt zij specifiek aandacht aan de rol-

tweedelijns diabeteszorg, eerstelijns diabeteszorg en kinderdiabe-

len en functies van de diabetesverpleegkundige (DVK) en praktijk-

tes verpleegkundigen.

ondersteuners met het aandachtsgebied diabetes (POH-DM). EADV is in de afgelopen 25 jaar groot geworden en heeft veel ont-

EADV kent een groot aantal samenwerkingsverbanden, zowel met

wikkelingen in positieve zin doorgemaakt.

organisaties die zich specifiek richten op de diabeteszorg zoals de

Bevorderen van kwaliteit De kwaliteit van de eerste- en tweedelijnszorg worden gewaarborgd met een eigen kwaliteitssysteem en met de officieel erkende

Nederlandse Diabetes Federatie en de Diabetesvereniging Nederland als met organisaties die zich meer algemeen richten op verpleging en verzorging zoals NU’91.

EADV titel. De leden worden op de hoogte gehouden van nieuwe

Verdeling in regio’s

kennis en de laatste trends en ontwikkelingen. EADV doet er alles

Door de enorme groei van het aantal leden kent de EADV nu vijf

aan om de leden te informeren, te scholen, kennis te borgen, et ce-

regio’s. Elke regio heeft een regiobestuur bestaande uit diabetes-

tera. Mogelijk daarom zijn bijna alle diabetesverpleegkundigen

zorgverleners. Op deze manier beschikt de EADV over een uitste-

in Nederland lid van de EADV!

kend platform voor uitwisseling en bundeling van meningen, die

Naast bijna 1.200 leden kent de EADV ook ruim 600 relatieleden.

voor de beroepsgroep van belang zijn. In de regio’s is inhoudelijke

Meer en meer melden zich beroepskrachten zonder verpleegkun-

voorbereiding van het beleid van de EADV mogelijk. De regio’s

dige achtergrond aan. Ook zij krijgen zo toegang tot de bijeenkom-

bieden het landelijk bestuur van de EADV handvatten om initiatie-

sten, evenementen en congressen en ontvangen vier maal per jaar

ven in een vroeg stadium op te pakken en om te zetten in ontwik-

het verenigingsorgaan EADV magazine.

kelingen en activiteiten.


Elk jaar worden diverse scholingen ter accreditatie aangeboden aan EADV. Daarnaast worden door de EADV zelf ook diverse scholingen georganiseerd om haar leden de mogelijkheid te bieden hun expertise op peil te houden en verder te ontwikkelen. Een voorbeeld daarvan zijn de regionale EADV scholingen die jaarlijks in het voor- en najaar georganiseerd worden in combinatie met EADV-regiobijeenkomsten. Hieraan is een vijfjaren scholingsplan voor de DVK en de POH-DM gekoppeld. Als leden gedurende vijf jaar alle regionale EADV scholingen volgen, dan wordt het aantal accreditatiepunten behaald dat nodig is voor herregistratie

EADV Award wordt toegekend aan een verpleegkundige die aantoonbaar innovatieve activiteiten heeft verricht die uniek zijn en in heel Nederland toepasbaar.

in het EADV kwaliteitsregister. Andere structurele scholingen zijn de EADV kennisdagen die aansluitend aan de Algemene Ledenvergadering worden georganiseerd.

Jubileumsymposium

Vaste onderdelen van het EADV symposium zijn de uitreiking van de EADV Award en de toewijzing van de EADV OnderzoeksGRANT. De EADV Award wordt toegekend aan een verpleegkun-

Ook het EADV symposium dat elke twee jaar wordt georganiseerd,

dige die aantoonbaar innovatieve activiteiten heeft verricht die

is uiteraard een veelzijdige en interessante bron van informatie

uniek zijn en in heel Nederland toepasbaar. Daarnaast dient het

voor diabeteszorgverleners. Dit jaar bestaat de EADV dus 25 jaar.

een duidelijke bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het vak

Ter ere hiervan zal op donderdag 17 maart 2011, in samenwerking

van diabetesverpleegkundige. De genomineerden voor dit jaar zijn:

met Health Investment, het EADV jubileumsymposium worden

Gillian Kreugel, verpleegkundig diabetesconsulent en onderzoe-

gehouden.

ker in het Universitair Medisch Centrum Groningen, Caroline Lubach, verpleegkundig diabetesconsulent Diabetescentrum van het VUMC Amsterdam, Jacqueline Putker, diabetesverpleegkundige in het Tergooiziekenhuis, locatie Hilversum.

Spil van de diabeteszorg

De EADV OnderzoeksGRANT is bedoeld voor een diabetesverpleegkundige of praktijkondersteuner die onderzoek (wil) verricht(en) met als doel het direct of indirect verbeteren van de

De arts richt zich met name op de medische aspecten van diabetes mellitus. De diabetesverpleegkundige en de praktijkondersteuner

verpleegkundige diabeteszorg in Nederland en daarmee de gezondheid van patiënten met (een risico op) diabetes mellitus. In 2009 werd de eerste EADV onderzoeksGRANT uitgereikt aan Hanneke Hortensius, diabetesverpleegkundige en onderzoeker

DM hebben naast een uitvoerende, vooral ook een signalerende taak en zijn het vaste aanspreekpunt voor de patiënt. Daarnaast is instructie en voorlichting - bijvoorbeeld over de leefstijl -

in het diabetes kenniscentrum van de Isala klinieken in Zwolle. Zij heeft deze prijs - een bedrag van € 5.000 - gebruikt voor haar promotieonderzoek naar zelfcontrole bij mensen met diabetes mellitus. Deze stimuleringsprijs zal vanaf dit jaar jaarlijks worden uitgereikt.

een belangrijk aspect van hun werk. Voor meer informatie over de EADV en het jubileumZij hebben tijdens het eigen spreekuur meer tijd voor de patiënt dan de (huis)arts en kunnen uitgebreider aandacht besteden aan de sociale en psychologische aspecten van diabetes.

symposium: www.eadv.nl NOOT: Titia Terburg is bestuurslid EADV en lid van de PR commissie EADV

De diabetesverpleegkundige en de praktijkondersteuner DM begeleidt diabetespatiënten volgens de richtlijnen van de EADV.


(Advertorial)

Zorgtotaal: hét platform voor zorgprofessionals Innoveren is van groot belang voor de kwaliteit van de zorg

Zorgtotaal is dé plek om je te laten voorlichten over de nieuwste ontwikkelingen in de zorg. De grootste Nederlandse vakbeurs voor zorgprofessionals vindt plaats van 16 tot en met 18 maart 2011 in Utrecht. De beurs biedt een compleet aanbod van producten, diensten en technieken voor de intramuraleen de thuiszorg.

Zorgtotaal 2011 is de beurs voor zorgprofessionals die werkzaam zijn in ziekenhuizen, verzorgingshuizen, verpleeghuizen of instellingen voor gehandicapten. De meest recente ontwikkelingen in de intramuraleen de thuiszorg komen uitgebreid aan bod. Je kunt meer te weten te komen over onder meer marktwerking, privacy van de patiënt, producten op het gebied van activerende (thuis)revalidatie en voeding. Om gemakkelijk je weg te vinden tussen de driehonderd exposanten, is de beurs onderverdeeld in een achttal segmenten: verpleging, revalidatie, voeding, veiligheid, facilitair, technologie, diensten en carrière. Zoals in voorgaande jaren vindt gelijktijdig met Zorgtotaal de bekende vakbeurs Zorg & ICT plaats; alles dus onder één dak.

Innovaties Op de beurs wordt veel aandacht gegeven aan innovaties voor de zorg. Evert-Jan Bos, projectmanager van VNU Exhibitions Europe:


‘De vakbeurs Zorgtotaal is dé plek om je te

uitgevoerd. Het gevolg van de onzekerheid

laten zien en uitleg geven over toepassing

laten voorlichten over de nieuwste produc-

is niet dat er meer fouten worden gemaakt,

in de praktijk.

ten en technieken voor de zorg. Innoveren

maar wel dat collega’s die minder onzeker

is van groot belang voor de kwaliteit van de

of meer ervaren zijn, worden belast met het

zorg. Op Zorgtotaal kunnen exposanten hun

overnemen van deze taken. Training, het liefst

Verenigingentheater en kookwedstrijd

‘state of the art’ voor het eerst tonen aan het

regelmatig, helpt bij het verminderen van

Op Zorgtotaal zullen ook verschillende pa-

grote publiek. Bij veel exposanten kun je

onzekerheid.

tiëntenverenigingen zich presenteren en

nieuwe producten zelf testen door te gaan

In het Skillslab krijg je praktische tips en

hun kennis over specifieke ziektebeelden

liggen, zitten óf te proeven.’

komen nieuwe technieken en producten

delen. Patiëntenverenigingen beschikken

Om innovaties binnen de branche extra te

aan bod. Verpleegkundigen en verzorgenden

vaak over een ongekende hoeveelheid infor-

stimuleren en te promoten zijn er de Inno-

kunnen een aantal handelingen onder des-

matie over specifieke ziektes. Zorgtotaal

vatie Awards. Tijdens de vakbeurs Zorgto-

kundige begeleiding oefenen, zowel op

biedt hen een platform om hun inzichten te

taal zullen 15 genomineerden - in de catego-

fantomen als virtueel. Op fantomen kan

delen met zorgprofessionals. In het Verenigin-

rieën Arbeidsbesparende technologie, Welbe-

worden geoefend met infuus prikken, kathe-

gentheater geven de verenigingen door-

vinden van de patiënt en Health 2.0 - zich

teriseren, bilprikken en de AED-trainer.

lopende workshops.

presenteren op het Innovatie Plein en zal de

Virtueel kan geoefend worden met fysieke

Daarnaast vindt er op Zorgtotaal dit jaar de

jury de winnaars van de Innovatie Awards

belasting, tiltechnieken en omgaan met

kookwedstrijd Het beste Menu van de Zorg

2011 bekend maken.

agressie.

plaats. Koks van Nederlandse zorginstellingen worden uitgedaagd om een gezonde,

Zorg & Carrière

Gaming en simulatie binnen de gezondheids-

creatieve ben overheerlijke maaltijd te

Het groeiende tekort aan kwalitatief perso-

zorg, speciaal op het gebied van revalidatie

serveren binnen een budget van vier euro.

neel binnen de zorgsector is een belangrijk

en fysiotherapie, krijgen aandacht op het

De menu’s van de finalisten worden beoor-

thema op de vakbeurs Zorgtotaal. Zowel

Gamingplein. Op een speciaal hiervoor inge-

deeld door de jury en het publiek.

voor zorgbestuurders met informatie over

richt paviljoen zullen verschillende aanbie-

De bekende kok Pierre Wind is presentator

beleid en management, als voor werknemer

ders van games en simulatie hun producten

en geeft de workshop De kers op de appel-

met inlichtingen over nieuwe kansen en

moes; de finishing touch voor convenience

mogelijkheden. Informatie over carrièremo-

producten.

gelijkheden zijn te vinden in het segment Zorg& Carrière. Bos: ‘Op de beurs staan diverse deelnemers die op zoek zijn naar enthousiaste nieuwe medewerkers of hierin kun-

G r a t i s Aanmelden Zorgtotaal 2011

nen bemiddelen. Laat je op de stands

Bezoekers kunnen met één entreebewijs zowel Zorgtotaal als Zorg & ICT bezoeken.

informeren over de mogelijkheden. Ook is

Meer informatie en gratis aanmelden: www.zorgtotaal.nl. Wie zich via de website

er een vacaturewand met daarop diverse

aanmeldt, ontvangt per post een toegangsbadge.

vacatures van deelnemers en bezoekers van

Een toegangsbewijs op de beursdag zelf kost € 25,-.

Zorgtotaal. Je kunt natuurlijk ook zelf je profiel op de vacaturewand hangen.’

Skillslab Verpleegkundigen en verzorgenden kunnen

Data:

woensdag 16 tot en met vrijdag 18 maart 2011

openingstijden: woensdag en donderdag van 10.00 tot 17.00 uur en vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur locatie:

Jaarbeurs Utrecht - Hal 9,10,11 en 12

op de beurs bij het Skillslab enkele voorbehouden risicovolle handelingen (vrh’s) oefenen. Dat is niet alleen leuk, maar vooral ook nodig. Uit onderzoek blijkt dat verpleegkundigen vaak onzeker zijn over hun bekwaamheid bij deze specifieke handelingen, omdat ze in de praktijk te weinig worden


Ina Brands

Gediplomeerd ‘groentje’ Het is zover, ik ben begonnen als verpleegkundige op de dia-

Nee meisje, ik ga eerst even mijn kussen en deken pakken en dan

lyseafdeling. Een nieuwe baan, een nieuwe uitdaging, een frisse

ga ik me wegen. Zo gaat dat hier!

start…. Eerst inwerken en dan de opleiding voor dialyseverpleegkundige.

Tsja, daar sta je dan….. Vervolgens vraag ik - tamelijk naief -

De eerste twee dagen zijn flink wennen. Van toch ervaren ver-

of ik nog iets voor haar kan doen.

pleegkundige die in d’r uppie een zaal vol patiënten aankan,

Nee hoor, dat hoeft helemaal niet. Ik mag dan op leeftijd zijn,

voel ik me ineens een groentje die van niks lijkt te weten.

maar ik kan heus nog wel wat zelf, krijg ik verontwaardigd als

Ik was even vergeten hoe het was om leerling te zijn. Maar kom

antwoord.

op, ik ben natuurlijk wel een gediplomeerd verpleegkundige, dus na twee dagen moet ik me over dat gevoel heen kunnen

Ik val stil. Een zelfstandige 78-jarige dame, die mij heel nauw-

zetten. Ook op deze afdeling kan ik gewoon de algemene din-

keurig vertelt hoe het allemaal in z’n werk gaat en wat ik niet

gen doen. En er valt natuurlijk vooral veel te leren.

goed doe. Aardig wat ervaring als verpleegkundige, gewend zelfstandig te werken, maar binnen enkele minuten word ik

De derde dag heb ik heel keurig, zoals een leerling dat behoort

gereduceerd tot een beginner.

te doen, m’n leerdoelen voor die dag vastgesteld. Een patiënt is een patiënt en iemand uit de wachtkamer halen, wegen en

Het is me duidelijk: voorlopig zullen de patiënten op deze

op een stoel zetten, kan ik toch ook.

nieuwe afdeling mij het nodige bijbrengen. Ik moet weer opnieuw beginnen; een nieuwe fase in mijn carrièrre als verpleeg-

Mevrouw Jansen?

kundige.

Ja kind, wat is er?

Ik verheug me nu al op dag vier en zal me laten leiden door de

U mag met mij meekomen. Mijn naam is Ina en ik ben hier nieuw.

patiënten. Kom maar op, help me opnieuw die goede, zelfbe-

Zo…. een student dus. Nou, je moet hier een boel leren hoor!

wuste zuster te zijn!

Dat weet ik mevrouw, maar dat wil ik ook graag. Mijn gevoel van zekerheid is toch ineens weer een stuk minder. Ik hobbel achter mevrouw Jansen aan en wil haar naar de weegschaal begeleiden.


Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van de verpleging en verzorging Hoofdredactie en eindredactie Yvonne Sturkenboom

Bladmanager Yvonne Sturkenboom Vormgeving / concept Crossings Communications - Utrecht Vormgeving en productie Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam Printmanagement MPR Services - De Meern [email protected] Advertentie-exploitatie NU’91, Utrecht T 030-2964144 [email protected]. Uitgever NU’91, Utrecht ISSN 0927 - 4774 De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten en menigen van NU’91. Nuttige telefoonnummers Hoofdkantoor NU’91 - Tel. 030 - 296 41 44 Districten District West Esther Tibbe, André Agterberg District Noord Richard Wisman District Zuid Peer Meesters, Mark Froklage p/a Postbus 6001 3503 PA Utrecht Tel. 030-2840430 Fax 030-2963904. District Oost Gorrit Smit, Bart ten Have Binnensingel 3 7411 PL Deventer Tel. 0570 - 64 01 05 Fax 0570 - 64 40 80 Telefonische spreekuren Serviceloket NU’91 Maandag t/m woensdag van 9.00 - 17.00 uur donderdag van 9.00 - 15.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of [email protected]. Graag lidmaatschapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken NU’91 online www.nu91.nl Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk, graag met reden te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in. U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU’91 ledenadministratie, Postbus 6001 3503 PA Utrecht

beperkt tot een bepaalde groep kwetsbare mensen ‘bij wie eigenlijk altijd al iets mis was’. Iedereen kan te maken

twijFel, dilemma’s, gedachten, gevoelens, onzekerheden, keuzes maken: iedereen heeFt ermee te maken. de inhoud hiervan is niet wezenlijk anders Bij psychiatrische patiënten dan Bij mensen die zogenaamd niet met psychische proBlematiek te maken heBBen. wat verschilt, is de mate waarin het ontwricht. die kan tot opname in een psychiatrische kliniek leiden. maar de Basis, de gedachten oF gevoelens kent iedereen.

krijgen met psychische problemen. Dat is het uitgangspunt van Floris

iedereen heeFt wel wat.

Bijlsma, verpleegkundig teamleider op een afdeling voor acute psychiatrie en auteur van Iedereen heeft wel wat, een verzameling columns en artikelen. Bijlsma wil het idee dat alleen bepaalde

Floris Bijlsma

- over mensen en psychiatrie

Redactieadres Bernadottelaan 11 Postbus 6001, 3503 PA Utrecht Tel. 030 - 296 41 44 Fax. 030 - 296 39 04 [email protected]

Psychiatrische problematiek blijft niet psychiatrische proBlematiek Behoort niet alleen toe aan een Bepaalde groep kwetsBare mensen, Bij wie toch altijd al iets niet pluis was. psychische proBlematiek is van iedereen, kan iedereen overkomen, kan voor kortere oF langere tijd verdwijnen en ineens weer de kop opsteken. soms totaal onverklaarBaar en slechts te ondergaan in hoop op Betere tijden en goede hulpverlening. soms goed te herleiden, zoals een kater na consumptie van teveel alcohol.

iedereen heeFt wel wat

Lize Schellevis Simone Schade Susan Konst Nicol Groot Zevert

Iedereen heeft wel wat Floris Bijlsma

Redactie Cees van Schilt Sinanda Benjamins Juliët Martinot Marga Verbrugge Ruth Heiligers

Stuur de bon, zonder postzegel, aan NU’91 / antwoordnummer 9331 / 3500 ZC Utrecht

Workshop 44-enw

Iedereen heeft wel wat

mensen te maken krijgen met psychische problematiek, ontzenuwen.

Columns en artikelen

Floris Bijlsma (1973) is als verpleegkundig teamleider werkzaam op een afdeling voor acute psychiatrie. Daarnaast is hij freelance journalist.

Over mensen en psychiatrie

Daarom heeft hij ervoor gekozen zijn bundel samen te stellen uit artikelen over psychiatrie en psychische problematiek én artikelen die in bredere zin over mensen gaan. Door deze verhalen

titel

Iedereen heeft wel wat over mensen en psychiatrie

afwisselend aan bod te laten komen, wil hij laten zien dat psychiatrische

auteur Floris Bijlsma

patiënten niet per se anders denken en

prijs € 10.00 (+ € 2.30 verzendkosten)

handelen dan mensen die ‘normaal’ functioneren. Het verschil zit niet in de

De bundel is o.v.v. naam en adresgegevens te

vraag óf iemand in zijn leven problemen

bestellen via [email protected]

ondervindt, maar in de mate waarin

Je krijgt een bevestigingsmail met het giro-

deze problemen een ontwrichtend

nummer. Na betaling wordt de bundel ver-

effect hebben.

stuurd.

Ik ben NU lid Wijzigingen in adres en / of werkgever? Geef ze bijtijds door! Vul hier je wijzigingen in en stuur de bon retour aan de ledenadministratie van NU’91, antwoordnummer 9331, 3500 ZC Utrecht naam lidnr.

oude postcode

nieuw adres postcode

woonplaats

tel.

bank / giro

Ik ben geen OR/MR lid meer per Ik ben per

OR/MR lid geworden. Mijn werkgever is

Bij verandering werkgever: naam instelling adres instelling postcode / plaats

ingangsdatum ZORGANNO NU Februari 2011 23

...zorgen dat jij fantastische prijzen wint! Kom naar de NU’91 stand tijdens de Zorgtotaal vakbeurs van 16 t/m 18 maart 2011 in de Jaarbeurs te Utrecht en vertel NU’91 hoe jij fit de dag door komt! Het leukste antwoord maakt kans op de volgende Philips producten:

De EnergyLight

De goLITE BLU energielamp

De wake-up Light

BEROEPSORGANISATIE VOOR DE VERPLEGING EN VERZORGING 24 ZORGANNO NU Februari 2011 werkt voor de zorg

www.nu91.nl

ZORGANNO. Zeg het met tranen. Je dienstbaar opstellen heeft zijn grenzen U houdt de folder op zijn kop Herkennen en erkennen van vakmanschap

Recommend Documents