11de VPM-congres Zeist 3 februari 2012 Een goede anamnese is het halve werk
Zorg bij gebitsslijtage voor een goede rapportage! Peter Wetselaar & Jac. van der Zaag Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam Afdeling Orale Functieleer, Sectie Orale Kinesiologie
Menu del dia
• Gebitsslijtage • Diagnostiek > anamnese > klinisch onderzoek • Preventie
Anamnese Twee vragen: 1.Drinkt u cola? 2.Knarst u?
Gebitsslijtage een multifactoriële conditie leidend tot het verlies van glazuur en dentine
Gebitsslijtage tandslijtage, abrasie, attritie, abfractie, erosie, tanderosie, abrasieve slijtage, attritieve slijtage, erosieve slijtage, demasticatie tooth wear, tooth surface loss, abrasion, attrition, abfraction, erosion, abrasive tooth wear, attritive tooth wear, erosive tooth wear, dental attrition, dental abrasion, dental erosion, tribology, tribochemical wear, two body abrasion, three body abrasion, fatigue wear, adhesive wear, corrosion
Gebitsslijtage gebitsslijtage mechanisch
chemisch
attritie
erosie
abrasie (abfractie)
intrinsiek
extrinsiek
Gebitsslijtage abfractie “ there is little evidence, apart from laboratory studies, to indicate that abfraction exist other than as a hypothetical component of cervical wear” Bartlett & Shah A critical review of non-carious (wear) lesions and the role of abfraction, erosion, and abrasion J Dent Res 2006; 85: 306-312
Gebitsslijtage Attritie mechanische gebitsslijtage als gevolg van functie en/of parafunctie Abrasie mechanische gebitsslijtage die het gevolg is van andere factoren dan functie en/of parafunctie Erosie chemische gebitsslijtage, die niet het gevolg is van caries Wetselaar, van der Zaag en Lobbezoo Gebitsslijtage, een voorstel voor een beoordelingssysteem Ned Tijdschr Tandheelkd 2011: 118: 324-8
attritie
attritie-functie mechanische gebitsslijtage als gevolg van functie en/of parafunctie
Dank aan Erik Bertens, Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde, Medisch Centrum Alkmaar
attritie-parafunctie mechanische gebitsslijtage als gevolg van functie en/of parafunctie
abrasie mechanische gebitsslijtage die het gevolg is van andere factoren dan functie en/of parafunctie
gebitsslijtage mechanisch attritie
abrasie
chemisch intrinsiek
extrinsiek
erosie Erosie chemische gebitsslijtage, die niet het gevolg is van caries
erosie intrinsieke erosie gastro oesofagale reflux vomeren herkauwen
extrinsieke erosie dieet levensstijl medicijnen
erosie intrinsiek
erosie extrinsiek
erosie extrinsiek
Gebitsslijtage mechanisch attritie
abrasie
chemisch intrinsiek
extrinsiek
Gebitsslijtage voor herkennen van slijtage en preventie van slijtage is een goede diagnostiek essentieel! > goede anamnese > goed klinisch onderzoek
Diagnostiek In kaart brengen gebitsslijtage: vragenlijsten > Gestructureerde anamnese (medische en tandheelkundige) > Klinisch onderzoek visuele inspectie gebitsmodellen digitale mondfoto’s röntgenopnamen …
Kwantificeren van gebitsslijtage: indirect (scanning elektronenmicroscopie) direct (gebitsslijtage index)
Medische anamnese Denk aan mechanische slijtage Aanval Bruxisme: Drugs (XTC) Antidepressiva (SSRI’s ) Roken, koffie, alcohol Slaap
Medische anamnese Denk aan chemische slijtage Aanval Intrinsieke erosie (maagzuur): Reflux (maagzuurremmers) Veelvuldig braken (boulimie, anorexia, alcohol) Medicatie (aspirine, vitamine C, asthma-inhalers)
Medische anamnese Denk aan mechanische slijtage Denk aan chemische slijtage Verdediging Oncologie Speeksel (Xerostomie, Sjögren)
Tandheelkundige anamnese Denk aan mechanische slijtage Parafuncties (klemmen, knarsen) Mondgewoontes (nagelbijten etc.) Mondhygiëneprocedures Leefstijl
Tandheelkundige anamnese Denk aan chemische slijtage Voedingsanamnese (voedingsdagboek, minimaal 7 dagen) Mondhygiëneprocedures Leefstijl
Diagnostiek Cariologie: DMF (Decayed–Missing–Filled) Parodontologie: DPSI (Dutch Periodontal Screening Index) Endodontologie: DETI (Dutch Endodontic Treatment Index) Gebitsslijtage: geen universeel toepasbare index beschikbaar Index veelal alleen door ontwerpers toegepast Index veelal beperkt tot één slijtage-subvorm
Diagnostiek Eisen te stellen aan het ideale systeem: 1. Bruikbaar voor alle slijtage-subvormen 2. Snel en gemakkelijk toepasbaar 3. Geschikt voor onderzoeksdoeleinden 4. Geschikt voor monitoren van slijtage Nodig: systeem bestaande uit modules — Gebitsslijtage-beoordelings-systeem (GBS)
Diagnostiek Gebitsslijtagebeoordelingssysteem (GBS) Wetselaar, van der Zaag en Lobbezoo In: Gebitsslijtage, een praktische handleiding voor preventie, diagnostiek en behandeling Hoofdstuk 9 Baat C de , Nieuw Amerongen A van , Lobbezoo F. Prelum uitgevers 2009 Wetselaar, van der Zaag en Lobbezoo Gebitsslijtage, een voorstel voor een beoordelingssysteem Ned Tijdschr Tandheelkd 2011: 118: 324-8
Gebitsslijtagebeoordelingssysteem Vier modules 1. 2. 3. 4.
Screeningsmodule Occlusale/incisale module Niet-occlusale/niet-incisale module Subvorm-herkenningsmodule a. Attritie b. Abrasie c. Erosie
Gebitsslijtagebeoordelingssysteem Screeningsmodule
0 = geen (zichtbare) slijtage 1 = zichtbare slijtage alleen in het glazuur 2 = blootliggend dentine en verlies van klinische kroonhoogte <1/3 3 = verlies van klinische kroonhoogte >1/3, maar <2/3 4 = verlies van klinische kroonhoogte > 2/3
Gebitsslijtagebeoordelingssysteem
Screeningsmodule
1 2
2 3
1 2
Gebitsslijtagebeoordelingssysteem Subvorm herkenningsmodule Gebaseerd op Gandara & Truelove (1999) Hoe meer tekenen van een bepaalde subvorm, des te waarschijnlijker dat deze subvorm deel uitmaakt van het totaalbeeld
Klinische tekenen van attritie Klinische tekenen van abrasie Klinische tekenen van erosie
klinische tekenen van attritie 1. glimmende facetten 2. glazuur en dentine slijten in dezelfde mate 3. bruxopositie proaal, rechts-lateraal en/of links-lateraal 4. impressies in wang, tong, en/of lip
klinische tekenen van abrasie 1. meestal aanwezig in de cervicale delen van de gebitselementen 2. laesies zijn eerder breed dan diep 3. meestal zijn premolaren en cuspidaten aangedaan
klinische tekenen van erosie 1. occlusale cupping, incisale grooving, cratering 2. slijtage op niet-occluderende oppervlakken 3. ‘hoogstaande’ restauraties Gandara & Truelove Diagnosis and management of dental erosion. J Contemp Dent Pract 1999;16-23. Wetselaar, van der Zaag en Lobbezoo Gebitsslijtage, een voorstel voor een beoordelingssysteem Ned Tijdschr Tandheelkd 2011: 118: 324-8
klinische tekenen van erosie 4. brede concaviteiten in glad glazuur 5. toegenomen incisale translucentie 6. schoon, mat uiterlijk van amalgaam restauraties
klinische tekenen van erosie 7. behoud van de glazuurrand ter hoogte van de sulcus gingivalis 8. geen plaque, aanslag of tandsteen 9. hypergevoeligheid
Gebitsslijtage - diagnostiek voorlopige diagnose (VD)
anamnese
klinisch onderzoek
werkdiagnose
Ja
bevestiging VD nee
aanvullende anamnese
aangepaste diagnose
Preventie van Gebitsslijtage er is altijd sprake van slijtage fysiologische slijtage preventie voortgang slijtage
Wanneer ingrijpen? 1. behandelbehoefte versus behandelnoodzaak 2. soorten behandelingen: a. counselen b. monitoren c. restauratieve behandeling
4 1
Wanneer ingrijpen? geen hulpvraag patiënt geen redenen behandelaar > counselen, monitoren geen hulpvraag patiënt behandelaar heeft redenen om behandeling te starten > counselen, monitoren, bewust maken duidelijke hulpvraag patiënt geen redenen bij behandelaar > counselen, monitoren, geruststellen duidelijke hulpvraag patiënt behandelaar heeft redenen om behandeling te starten > (restauratieve) behandeling
4 2
Wanneer ingrijpen? Primaire factoren • Slijtagegraad 1 = in glazuur • Aangedane vlakken (occlusaal, incisaal, palatinaal bovenfront) • Aantal elementen (gegeneraliseerd versus locaal) Secundaire factoren • Snelheid van het slijtageproces • Leeftijd van de patiënt • Etiologische factoren
extrinsiek erosie
Preventie van attritie
gebitsslijtage
intrinsiek
chemisch
Preventie van Gebitsslijtage
Preventie van abrasie
(abfractie)
abrasie
attritie
mechanisch
Preventie van erosie
Preventie van combinatie van subvormen
Preventie van Gebitsslijtage Preventie van attritie Functie
Parafunctie (bruxisme)
Preventie van Gebitsslijtage Preventie van abrasie Poetsmethode Soort tandenborstel Soort tandpasta: Reduction of Erosive Wear in situ by Stannous Fluoride-Containing Toothpaste Huysmans MC, Jager DH, Ruben JL, Unk DE, Klijn CP, Vieira AM. Caries Res. 2011; 45:518-23
Gewoontes
Preventie van Gebitsslijtage Preventie van erosie
Preventie van Gebitsslijtage Preventie van erosie
Preventie van Gebitsslijtage Preventie van combinaties van subvormen Drinken met een rietje Glas in één keer leegdrinken, niet nippen Na maaltijd of drank: niet binnen een uur poetsen
Cyclus
11de VPM-congres Zeist 3 februari 2012
Zorg bij gebitsslijtage voor een goede rapportage
Dank voor jullie aandacht !
