ZONNEPANELEN DAAR KOMT MEER BIJ KIJKEN DAN ALLEEN EEN OPGAANDE ZON
F E D E R AT I E V A N O N D E R L I N G E V E R Z E K E R I N G M A AT S C H A P P I J E N I N N E D E R L A N D
S PA R R E N H E U V E L 1 6 | 3 7 0 8 J E
ZEIST | POSTBUS 148 | 3700 AC
Z E I S T | 0 3 0 - 6 5 6 7 1 6 0 | I N F O @ F O V. N L
VOORWOORD
In de laatste decennia wordt er veel geïnvesteerd in duurzame energie. Steeds meer consumenten en bedrijven laten zonnepanelen installeren. Het lijkt eenvoudig. Een zonnepaneel op het dak of zelfs tegen de muur, stekker in een stopcontact en stroom produceren. Bij de aanschaf en installatie van zonnepanelen komen echter nogal wat zaken kijken. Zo zijn er bouwkundige aspecten die van belang zijn, voorschriften voor installatie en verzekeringstechnische vragen. In dit preventiebericht belichten we beknopt een aantal van deze aspecten. Hiermee hopen we u te ondersteunen bij de beoordeling van verzekeringsvragen van uw relaties. Ook kunt u deze brochure gebruiken om uw relaties te informeren. Vanzelfsprekend beoordeelt iedere verzekeraar zelf of zonnepanelen van relaties verzekerbaar zijn, en zo ja, hoe. U stelt wellicht aanvullende voorwaarden om de installatie te laten voldoen aan uw eigen acceptatierichtlijnen. Ook voor uw relatie die zonnepanelen wil plaatsen, is deze brochure niet toereikend. Voordat uw relatie zonnepanelen aanschaft en installeert, doet hij er verstandig aan deskundig advies in te winnen en de juistheid van het geadviseerde na te gaan. Elke situatie is immers anders. De inhoud van deze brochure hebben we ontleend aan verschillende bronnen. Diverse deskundigen van de Technische Commissie Schadepreventie van de FOV, waarin deskundigen namens verschillende verzekeraars zijn verenigd, en risicodeskundigen buiten onze commissie hebben de informatie geanalyseerd. Met deze publicatie pretenderen wij niet volledig te zijn. Hoewel wij de uiterste zorg hebben besteed aan de vervaardiging van deze brochure, aanvaarden wij geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten of schade die voortvloeit uit het (niet) treffen van maatregelen of het opvolgen van adviezen zoals in deze brochure vermeld. Wilt u na het lezen van deze brochure meer informatie over zonnepanelen of heeft u vragen? Dan adviseren wij u contact op te nemen met een erkend installatiebureau.
Technische Commissie Schadepreventie van de FOV, maart 2012
FEDERATIE VAN ONDERLINGE VERZEKERINGMAATSCHAPPIJEN (FOV) De Federatie van Onderlinge Verzekeringmaatschappijen (FOV) is het overkoepelende orgaan van onderlinge (coöperatieve) verzekeraars. Om schade te voorkomen, besteden de onderlinge verzekeraars van oudsher veel aandacht aan preventie.
ZONNEPANELEN
2
INHOUD
SOLAR-FEITEN .................................................................................................................................................................. 4 Hoe werkt een zonnepaneel? ....................................................................................................................................................... 4 Ontwikkelingen en trends1.............................................................................................................................................................. 4 Hoeveel elektriciteit levert een zonnepaneel op? .................................................................................................................... 5 Wat kost een PV-installatie?........................................................................................................................................................... 5
BOUWKUNDIGE VOORSCHRIFTEN ...............................................................................................6 Regels gemeente .............................................................................................................................................................................. 6 Ontwerp ............................................................................................................................................................................................... 6 Dakbelasting ....................................................................................................................................................................................... 6 Sneeuwbelasting............................................................................................................................................................................... 7 Ventilatie ............................................................................................................................................................................................... 7 Asbesthoudende dakplaten........................................................................................................................................................... 7
INSTALLATIE ..................................................................................................................................9 Maximale opbrengst......................................................................................................................................................................... 9 Installatievoorschriften ...................................................................................................................................................................... 9 Omvormen van spanning ............................................................................................................................................................... 9 Noodstroomaggregaten ................................................................................................................................................................10 PV-panelen als afval .......................................................................................................................................................................10 Werken met elektriciteit .................................................................................................................................................................10
VERZEKERINGSTECHNISCHE ASPECTEN ......................................................................................11 Wie is de eigenaar?........................................................................................................................................................................11 Opstalrecht6 ......................................................................................................................................................................................11 Verzekeren bij installaties van derden .......................................................................................................................................12 Te verzekeren waarde ....................................................................................................................................................................12 Schadeoorzaken .............................................................................................................................................................................12 Gespecialiseerde verzekeraars ...................................................................................................................................................13 Aandachtspunten bij verzekeren ................................................................................................................................................13
ZONNEPANELEN
3
SOLAR-FEITEN
De zon is een krachtige energiebron. Eén dag
van het paneel op. Door de boven- en onderkant op
zonneschijn levert maar liefst 4 tot 5 jaar voldoende
elkaar aan te sluiten, loopt de stroom over de draad.
energie voor de hele wereld. Op een heldere dag levert de zon gemiddeld 1 kWatt energie per
Eén enkele zonnecel heeft slechts de spanning van
vierkante meter op. De exacte opbrengst hangt af
een half volt. Het is daarom noodzakelijk meerdere
van klimatologische en plaatselijke omstandig-
cellen aan elkaar te koppelen.
heden, zoals smog, damp en schaduw. ONTWIKKELINGEN EN TRENDS1 HOE WERKT EEN ZONNEPANEEL?
De technische ontwikkelingen op het gebied van
Een zonnepaneel is een paneel dat zonne-energie
zonnepanelen gaan snel. Zo zijn er niet alleen meer
omzet in elektriciteit. Een zonnepaneel bestaat uit
glazen zonnepanelen, maar ook flexibele folies.
een verzameling zonnecellen, ook wel fotovoltaïsche
Hierin wordt een zogenaamde dunne film zonnecellen
cellen genoemd. Zonnepanelen worden ook aangeduid
gebruikt. Deze cellen zijn, zoals de naam al aangeeft,
als ‘PV-systeem’, een afkorting van het Engelse
significant dunner (100 tot 200 keer) dan de cellen
photovoltaic cell.
die zijn opgebouwd uit kristallen. De flexibele cellen hebben een zeer laag gewicht en zijn hierdoor een-
Zonnestroom
voudig toe te passen op diverse oppervlakken.
1. Zonnepanelen op het dak leveren stroom op
Vele varianten 2. Omvormer zet gelijkstroom om in bruikbare wisselstroom
3. Zonnestroom wordt gebruikt
Zonnepanelen zijn er tegenwoordig in vele varianten. Zo zijn er naast de traditionele glazen systemen en de flexibele systemen zonnepanelen met structuurglas, beloopbare systemen, bedrukte uitvoeringen
4. Zonnestroom die over is gaat via de meterkast het net in
en zelfisolerende panelen. Voor ieder wat wils dus. Bijzonder zijn ook semitransparante geïsoleerde dunne film panelen. Geïnstalleerd in een dak biedt dit type paneel het hele jaar door een blik op de
Zonnecellen van silicium
hemel.
De meeste zonnecellen zijn gemaakt van een laag silicium. Om van dit silicium een halfgeleider te
Integratie in bouwmaterialen
maken, wordt er aan de bovenkant een laagje fosfor
Er zijn ook veel mogelijkheden voor integratie van
toegevoegd en aan de onderkant een laag borium.
zonnecellen in bouwmaterialen, zoals dakplaten5
Het geheel wordt ter bescherming tussen twee
[www.kingspanpowerpanel.com] dakpannen en gevel-
glasplaten geplaatst.
systemen. Bij toepassing van dit soort mogelijkheden bespaart de eigenaar materiaalkosten. De
Stroom
meerprijs van de bouwmaterialen wordt in de loop
Zodra er zonlicht schijnt op een zonnepaneel, worden
van de jaren terugverdiend door de groene stroom
er onder invloed van deze straling elektronen ‘losge-
die de zonnepanelen leveren. De stroom kan direct
weekt’ uit de bovenkant van het paneel. Er ontstaat
worden gebruikt in het gebouw of wordt teruggeleverd
hierdoor een vrij elektron met een bijbehorend gat.
aan het openbare net. Ook een serre, veranda,
Vanwege de ongelijke ladingverdeling ontstaat er
wintertuin, carport of atrium kan ideaal met zonne-
een elektrisch veld op het grensvlak, waardoor de
panelen worden uitgerust. De zonnepanelen bieden
elektronen maar één kant op kunnen. Dit levert een
bescherming tegen de zon en leveren tegelijkertijd
spanningsverschil tussen de boven- en onderkant
duurzame stroom.
ZONNEPANELEN
4
Meer over de laatste ontwikkelingen op het gebied van zonnepanelen: www.allesoverzonnepanelen.nl HOEVEEL ELEKTRICITEIT LEVERT EEN ZONNEPANEEL OP? Het technisch rendement van moderne panelen ligt rond de 14%. Dit is het percentage van de energie in het zonlicht dat op het zonnepaneel valt dat wordt omgezet in elektriciteit. Het technisch rendement van de hiervoor bespoken dunne film zonnecellen is een stuk lager dan de ‘traditionele’ zonnecellen, namelijk zo’n 6%. Wattpiek Om te bepalen hoeveel elektriciteit een zonnepaneel oplevert, wordt er gekeken naar het aantal Wattpieken (Wp) van een zonnepaneel als de zon vol op het paneel schijnt. Als vuistregel geldt dat 1 m² zonnepaneel ongeveer 100 Wp heeft. 100 Wp levert in Nederland rond de 75 kWh aan elektriciteit op. Bereken het rendement van een PV-installatie: www.re.jrc.ec.europa.eu/pvgis/apps/pvest. php?lang=en&map=europe WAT KOST EEN PV-INSTALLATIE? Wat zijn globaal de kosten van een PV-systeem, inclusief installatie (aangesloten en in bedrijf opgeleverd)? Als vuistregel voor aanschafkosten geldt (situatie in 2011): UÊ "«ÊÃ>`ÜV
«>iiÊ`>i\ÊÊ
€ 2,50 excl.
btw per Wattpiek UÊ "«Ê«>iÊ}i`iÌiÊâ>`i`>i\Ê € 3,40 excl. btw per Wattpiek UÊ "«Ê«>ÌÌiÊ`>i\ÊÊ
Ê
€ 3,80 excl.
btw per Wattpiek Uiteraard zijn de bovenstaande bedragen indicatief. Er zijn veel factoren die meespelen, zoals de bereikbaarheid van de plek waar de PV-installatie geplaatst wordt, extra te maken voorzieningen, en eventuele benodigde constructieve aanpassingen van het pand waar de installatie op wordt geplaatst.
ZONNEPANELEN
05
BOUWKUNDIGE VOORSCHRIFTEN
Voordat iemand een PV-installatie aanschaft en
DAKBELASTING
laat installeren, is het belangrijk te kijken naar de
Bij plaatsing van een PV-systeem op een bestaand
bouwkundige aspecten van het pand waar de
gebouw dient er altijd naar de ‘dakbelasting’ te worden
installatie op wordt geplaatst. Het kan zijn dat er
gekeken. Door het installeren van een PV-installatie
eerst aanpassingen gedaan worden aan de
op een dak, wordt er immers extra gewicht op het
constructie van het pand om de last van een
dak gebracht.
PV-installatie goed te kunnen dragen. De Technische Commissie van de FOV heeft deze bouw-
Een bouwwerk is ontworpen en gebouwd om zijn
kundige aspecten onderzocht.
eigen gewicht te dragen vermeerderd met een belastingsopslag voor natuurverschijnselen als wind
REGELS GEMEENTE
en water en sneeuw. Extra dakbelasting door een PV-
Als iemand zonnepanelen op zijn woning of pand
systeem verkleint de veiligheidsmarges van het gebouw.
plaatst, past hij hiermee een bestaand bouwwerk aan. Voor de aanpassing van bestaande bouwwerken
Er zijn veel verschillende PV-systemen met ieder
heeft elke gemeente eigen regels. Het is dus belangrijk
hun eigen gewicht. Gemiddeld gebruikt een PV-
vóór de aanschaf of plaatsing van zonnepanelen te
systeem 2/3e van de ingebouwde veiligheidsmarge
informeren bij de betreffende gemeente wat de
van een dakconstructie. Om dit te compenseren
regels en eventuele benodigde vergunningen zijn.
moet de constructie dus worden aangepast. Berekening door constructeur Een constructeur kan berekenen of de bestaande constructie van een pand de extra dakbelasting door het PV-systeem aankan. Het ideale moment voor deze controle is vóórdat iemand een definitieve keuze maakt voor een bepaald PV-systeem. Een keuze voor een andere (lichtere) installatie zou bijvoorbeeld kunnen voorkomen dat er bouwkundige aanpassingen gedaan moeten worden. Eventuele extra bouwkundige kosten kunnen het beoogde rendement van een PV-installatie aanzienlijk verkleinen
ONTWERP
of zelfs doen verdwijnen. En dat zou zonde zijn.
Als duidelijk is wat de regels van de gemeente zijn, komt iemand in de ontwerpfase. Hierin wordt het
Bij zijn berekening houdt een constructeur ook reke-
pand waarop het PV-systeem wordt geplaatst con-
ning met het gewicht van water op het dak. Extra
structief geschikt gemaakt. Een architect en/of
belasting van een dak door een PV-installatie heeft
installateur kan hierover met uw relatie meedenken.
namelijk ook als gevolg dat de afwateringshelling
Samen kunnen vragen worden beantwoord als: Wat
van een dak verandert. Hierdoor kan er water op
is de positie van het dak en de dakhelling? Wat
een dak blijven staan. Een constructeur kan berekenen
wordt de dakbelasting? En, hoe kan uw relatie een
wat de gevolgen zijn van wateraccumulatie voor
optimaal rendement uit het PV-systeem halen? In
instortingsgevaar.
het ontwerp is het ook zaak rekening te houden met de bereikbaarheid van de zonnepanelen. De panelen
De verantwoordelijkheid voor een gebouw en de
moeten bereikbaar zijn voor onderhoud, maar
personen in dat gebouw, ligt te allen tijden bij de
onbereikbaar voor dieven.
gebouweigenaar.
ZONNEPANELEN
6
Dakbelasting bij prefab dakmodules
blijft er dus nog 28 cm over. Dit is niet voldoende. De
Gebruikt iemand prefab dakmodules waarbij de
constructie dient dus te worden aangepast. Voor elk
panelen zijn geïntegreerd in het dak? Dan speelt het
type gebouw gelden er voor de constructie speci-
onderwerp dakbelasting geen rol. Het pannen-
fieke veiligheidsregels. Deze zijn vastgelegd in het
gewicht wordt dan namelijk uitgewisseld voor het
Bouwbesluit.
gewicht van het PV-systeem. Prefab modules zijn over het algemeen uitgerust met kleinere PV-instal-
VENTILATIE
laties.
Ook ventilatie is een aandachtpunt bij het plaatsen
Een aandachtspunt bij dit type systemen is wel de
van PV-installaties. Worden zonnepanelen in een
condensvorming in de totale constructie. Een
hellend dak geplaatst? Dan is het raadzaam een
slechte vochtregulering kan ervoor zorgen dat de
luchtspouw open te houden die aan de boven- en
dakconstructie kan gaan rotten, met alle gevolgen
onderzijde in verbinding staat met de open lucht.
van dien.
Hierdoor ontstaat een natuurlijke ventilatie. Dit voorkomt dat de temperatuur van de panelen te hoog oploopt. De energieopbrengst neemt bij hogere temperatuur namelijk af. Luchtspouw dampdicht Het is belangrijk dat het dak onder de luchtspouw dampdicht is. Anders condenseert waterdamp vanuit de woning op de achterzijde van de panelen. De spouw kan dampdicht worden gemaakt door aan de warme zijde van de isolatie een dampremmende laag aan te brengen en aan de koude zijde een
SNEEUWBELASTING
waterwerende dampdoorlatende laag. Neem daar-
Naast water, is ook sneeuwbelasting een belangrijk
naast maatregelen om de spouw te beschermen
aandachtspunt. Dit wordt nogal eens onderschat,
tegen ongedierte, vogels en vervuiling. Hier zijn
aangezien er in Nederland over het algemeen niet
roosters voor.
vaak en niet veel sneeuw valt. Echter in de afgelopen jaren heeft sneeuwval nogal eens wat problemen
Niet 100% waterdicht
opgeleverd en zijn er hierdoor daken ingestort.
Houd er rekening mee dat een PV-systeem van zonnepanelen in kassenbouwprofielen niet 100%
Opslag voor sneeuw
waterdicht is. Doordat de panelen ‘s nachts kouder
Bij de berekening van de dakbelasting is het incal-
zijn dan de omgeving, treedt bovendien condens-
culeren van een opslag voor sneeuw dus belangrijk.
vorming op aan de achterzijde van de panelen. Zorg
Een opslag voor sneeuw is afgeleid van gegevens
er daarom voor dat het dak waterwerend en damp-
van het KNMI en berekend op maximaal 35 cm
doorlatend is.2
sneeuw op een dak. Volgens de statistieken komt dit één keer in de 50 jaar in Nederland voor.
ASBESTHOUDENDE DAKPLATEN Zijn er nog asbesthoudende platen verwerkt op het
Van een gemiddeld PV-systeem (aluminium hoofd-
dak waar de panelen op geplaatst gaan worden?
dragers + PV-paneel) op een zadeldak is het gewicht
Dan dient eerst het dak asbestvrij gesaneerd te
ongeveer vergelijkbaar met 7 cm sneeuw. Als we
worden. Alleen de zijde waar de panelen geplaatst
uitgaan van de standaard opslag van 35 cm, dan
worden saneren, volstaat niet. Het gehele object
ZONNEPANELEN
7
moet worden gesaneerd. Kostentechnisch is dit ook de beste keuze. Zie ook regelingen van de overheid voor versnelde afschrijving (MIA\Vamil): www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Leaflet%20 VervangingAsbestdaken%202012.pdf]3-regeling
ZONNEPANELEN
8
INSTALLATIE
Na beoordeling van bouwkundige aspecten en
PV-installaties moeten worden aangesloten op een
eventuele aanpassing van de constructie en na
eigen groep of groepenkast, aangelegd volgens NEN
de keuze voor het PV-systeem kan er geïnstalleerd
1010. Hiervoor geldt ook de opleveringskeuring. De
worden. Het spreekt voor zich dat dit het beste
aangesloten PV-installatie dient opgeleverd te worden
gedaan kan worden door deskundigen. Wat zijn
volgens NTA 8013.
globaal aspecten die bij installatie komen kijken? Elke situatie een passende oplossing MAXIMALE OPBRENGST
Natuurlijk is elke situatie anders, zijn er in elk voor-
Een zonnepaneel levert een maximale opbrengst op
schrift grijze gebieden, sluiten voorschriften niet op
als deze recht op het zuiden wordt geplaatst onder
elkaar aan of is er in sommige situaties geen voor-
een hoek van 36°. Bij een dakhelling van 20°-36° levert
schrift. De installateur beoordeelt dan zelf de situatie
een paneel nog altijd 80 tot 85% van het maximum
en zorgt voor een passende oplossing. Voor onder-
op. In dichter bebouwde gebieden kan een kleinere
steuning in technische kennisbehoefte kunnen
hellingshoek verstandig zijn om de kans te verkleinen
installateurs terugvallen op kennisinstituut voor de
dat de panelen in de schaduw komen te liggen.
installatiesector ISSO . In april 2012 is het ISSOhandboek Zonne-energie verschenen. Kennis uit de eerder gepubliceerde4 ISSO-publicaties 14, - 59 en - 78 www.isso.nl/producten/isso-winkel is geactu-
zomerzon
aliseerd en in het nieuwe handboek opgenomen.
winterzon 70° 45° 30° 0°
Om vervuiling op de zonnepanelen tegen te gaan, is het verstandig de hellingshoek minstens 20° te laten bedragen. Zonnepanelen met een kleinere helling worden namelijk te weinig schoongespoeld door A: B: C: D: E:
hemelwater en moeten dus regelmatig handmatig worden gereinigd.
Zonnepaneel/PV-module Omvormer Meterkast Kwh meter Netkoppeling
INSTALLATIEVOORSCHRIFTEN
OMVORMEN VAN SPANNING
Voor de installatie van PV-systemen op en bij gebouwen
Zonnecellen leveren een gelijkspanning (DC). Voor
vormen de door NEN gepubliceerde normen, waar-
een systeem dat aan een (openbaar) energienet is
onder de Nederlandse Technische Afspraak (NTA)
gekoppeld, zoals een huisinstallatie, moet dit worden
en de Nederlandse voornorm (NVN), een leidraad:
omgezet in wisselspanning (AC). Hiervoor is een
UÊ Ê£ä£äÊiÌÊ`iÀ`iiÊÇ°Ç£Ó®Ê
omvormer, ook wel inverter genoemd, noodzakelijk.
www.nen.nl/web/Normshop/Norm/NEN10102007C12008-nl.htm UÊ 6 ÊÇÓxä\ÓääÇÊ®ÊÜÜÜ°i°ÉÜiLÉ ÀÃ
«É Norm/NVN-72502007-nl.htm UÊ /Ênä£Î\ÓääÎÊ®ÊÜÜÜ°i°ÉÜiLÉ ÀÃ
«É Norm/NTA-80132003-nl.htm
ZONNEPANELEN
Een inverter kan op elke locatie in huis worden aangebracht, maar wordt over het algemeen geplaatst in de meterkast of in de directe nabijheid van de zonnepanelen. Bij een lange bekabeling bij gelijkspanning treedt namelijk energieverlies op.
9
Vanuit de inverter wordt er wisselspanning aan het
WERKEN MET ELEKTRICITEIT
net of aan de eigen installatie geleverd. Indien er geen
Vaak wordt de vraag gesteld: “Zijn PV-systemen
spanning op de inverter staat vanuit het openbare
veilig om mee te werken?” Het antwoord is: “Ja,
net, schakelt deze zichzelf uit. Dit gebeurt dus ook als
onder normale bedrijfsomstandigheden en als de
de hoofdschakelaar in de meterkast wordt omgezet.
veiligheidsvoorschriften worden opgevolgd zijn PVsystemen zeker veilig om mee te werken.” Maar,
Zonnepanelen kunnen zowel parallel als in serie zijn
zoals geldt voor alle installaties met elektrische
geschakeld. Om de spanning over een gehele scha-
spanning, dit is niet zonder risico. Daarom is het
keling gelijk te krijgen, zijn er één of meer inverters
raadzaam dat de installatie gebeurt door deskundige
nodig.
mensen.
Inverters en brand
Gelijkspanning en wisselspanning
Een inverter is het meest brandgevaarlijke onder-
Elk menselijk lichaam heeft een bepaalde weer-
deel van een PV-installatie. Daarom mogen inverters
stand. Deze weerstand in combinatie met gelijk- of
niet geplaatst worden in een opslagruimte, in stoffige
wisselspanning zorgt ervoor dat stroom door het
omgevingen, onder watervoerende installatiedelen
lichaam loopt. Deze stroom kan levensgevaarlijk
(zoals waterleidingen, CV-leidingen of condens-
zijn. Het is de stroom die het gevaar veroorzaakt,
waterafvoeren) of nabij brandbare materialen, gas-
niet de spanning. Wisselstroom is gevaarlijker dan
sen of dampen. De ruimtes waar inverters geplaatst
gelijkstroom, maar gelijkstroom is moeilijker los te
worden, moeten uitgerust zijn met rookmelders en
laten. De samentrekking van spieren treedt namelijk
moeten eenvoudig toegankelijk zijn.
in één richting op.
NOODSTROOMAGGREGATEN
Veilige wisselspanning
Steeds vaker plaatsen bedrijven noodstroomaggre-
Op basis van de gegevens van de IEC 60479-1
gaten. Bij spanningsuitval van het openbare net
komt de NEN 1010 (bepaling 8.410.101) tot een
wekken deze aggregaten de benodigde elektriciteit
veilige wisselspanning van maximaal 50V AC (50Hz.)
voor eigen gebruik op. In deze gevallen is het belangrijk voor een goede beveiliging te zorgen tus-
Veilige gelijkspanning
sen omvormers en het elektriciteitsnetwerk. Als een
Voor gelijkspanning komt de NEN 1010 (bepaling
aggregaat inschakelt om stroom op te wekken,
8.410.101) op een veilige spanning van maximaal
kunnen de omvormers en de zonnepanelen anders
120V.
ernstig beschadigd raken. Een goede beveiliging bestaat uit een relais. Dit relais verbreekt de verbinding met het openbare elektriciteitsnet als de netspanning wegvalt. PV-PANELEN ALS AFVAL Als PV-panelen van een pand verwijderd worden, kunnen deze als elektronica-afval aan de reinigingsdienst of bij het afvalinzamelingdepot in de betreffende gemeente afgegeven worden. Fabrikanten van panelen werken aan een volledig recyclingsysteem.
ZONNEPANELEN
10
VERZEKERINGS ASPECTEN
Ongetwijfeld zullen steeds meer relaties u vra-
Investeringsmaatschappij eigenaar
gen naar de mogelijkheden een PV-installatie te
Tegenwoordig zijn steeds vaker investeringsmaat-
verzekeren. Welke punten verdienen hierbij uw
schappijen eigenaar van van PV-systemen.
aandacht?
Vaak worden de systemen dan kort voor de afschrijvingstermijn in eigendom overgedragen aan de
WIE IS DE EIGENAAR?
eigenaar van het dak waarop de systemen ooit werden
Wie is de eigenaar van een PV-installatie en hoe is
geïnstalleerd.
de aansprakelijkheid van leverancier afgedekt? Dit zijn belangrijke juridische vragen. Energiebedrijf eigenaar Is het energiebedrijf eigenaar? Dan gebruikt deze het dak als productiemiddel. De geproduceerde stroom gaat rechtstreeks naar het elektriciteitsnet. Het energiebedrijf sluit daartoe een overeenkomst met de eigenaar/bewoner, waarin het recht van opstal op het dak van de woning is vastgelegd. Bij huurwoningen zal dit opgenomen moeten worden in de huurovereenkomst.
Bij overdracht van eigendom is het belangrijk de
Let in zo’n overeenkomst op:
technische staat van de PV-installatie goed te
UÊ iÊÃÊ`iÊLiÀiL>>À
i`ÊÛ>Ê`iÊÃÌ>>ÌiÊÛÀÊ
beschrijven in de overeenkomst. De toekomstige
onderhoud en onderzoek)? UÊ iÊÜÀ`ÌÊiÛiÌÕiiÊÃV
>`iÊ>>Ê`iÊÀiÃÌÊÛ>Ê`iÊ woning door de PV-installatie afgewikkeld?
eigenaar moet zich ervan bewust zijn dat er grote investeringen nodig kunnen zijn om de systemen op het dak weer renderend te maken.
UÊ iÊÜÀ`ÌÊÃV
>`iÊ>>Ê`iÊ*6ÃÌ>>ÌiÊâivÊ>v}iwikkeld? UÊ 7>ÌÊ âÊ `iÊ «ÀVi`ÕÀiÃÊ >ÃÊ
iÌÊ iiÀ}iLi`ÀvÊ `iÊ installatie zou willen weghalen? UÊ 7>ÌÊ âÊ `iÊ «ÀVi`ÕÀiÃÊ >ÃÊ
iÌÊ iiÀ}iLi`ÀvÊ `iÊ
OPSTALRECHT6 Inmiddels zijn er ook in Nederland gespecialiseerde bedrijven die daken huren voor de plaatsing van PVinstallaties.
installatie wil overdoen aan de eigenaar/bewoner? Opstalovereenkomst Bewoner eigenaar
Huurcontracten voor dakhuur worden afgesloten in
Een bewoner kan eigenaar zijn van een PV-systeem,
de vorm van opstalovereenkomsten. De opstal-
als de PV-installatie per woning is geïnstalleerd en
nemer (en stroomproducent) verkrijgt met het recht
de geproduceerde energie ten goede komt aan de
van opstal de toestemming van de eigenaar van het
bewoner. De eigenaar/bewoner zal dan met het
gebouw om een PV-installatie met toebehoren te
energiebedrijf een overeenkomst moeten sluiten
installeren, te exploiteren en te onderhouden. De
over het terugleveren van overtollige elektriciteit aan
eigenaar van het gebouw duldt de installatie en
het openbare energienet. In veel gevallen krijgt de
houdt deze vrij van schade en hinder. Hiertegenover
bewoner toestemming voor teruglevering van elek-
staat een financiële vergoeding voor de gebouw-
triciteit aan het energiebedrijf tegen kleinverbruiker-
eigenaar. De opstalnemer stelt zich aansprakelijk
starief. Bij teruglevering aan het net is de eigenaar
voor schade die door het opstalrecht ontstaat. De
BTW-plichtig.
PV-installatie (het PV-systeem) betreft niet alleen de zonnepanelen op het dak, maar ook de omvormer(s),
ZONNEPANELEN
11
bekabeling, draagstructuur, digitale kilowattuurme-
UÊ Ê`iÊÀi}iÊÜÀ`ÌÊ
iÌÊi}i`ÃLi>}ÊÛiÀâiiÀ`°Ê
ter en zekeringen. Het opstalrecht wordt dus ook
De gebouweigenaar moet dus goede afspraken
verkregen voor deze bijkomende onderdelen die
maken met de eigenaar van de installatie over de
deels in het pand worden gerealiseerd.
risico’s die de installatie loopt. De eigenaar zal de risico’s aan de installatie en eventuele gevolgschade
In een huurcontract kunnen erfdienstbaarheden
van de installatie aan derden dienen te verzekeren.
worden opgenomen die de rechten van de opstal-
UÊ iÊ i}i>>ÀÊ Û>Ê
iÌÊ }iLÕÜÊ â>Ê Ê }i`iÊ
gever en opstalnemer beperken of verruimen.
afspraken moeten maken met de eigenaar van de PV-installatie over schade aan het gebouw bij
In de opstalovereenkomst wordt natuurlijk alle rele-
montage en bij onderhoud. In de regel zal schade,
vante kadastrale informatie vermeld. Bij de akte
waarbij derden (de ondernemer/installateur) aan-
horen tekeningen waarop de begrenzingen en
sprakelijk worden gesteld, niet zijn verzekerd. Hier
specificaties van de installaties weergegeven worden.
zal veelal sprake zijn van een opzichtuitsluiting in zijn aansprakelijkheidspolis. UÊ iÊ }iLÕÜi}i>>ÀÊ â>Ê ÜiÊ Û>ÃÌÃÌiiÊ vÊ `iÊ dakconstructie voldoende sterk is voor deze extra belasting. UÊ iÊ i}i>>ÀÊ Û>Ê
iÌÊ }iLÕÜÊ â>Ê `iÊ ÛiÀâiiÀ>>ÀÊ van zijn gebouw en zijn aansprakelijkheidsverzekeraar op de hoogte dienen te stellen van de nieuwe situatie. En samen met zijn verzekeraar willen inschatten of de verzekeringen nog voldoen met de nieuwe activiteit op zijn gebouw.
Vestiging opstalrecht Meestal wordt het opstalrecht gevestigd wanneer
TE VERZEKEREN WAARDE
een huurder van een dak daarop een installatie
Hoe bepaalt u de te verzekeren waarde? Gemiddeld
plaatst. Zonder recht van opstal zou door natrek-
gaan zonnepanelen ongeveer 30 jaar mee. Over het
king de installatie (opstal)eigendom worden van de
algemeen garanderen fabrikanten dat de panelen
eigenaar van het onderliggende onroerend goed.
na 25 jaar nog steeds tenminste 80% van de oorspronkelijke opbrengst leveren. Fabrikanten geven
Een recht van opstal wordt door middel van een
doorgaans 5 jaar productgarantie.
notariële akte ingeschreven in het kadaster. Hiermee wordt de opstalnemer juridisch eigenaar van het
Houd rekening met de volgende afschrijvingstermijnen:
opstal. Degene die het recht van opstal heeft, heet
UÊ iÊ >vÃV
ÀÛ}ÌiÀÊ Û>Ê ÛÀiÀÃÊ ÃÊ £äÊ >>À°Ê
de opstaller. De eigenaar van het dak waarop een
Bij verlengde garantie geldt een afschrijvings-
opstalrecht is gevestigd wordt blote eigenaar
termijn van 20 jaar.
genoemd. In Nederland wordt het recht geregeld in Titel 8 van Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek.
UÊ iÊ >vÃV
ÀÛ}ÃÌiÀÊ Û>Ê
iÌÊ *6ÃÞÃÌiiÊ >ÃÊ geheel is 25 jaar.
VERZEKEREN BIJ INSTALLATIES VAN DERDEN
SCHADEOORZAKEN
Op dit moment zijn er weinig tot geen ervaringen
De belangrijkste risico’s die de eigenaar van een PV-
met het verzekeren van gebouwen waar installaties
installatie graag wil verzekeren zijn verzekerbaar,
van derden op zijn gemonteerd. Hierbij zijn wel de
zoals brand, bliksem en inductierisico en natuur-
volgende aandachtpunten te bedenken:
schade (o.a. schade door storm, hagel en sneeuw).
ZONNEPANELEN
12
Het is raadzaam per situatie te beoordelen of u het
AANDACHTSPUNTEN BIJ VERZEKEREN
risico op diefstal van panelen in de dekking kunt opnemen.
Verzekeringsovereenkomsten UÊ "`iÀÊÜiiÊÛiÀâiiÀ}ÊÜÀ`iÊ`iÊâi«>iiÊ
Brand
verzekerd? Onder de opstal- of de inboedelverze-
Brand waarbij PV-installaties zijn betrokken kunnen
kering?
in ‘huis, tuin & keukensituaties’ (<10.000V): zonder probleem veilig met water worden geblust, mits er een aantal regels voor het blussen van apparaten onder stroom worden gehanteerd. Zo dient voor
UÊ ÃÊ«ÊiiÊ}>Ã`i}Ê
iÌÊÀÃVÊÛ>ÊLÀiÕÊiiverzekerd? UÊ iÌÊ `iÊ Ü>>À`iÊ Û>Ê LiÃÌ>>`iÊ ÛiÀâiiÀ}iÊ worden aangepast?
onder spanning staande delen rekening gehouden
UÊ ÊiiÊ>«>ÀÌÊÛiÀâiiÀ`ÊLi`À>}ÊÛÀÊ
iÌÊ`ÕVÌi-
te worden met het overslagrisico door een minimale
risico op de polis: moet dit worden aangepast aan
afstand in acht te nemen. Brand op en nabij spanningvoerende delen moet nooit met poeder worden
de nieuwe situatie? UÊ ÃÊ `iÊ i}i>>ÀÊ vÊ `iÊ ÌiÃÌ}iÊ i}i>>ÀÊ >`iquaat verzekerd voor schade tijdens transport/
geblust.
montage en voor aansprakelijkheid? Eventueel gecombineerd met een productgarantie?
Bliksem De aanwezigheid van een PV-installatie vergroot het risico van directe inslag niet. Wel is er schade mogelijk door inductie die ontstaat bij een nabije bliksemontlading. Dit inductierisico is geringer als de installatie wordt voorzien van spanningafleiders. Sommige fabrikanten van omvormers hebben de omvormers voorzien van afleiders. Eventuele externe bliksembeveiliging dient te worden aangepast op de PVinstallatie. Onderzoek naar schadeoorzaken In 2004 is de kwaliteit van PV-systemen onderzocht. Hiervan is een rapport7 [www.ecn.nl/docs/library/
Benodigde documenten
report/2004/c04031.pdf] beschikbaar. Naast de
UÊ "«iÛiÀ}ÃLiÜÃÊ Û>Ê `iÊ ÃÌ>>ÌiÕÀÊ VvÀÊ
registratie van aantallen storingen in de inverters (blz. 14) werd ook onderzoek gedaan naar fouten in de opleveringscontroles (blz. 18, fig. 3.7 t/m 3.9), schadeoorzaken (blz. 20, tabel 3.3) en defecten (blz. 21, tabel 3.4)
NTA 8130. UÊ Ê>>ÃÕÌ}Ê«Ê
iÌÊiiÌÀVÌiÌÃiÌ\Ê«iÛiÀ}Ãbewijs conform NEN 1010. UÊ Ê «>>ÌÃ}Ê «Ê «>ÌÌiÊ `>iÊ iÊ «Ê ÃÌ>`>i\Ê goedkeurende verklaring van een constructeur. UÊ *À`ÕVÌ}>À>ÌiÛiÀ>À}]ÊLÊÛÀiÕÀÊiiÊÛiÀâi-
GESPECIALISEERDE VERZEKERAARS 8
Er zijn gespecialiseerde verzekeraars [www.solarif.nl] die PV-installaties tegen van buitenkomend onheil
kerde garantie. UÊ Ê }iÛ>Ê Û>Ê ÛiÀ
ÕÕÀÊ Û>Ê `>««iÀÛ>Ìi\Ê «iÊ van het gevestigde opstalrecht.
verzekeren (incl. diefstal zonder braak), een zoge-
UÊ VÕiÌÊ Û>Ê v>LÀ>ÌÊ V°µ°Ê iÛiÀ>ViÀÊ Û>Ê `iÊ
naamde all risks dekking (tot € 400.000). Hierbij is ook
omvormers waarin wordt omschreven of de
het productieverlies voor bepaalde termijn afgedekt.
omvormers wel of niet zijn voorzien van spanningafleiders voor bliksem.
ZONNEPANELEN
13
BRONNEN, NOTEN EN/OF REFERENTIES 1 www.allesoverzonnepanelen.nl/bipv/ 2 www.bouwtrefpunt.nl/kennisbank.htm 3 www.agentschapnl.nl/sites/default/files/bijlagen/Leaflet%20VervangingAsbestdaken%202012.pdf 4 www.isso.nl/producten/isso-winkel/ 5 www.kingspanpowerpanel.com/ 6 www.allesoverzonnepanelen.nl/rendement/dakhuur/ 7 www.ecn.nl/docs/library/report/2004/c04031.pdf 8 www.solarif.nl
ZONNEPANELEN
14
