ZONDER IDEALEN WORDT HET HEEL CYNISCH

01 2013 € 11,50

46 VOORZITTER DAGELIJKS BESTUUR: ERIC BOERMA (DIRKZWAGER)

83 DEALMAKERS: CARLOS PITA CAO EN LAURA DE JONG (AKD)

120 RIJDEN MET: ALLARD BEKIUS (NYSINGH)

JAARGANG 9

EUROPEES RECHT RELIGIE & RECHTSPRAAK

ATENC O V D A 0 5 P TO KANTOREN

HERSENSCAN ALS BEWIJSSTUK?

‘ZONDER IDEALEN WORDT HET HEEL CYNISCH’

10295474 10295474

HOOGLERAAR TARU SPRONKEN:

“ZO NODIG TOT AAN DE HOGE RAAD OM VOOR ONZE CLIËNTEN GELIJK TE HALEN.” J O Z U A VA N D E R B E E K

SPIGT LITIGATORS START CIVIELE CASSATIEPRAKTIJK

W W W.SPIGTLITIGATORS.COM

nr. 1 – 2013

18 Het idealisme van Taru Spronken Taru Spronken groeide op in Finland en Nederland, was jarenlang sociaal advocaat, werd hoogleraar en solliciteerde toen als rechter bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Ze werd het niet. Een gesprek over de benoemingsprocedure, strafrecht en het verdwijnen van idealen.

30

55

Hersenscan als bewijs?

Top 50 advocatuur

Steeds meer neurowetenschappers beweren dat niet wijzelf, maar onze breinprocessen de baas zijn over onze gedachten en handelingen. We zouden een willoos instrument zijn van onze autonome hersenprocessen. Zijn we daarom niet verantwoordelijk voor onze daden? Wat moeten juristen met deze discussie?

De crisis lijkt nog weinig vat te hebben op de grote advocatenkantoren. Het aantal advocaten bij de top 50 is in 2012 constant gebleven, blijkt uit het jaarlijkse overzicht van Mr. Toch was afgelopen jaar geen makkelijk jaar voor de advocatuur. En ook 2013 zal flink aanpakken worden, voorspellen de kantoren.

NIEUW

84 (Ver)stand van zaken... Europees recht De ontwikkelingen op Europeesrechtelijk gebied gaan hard. Sinds Herman van Harten in oktober 2009 de Gouden Stoofpeer won is er veel veranderd. In de rubriek (Ver)stand van zaken voortaan iedere maand aandacht voor een bepaald rechtsgebied. Van Harten bijt de spits af.

94

104

Kinderontvoeringsrecht

Religieuze rechtbanken

‘Schrijnend’ zijn de meeste kinderontvoeringszaken. De goede bedoelingen van de moeder strijden met het gezagsrecht van de vader. Advocaat Nynke Whiterod zet liever het civiele recht in dan het strafrecht, en past liever cross border mediation toe dan dat ze procedeert. “Internationale stellen zouden zelf ook betere afspraken kunnen maken.”

Verschillende religies houden er rechtbanken op na die naast de wereldse rechter opereren. Mr. sprak een rabbijn en een hulpbisschop over hun rechtbank en de zaken die daar worden behandeld − core business zijn huwelijksbeëindigingen. En hoe zit het met rechtspraak op basis van de sharia, kennen we die al in Nederland?

nr. 1 – 2013

3

One Firm Worldwide Recruits. Amsterdam • Atlanta • Beijing • Boston • Brussels • Chicago • Cleveland • Columbus • Dallas • Dubai Düsseldorf • Frankfurt • Hong Kong • Houston • Irvine • London • Los Angeles • Madrid • Mexico City Milan • Moscow • Munich • New York • Paris • Pittsburgh • San Diego • San Francisco • São Paulo Saudi Arabia • Shanghai • Silicon Valley • Singapore • Sydney • Taipei • Tokyo • Washington

2400 lawyers. 5 continents. www.jonesday.com

nr. 1 – 2013

Colofon Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. Mr. bereikt ruim 28.000 actieve juristen in Nederland. De uitgever wordt door een Raad van Advies geadviseerd over het te voeren beleid. Informatie over abonnementen zie onderaan dit colofon. Redactieadres Van Kleef Media Kennemerplein 13, 2011 MH Haarlem Tel. 023 – 576 21 87, fax 084 – 726 59 93, mail: [email protected] Redactie Michiel van Kleef (hoofdredacteur), mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur), mr. Annelieke Fenstra, Myrna van Lente Medewerkers mr. Lex van Almelo, mr. Inge van Beulen (JongeBaliepagina), mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand), mr. Alieke Bruins, Laura Burgers (Bijgewoond), mr. drs. Michel Knapen, mr. Peter Louwerse, drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), mr. drs. Miek Smilde, mr. Henriette van Wermeskerken Columnisten Harm Cammel, prof. mr. Rieme-Jan Tjittes Fotografie Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert Snoeijer Illustraties Josje van Koppen, Mirèn van Alphen Website www.mr-online.nl Webmeester Bart Pronk ([email protected]) Raad van Advies Baker & McKenzie: Chantal Rademaker de Ridder, Boekel De Nerée: Charlotte de Mos, Brunel Nederland: Arjan de Vries, Houthoff Buruma: Jaap Bosman, USG Juristen: Eelco Stuut, Voxius: Ruud Harinck Uitgeverij Kluwer Juridische Uitgevers Postbus 23, 7400 GA Deventer Tel. 0570-647621 Uitgever mr. Tom Schoute Media advies Maarten Schuttél Advertentiedeelname Capital Media Services B.V. Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen Tel. 024-360 77 10, [email protected] Vormgeving COLORSCAN BV, Voorhout - www.colorscan.nl Druk Senefelder Misset, Doetinchem Abonnementen en adreswijzigingen Abonnementsprijs € 110,00 per jaar. Losse nummers € 11,50, te bestellen via www.kluwershop.nl of 0570 – 67 34 49. Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten en BTW. Juristen die als zodanig werkzaam zijn ontvangen Mr. kosteloos. Bij wijziging tenaamstelling en/of adres verzoeken wij u de huidige en de gewijzigde gegevens op te sturen naar Kluwer Klantenservice, Postbus 23, 7400 GA Deventer. Tel. 0570 – 67 34 49, fax 0570 – 69 15 55, www.kluwer.nl/klantenservice Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvuldigd. ISSN 1388-3372 – Copyright Kluwer 2013

41

113

NIEUWS

77 Financieel

6 Met onder meer:

77 Sales

Politici en rechters hebben belang bij geruzie, strafadvocaten tegen uitzenden stem verdachte, herziening gerechtelijke kaart en weblogs

79 Dealmakers 92 Arrest van de maand

Weg met de advocaat! 103 Mr.-straat

Burgemeester van Sonsbeeckpark

COLUMN

113 Muraal

17 Rieme-Jan Tjittes

Het ApolloHouse van Allen & Overy

Criminele architectuur

SUBSIDIAIR RUBRIEKEN

118 Lezen

28 Locus

Het lekkende tankstation

Jan Peter van Schaik (Van Schaik Advocaten) over Kroongetuige

41 Ik en mijn cliënt

119 Nachtkastje

Yvonne Sørensen (SørensenWeijers& Ko) en Souad El Hamdaoui (Euromast)

Wat leest Jeroen van der Weide (UL)?

74 Buitenlandse zaken

122 Netwerken

Berichten vanuit China en België

Borrelen met de Jonge NJV

120 Rijden

Allard Bekius (Nysingh) in de Audi S6

Beter werk

45

Het vaste katern over jurist en arbeidsmarkt 46 Nieuws

Deterink naar Zuidas, derde Duitse vestiging Simmons & Simmons, LRT wordt Labré Advocaten, Pot Jonker Seunke wordt weer Pot Jonker, de arbeidsthermometer en natuurlijk personalia 53 Column Rob Ameerun 66 Sneller werken met SmartDox 68 Jonge-Baliepagina’s

Katern bedrijfsjuristen 71 Column Harm Cammel 72 Bedrijfsjuridisch nieuws

Nieuws en wisselcolumn van Hans Albers (Juniper Networks)

nr. 1 – 2013

5

Juridisch nieuws Politici en rechters hebben belang bij geruzie De rechtspraak en de politiek zijn in een gevecht verwikkeld geraakt en dat komt ze eigenlijk wel goed uit. De instituties omzeilen de discussie over hun precaire maatschappelijke positie door de pijlen op elkaar te richten. Ze ontlopen daarmee die ‘enge burger’ die het vertrouwen in de rechtspraak en politiek verloren heeft, aldus hoogleraar rechtssociologie Marc Hertogh. nlangs verscheen het rapport Scheidende machten. De relatiecrisis tussen politiek en rechtspraak. Hoogleraar rechtssociologie Marc Hertogh (Rijksuniversiteit Groningen) schreef het in opdracht van perscentrum Nieuwspoort, dat ieder jaar een deskundige een rapport laat schrijven over een actueel thema. Voor zijn onderzoek naar de relatie tussen politiek en rechtspraak richtte Hertogh zich in Den Haag met name op de vaste Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie. Hij woonde een aantal vergaderingen bij, bestudeerde alle commissieverslagen uit 2012 en sprak uitgebreid met een aantal Tweede Kamerleden. Om de mening van de rechtspraak te peilen ging hij met een groepje rechters op werkbezoek bij de Tweede Kamer, waarna deze rechters uitgebreid met elkaar spraken over hun visie op de politiek. Hertogh zegt dat zowel de politiek als de rechtspraak in een identiteitcrisis zit. “Ze merken dat hun maatschappelijke positie minder vanzelfsprekend is geworden. Burgers zijn kritisch en politici en rechters weten eigenlijk niet zo goed hoe ze daarmee moeten omgaan. Strenger optreden of juist niet? Meer in de media of juist niet? Ze worstelen met allerlei vragen waar ze het antwoord niet op weten en kiezen daarom voor de makkelijkste weg: ze richten de pijlen op elkaar.”

O

Dikke krokodillentranen

Volgens Hertogh is de bemoeienis van de machten met elkaar van alle tijden, maar is de toon van het debat de laatste jaren wel veel scherper geworden. Politici vinden dat de rechtspraak transparanter moet worden (bijvoorbeeld de benoemingsprocedure voor de Hoge Raad) en meer verantwoording moet afleggen aan de samenleving. Rechters vinden op hun beurt dat po-

Marc Hertogh (Rijksuniversiteit Groningen)

litici te veel meewaaien met de waan van de dag en hun kiezers te veel naar de mond praten. Ze ergeren zich gruwelijk aan de bemoeienis van politici en vinden dat zij zeer terughoudend moeten zijn met hun kritiek op de rechtspraak. “Maar die verwijten zijn vooral dikke krokodillentranen”, vertelt Hertogh. “Ze doen zo lelijk tegen elkaar om zichzelf beter te kunnen profileren. Als je langer met rechters en politici praat dan wordt de soep wat minder heet gegeten dan ze wordt opgediend. Ze hebben ook respect voor elkaars positie, omdat ze elkaar uiteindelijk hard nodig hebben.” Het debat gaat te weinig over waar het eigenlijk om zou moeten gaan, vindt Hertogh. “De rechtspraak en politiek voeren het debat alleen in termen van de trias politica. En dat komt ze heel goed uit. Op die manier hoeven ze het niet te hebben over hun eigen verzwakte maatschappelijke positie. De burger neemt de instituties lang niet meer zo serieus als twintig jaar geleden.” Hertogh concludeert dat er geen crisis is in Den Haag, maar met Den Haag. “Het gaat niet zo zeer om een relatiecrisis tussen politiek en rechtspraak onderling, maar veel meer om een crisis tussen de politiek en rechtspraak samen en de rest van de samenleving. Al ruziënd kruipen de instituties naar elkaar toe om de vervelende waarheid – dat hun posities ter discussie staan – niet onder ogen te hoeven zien. Maar al dat zwartepieten leidt niet tot meer vertrouwen van de burger. Integendeel.”

Herziening gerechtelijke kaart een feit ederland telt sinds 1 januari minder rechtbanken (tien) en gerechtshoven (vier). Dit als gevolg van de Wet herziening gerechtelijke kaart die 1 januari in werking trad. Maar per 1 april komt er ook weer een rechtbank bij: de Rechtbank Oost-Nederland wordt dan gesplitst in de Rechtbank Overijssel en de Rechtbank Gelderland. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de gerechtelijke kaart dezelfde indeling zou krijgen als de kaart van de politieregio’s (door

N

6

nr. 1 – 2013

de vorming van de nationale politie telt Nederland per 1 januari tien politieregio’s). Maar de Eerste Kamer vond dat de regio Oost-Nederland te groot zou worden voor één rechtbank en nam een motie aan die de regering opriep deze regio op te delen in twee rechtbanken. Die motie resulteerde in de Splitswet die in december werd aangenomen. Praktisch gezien was het niet mogelijk om al op 1 januari van start te gaan met de twee rechtbanken in dit gebied.

Het aantal zittingsplaatsen zal de komende jaren ook worden teruggebracht: naar 32. Dat betekent dat 24 locaties, waar nu kantonzaken worden behandeld, gaan sluiten. Hierbij gaat het vooral om locaties waar naar verhouding weinig zittingen worden gehouden. Er zijn geen gevolgen voor het aantal rechters of leden van het gerechtelijk personeel. Door de nieuwe indeling kunnen in de locaties die overblijven nagenoeg alle soorten zaken worden behandeld. Wanneer de locaties precies dichtgaan hangt af van praktische zaken als huurcontracten.

Juridisch nieuws Perfecte timing are ik niet zo’n onbevangen mens, en zou ik niet ten volle geloven in de volledige onkreukbaarheid van oud-staatsraad Rein Jan Hoekstra, dan zou ik hebben gedacht aan een opzetje. Het gaat hier weer eens om het toezicht op de advocatuur. Al tijden hangt een dreigement van staatssecretaris Fred Teeven boven de markt om een toezichtcollege aan te stellen dat door het ministerie wordt benoemd. Al net zo lang verzet de Nederlandse Orde van Advocaten zich hiertegen. En gezegd moet

W

worden: niet zonder elan. De vlucht naar voren wordt wel heel letterlijk genomen. Zo is inmiddels een eigen financieel toezicht (FTA) opgetuigd, een soort interne accountantsdienst, waarmee ettelijke tonnen zijn gemoeid. Een investering die, als de staatsecretaris zijn zin krijgt, weggegooid geld zal blijken, maar wie niet waagt etc. En natuurlijk is de benoeming van Hoekstra als ‘extern’ rapporteur een gouden greep. Een half jaar geleden kwam Hoekstra met een eerste en nogal knorrig tussen-

rapport. Essentie was dat van het interne toezicht nog niet veel deugde. Nu dan het tweede rapport, op 22 januari gepresenteerd. Precies twee werkdagen nadat de Orde een aantal toezichtsbevorderende maatregelen bekend maakte: proactief kantorenbezoek en aangescherpt dekentoezicht. Perfect timing zal een cynicus denken. Maar gelukkig ben ik niet zo. Enige vuiltje aan de lucht is de Tweede Kamer. Daar zitten nogal wat cynici die nog niet overtuigd zijn. Dus gaat

Hoekstra nog even door. Michiel van Kleef, hoofdredacteur @michielvankleef

Verandervermogen advocatuur erg beperkt door partnerstructuur e ernst en de snelheid van de marktontwikkelingen maken het noodzakelijk om daar als advocatenkantoor op voorbereid te zijn en snel en effectief te kunnen reageren op veranderingen. Veel kantoren stuiten daarbij op problemen zoals een trage en taaie besluitvorming als gevolg van de partnerstructuur. Dit blijkt uit een onderzoek van adviesbureau TWST naar de consequenties van het snel veranderende krachtenveld binnen de advocatuur en de bestendigheid van de huidige business- en verdienmodellen. De onderzoekers, Dictus Nicolai, Robert Oskam en Stefan Quak, hielden hiertoe interviews met bestuurders, managing partners en kantoordirecteuren van zestien zowel regionale, nationale als internationale advocatenkantoren uit de top 50 in Nederland. Maar liefst 80 procent van de deelnemende kantoren geeft aan dat het huidige businessmodel sterk onder druk is komen te staan. “Innovatie staat in de advocatuur hoog op de agenda”, vertelt Oskam. “Kantoren zijn vooral bezig met elementen als marktgerichtheid, klant-

D

relaties en de waardepropositie. Ze scherpen het huidige businessmodel aan, maar vragen zich daarbij onvoldoende af of dat model toekomstbestendig is. Het ontbreekt nog wel eens aan een heldere (toekomst)visie, de stip op de horizon. Vragen als ‘wat voor kantoor willen we zijn?’ en ‘waar willen we naartoe?’ zijn essentieel, maar die stellen ze zichzelf te weinig. Kantoren denken te weinig holistisch. Op tactisch niveau zijn kantoren aan het aanscherpen en vernieuwen, maar op strategisch niveau gebeurt er nog te weinig innovatiefs.” Een belangrijke oorzaak daarvan is de partnerstructuur. Oskam: “De advocatuur is van nature een behoorlijk con-

servatieve branche. Daarbij zijn partners vaak eigenzinnige en eigenwijze professionals. Op zich is daar niets mis mee, maar voor de besluitvorming voor en aansturing van een organisatie werkt dat vertragend. Het verandervermogen van de advocatuur is daardoor laag, terwijl de markt de laatste jaren juist heel dynamisch is geworden. Om het besluitvormingsproces te versnellen zouden kantoren wellicht meer mensen van buiten moeten aantrekken om van een kantoor een bedrijf te maken. Een aantal kantoren heeft daar de eerste stappen in gezet.” Uit het onderzoek blijkt verder dat veel kantoren een mix van verschillende businessmodellen hanteren. Maar dat is volgens collega-onderzoeker Nicolai uit den boze. “Wil je op termijn ook succesvol blijven, dan moet je een expliciete keuze maken voor één model en dat consistent implementeren. Dan houd je een goede aansluiting op de markt en kun je gerichter reageren op veranderingen. Doe je dat niet dan dreigt voor een aantal kantoren dat ze stuck in the middle raken.”

nr. 1 – 2013

7

Juridisch nieuws NFI-bijeenkomst deskundigenonderzoek ls gevolg van wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen speelt het deskundigenonderzoek een steeds belangrijker rol in de rechtspleging. De Wet Deskundige in Strafzaken heeft de verdediging een verruiming gebracht in de mogelijkheden om al voor de terechtzitting deskundigenonderzoek te laten uitvoeren. Strafrechtadvocaten hebben meer mogelijkheden gekregen om (contra-) expertise aan te vragen. Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) organiseert hierover een informatiebijeenkomst speciaal voor strafrechtadvocaten op 26 februari. Vragen die aan de orde zullen komen zijn onder

A

meer: wanneer kan een deskundigenonderzoek worden aangevraagd bij het NFI? Hoe gaat dit in zijn werk en wie betaalt het? En moeten de resultaten van het onderzoek worden gedeeld met de magistratuur? Meriam Embregts, afdelingshoofd Juridische Zaken bij het NFI, geeft praktische en juridische informatie over het aanvragen van een deskundigenonderzoek. Daarnaast geven twee forensisch deskundigen van het NFI een kijkje in de keuken van het forensisch onderzoek. Aan deze bijeenkomst zijn geen kosten verbonden.

Voor meer informatie: academy.forensischinstituut.nl.

NVSA start eigen opleidingsinstituut et bestuur van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA) vindt dat de leden het gros van de verplichte jaarlijkse opleidingspunten op een kwalitatief hoog en praktisch toepasbaar niveau tegen kostprijs moeten kunnen behalen. Daarom is het NVSA Opleidingsinstituut opgericht. Op de website zegt het bestuur dat het daarnaast een goed idee lijkt “om het onderwijs in een vorm te gieten waar-

H

mee de cohesie binnen de vereniging en de informele kennisoverdracht gestimuleerd worden”. Daarom heeft de NVSA besloten om voortaan ieder kwartaal toonaangevende docenten uit te nodigen een cursus te geven over actualiteiten in wetgeving en rechtspraak. Halverwege de cursus wordt een lopend diner geserveerd en na afloop een borrel. Inmiddels zijn onder meer Stijn Franken, Matthias Borgers, Petra van Kampen, Lian Mannheims en Jan Boksem bereid gevonden een avond te verzorgen. De aftrap zal plaatsvinden op 11 februari. Voor meer informatie: www.nvsa.nl.

‘Bezuinigingen die de kwaliteit van de Rechtspraak aantasten onaanvaardbaar’ ezuinigingen die de kwaliteit van de rechtspraak aantasten zijn onaanvaardbaar. Dit stelde Erik van den Emster, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, begin januari in zijn nieuwjaarsspeech: “De Raad zal zich tot het uiterste verzetten tegen bezuinigingen die de kwaliteit van de Rechtspraak aantasten. Daarover valt met ons niet te onderhandelen. Daarover wordt niet geschikt.” De Raad voor de rechtspraak voert op het moment onderhandelingen met het ministerie van Veiligheid en Justitie over het financieringssysteem.”In deze economisch moeilijke tijd beseffen wij heel goed dat de marges

B

8

nr. 1 – 2013

smal zijn”, aldus Van den Emster. “Daarom stellen we juist nu alles in het werk tegen zo min mogelijk kosten rechtspraak van hoge kwaliteit te blijven leveren. Bijvoorbeeld door het mogelijk te maken dat rechtszaken via internet kunnen worden aangespannen.” De kwaliteit van de Rechtspraak is ter discussie gesteld in een manifest dat eind vorig jaar is opgesteld door een groep raadsheren van het Hof Leeuwarden. Daarin wordt onder meer gesteld dat de productieafspraken met het ministerie de kwaliteit van het rechtspreken in gevaar brengt. Van den Emster deelt de zorg dat een krappe financiering een risico is voor de kwaliteit, maar roept tegelijk op de discussie te voeren op basis van feiten en eigen verantwoordelijkheid.

Winnaar Gouden Zandloper: snelste groeier 2008 – 2012

Link up. Vind je het een spannende uitdaging om hechte relaties op te bouwen met gerenommeerde, internationale cliënten? Wil je de grenzen van je praktijkgebied verleggen naar een breed spectrum van sectoren? Heb je het talent, inzicht én de energie om de meest complexe transacties succesvol af te ronden? Link dan met Linklaters! Wij zijn een wereldwijd, toonaangevend kantoor met advocaten, notarissen en fiscalisten. We zijn altijd op zoek naar jong toptalent. Dus als jij carrière wilt maken in een open en toegankelijke omgeving, waarin pragmatisme en vernieuwend denken centraal staan, bekijk dan onze stagemogelijkheden en vacatures op www.linklatersgraduates.nl

Juridisch nieuws Strafadvocaten mordicus tegen uitzenden stem van verdachte NIEUWS VOOR JURISTEN

De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA) is er mordicus op tegen dat de media vanaf 1 maart de stem van de verdachte mogen uitzenden. Volgens de nieuwe Persrichtlijn van de Raad voor de rechtspraak mogen televisie- en radiojournalisten het gehele verhoor van verdachten tijdens rechtszaken opnemen en uitzenden, inclusief de stem van de verdachte. De NVSA was niet bij de totstandkoming van de richtlijn betrokken en eist dat de regel over het uitzenden van de stem van verdachten wordt teruggedraaid. oorzitter Bart Nooitgedagt van de NVSA zegt dat de verruiming schadelijk kan zijn voor de waarheidsvinding en een polarisatie kan ontketenen tussen rechters en advocaten. “We gaan hierover een brief aan de Raad voor de Rechtspraak schrijven”, zegt Nooitgedagt. “We moeten de huidige situatie handhaven: in beginsel niet, tenzij alle partijen met opname en uitzending instemmen.” Hij noemt het vreemd dat de advocatuur niet betrokken is bij het opstellen van de nieuwe richtlijn. De begeleidingscommissie voor het evaluatieonderzoek van de Persrichtlijn 2008 bestond uit vertegenwoordigers van de rechtspraak en de media. De strafrechtbalie meent dat het in beeld brengen van vrijwel de gehele rechtszaak een bedreiging kan zijn voor de waarheidsvinding. “Het risico bestaat dat verdachten minder vrijuit spreken en zich eerder op hun zwijgrecht beroepen als ze weten dat hun stemgeluid wordt uitgezonden”, voorspelt Nooitgedagt. “Verdachten zullen daarvoor terugschrikken in de wetenschap dat hun verhaal de ether in wordt geslingerd en vervolgens tot het einde der tijden op internet is terug te vinden.” Ook vanuit het privacybelang van de verdachte is het ongewenst om diens stem uit te zenden, vindt Nooitgedagt. Hij voorziet een risico op polarisatie tussen de rechter en de verdediging. “Een besluit om uitzending toe te staan kan tot gevolg hebben dat de verdachte zich gaat beroepen op zijn zwijgrecht. De verdediging kan dan een wrakingsverzoek indienen, omdat de rechter de openbaarheid laat prevaleren boven

V

nu ook als iPhone app!

10

nr. 1 – 2013

de waarheidsvinding”, meent de strafpleiter. “Het is contraproductief om daarover op de zitting in discussie te gaan. Daarom moet die regel van tafel.” Koudwatervrees

In een reactie zegt persrechter Dirk Vergunst dat er nog gesprekken komen met alle betrokkenen, dus ook met de advocatuur. “Dan gaan we uitleggen wat we hebben gedaan en waarom”, licht Vergunst toe. De Raad voor de rechtspraak wilde de richtlijn aanvankelijk op 1 maart bekend maken. Dan was er voldoende tijd geweest om de advocaten te raadplegen. Toen de GPD vorig jaar het nieuws over de nieuwe richtlijn bracht, kon de Raad voor de rechtspraak de informatie niet meer voor zich houden. “Een ongelukkige samenloop van omstandigheden”, meent Vergunst, die woordvoerder is van de Nederlandse persrechters. Vergunst heeft begrip voor de irritatie van de advocaten, maar de nieuwe regels worden per 1 maart wel van kracht. Binnen een jaar komt er een evaluatie. “De burger krijgt straks een beter beeld van de werkwijze van de rechter”, zegt Vergunst in een toelichting op de richtlijn. “De televisie mag nu de professionele procespartijen al in beeld brengen. Maar het eigenlijke werk van de rechter is zijn interactie met de verdachte of andere procespartijen, en dat krijgen we buiten de rechtszaal niet te zien. Vanaf 1 maart 2013 kan dat wel worden getoond.” Vergunst noemt de angst dat verdachten vaker zullen zwijgen ‘koudwatervrees’. “Ook nu kan een verdachte al letterlijk worden geciteerd in de media. Het opnemen van de stem is uiteraard indringender, maar de rechter kan bepalen dat die stem uitsluitend vervormd mag worden uitgezonden”. En of het besluit van een rechter om camera’s toe te laten een wrakingsgrond is? “Als ik in de wrakingskamer zat, zou ik zeggen: niet de rechter, maar de openbaarheid van rechtspraak maakt inbreuk op de privacy.” (Peter Louwerse) In het volgende nummer van Mr. staat een achtergrondartikel over de nieuwe Persrichtlijn.

Bijgewoond

Als drukke jurist kunt u natuurlijk niet overal aanwezig zijn. Mr. brengt u daarom maandelijks verslag uit van de gemiste highlights. door Suzan Brugman & Laura Burgers

Human Rights Day 2012 Datum: 10 december 2012 Aantal aanwezigen: 88 Locatie: Kennedy Van der Laan Borrel: De totstandkoming van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens op 10 december 1948 is wat we vieren tijdens de ‘Human Rights Day’. Het is dan ook geen toeval dat juist op deze dag een bijeenkomst over de onafhankelijkheid van rechters, advocaten en officieren van justitie plaatsvond. Hun onafhankelijkheid is immers noodzakelijk voor het recht op een eerlijk proces, een van de grondrechten die staan verwoord in de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Aanleiding voor deze bijeenkomst was het bezoek van Gabriela Knaul, Speciaal Rapporteur voor de Verenigde Naties, aan Nederland. De Amsterdamse deken Germ Kemper hield een uiteenzetting over het huidige toezichtssysteem van de advocatuur. Maar op de vraag of Nederland meer waarborgen nodig heeft ter bescherming van de onafhankelijkheid van advocaten − nu er plannen zijn voor de invoering van een extern toezichtscollege − gaf hij niet echt een antwoord. Wel zei hij dat de dag van de invoering van het nieuwe toezichtsorgaan een sad day zou zijn voor de onafhankelijkheid van de

Nederlandse advocaat. Er werd uitgebreid gesproken over het werk van Judges for Judges en Lawyers for Lawyers door de voorzitters van beide stichtingen, respectievelijk Gerritjan van Oven en Phon van de Biesen. De stichtingen zetten zich in voor advocaten en rechters overal ter wereld opdat zij hun beroep onafhankelijk en in vrijheid kunnen uitoefenen. Er werden talloze voorbeelden gegeven van onderdrukte rechters en advocaten over de hele wereld waaraan door de stichtingen hulp is geboden. Knaul nam tijdens deze bijeenkomst ook zelf de gelegenheid iets te vertellen over haar werk als Speciaal Rapporteur. Zij vertelde over de verschillende soorten klachten die zij ontvangt, die uiteenlopen van het geen toegang hebben tot een rechter tot de schending van het recht op een eerlijk proces. Na afloop ontstond een interessante discussie over het uitbreiden van het mandaat van de Speciaal Rapporteur van de onafhankelijkheid van advocaten en rechters naar officiers van justitie – waar de rechters en advocaten duidelijk nog wat sceptisch tegenover stonden. (SB)

De veellagigheid van de internationale rechtsorde (Staatsrechtconferentie 2012) Datum: 14 december 2012 Aantal aanwezigen: 130 Locatie: Universiteit Leiden Borrel:

Is het gedachtengoed van Montesquieu toe aan verandering in het licht van de veellagigheid van de internationale rechtsorde? Dit was de centrale vraag tijdens de jaarlijkse Staatsrechtconferentie die half december plaatsvond op de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden. Doel van de conferentie was inzicht te geven in de positie van de Nederlandse staatsmachten binnen de gelaagde internationale rechtsorde. Een interessante bijdrage kwam van prof. dr. Armin von Bogdandy van het Max Planck Institute for Comparitive Public Law and International Law. Hij gaf een uiteenzetting over hoe hij denkt dat de nationale rechtsorde dient te worden aangepast aan de ontwikkelingen in Europa. Volgens hem begint het allemaal met elkaar te leren kennen. Daarom moet er rechtsvergelijkend worden gekeken naar het staatsrecht en de historie daarvan van alle verschillende staten om zo tot een inventarisatie te komen van gemeenschappelijke basisbeginselen. Prof. mr. Egbert Myjer (oud-rechter bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens) sprak over de gelaagdheid die op dit moment al bestaat binnen de procedures van het Europese Hof. Hij gaf aan dat het in eerste instantie de taak van de nationale rechter is om uitvoering te geven aan het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, maar dat corrigerend kan worden opgetreden door het Europese Hof in het geval het recht niet goed wordt uitgelegd of toegepast. Tijdens het middagdeel vond een viertal workshops plaats over de verande-






 






nr. 1 – 2013

11

Bijgewoond rende rol van rechters, wetgever en het bestuur en de betekenis van de media voor de constitutionele verhoudingen. Al met al een dag die zorgde voor genoeg stof tot nadenken. (SB)

‘Morality and Responsibility of Rulers: European and Chinese origins of a rule of law for World order’ Datum: 20 en 21 december 2012 Aantal aanwezigen: 30 Locatie: Universiteit van Amsterdam Borrel: Chinezen. Ze wonen aan de andere kant van de wereld en hebben heel andere ideeën dan wij, van wanneer je Nieuwjaar moet vieren tot aan hoe de recht-

staat moet worden ingericht. Of toch niet? Janne Nijman, onderzoeker en hoofddocent aan de Universiteit van Amsterdam, schrijft samen met vijftien anderen een boek over de historische parallellen tussen de Chinese en de Europese invulling van de international rule of law, ofwel de rechtstaatidealen op internationaal niveau. Tijdens het seminar ‘Morality and Responsibility of Rulers: European and Chinese origins of a rule of law for World order’ presenteerden de westerse én Aziatische auteurs elkaar hun eerste ideeën. De parallellen zijn het duidelijkst zichtbaar wanneer Chinees gedachtegoed – bijvoorbeeld van denker Confucius – wordt vergeleken met westerse gedachten over natuurrecht, rechtvaardigheid en goed bestuur. Het Chinese woord voor ‘legitimiteit’ betekent letterlijk hemels mandaat, vertelde Chad Hansen, hoogleraar filosofie aan de universiteit van Hong Kong. Wang Zhong Jiang, hoogleraar in de Chinese filosofie in Beijing, lichtte toe: het hemels man-

daat staat boven alles, maar wordt tegelijkertijd bepaald door de wil van het volk. “Chinezen zijn in principe rebels”, stelde hij, want zodra een machthebber het hemels mandaat niet respecteert mag het volk zich tegen hem keren. Op microniveau werd er op het seminar zelf alles aan gedaan culturele verschillen géén aanleiding tot ongemakken te laten zijn. Zo werden bij de lunch zowel sandwiches als Aziatische lekkernijen geserveerd. Het leverde een prettige en beleefde sfeer op. Alleen op het eind van de twee dagen werd het even spannend, toen plotseling een heftig debat losbarstte over het verschil tussen het Chinese ‘hemelse mandaat’ en het westerse ‘goddelijke recht’. Vooral de westerse aanwezigen praatten door elkaar, zij het luid lachend. Het allerlaatste gedeelte van het seminar was alleen voor de auteurs zelf. Al filosoferend kwamen ze ongetwijfeld tot een prachtige synthese voor hun gezamenlijke boek. (LB)

(advertentie)

Whatever it takes! JMS Tex jurid tse r isch v e r t a a v ic e drs lbur J.M

Elk project tijdig geleverd Ervaren juridisch vertalers Alle talen Vaste, scherpe tarieven Persoonlijk contact

beëd

. St eur igd v erta ler

eau

Mgr . C. Ve e 113 rma 1 KJ nlaa Vo l e n 58 T 0 nda 299 m 3 518 F 0 51 299 -351 E i 751 nfo @jm W w stex ww t .n l .j m s text .n l

Op JMS Textservice kunt u et zich bij ons altijd vertrouwen. U weet te juridische vertaling verzekerd van een correcte ijdstip wordt geleverd. Altijd, die op het afgesproken tijdstip k, al sinds 1997. Hoe onze want afspraak is afspraak, unt u lezen op www.jmstext.nl. klanten dit waarderen kunt nformatie of onze tarieven zijn Voor spoedopdrachten, informatie we altijd bereikbaar. Bel 0299 351 851 en binnen een pe offerte. uur doen we u een scherpe

Uw deadline, onze zorg! 12

nr. 1 – 2013

Kijk op juridischebrochure.nl voor meer info

www.mr-online.nl

Meesters van de week

7 JANUARI Hoogleraar recht en informatisering Corien Prins begon 1 januari als decaan van de rechtenfaculteit van de Universiteit van Tilburg.

Voormalig algemeen deken van de Nederlandse Orde van Advocaten Willem Bekkers noemde de rechtenstudie ‘een van de simpelste studies’ en ‘flinterdun’. Wat vindt u daarvan? “Natuurlijk valt er nog wel een flinke slag te slaan. Maar de afgelopen jaren is er overal aan kwaliteitsverhoging gewerkt. Zo wordt bijvoorbeeld sterk ingezet op vaardighedentraining. In Tilburg hebben we veel slagen gemaakt met een verdere academisering van ons onderwijs, ook in de eerstejaarsvakken. En we starten aanstaande september met een geheel nieuwe bacheloropleiding – Global Law – met een zeer internationaal georiënteerd en inhoudelijk ambitieus programma. Ik daag Bekkers dus uit om bij ons maar weer eens enkele tentamens te komen afleggen.”

26 NOVEMBER Alex Geert Castermans (hoogleraar burgerlijk recht Universiteit Leiden) was dagvoorzitter van het symposium Civiele cassatie.

Advocaten uit het hele land mogen nu cassatieberoepen in civiele zaken doen, maar zij moeten wel voldoen aan extra vakbe-

Kent u ook een potentiële Mr. van de week? Mail ons! [email protected]

17 DECEMBER Jacobine van den Brink promoveerde aan de Universiteit Leiden op de uitvoering van Europese subsidieregelingen in Nederland.

Met wie zou u een gevangeniscel willen delen? “Met de rechters van het Hof van Justitie die betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van het zogenoemde ESF-arrest (HvJEG 13 maart 2008, C-383/06 t/m 385/06). Hoewel ik dit arrest in het kader van mijn promotieonderzoek meerdere keren heb bestudeerd, is een aantal overwegingen mij nog steeds niet duidelijk. Het lijkt me geweldig om aan de rechters zelf te kunnen vragen hoe het ESF-arrest moet worden gelezen.”

kwaamheidseisen. Waarom eigenlijk? “Wat mij betreft is het de erkenning dat procederen in cassatie een kunst is die niet elke advocaat in Den Haag en daarbuiten beheerst. Natuurlijk gaat het er ook om de schaarse middelen van de Hoge Raad nuttig aan te wenden. Prutzaken in cassatie-technisch opzicht horen niet thuis in de Kazernestraat.” Welke juridische site raadpleegt u vaak? “www.rechtspraak.nl. Ik hoop dat ze binnenkort ook steevast de bestreden uitspraak en de cassatiemiddelen opnemen; dan kunnen we zien hoe de Hoge Raad selecteert.”

10 DECEMBER Rob van Coolwijk (AKD) is de nieuwe voorzitter van de vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators (vFAS).

Wat is het hoogtepunt uit uw juridische carrière? “Ik vind het altijd weer bijzonder om na een aantal jaren van een cliënt te horen hoe het gaat en dan te horen welke bijdrage je hebt kunnen leveren aan een nieuwe start. Vaak hoor je dan pas echt welke toegevoegde waarde een goede begeleiding kan hebben. Dat zijn voor mij hoogtepunten.”

3 DECEMBER Nico Schrijver (hoogleraar internationaal recht Universiteit Leiden) lanceerde een webdossier over vrede en recht.

Wat is het dieptepunt uit uw juridische carrière? “Ik was bijzonder vereerd om in de jaren ’90 op Brown University (VS) acht minuten als commentator te mogen optreden bij een paper van Oscar Schachter, wiens werk mij altijd enorm geïnspireerd heeft. Vanaf de oprichting was hij een van de topjuristen in de juridische dienst van de Verenigde Naties en na zijn pensionering nog decennialang hoogleraar aan Columbia University New York. Ik had me er enorm op verheugd en me tot in de puntjes voorbereid. Juist toen ik het woord kreeg moest hij even ‘naar achteren’ en mijn interventie besloeg precies de tijd van zijn toiletgang….”

Een selectie van uitspraken die de Mrs. van de Week de afgelopen maand deden op de site van Mr. (www.mr-online.nl). Elke week beantwoordt een jurist die die week om de een of andere reden in het nieuws is een aantal vragen. Wie een wekelijks overzicht wil van alle Mrs. van de week kan zich abonneren op de Mr. e-mailnieuwsbrief via www.mr-online.nl

nr. 1 – 2013

13

 


 













 


 





Weblogs Door de apps je smartphone niet meer zien Op de website van Mr. werd afgelopen maand weer druk geblogd. Ook deze keer een greep uit de inhoud. Meer lezen? Kijk op www.mr-online.nl echter Dory Reiling schrijft over het belang van outputfinanciering voor de rechtspraak. Ze plaatst de bekostiging van de rechtspraak in internationaal vergelijkend perspectief. “Als aan de noodzakelijke voorwaarden is voldaan, doet outputfinanciering het meest recht aan de institutionele onafhankelijkheid van de rechtspraak. Iets beters is er niet.” Juridisch journalist Lex van Almelo blogt over boekhouder Rutgert Vlieck die in 1673 werd onthoofd op de Dam, nadat hij in 19 jaar een bedrag van − naar huidige maatstaven − 800 miljoen euro achterover had gedrukt bij de Amsterdamse Wisselbank. “Vlieck zou nu waarschijnlijk zo’n vier jaar cel hebben gekregen en géén Verklaring Omtrent Gedrag voor een nieuwe functie. De trend in Europa en elders is dat bedreigers van de veiligheid vaker worden uitgeschakeld met preventieve

R

maatregelen, schrijven criminologe Marijke Malsch (NSCR) en strafrechtjurist Marius Duker (VU) in Incapacitation. Denk aan beroepsverboden, chemische castratie van een zedendelinquent en elektronisch monitoren. Deze alternatieven zijn echter niet waterdicht en hebben hooguit op korte termijn effect. Het afschrikwekkend effect van celstraffen en de doodstraf is zeer beperkt, omdat de meeste misdrijven impulsief worden begaan. Maar een fraude 19 jaar volhouden, is natuurlijk niet impulsief.” “Hank Heijn, de weduwe van Gerrit Jan Heijn is niet de enige die een moordenaar vergeven heeft”, schrijft promotor duurzame rechtspleging Alexander de Savornin Lohman. geeft een aantal voorbeelden van nabestaanden van moord, die de moordenaar van een geliefde vergeven hebben. “Het zijn mensen die indruk maken. Zij hebben hun slachtofferschap in kracht getransformeerd. Sommigen werden wereldleiders. Maar ook

heel gewone mensen komen tot vergeving. Bij de Maori’s uit Nieuw Zeeland zit dit transformatieproces ‘ingebakken’ in hun culturele systeem van family conferencing, waarop het herstelrecht (restorative justice) is gebaseerd. In veel landen (waaronder België) is herstelrecht al lang in de strafwetgeving geïncorporeerd. Nederland loopt ver achter in deze ontwikkeling. Herstelrecht dient een serieuze plaats te krijgen in het Nederlandse strafrechtsysteem, en dan niet alleen voor ‘minor crimes’. Juist ook voor de zware gevallen is een herstelgerichte aanpak van belang.” Advocaat en coach Anne Neijzen ziet door de apps haar smartphone niet meer. Ze vraagt zich af of ze zich moet aanmelden bij de Advocatenapp waarmee cliënten advocaten kunnen vinden. Als al haar 5000 collega’s in Amsterdam de bijdrage van 95 euro betalen, zit de bedenker van deze app goed bij kas, maar kan zij zich niet voorstellen dat rechtzoekenden haar op eigen kracht zullen vinden. Daar begint ze dus maar niet aan. Wél promoot Neijzen de app van de Nederlandse Orde van Beroepscoaches (NOBCO). Gratis! Vind je coach per app, want ook coa-

ches gaan met hun tijd mee. Neijzens advies: “Vraag vervolgens een kennismakingsgesprek aan om te onderzoeken of er een echte KLIK is!” Een advocaat in de Cariben

blogt: “Aruba is ongeveer even groot als Texel, maar er wonen zeker tien keer zoveel mensen. Aruba heeft een eigen Centrale Bank en eigen valuta, de Arubaanse florijn. Ook heeft het een parlement, ministers en een minister-president. Zo klein als Aruba is, zo divers zijn de invloeden van buiten. De ligging tussen Noord- en ZuidAmerika en de historische band met Nederland zorgen voor een clash van rechtssystemen waarin ik – de local counsel – word opgewaardeerd van small town naar big league.” Juridisch ondernemer, pas op dat je jezelf online niet profileert alsof het een datingsite is. Tenminste, als je niet goedkoop wilt overkomen, of veroordeeld wilt zijn tot one-night stands. Dat is de strekking van Marijn Rooymans’ blogpost. Hij stelt dat LinkedIn er voor zelfstandige professionals juist niet in de eerste plaats is om jezelf te profileren, maar als makkelijk toegankelijke bron van cruciale marktinformatie.

(advertentie)

   
  
   
          

Opleidingen | Cursussen | Symposia | Incompany

www.paoleiden.nl      
         

nr. 1 – 2013

15

Our business is advocating yours Amsterdam • Brussel • Den Haag • Eindhoven Londen • New York • Rotterdam • Utrecht

T: +31 (0) 88 407 04 44 E: [email protected] W: www.hollandlaw.nl

Column

Criminele architectuur tenen weerspiegelen de ziel. La Pyramide Inversée

der zelf te zien of te communiceren. De bewaker in het

en de Grande Arche de la Défense in Parijs zijn

midden kan alle celbewoners zien. Het vermoeden dat

geen werken van een samenleving die het niet goed met

er bewaking is, is al voldoende om rust en orde te ver-

zichzelf getroffen heeft. Het Frankrijk van 1980 tot 1990

zekeren. Er vindt een machtsmaximalisering plaats.

door

beschouwde zich nog steeds als wereldmacht. Neder-

Gevangenen zullen niet ontsnappen, scholieren niet

Rieme-Jan

land, ach ja, valt in de categorie ‘petit pays, petit esprit’.

spieken, arbeiders niet kletsen, zieken zullen elkaar

Tjittes

Bij gebrek aan een koningshuis (tot 1810) en met han-

niet besmetten en psychiatrische patiënten steken el-

delaren die het geld liever aan hun eigen huis (vide de

kaar niet aan met hun gekkigheid. Het panopticon is

grachtengordel) en portret uitgaven dan aan openbare

een metafoor in alle tijden. Michel Foucault (Surveiller

werken, moeten wij het slechts doen met het Stadhuis

et punir: Naissance de la prison, 1975), gebruikt het

op de Dam en Paleis Het Loo als majeure werken. Ver-

panoptisme om de hedendaagse disciplinering duide-

geleken met openluchtmusea als de binnensteden van

lijk te maken, waarbij de macht van het normale cen-

Parijs en Londen nogal schamel, maar wel passend bij

traal staat en die via onopvallende technieken gehand-

onze volksaard van ‘doe maar normaal’.

haafd wordt, zoals de bel, het rooster, het in- en

Hoe de samenleving over het strafrecht en straffen

uitklokken en de dagindeling.

S

denkt, wordt ook weerspiegeld in baksteen, zo laat Ros Floor zien in zijn proefschrift Architectuur van het recht.

Morele besmetting

Nederlandse Justitiegebouwen 1870-1914, waarop hij op

Een koepelgevangenis, waar 51 meter je van je over-

12 december in Groningen promoveerde. De koepelge-

buurman scheidt, werd in de negentiende eeuw nuttig

vangenissen die in Arnhem, Breda en Haarlem in de

bevonden om tot inkeer te komen, ‘morele besmetting’

negentiende eeuw zijn gebouwd, zijn een spiegel hoe

door geklets te voorkomen en eenvoudig orde en tucht

de overheid toen aankeek tegen het doel van straf. De

te handhaven. De andere opvatting over het doel van jeugddetentie, waar heropvoeding centraal stond en bestraffing minder, leidde er direct toe dat er anders werd

Hoe een samenleving over strafrecht en straffen denkt wordt ook weerspiegeld in baksteen

gebouwd: in een gezellige, huiselijke chalet-stijl. Na de Tweede Wereldoorlog was er naast bestraffing aandacht voor resocialisatie. Hieraan was mede debet dat de verzetsmensen die in de oorlog gevangen hadden gezeten hun nare ervaringen inbrachten in hun nieuwe, hoge po-

koepelgevangenissen zijn gebouwd volgens het door de

sities binnen justitie en het gevangeniswezen. In recen-

Britse verlichtingsfilosoof Jeremy Bentham in 1791 be-

tere tijden is er alle ruimte voor sociale contacten in ge-

dachte principe van het panopticon (letterlijk: alziend).

zamenlijke werkplaatsen, sportzalen en ontspannings-

In het werk van Bentham speelt de controleerbaarheid

ruimten. De cellen zitten in vleugels waar de overbuur-

Prof. mr.

van personen een grote rol. Het panopticon maakt het

man maar een paar meter ver is.

Rieme-Jan

mogelijk groepen te controleren, te disciplineren, te

Wie wil weten welk strafklimaat in een land heerst, hoeft

Tjittes is

bewaken, te bestuderen, te vergelijken en te verbete-

alleen maar te kijken naar recente justitiegebouwen.

advocaat en

ren. Het panopticon gaat uit van individualisering: elke

partner

bewoner heeft een vaste plaats, ziet geen medebewo-

cassatie bij

ners en heeft geen contact met anderen. Het geïsoleerde individu is volledig zichtbaar. Hij wordt gezien zon-

BarentsKrans. Reageren? [email protected]

nr. 1 – 2013

17

Het idealisme

18

nr. 1 – 2013

Interview

van Taru Spronken

Taru Spronken groeide op in Finland en Nederland, was jarenlang sociaal advocaat, werd hoogleraar en solliciteerde toen als rechter bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Ze werd het niet. Een gesprek over de benoemingsprocedure, strafrecht en het verdwijnen van idealen. door Miek Smilde foto’s Chantal Ariëns

T

aru Spronken is een van die strafrechtadvocaten die nooit iets anders hebben willen worden. Als kind had ze al een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. Pesten op school vond ze vreselijk. “Ik had altijd de neiging het op te nemen voor de underdog. Ik ben zelf een keer beschuldigd dat ik iets had gestolen, terwijl dat absoluut niet waar was. Die boosheid! Onterecht worden beschuldigd is heel erg. Voor mij was er dus geen twijfel dat ik rechten ging studeren. Terwijl ik uit een familie van alleen maar kunstenaars kom.” Haar vader is beeldhouwer, moeder − een Finse − schilderde, haar broer en drie zussen zitten allemaal in de kunst. Aan de muur van haar werkkamer hangt werkt van hun hand. Taru is de oudste van het gezin. Ze groeide op in Limburg en Finland. Om en om, een half jaar in het ene en een half jaar in het andere land. Finland is ‘haar moederland’, ze leest en spreekt de taal. Nooit heeft ze zich er definitief willen vestigen. “Ik houd van de Finse zomers, maar niet van de winters. Bovendien zou ik daar niets met rechten kunnen.”

Pragmatisch Recht is taal, recht is cultuur. Wat zijn de verschillen tussen de Finse en de Nederlandse rechtscultuur? “De Finnen zijn heel pragmatisch. Er is natuurlijk wel criminaliteit, en alcoholisme is er een groot probleem, maar

het is minder dan hier. Daarnaast is er een groot verschil in procedures. In Finland is het heel gebruikelijk om zaken schriftelijk af te doen, ook in het strafrecht. Het huidige streven in Nederland om zo veel mogelijk via een strafbeschikking buiten de zitting om af te doen (ZSM) is daar al lange tijd heel gewoon.” Waarom is er in Finland minder criminaliteit? “Minder mensen die op een groter oppervlakte wonen. Ze zijn relaxter. Wij hebben altijd haast, zij niet. Er is meer lucht, meer adem. Ze zijn niet sloom, maar wel rustiger. Misschien dat ik daarom ook van Limburg houd. Het is hier ook wat minder haastig dan in de Randstad. Ik ben heel druk hoor, maar het gaat om de hectiek. Limburgers zijn wat ronder, wat overigens ook nadelen heeft. Zuiderlingen zijn minder direct, sommige dingen zeggen mensen niet hardop. Maar ze genieten wel meer van het leven.”

De verdachte als persoon U bent zelf inmiddels 25 jaar aan de universiteit verbonden. Wat heeft u zien veranderen? Schertsend: “Studenten zien er tegenwoordig veel netter uit dan ik. En ze zijn veel meer bezig met hun carrière. Ik studeerde rechten omdat ik het leuk vond. Tegenwoordig wordt vanaf de middelbare school al gesproken over het

nr. 1 – 2013

19

Je verdiepen in je klant is een kwestie van doen. MR. ROBERT VAN MUIJEN, HOOGST PERSOONLIJK BETROKKEN BIJ BRABANT WATER

Bij Holla Advocaten nemen we het graag persoonlijk. Dat betekent dat we betrokken zijn bij de zaken die we behandelen. Het houdt ook in dat we regelmatig contact hebben en ons écht in onze klanten verdiepen. We stellen het belang van onze cliënt altijd voorop en hebben oog voor de mens achter de zaak. We zijn een van de 25 grootste advocatenkantoren van Nederland, onze 80 advocaten bieden, naast professionele juridische bijstand, advies op maat vanuit onze vestigingen in Eindhoven, ’s-Hertogenbosch en Tilburg.

Op www.holla.nl stellen we ons graag persoonlijk aan u voor en vindt u meer informatie over onze aanpak.

INTERVIEW

opbouwen van een CV en wat je dan vooral wel en niet moet doen. Als je veertien of vijftien bent moet je al weten hoe de rest van je leven eruit gaan zien. Ik vind dat belachelijk. “Ik mis het idealisme. Toen ik begon, hadden we de overtuiging dat criminaliteit voor een groot deel voortkwam uit sociale omstandigheden. Nog steeds vind ik dat veel mensen die met het strafrecht in aanraking komen, gewoon minder

geschreven. Het ideaal dat wij hadden is mislukt, maar dat vind ik wel betreurenswaardig. De onderliggende problemen die criminaliteit veroorzaken worden onvoldoende aangepakt. Veel zware criminaliteit houdt bijvoorbeeld verband met de war on drugs, maar daar wordt niets aan gedaan. Over de hele linie is sprake van verharding. Het strafrecht is veel zakelijker geworden, ook processueel. Rechtswaarborgen zijn ondergeschikt gemaakt aan criminaliteitsbestrijding. Dat vind ik kwalijk.”

“RECHTSWAARBORGEN ZIJN ONDERGE-

Helpt straffen? “Nee. Het idee dat we sociaal-maatschappelijke problemen kunnen oplossen met het strafrecht is naïef. Criminaliteit hoort in zekere zin bij een samenleving, alleen de manier waarop we er mee omgaan verandert. Dat heeft te maken met het perspectief waarmee mensen kijken. In de jaren zestig en zeventig keek men naar criminelen als mensen zoals jij en ik die door omstandigheden in een bepaalde situatie waren terechtgekomen. Nu lijken mensen op zoek naar zondebokken. Zeker in tijden van economische crisis hebben mensen behoefte aan schuldigen.”

SCHIKT GEMAAKT AAN CRIMINALITEITSBESTRIJDING. DAT VIND IK KWALIJK”

kansen hebben gehad. Maar met die gedachte moet je tegenwoordig niet meer aankomen. De aandacht voor de verdachte als persoon is helemaal naar de achtergrond verdwenen. Net als het belang van resocialisatie. Dat vind ik heel erg.” Maar die hele resocialisatie-gedachte is toch gewoon mislukt? “Mensen hebben hun geloof in resocialisatie verloren. Al in de jaren tachtig gingen stemmen op dat het allemaal niets hielp en dat het vooral te duur was. De inrichting van het gevangeniswezen is daarvan de graadmeter; gedetineerden kregen steeds minder en moesten steeds meer ‘verdienen’. Dat betekent dat een groot deel van de gedetineerden is af-

Voor- en tegenstanders van strenger straffen putten beiden uit wetenschappelijk onderzoek om hun stellingen te onderbouwen. Heeft de wetenschap nog wel betekenis? “Ook dat ligt aan het perspectief waarmee je kijkt. Neem de ISD-maatregel (Inrichting Stelselmatige Daders; red.). Veelplegers die te vaak over de schreef gaan kunnen op basis van die maatregel twee jaar in een inrichting worden geplaatst. Er is inmiddels een studie uitgevoerd waaruit blijkt dat dit helpt. Ja, het helpt om mensen twee jaar uit de samenleving te halen, want op dat moment plegen zij geen strafbare feiten. Maar als we vervolgens niets met die mensen doen, helpt het dan ook op de langere termijn?”

Wie is Taru Spronken? Taru Spronken (1956) studeerde rechten in Utrecht en startte in 1979 een eigen advocatenkollektief (sic) in Maastricht. De cliëntèle van haar sociale praktijk bestond vooral uit krakers, jongerenadviescentra en emancipatoire vrouwengroepen als Het Paars Platform. Daarnaast behandelde Spronken veel klachtzaken voor gedetineerden. In 1987 werd ze gevraagd om op de juridische faculteit in Maastricht een advocatenpraktijk voor studenten op te zetten. Ze bleef aan de universiteit verbonden, promoveerde op het recht van de verdediging en werd in 2002 benoemd tot hoogleraar. In 2012 stelde Spronken zich kandidaat als rechter voor het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Spronken is getrouwd en heeft twee zoons die beiden jurist zijn.

Onderzoek lijkt zijn objectieve waarde te hebben verloren in een samenleving die wordt gestuurd door beelden en emoties. Hoe frustrerend is dat? “De wetenschap moet niet pretenderen de wijsheid in pacht te hebben. Dingen zijn nu eenmaal heel moeilijk uit te zoeken. Daarnaast is geld een probleem. Veel onderzoek wordt uiteindelijk betaald door overheden als de Europese Commissie of het ministerie van Veiligheid en Justitie. Uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek kunnen worden gebruikt om een bepaalde, politieke, boodschap te ondersteunen. Zeker als het gaat over sociaal-wetenschappelijk onderzoek moet je weinig pretenties hebben over de exactheid van de resultaten. Je kunt ontwikkelingen verklaren en laten zien wat er in de praktijk gebeurt, maar wat echt helpt, is een heel andere vraag. Ik vind het niet de primaire taak van de juridische wetenschap om proble-

nr. 1 – 2013

21

men op te lossen, maar om duidelijk te laten zien waar de problemen zitten.”

Het Europese Hof Waarom bent u destijds advocaat geworden? “Ik wilde eigen baas te zijn. Dat gevoel heb ik nog steeds. In alles wat ik doe heb ik behoefte aan eigen ruimte, ik wil alle opties openhouden. Niet dat ik moeite heb met autoriteit, maar het moet me niet gaan beknellen.” Een hiërarchische organisatie als het Openbaar Ministerie heeft u nooit getrokken. “Nooit. Ik ben ook diverse keren gevraagd om rechter te worden, maar ook dat ambieer ik niet. Wel als plaatsvervanger, maar niet fulltime. Alleen rechter bij het Europese

Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg leek me prachtig. De breedheid van de onderwerpen die het Hof behandelt en de betrokkenheid van zoveel verschillende culturen spreekt me aan. Plus het feit dat je daar dissenting opinions mag geven. Maar goed, dat is nu een gepasseerd station.” Er klinkt berusting in haar stem. Niet zij, maar Jos Silvis, advocaat-generaal bij de Hoge Raad, werd dit jaar gekozen tot opvolger van Egbert Myjer die negen jaar lang het ambt van Europees rechter uitoefende. De benoeming deed nogal wat stof opwaaien. Spronken had van de Nederlandse kandidaten ruimschoots de meeste ervaring op het gebied van mensenrechten, maar werd gepasseerd. Silvis was als voorzitter van de meervoudige strafkamer betrokken bij de veroordeling van Cees B. die ervan werd verdacht de tienjarige Nienke Kleiss te hebben vermoord. B. bleek echter niet de dader en de Schiedammer parkmoord ging de geschiedenis in als een van de grootste rechterlijke dwalingen ooit. Een jurist die zulke blunders maakt, mag niet in het hoogste rechtscollege van Europa worden benoemd, schreven onder andere de rechtspsychologen Crombag en Van Koppen. Beiden zijn directe collega’s (geweest) van Taru Spronken in Maastricht. Was u het eens met de kritiek op de benoeming van Silvis? “Nee. Die was te ver gezocht. Silvis reageerde goed, vond ik, door te zeggen dat hij nog iedere dag aan die zaak dacht.

“MENSEN LIJKEN OP ZOEK NAAR ZONDEBOKKEN; ZEKER IN TIJDEN VAN ECONOMISCHE CRISIS HEBBEN ZE BEHOEFTE AAN SCHULDIGEN”

Wat hem is overkomen, had iedere rechter kunnen overkomen. In de Schiedammer parkmoord is bewijs achtergehouden, het ging om een bekennende verdachte, we zijn allemaal geschrokken dat het is gebeurd, maar het had iedereen kunnen overkomen. “Iets anders is de benoemingsprocedure. Daar stel ik wel mijn vraagtekens bij. In de eerste stemronde kwam ik als eerste van de drie Nederlandse kandidaten naar voren, maar zonder de vereiste meerderheid. Vrijwel geen enkele rechter kreeg die meerderheid trouwens op de eerste dag. Er waren vijf vacatures waarover gestemd werd en in vier gevallen was een tweede stemronde nodig. In die tweede ronde eindigde ik

22

nr. 1 – 2013

De wet van Van Doorne:

Succes is geen keuze

Talent hebben is niet genoeg. Het gaat erom wat je ermee doet. Of je in staat bent om je talent om te zetten in succes. In het leveren van kwaliteit, het boeken van resultaten. Want alleen dan pas je bij de ambitieuze cultuur van ons kantoor. En kun je de klim naar de top maken. Natuurlijk helpen we je hierbij. Met deskundige en persoonlijke begeleiding en een uitgebreid opleidingsprogramma. Maar het vergt ook veel van jou: doorzettingsvermogen, lef en een flinke dosis ambitie. Beschik je hierover, dan is succes bij ons gegarandeerd. Kijk op www.werkenbijvandoorne.nl hoe je je talent op scherp kunt zetten. Maak kennis met je nieuwe collega’s, neem een kijkje op je nieuwe werkplek en kies de toekomst die je wilt. Heb je vragen of wil je solliciteren, neem dan contact op met onze recruiter, telefoon 020 6789 338, [email protected]

Van Doorne houdt je scherp

Ondernemende teamplayers werken bij Norton Rose #&
$
&,
/)-,-!##+
3,&,-!##+
)
%(#-()-+#,
(
!)
)*&##(!
+!
$
!+!
/+(-0))+&#$%"(
(
(
$
(#-
(!
)'
)/+
!+(1(
"(
-
%#$%( (
0#&&(
0#$
$).
&+(
%((( )+-)(
),

#,
)(+&
/(
)+-)(
),
(
!+()''+
#(-+(-#)(&
%(-))+
'-
(
,-+%
0+&0#$
(-0+%
#$
!/(
$.+##,"
/#1(
(
-))((!/(
#(-+(-#)(&
)(+('#(!(
3((#2&
#(,-&&#(!(
(
)/+"( (-+,, #$%
)*
werkenbijnortonrose.nl Contact )3
#')
+.#-+
++.#-'(-',-+'()+-)(+),)' &
 


 )+-)(
),
 '+(-
)+(
',-&*&#(
  

',-+'





 


   

INTERVIEW

als tweede met twee stemmen verschil. Kijk, het Europese Hof ligt momenteel onder vuur, omdat het zich te veel zou bemoeien met kleine zaken en te weinig met pertinente schendingen van de mensenrechten. Met name de Engelsen hebben forse kritiek en willen eigenlijk uit het EVRM stappen. Om te voorkomen dat dit soort politieke overwegingen een rol zouden spelen, heeft men een zorgvuldige benoemingsprocedure opgetuigd. Eerst keek een commissie van het Hof zelf naar de kandidaten en vervolgens moesten wij naar een commissie uit de parlementaire assemblé in Parijs. Ik heb tegen die commissie heel duidelijk gezegd dat ik het een slechte zaak zou vinden als de margin of appreciation, de ruimte van het Hof om te bepalen hoe ver zijn bemoeienis in zaken mag reiken, zou worden ingeperkt. Of dat een rol heeft gespeeld, weet ik niet zeker, maar dat er uiteindelijk toch een soort politieke lobby op gang is gekomen, is wel duidelijk. Dat is frustrerend. We zijn een jaar bezig met heel zorgvuldige toetsingsprocedures en dan eindigt het zo rommelig. Dat getuigt niet van respect, voor geen van de kandidaten. En verder, het is gebeurd. Ik ben heel tevreden waar ik zit.”

Tarzan-gedrag De afgelopen tien, vijftien jaar is de strafrechtadvocatuur sterk veranderd. Was het aanvankelijk een beetje het vieze broertje in de keurige wereld van de advocatuur, inmiddels is het een vak vol glamour. Hoe komt dat? “Media spelen een rol, en geld. Toen ik begon als sociaaladvocaat kon je van een praktijk met uitsluitend gesubsidieerde rechtsbijstand goed leven. Wij deden klachtzaken voor gedetineerden in het hele land en de tijd dat we in de trein zaten werd even goed betaald. Bekende strafrechtadvocaten als Micha Wladimiroff, Theo de Roos, Cees Korvinus en Jurjen Pen zijn van origine allemaal advocaten uit de sociale praktijk. Maar inmiddels moeten mensen meer eigen bijdragen betalen voor rechtshulp en zijn de tarieven voor advocaten behoorlijk naar beneden bijgesteld. Dat heeft veel advocaten gedwongen om commerciëler te worden. “Internationalisering en drugs spelen ook een rol. Door de war on drugs werden verdovende middelen alleen maar lucratiever − en het verdedigen van mensen die er in handelden dus ook. Daarnaast levert de verdediging van de zogeheten witte boorden in het economisch strafrecht steeds meer op.” Heeft de groei van het strafrecht als business-model verandering gebracht in de beroepsethiek van advocaten? “Nee, niet echt vind ik. Wel is er een kleine groep die zich in toenemende mate publiekelijk heeft geprofileerd en daarmee de beeldvorming over de beroepsgroep als geheel heeft beïnvloed. Mensen met Tarzan-gedrag.” Moszkowicz, Spong, Hiddema, Boone...

“Ja, ja, hoewel niet allemaal op dezelfde manier... Het is een groepje waaraan de rest van de advocaten zich verschrikkelijk ergert. Hiddema maakte het wel het bontst door ooit te beweren dat strafrechtadvocaten helemaal niet bezig waren met het verdedigen van de rechtstaat, maar dat het gewoon om prijsboksen ging. ‘Krokodillentranen zijn het, dat gejammer over de rechtstaat’, zei hij. Daarmee ontbrandde wel de discussie waar het nou eigenlijk om ging, om de verdediging van een cliënt of om de advocaat zelf.” Het is wel een groepje dat het beeld van het grote publiek nogal bepaalt. “Het heeft zeker impact. Maar iedereen is vrij om in televisieprogramma’s op te treden of de aandacht te trekken. Wat je daar tegenover kunt zetten, is altijd saaier. Stijn Franken

nr. 1 – 2013

25


IZhhVkVcYZc:cYZ$k

6YkdXViZc]VgiZcc^ZgZc# Hdbhk^cYZcZgbdd^ZdcibdZi^c\ZceaVVih!\Zlddc dbYVi]ZiodbdZio^_c#ÆLVciidZkVaWZhiVVic^ZiÇ! kda\ZchIZhhVkVcYZc:cYZ#IdZcoZ]VVg\gdiZa^Z[YZ kda\YZcVVg]ZiddhiZckVc]ZiaVcY!`lVbYZa^Z[YZ kddg]VVgkV`c^ZideYZilZZYZeaVVih#9ZVbW^i^ZjoZ VYkdXViZdciYZ`iZYViYZGVcYhiVY\ZZcbdcdeda^Z ]ZZ[ideide`VcidgZcbZibdd^lZg`#DcoZeVYZc `gj^hiZcZa`VVg# ÆCnh^c\]hiVViWZ`ZcYVah`lVa^iVi^Z[Zc]ZiiZbedkVc YZegdXZhhZca^\i]dd\#9Vi`Vcdd`c^ZiVcYZgh0YZhZXi^Z \ZodcY]Z^YhgZX]i^hYZcjbbZg‚‚ckVcCZYZgaVcY#KVcj^i OldaaZ9Vi]VY^`kgdZ\Zgcdd^i`jccZcWZYZc`Zc#:cdkZg \ZodcY]Z^Y\Zhegd`Zc/GdiiZgYVbZco^_cWZidc_jc\aZo^_c bZcd\hiZZYha^Z[!bVVgYVi[g^hhZWdh^cb^_cVX]iZgij^c ^hZZcbdd^ZWdcjh#Ç Cnh^c\]^hZZcWZYg^_[kVc`VgV`iZgkdaaZheZX^Va^hiZc#6aaZZc YZlZi^hW^_dchhiVcYVVgY#KddgYZgZhi`g^_\_ZVaaZgj^biZ dbWj^iZc\ZlddciZo^_c#@a^c`iY^i\dZYZc`ZccZcl^_ Za`VVgcd\c^Zi4AVVi_ZYVck^cYZck^VlZg`ZcW^_cnh^c\]#ca

Cnh^c\]#9Z_j^hiZ_jg^hideYZ_j^hiZeaZ`#

INTERVIEW

heeft het misschien nog wel het best gedaan door aanvankelijk helemaal niet met de pers te willen praten. In de zaak van Volkert van der G. heeft hij dat gewoon geweigerd. Dat leverde boze reacties op, maar gaf hem ook een soort status.” Stijn Franken, de onaantastbare. “l’Intouchable. Ja, en daar tussen in moddert iedereen maar een beetje aan.” (Schaterlach). Waarom hechten mensen zoveel belang aan het strafrecht? “De maatschappelijke druk is groter geworden, de eigen verantwoordelijkheid voor geluk en welvaart steekt overal de kop op, de staat trekt zich terug, mensen moeten meer zelf uitzoeken. We zijn rijker dan ooit, maar de angst is evenredig gegroeid. Angst voor verlies van welvaart, voor onveiligheid, voor de ander. De samenleving voelt zich bedreigd en het strafrecht is een relatief primitieve reactie op die angst. In zekere zin is die angst wel reëel denk ik. We kunnen in het Westen alleen maar verliezen. De welvaart van weleer komt niet meer terug. Ik doe veel projecten in China en daar is de mentaliteit zo anders, zo veel positiever, optimistischer. Mensen werken harder, studenten werken harder, daarvan krijg je goede zin. Hier wordt vooral veel gezeurd. Ik mis idealen, ze zijn een richtsnoer tot handelen. Zonder idealen wordt het heel cynisch.” Waar ik soms een beetje cynisch van word, is het gedweep met China. Economisch, sportief, architectonisch, iedereen vindt het fantastisch. Ambitieuze ouders laten hun kinderen Mandarijn leren. Maar China is gewoon een dictatuur. “Er gebeuren de verschrikkelijkste dingen, dat is waar. Ik heb verschillende projecten in China begeleid, bijvoorbeeld een onderzoek naar foltering op politiebureaus en een project met advocaten die mensen bijstaan die de doodstraf hebben gekregen. Dat zijn door de Europese Unie geïnitieerde projecten die tot doel hebben om mensenrechten te propageren. Daaraan kan nog wel wat verbeteren.”

van de overheid, ze droegen uniformen. Met zoveel business is tegenwoordig veel meer behoefte aan een professionele advocatuur die zich niet alleen maar zelf verrijkt. “Wij hebben samen met Chinese wetenschappers bijvoorbeeld de wetgeving geschreven over bewijsuitsluiting in strafzaken. Die wet is op 1 januari in werking getreden. Verklaringen verkregen door foltering moeten voortaan uitge-

“IN NEDERLAND WORDT VOORAL VEEL GEZEURD. IK MIS IDEALEN, ZE ZIJN EEN RICHTSNOER TOT HANDELEN”

sloten worden van het bewijs. Rechters hebben in China helemaal geen status, maar met dit soort wetgeving in de hand beginnen ze zich nu te roeren. Er bestaan inmiddels burgerfora die penitentiaire inrichtingen bezoeken om te kijken hoe het er gaat. En we hebben politietrainingen gedaan. Dat was heel interessant, want wij hebben gewerkt met rollenspelen. Dat kennen ze daar helemaal niet. Het ergste wat een Chinees kan overkomen is fouten maken in het openbaar tegenover zijn collega’s. Wij werkten gelukkig met heel goede Europese politieagenten die dat wel durfden. Op een gegeven moment durfden de Chinezen ook. Het zijn druppels, maar er gebeurt wat. Ik zie daar een moed die ik hier vaak mis.”

Zitten de Chinezen daar wel op te wachten? “Aanvankelijk was ik sceptisch, maar inmiddels zie ik het anders. Wij werken samen met de Renmin Universiteit en daar werken ongelooflijk moedige mensen. Op een bepaald niveau wordt heel open gesproken over onderwerpen als mensenrechten. Ook in China bestaat internet, ook daar komen misstanden naar buiten, bijvoorbeeld uit penitentiaire inrichtingen waar wordt gefolterd. Waar de autoriteiten vroeger incidenten verzwegen, komen ze nu naar buiten. Die ontwikkeling heeft met de economie te maken. China kan het zich niet meer veroorloven om zich af te sluiten van de rest van de wereld. Dat zie je ook aan de ontwikkeling van de advocatuur. Advocaten waren vroeger gewoon in dienst

nr. 1 – 2013

27

HET LEKKENDE TANKSTATION door Lianne Kelkensberg foto Geert Snoeijer

S

meets kocht van Ploum een tankstation in Kerkrade.

koper moet worden gegund, voordat de klachttermijn begint. De

Koper Smeets kwam er al gauw achter dat het perceel

Hoge Raad benadrukt dat een koper mag afgaan op mededelin-

vervuild was. Pas een jaar later klaagt Smeets daarover bij

gen van de verkoper, en dat een beroep op de klachtplicht niet

verkoper Ploum. Te laat, volgens Ploum, zodat de valbijl van

snel slaagt indien de verkoper door een late klacht geen nadeel

art. 7:23 BW Smeets met lege handen doet staan. In 2007 be-

lijdt. De valbijl van de klachtplicht wordt kleiner en botter. In het

vestigt de Hoge Raad dat 7:23 BW alle vorderingen die voort-

Gemeenschappelijke Europese Kooprecht komt de klachtplicht

komen uit non-conformiteit de pas afsnijdt (Ploum/Smeets I).

voor consumenten zelfs te vervallen.

In Pouw/Visser komt de Hoge Raad de koper enigszins tegemoet, door te oordelen dat de koper tijd moet krijgen om onderzoek te

HR 23 november 2007, NJ 2008, 552 (Ploum/Smeets I),

doen aan het geleverde. In 2010 geeft hij een gezichtspuntencata-

HR 29 juni 2007, NJ 2008, 606 (Pouw/Visser),

logus voor de lengte van de klachttermijn (Lafranca/Chipshol).

HR 8 oktober 2010, NJ 2010, 545 (Lafranca/Chipshol) en

In Ploum/Smeets II draait het om de onderzoekstermijn die een

HR 25 maart 2011, LJN: BP8991 (Ploum/Smeets II)

De rubriek Locus brengt arresten in beeld die een mijlpaal vormen in de Nederlandse rechtsgeschiedenis.Deze rubriek komt tot stand met medewerking van BarentsKrans in Den Haag. Lianne Kelkensberg is advocaat en senior-medewerker in de sectie cassatie van BarentsKrans.

LOCUS

nr. 1 – 2013

29

Hersenscan als bewijsstuk?

30

nr. 1 – 2013

beweren dat niet wijzelf, maar onze

De hersenkwestie

BEELD: SPARKSTUDIO/SHUTTERSTOCK.COM

Steeds meer neurowetenschappers breinprocessen de baas zijn over onze gedachten en handelingen. Boeken als Wij zijn ons brein (Dick Swaab) en De vrije wil bestaat niet (Victor Lamme) trachten aan te tonen dat we een willoos instrument zijn van onze autonome hersenprocessen. Zijn we daarom niet verantwoordelijk voor onze daden? Wat moeten juristen met deze discussie? door Peter Louwerse

H

ij was een keurige Amerikaanse leraar met een gezinnetje en kinderen, maar op een dag viel hij ineens van zijn voetstuk: hij had een grote hoeveelheid kinderporno gedownload. En het werd nog erger. In afwachting van zijn proces ging hij plotseling ook aan zijn stiefdochter zitten, en hij kwam in de cel. De zaak van deze anonieme gezinsman leek juridisch hopeloos, totdat hij met een gigantische hoofdpijn in het ziekenhuis belandde. Daar stelden de artsen vast dat hij een tumor ter grootte van een ei in zijn hoofd had. Dat was het slechte nieuws. Het goede nieuws: toen het gezwel was verwijderd, was zijn aandrang tot seks met kinderen geheel verdwenen. Zijn advocaat voerde met succes aan dat ’s mans brein ontregeld was en dus ook diens wil. De man kreeg een lichte straf. Maar tien maanden later merkte hij dat hij weer zin in kinderen kreeg. Hij ging naar de dokter, en ja hoor: de tumor was terug. Zijn behandelende neuroloog Richard Swerdlow van de Universiteit van Virginia sprak de grote woorden: “Hier gaat het om de neurologie van het morele.”

Anderhalve kilo vet en eiwitten Voor veel hersenwetenschappers is deze uitspraak geen verrassing. Ze betogen al jaren dat niet wijzelf, maar onze hersenen uitmaken hoe we ons gedragen. Veel breinonderzoekers menen daarom dat hun bevindingen een prominentere rol moeten krijgen in het strafproces. Een van de meest uitgesproken vertegenwoordigers is Wolf Singer van het Max

nr. 1 – 2013

31

De board van vandaag vraagt om businesswise advocaten

De board met raad en daad bijstaan kan niet meer zonder te weten wat er speelt en verder te kijken dan de wetten en jurisprudentie. Studeer je Nederlands, notarieel of fiscaal recht en denk je businesswise genoeg te zijn, maak dan kennis met ons op businesswiseadvocaten.nl

DE HERSENKWESTIE

Planck Instituut voor hersenonderzoek in Frankfurt. “De vrije wil”, meent Singer, “bestaat niet.” Hij leidt dat af uit onderzoeken waaruit blijkt dat ons brein eerst een beslissing neemt en dat we ons daarvan pas 300 milliseconde later bewust zijn. Om ons handelen zin te verlenen zeggen we achteraf tegen ons zelf dat we dit wel degelijk wilden. Dus wat nou vrije wil? Laat juristen eens ophouden met dat onzinnige ‘voorbedachten rade’. Ook Nederland kent neurowetenschappers die denken dat ons ‘ik’ geregeerd wordt door onze hersenen. Dick Swaab is van mening is dat de gevangenissen vol zitten met mensen die aan hersenziekten lijden. En Victor Lamme (Universiteit van Amsterdam) schrijft: “De echte dader is anderhalve kilo vet en eiwitten in ons hoofd” (zie kader op deze pagina). Hebben juristen iets aan de bevindingen van hersenwetenschappers? Ligt in het strafdossier de hersenscan straks naast het rapport van de forensisch deskundige? Zo ver is het nog lang niet, meent prof. mr. Ybo Buruma, raadsheer bij de Hoge Raad. “Natuurlijk was de tumor relevant in die rechtszaak tegen de Amerikaanse verdachte”, meent Buruma. “In die zin kan het strafrecht gebruikmaken van de enorme voor-

Hersenonderzoeker Victor Lamme over de vrije wil:

uitgang die de hersenwetenschap heeft geboekt. Vroeger had je hier als jurist waarschijnlijk niet aan gedacht.” “Maar”, vervolgt de raadsheer. “Laten we nou niet de fout maken de vrije wil in het algemeen dood te verklaren.” Hij vraagt aandacht voor het grote ver- Ybo Buruma (Hoge Raad): “Rechters gaan uit van de raschil tussen een tionele capaciteit van mensen, ook al ben je nog zo ver eenvoudige polsbe- heen.” weging en een veel gecompliceerde handeling als een misdrijf. “Bij die polsbeweging kun je inderdaad hersenactiviteit waarnemen voordat jouw lichaam bewust waarneemt wat het aan het doen is”, vervolgt Buruma. “Maar in het strafrecht hebben we het over heel andere, veel ingewikkelder dingen. Bijvoorbeeld: je neemt je voor om een vrouw te betasten. Dat is neurowetenschappelijk gezien heel complex. Daar gebeurt ook nog iets anders in je brein: je verbindt je eerdere ervaringen automatisch met wat je van plan was te gaan doen. Je zegt tegelijkertijd: ‘Ik wil haar pakken’ en ‘Dat mag niet’. Als je ervoor

“Het gevoel van rechtvaardigheid in de rechtspraak komt voort uit het mensbeeld waarin de vrije wil een (te) grote rol speelt. Als dat mensbeeld gaat schuiven, zoals het geval lijkt na het bestuderen van de werkelijke determinanten van gedrag, zou het gevoel van rechtvaardigheid moeten meeveranderen… Het is daarbij wel oppassen om niet de meest

“LEKKER MAKKELIJK: IK KON ER NIKS AAN DOEN, KIJK MAAR NAAR MIJN

voor de hand liggende conclusies te trekken. Bij oppervlak-

HERSENPLAATJE”

kige beschouwing lijkt de neurowetenschap te impliceren dat niemand meer verantwoordelijk is voor wat hij doet. Maar het tegendeel is eerder waar. Iemand is in alle omstandigheden verantwoordelijk voor wat hij doet. Fout gedrag behoeft correctie, anders is een werkzame samenleving onmogelijk. Maar die correctie moet een juiste mix zijn van afschrikking en behandeling. Voor rare ideeën over vrije wil en controle is in de rechtspraak geen plaats. Het is verkeerd iemand te veroordelen op basis van zijn kwebbeldoos

kiest haar te pakken, wint die impuls het kennelijk van de remming.” Dat impulsen en remmingen zich deels automatisch afspelen, betekent volgens Buruma nog niet dat ze geen deel uitmaken van de wil. “Vergelijk het met pianospelen. Je hebt geleerd dat volautomatisch te doen. Dat was jouw wil.”

(hiermee bedoelt Lamme de door onszelf geconstrueerde ‘ik-figuur’ waarmee we ons gedrag becommentariëren en

Overdreven

rationaliseren, red.). Die kwebbeldoos was getuige, mis-

Rechtspsycholoog Harald Merckelbach noemt de uitspraken van hersenwetenschappers over schuld en verantwoordelijkheid ‘buiten proportie’. “De waarde van de onderzoeksresultaten wordt schromelijk overdreven”, meent Merckelbach, hoogleraar aan de Universiteit Maastricht.

schien medeplichtige. De echte dader was de anderhalve kilo vet en eiwitten in het hoofd.” Uit: De vrije wil bestaat niet van Victor Lamme ctr

nr. 1 – 2013

33

FOTO: HARRO MEIJNEN

“Neem het beroemde experiment van de Amerikaanse wetenschapper Libet waar neurowetenschappers steeds naar verwijzen. De onderzoeksleider vraagt de proefpersonen hun hand op te steken, en dan blijkt: de hersengolven die dit aansturen, zijn sneller Harald Merckelbach (Universiteit Maastricht): “Juristen dan de beweging gaan er heel verstandig van uit dat iedereen verantzelf. Dat is maar woordelijk is voor zijn eigen handelen, tenzij het tegenéén experiment. deel vaststaat.” Uit andere experimenten blijkt dat sommige proefpersonen niet eens doen wat de onderzoeker vraagt. Wat zegt dat dan over de vrije wil?” Merckelbach voelt weinig voor het gebruik van hersenplaatjes in de rechtszaal. Hij noemt de Verenigde Staten daarbij als een schrikbeeld: tussen 2005 en 2010 is het aantal keren dat een advocaat in de rechtbank met een hersenscan zwaaide, vervijfvoudigd. De hoogleraar vreest dat Nederland dit Amerikaanse voorbeeld gaat volgen: “Lekker makkelijk: ik kon er niks aan doen, kijk maar naar mijn hersenplaatje.” Waarom is dat erg? “Omdat op basis van zo’n scan veel te gemakkelijk wordt geconcludeerd dat iemand met bepaalde herseneigenschappen niet verantwoordelijk is voor zijn daden”, stelt Merckelbach. “Om dat te zeggen moet je eerst een paar vragen beantwoorden. Welke breinafwijking is zo significant is dat je het verschil tussen goed en kwaad niet meer kunt herkennen? En bij welke hersenstoornis heb je geen controle meer over jezelf? Dat weet niemand.” Om terug te gaan naar het voorbeeld van de man met de ‘pedofilietumor’: neurowetenschappers konden wel zijn pedofiele aandrang verklaren uit een ontregeld brein. Maar uit geen enkele hersenscan bleek dat hij geen verschil meer kon maken tussen goed en kwaad. En ook niet of hij zijn driften al of niet kon beheersen. Merckelbach: “Zolang dat zo is, moeten breinwetenschappers zich een beetje koest houden in de rechtszaal.”

Afwezigheid van dwang Rechtsfilosoof Hendrik Kaptein zet vanuit een ander perspectief vraagtekens bij het ontkennen van de vrije wil. Kaptein, hoofddocent aan de rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden, heeft weinig op met de

34

nr. 1 – 2013

standpunten van deterministen als Lamme en Swaab. “Veel hersenwetenschappers redeneren vanuit de gedachte dat hersenen een soort supercomputer zijn, wat natuurlijk complete onzin is”, meent Kaptein. “Er zijn onmiskenbaar geweldige vorderingen gemaakt in de analogieën tussen hersenen en computers, maar deterministen hebben geen sterk verhaal. Ze constateren dat gedrag het gevolg is van voorafgaande oorzaken. Dat kan. Maar veroorzaking staat helemaal niet op gespannen voet met de vrije wil. De vrije wil is niet: afwezigheid van voorafgaande oorzaken. Het is de afwezigheid van dwang, en dat is een heel ander begrip.” Volgens Kaptein staat het ontkennen van de vrije wil gelijk aan het ontkennen van het wezen van de mens. Hij beroept zich op de Amerikaanse wijsgeer Peter Frederick Strawson die in 1962 zijn essay Freedom and Resentment publiceerde. Kern van het verhaal: verontwaardiging is het cement van de samenleving. Kaptein licht het in zijn werkkamer in Leiden toe met een eenvoudig vraag-antwoordspelletje. - Stel dat ik straks op jouw tenen ga staan. Wat is dan jouw reactie? - Au, je staat op mijn teen. - Wat verwacht je? - Dat je sorry zegt. “Precies”, reageert Kaptein. “En dat is volstrekt onmogelijk binnen het determinisme. Je kunt mij niets meer verwijten, want mijn gedraging was gestuurd door een onafhankelijk brein. Strawson zegt dat door determinisme elk moment van verontwaardiging verdwijnt uit de samenleving, en zonder verontwaardiging is het cement van de samenleving verdwenen. Verontwaardiging laat grenzen zien en is een natuurlijke reactie op ongewenst handelen van anderen.” Een mens die nooit verontwaardigd is, stelt Strawson, verdwijnt als persoon. Zijn persoonlijkheid wordt mede uitgemaakt door de grenzen die hij stelt aan wat anderen doen. Het respect dat anderen hem moeten betuigen is wezenlijk voor zijn zelfrespect. Kaptein: “Er kan dus geen zelfrespect zijn zonder verontwaardiging. Dus wat geleerden ook beweren: ook zij maken deel uit van de gewone mensenwereld. Als er iemand op Dick Swaabs tenen gaat staan, is ie net zo verontwaardigd als jij en ik. Dat blijft zo. Ook geleerden kunnen dat niet ontkennen. Dus je moet kunnen aannemen dat iemand in vrijheid handelt. Dat we ook dingen kunnen láten. Zo niet, dan neem je me niet serieus, dan zie je me als een gek die willekeurig op tenen staat. Je moet mensen verantwoordelijk houden en afrekenen, omdat je anders de samenleving aantast.” Hij krijgt daarin bijval van rechtspsycholoog Merckelbach: “Ik zou niet willen leven in een samenleving waar het ontbreken van de vrije wil het uitgangspunt is. Mensen als Dick Swaab en Victor

Op zoek naar het antwoord op uw juridische vraag? Maak kennis met de openbare bibliotheek van Dirkzwager.

Het juridische antwoord op een simpele vraag, is vaak gecompliceerder dan verwacht. Met gezond verstand komt u een heel eind, maar voor een écht antwoord is meer kennis nodig. Dirkzwager deelt die kennis graag met u. In onze uitgebreide openbare juridische bibliotheek in Arnhem, bijvoorbeeld. Toegankelijk voor onze relaties die geïnteresseerd zijn in de rechtswetenschap. En voor onze relaties die juridisch onderzoek willen doen, of gewoon nieuwsgierig zijn naar onze wetboeken. We delen onze juridische kennis ook via onze gratis Dirkzwager kennis App, de juridische kennisportal www.partnerinkennis.nl en op onze website. Weten van welke faciliteiten u allemaal gebruik kunt maken in de openbare bibliotheek of interesse in het aanvragen van een lidmaatschapspas, kijk op www.dirkzwagerbibliotheek.nl

VUL ONZE SUCCESFORMULE IN Al ruim 160 jaar laten bedrijven, instellingen en particulieren hun belangen behartigen door De Clercq Advocaten Notarissen. Die uitzonderlijke leeftijd hebben we bereikt juist door volop in beweging te blijven. Zowel richting de klanten als in de manier waarop we onderling met elkaar omgaan. De buitenwereld waardeert ons vanwege de kwaliteit van dienstverlening, de laagdrempeligheid en de sterke betrokkenheid. Intern ervaar je hoeveel energie het geeft als de mensen om je heen hun werk doen met plezier.

wij zoeken een

SENIOR ADVOCAAT-MEDEWERKER PERSONEN- EN FAMILIERECHT en een SENIOR PENSIOENRECHTSPECIALIST minimaal 32 uur Ben je geïnteresseerd? Kijk op www.declercq.com/werken-bij-de-clercq voor meer informatie over deze vacatures en sollicitatieprocedure.

Advocaten Notarissen Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

DE HERSENKWESTIE

Lamme schijnen niet te beseffen dat het hele begrip vrije wil sinds de Verlichting tot de grondslagen van ons denken behoort. Voor de dagelijkse gang van zaken moeten we aanvaarden dat we over een vrije wil beschikken.”

Anders Breivik Voor de rechtspraktijk geldt hetzelfde, meent Buruma. “Rechters”, legt hij uit, “nemen niet zo snel aan dat iemand niet verantwoordelijk is. Dat heeft inderdaad met respect te maken. Wij gaan uit van de rationele capaciteit van mensen, ook al ben je nog zo ver heen. Een klein beetje houden we jou als mens overeind. Je zou bijvoorbeeld kunnen redeneren dat Anders Breivik ontoerekeningsvatbaar is. Maar zo denken rechters niet. Breivik is een intelligente man die zijn daad langdurig heeft voorbereid. Hij heeft er goed over kunnen nadenken. Die daad noem je gestoord, maar welk gevolg moet je eraan verbinden? Niet dat ie het niet kan

“JE KUNT MET EEN SCAN NIET BEOORDELEN OF IEMAND ONTOEREKENINGSVATBAAR IS. DAAR HEB JE GEDRAGSONDERZOEK VOOR NODIG”

stoppen op het laatste moment. Hij kon dingen plannen. We rekenen hem zijn daden dus toe. Hij gaat niet naar de psychiatrie, maar naar de gevangenis.” Maar stel nu dat neurologen onomstotelijk zouden kunnen vaststellen dat iemand geen vrije wil heeft, is dat interessant voor juristen? Zeker, meent Buruma: “Rechters kunnen bij de beoordeling van toerekeningsvatbaarheid best rekening houden met gegevens van neurowetenschappelijke deskundigen. Breinonderzoekers en psychologen weten steeds meer van de volautomatische, grotendeels onbewuste processen die aan ons handelen voorafgaan en die soms dat handelen even volautomatisch en onbewust afremmen. Misschien zetten de nieuwe inzichten ons ook in bredere zin aan het denken, bijvoorbeeld bij het oordeel over de strafmaat. Rechters gaan daarbij wel uit van de vrije wil, maar we weten ook dat we in bepaalde situaties allemaal gevoelig zijn voor onbewuste impulsen. Soms is zelfbeheersing nauwelijks te vergen.” Concreet kunnen rechters daar op dit moment weinig mee, omdat neurowetenschappers zelf zeggen dat ze nu nog geen uitspraken kunnen doen over zelfbeheersing. En zelfs als ze dat wel kunnen, zullen juristen niet een-twee-drie een hersenscan als bewijsstuk accepteren, verwacht Buruma. “Die hersenscan zou dan namelijk gemaakt moeten zijn op het moment van plegen.”

Beperkte rol Rechtspsycholoog Merckelbach ziet een beperkte rol weggelegd voor hersenonderzoekers. “Juristen”, betoogt hij, “gaan er heel verstandig van uit dat iedereen verantwoordelijk is voor het eigen handelen, Hendrik Kaptein (Universiteit Leiden): “Veel hersenwetentenzij het teschappers zien de hersenen als een soort supercomputer, gendeel vastwat natuurlijk complete onzin is.” staat. De rechter wint over de toerekeningsvatbaarheid advies in bij psychiaters en psychologen. Helaas spreken die elkaar vaak tegen. Het zou mooi zijn als hersenwetenschappers konden helpen om de onduidelijkheden weg te nemen. Je kunt met een scan niet beoordelen of iemand ontoerekeningsvatbaar is. Daar heb je gedragsonderzoek voor nodig. Je kunt een hersenplaatje wèl gebruiken om je bevindingen te verklaren en te ondersteunen.” Dat laatste is nu precies wat gebeurde bij het onderzoek naar Sietske H., de vrouw uit Nij Beets die haar vier pasgeboren baby’s doodde. Uit angst voor tbs weigerde H. aanvankelijk mee te werken aan een psychiatrisch onderzoek. Nadat ze later alsnog had ingestemd met een onderzoek, stelde een gedragsneuroloog een aangeboren hersenafwijking bij haar vast: een zeldzame afwijking aan haar frontale kwab, waardoor ze een gebrekkig normbesef heeft, haar eigen handelen niet kan beoordelen en impulsief gedrag vertoont. Het Gerechtshof Leeuwarden verklaarde Sietske H. als gevolg van de hersenafwijking afgelopen najaar sterk verminderd toerekeningsvatbaar. Ze kreeg een aanmerkelijk lagere straf dan de twaalf jaar celstraf die de rechtbank in eerste instantie had opgelegd: drie jaar en tbs. “Voorzover ik het kan overzien, is hier sprake van een nuttige bijdrage van de neurowetenschappen aan strafrechtelijke oordeelsvorming”, meent Merckelbach, die benadrukt dat hij de details van het dossier niet kent. “De neuroloog stelt − onder meer met hersenscans − vast dat verdachte lijdt aan polymicrogyrie. Die neurologische afwijking kan gepaard gaan met een intellectuele achterstand en/of een achterstand in de sociaal-emotionele ontwikkeling (maar dat hoeft niet). Een psycholoog laat vervolgens met tests en op basis van andere bronnen zien dat zo’n emotionele achterstand inderdaad aanwezig is. Die krijgt extra plausibiliteit

nr. 1 – 2013

37

“HET ZIJN DE MENSEN OM ME HEEN DIE HET BESTE IN ME NAAR BOVEN HALEN!” Marieke Poulie, Senior Advocaat Intellectual Property, Media & Technology, Hogan Lovells

“Ik wil met mensen samenwerken. Net als in een zeilwedstrijd, er samen volledig voor gaan. Met enthousiaste mensen om me heen die me inspireren, motiveren en het allerbeste in me naar boven halen. Deze mensen prikkelen mij om helemaal tot het uiterste te gaan. Dat doe ik ook bij Hogan Lovells, een internationaal advocatenkantoor met een wereldwijd netwerk, voortreffelijke opleidingsmogelijkheden, een collegiale sfeer en uitdagende zaken. Voor mij dé plek om het maximale uit mezelf te halen!” Ben jij ook uiterst gedreven en wil je samen tot het uiterste gaan? Kies dan voor Hogan Lovells, aan de Keizersgracht in hartje Amsterdam. www.werkenbijhoganlovells.nl

UITERST GEDREVEN

Hogan Lovells International LLP, advocaten, notarissen en belastingadviseurs

XXX

vanwege de neurologische verankering. Dus ja, juist die tandem van neurowetenschappelijke expertise en psychometrie maakt op mij een weldoordachte indruk.”

Neurobioloog Dick Swaab over de vrije wil: “De huidige kennis van de neurobiologie maakt duidelijk dat

“XXX XXsprake XXX” van een volledige vrijheid geen kan zijn. Erfelijke en omgevingsinvloeden hebben de structuur en de functie van de hersenen voor de rest van ons leven vastgelegd. Hierdoor hebben wij niet alleen allerlei mogelijkheden en talenten, maar ook vele beperkingen meegekregen. (...) We zijn dus

Opzet Een heel andere kwestie, die ook te maken heeft met de vrije wil, is de vraag of de verdachte met opzet heeft gehandeld. Daar blijkt dat neurowetenschap en strafrecht twee totaal verschillende systemen zijn met hun eigen logica. “Zelfs als neurowetenschappers à la Swaab zeggen: de vrije wil is er niet, kun je nog spreken van opzettelijk optreden”, meent Buruma. “Als jurist ga je van andere dingen uit. Het kan best waar zijn wat die wetenschapper zegt, maar dat wil nog niet zeggen dat wij geen opzet kunnen toedelen. Dat opzet bewijs je op basis van objectieve omstandigheden.” Juristen noemen dat voorwaardelijk opzet, een constructie waarmee de dilemma’s rond de vrije wil omzeild worden. Als je in een vol café met een pistool kogels afvuurt, neem je het risico dat je een willekeurig iemand raakt. Buruma: “Wat je eigenlijk wilde, telt niet. Bijvoorbeeld: als iemand bij een stemming eigenlijk vóór wil stemmen maar hij stemt toch tegen omdat iedereen dat doet, dan doet alleen die uitkomst ertoe en niet wat hij eigenlijk had willen doen. De manier van redeneren van juristen bevindt zich dus op een ander niveau. We gaan niet in het brein kijken wat de intentie was. Neurowetenschappers bemoeien zich ook weinig met opzet: dat is te technisch-juridisch.” Is de hersenscan wel inzetbaar als preventiemiddel tegen criminaliteit? De Amsterdamse jeugdpsychiater Doreleijers zegt dat hij kan voorspellen of jongeren op het criminele pad komen of niet. Wat nou als een hersenscan nog meer zekerheid kan bieden? Is het dan denkbaar dat de politie mensen preventief oppakt? Daar wil Buruma niets van weten: “Je bent dan met ongelooflijk link materiaal bezig. In het strafrecht komen we pas in actie als het delict is gepleegd. Dus strafrechtelijk ingrijpen: nee. Doreleijers zegt dat wij die kinderen moeten behandelen, en dat ondersteun ik. Een strafrechtjurist die in het kader van de opsporing informatie van het consultatiebureau gebruikt, is verkeerd bezig. Die ziet het verschil niet meer tussen het inzetten van strafrecht aan de ene kant en preventieve gezondheidszorg aan de andere kant.”

Grote ellende Filosoof Hendrik Kaptein vraagt aandacht voor een majeur wijsgerig bezwaar tegen het loslaten van de vrije wil. “De voorstanders van determinisme menen dat ze het

niet vrij om te besluiten te veranderen van gender-identiteit, seksuele oriëntatie, het niveau van onze agressie, van ons karakter, religie of onze moedertaal. (...) Net zoals de mate van agressie voor een belangrijk deel in de baarmoeder voor de rest van ons leven is vastgelegd, geldt dat ook voor vele andere van onze karaktertrekken. Dit is geen nieuw concept, het was alleen maar een tijdelijk taboe om er over te praten in onze maakbare maatschappij.” Uit een interview met human.nl

brein kunnen begrijpen”, constateert hij. “Het probleem is dat wij hetzelfde brein nodig hebben om aan die wetenschap te komen. Het brein moet zichzelf begrijpen. Dat is een theoretische onmogelijkheid. Dat zal niet gaan.” Spitsvondig geformuleerd: “Als ons brein zo eenvoudig was dat wij het konden begrijpen, dan zou het te eenvoudig zijn om zichzelf te begrijpen.” Een verhaal dat zichzelf voortdurend in de staart bijt dus. “Daarom is er buiten de neurowetenschap geen serieuze theoreticus die radicaal determinisme verdedigt.” Dat te stellige beweringen van neurowetenschappers tot grote ellende kunnen leiden, bleek wel in India. Daar werd een vrouw ervan verdacht haar man met gif te hebben vermoord. Justitie had geen bewijs en onderwierp haar aan een EEG. Ze kreeg allemaal plaatjes zien: eerst van een pistool, daarna van een mes. Weinig respons. Maar toen er een plaatje van een fles gif te voorschijn kwam, gaven de hersenen wel een heftige reactie. Logisch, zou je zeggen, want daar werd ze nu precies van beschuldigd. De Indiase rechters trokken echter een andere conclusie: schuldig op basis van hersenactiviteit. “Gelukkig hebben Amerikaanse wetenschappers die werkwijze veroordeeld”, zegt Buruma. “Pas op met dergelijke bewijzen!” Hij benadrukt wel dat hij niet de hele hersenwetenschap wil afserveren. “Ik vind de ontwikkelingen in de neurowetenschap mateloos interessant, en mogelijk ook van groot belang voor het strafrecht. Ik heb er hoop op dat neurowetenschappers ons vooruit kunnen helpen met de kennis die we al gebruiken. Ik zou het wel prettig vinden als ze niet van die verwarrende verhalen de wereld insturen over het niet bestaan van de vrije wil.”

nr. 1 – 2013

39

Slimme start... Als je een vliegende start wilt maken, is het goed te weten dat je verzekeringen op orde zijn. Met Niehoff Werning & Kooij sta je er niet alleen voor. Prettig, want er komen nogal wat zaken op starters af. Van ondernemingsplan tot beroepsaansprakelijkheids- en arbeidsongeschiktheidsverzekering: samen zorgen we voor een passende oplossing. Met onze kennis van de advocatuur en het notariaat helpen we al ruim 35 jaar starters op weg. Vraag daarom ons starterspakket aan. Zekerheid is dichterbij dan je denkt. www.nwk.nl

Snouckaertlaan 42, 3811 MB Amersfoort Tel. 033 - 464 13 40 [email protected] www.nwk.nl ISO 9001 Gecertificeerd.

Ik en mijn cliënt

foto’s Geert Snoeijer

Yvonne Sørensen over Souad El Hamdaoui

Leeftijd 42 e Sørensen Naam advocaat Yvonn chtadvocaten te sre eid ijer s&Ko Arb Kantoor SørensenWe i, directeur van de Over Souad El Hamdaou Rotterdam Werkbegin 2009 Werken samen sinds Euromast soper t me ft hee romast te maken zaamheden Als de Eu tukags vra ke elij cht sre ere arbeid neelsproblemen of and en met Souad op. ken, dan los ik die sam

Wilt u ook in deze rubriek? Mail naar [email protected]

Ik zou onze relatie als volgt

menwerking is prettig om-

Ik weet van het privéleven

voorbijkomen. Fijn als een

willen kenmerken: vriende-

dat je dan snel tot het beste

van mijn cliënt het volgen-

regeling kan worden getrof-

lijk, open, tot the point en

resultaat komt.

de: Souad komt uit Gelder-

fen. Zo niet, dan vertrouwen

betrokken.

Een hele goede eigenschap

land en is de jongste van

we op de nuchtere Rotter-

Plezierig vind ik aan het

van mij cliënt is: Souad is

acht kinderen. Ze heeft be-

damse kantonrechter.

werken met mijn cliënt dat:

slim en heeft humor, is

drijfskunde gestudeerd in

Wat ik zou veranderen als ik

Souad direct is, ze heeft

open en oprecht.

Rotterdam. Momenteel is

één dag de baas was bij mijn

haar zaken voor elkaar en

We vullen elkaar aan op de

ze prachtig zwanger.

cliënt: waarschijnlijk hele-

reageert snel. Souad kan

volgende manier: ik stippel

Het spannendste moment

maal niks, want ze doen het

ook goed tot een besluit ko-

de mogelijke paden uit en in

dat ik met mijn cliënt heb

heel goed. Hooguit zou ik de

men en heeft weinig uitleg

overleg besluiten we welke

meegemaakt is: spannend

prijs van de jaarkaarten ver-

nodig. Er is wederzijds ver-

we gaan bewandelen. Waar

zijn de onderhandelingen in

hogen (is nu zeventien euro

trouwen. Deze wijze van sa-

nodig sturen we elkaar bij.

de zeer diverse zaken die

voor een heel jaar).

41

Leergang Executele

Kosten voor de leergang:
1.750,-

NOVEX is een vereniging voor executeurs. De

(exclusief btw, inclusief lunches, diner,

professionele executeurs kunnen hun kennis en

overnachting, borrel en cursusmateriaal).

kunde verder ontwikkelen door het volgen van

PE-punten zijn aangevraagd bij KNB,

een tweedaagse intensieve cursus: de leergang

EPN en RB.

executele. De theorie en praktijk worden onder andere aan de hand van casus en stellingen behandeld. Na het volgen van de leergang staat het lidmaatschap van NOVEX open. Leden krijgen onder meer diverse verdiepingscursussen aangeboden. Daarnaast is NOVEX als belangenbehartiger in gesprek met diverse partijen om de positie van de executeur te verbeteren.

Data/tijden leergang executele: NOVEX is een multi-disciplinaire vereniging

14 maart 2013 van 10.00 uur tot 20.00 uur,

met bestuursleden en leden uit verschillende

overnachting, 15 maart van 9.00 uur tot 17.00 uur

beroepsgroepen. De beroepsgroepen werken

met een afsluitende borrel.

binnen NOVEX samen om de executeur te pro-

Locatie:

fessionaliseren.

Midden van het land

(zie ook www.novex-executeur.nl) Een lid van NOVEX kan zich aanmelden voor certificering door de Stichting Certificering Executeurs (SCE). De vereisten voor certifice-

Voorwaarde:

ring en de gecertificeerde executeurs kunt u

Deelnemers dienen een goede kennis van het

vinden op: www.sce-executeurs.nl.

erfrecht te hebben. Diegenen die niet over voldoende kennis beschikken, moeten de cursusdag erfrecht/executele op 7 maart 2013 volgen.

Aanmelding U kunt zich aanmelden via de website van

Docenten

NOVEX: www.novex-executeur.nl

De heer O.A. Balkenende De heer mr. J.D.H. van Ewijk Mevrouw mr. P.G. Knoppers

Voor vragen of informatie

Mevrouw prof. mr. T.J. Mellema-Kranenburg

Mevrouw mr. A. Rookmaker

Mevrouw mr. J. Nijenhuis-Wildervanck

[email protected] of 020-3882928.

De heer prof. dr. B.M.E.M. Schols De heer prof. dr. J.P.M. Stubbé

Ik en mijn advocaat

Souad El Hamdaoui over Yvonne Sørensen

Leeftijd 33 Hamdaoui Naam cliënt Souad El Over Yvonast rom Eu de van eur Functie/bedrijf direct WerkKo s& bij SørensenWeijer ne Sørensen, advocaat loiexp ele geh de r voo twoordelijke zaamheden Eindveran eten & r voo r jaa 50 dan er at al me tatie. De Euromast sta ken. Met even, slapen & ont wa bel & ken dek ont n, drinke .00 0 gas400 de sonen proberen we een team van 100 per en! gev te ng evi een ultieme bel ten per jaar allemaal

Ik zou onze relatie als volgt

ons oppakt. Ze is goed be-

wet en ik de organisatie en

tekenen zonder volledig op-

willen kenmerken: we heb-

reikbaar.

mijn mensen van A tot Z.

gebouwd personeelsdossier.

ben een efficiënte, fijne rela-

Een hele goede eigenschap

Ik weet van het privéleven

Wat ik zou veranderen als

tie met elkaar. Ook al zien en

van mijn advocaat is: dat ze

van mijn advocaat het vol-

ik één dag de baas was bij

spreken we elkaar (geluk-

erg zorgvuldig is en ons al-

gende: dat ze vijf kinderen

mijn advocaat: Ik ken de ins

kig) niet zo veel. Dus eigen-

tijd een aantal opties geeft.

heeft, hard werkt en van

en outs van haar kantoor

lijk zakelijk, professioneel,

Dit geeft ons het gevoel dat

skiën houdt.

onvoldoende, maar er van-

maar niet heel formeel.

ze het hele spectrum over-

Het spannendste moment

uit gaande dat het goed ge-

Plezierig vind ik aan het

ziet.

dat ik met mijn advocaat

organiseerd is, zou ik een

werken met mijn advocaat

We vullen elkaar aan op de

heb meegemaakt is: een

leuke teambuildingsdag or-

dat: Yvonne altijd tijd voor

volgende manier: Yvonne

medewerker in dienst voor

ganiseren. Op de Euromast

ons maakt en snel het be-

kent alle mogelijkheden en

onbepaalde tijd een vast-

natuurlijk, kunnen ze ook

treffende HR-dossier voor

onmogelijkheden binnen de

stellingsovereenkomst laten

nog abseilen of tokkelen.

43

Vergeet niet je stap te maken! DPA Legal voor Advocaten en Bedrijfsjuristen 




    

   

 

 

 
  
 
 
   
 
aanzienlijk meer voldoening en zelfvertrouwen. Inkomen en beroepsstatus nemen bovendien aantoonbaar toe. DPA Legal helpt jou je juridische carrière vorm te geven. Wij kennen het juridische landschap als ge en ander en kunnen jouw w ensen en    

   
 


  
 


brengen. Overstappen binnen de advocatuur, naar het bedrijfsleven of juist weer terug naar de advocatuur? Zoveel juristen en bedrijven; zoveel wensen. Per individu en per levensfase   

  

  Om die    te vervullen is meer nodig dan een simpele match tussen een CV en een vacature. Door onze aanpak, kennis, ervaring en ons uitgebreide netwerk kunnen we nét iets verder kijken en e en stapje verder gaan. En dat werkt in het voorde el van onze kandidaten én opdrachtgevers. Ne em contact met ons op voor nadere informatie of e en oriënterend gesprek. We vertellen je graag me er over onze aanpak.

Als ze lfstandige business unit van DPA Group richt DPA Legal zich op d e arb eidsmarkt voor jurist e n m e t minimaal vier jaar re l evant e ervaring opge daan in h e t b e drijfsl eve n of d e advocatuur. We vervullen tijdelijke en vaste posities voor de advocatuur en in het bedrijfsleven. DPA Legal Parklaan 48 1405 Bussum T +31 (0)35 625 05 05 jurist @ dpa.nl www.dpalegal.nl

46 NIEUWS 53 ICT-COLUMN DE CLOUD: KOSTEN EN BATEN 53 ARBEIDSTHERMOMETER WILLEM VAN DONGE (ROBERT WALTERS) 55 TOP 50 ADVOCATUUR 66 EFFICIENCY SNELLER WERKEN MET SMARTDOX 68 JONGEBALIEPAGINA’S BALIEBINK, FOTO’S EN MEER 71 BEDRIJFSJURISTENKATERN COLUMNS, NIEUWS

ä DETERINK NAAR ZUIDAS ä DIRKZWAGER PUBLICEERT JURIDISCH E-BOOK ä ALLIANTIE LINKLATERS ä ZESDE MAASKANTLEZING ä SEMINAR SOCIAL MEDIA ä LOYENS & LOEFF INSIDE ä NIEUWE KANTOREN ä PERSONALIA VACATURES JANUARI 2013 ALLEN & OVERY ARAG BAKER & MCKENZIE BIRD & BIRD DE CLERCQ ADVOCATEN NOTARISSEN DIRKZWAGER ADVOCATEN EN NOTARISSEN DLA PIPER DPA LEGAL EKELMANS & MEIJER ADVOCATEN HOGAN LOVELLS HOLLA ADVOCATEN HOLLAND VAN GIJZEN JONES DAY LABRÉ ADVOCATEN LINKLATERS LLP LOCAL LEGAL NAUTADUTILH NORTON ROSE LLP NYSINGH ADVOCATEN-NOTARISSEN SIMMONS & SIMMONS SPIGT LITIGATORS STIBBE USG JURISTEN VAN DOORNE VAN IERSEL LUCHTMAN ADVOCATEN VMW TAXAND VOXIUS

nr. 1 – 2013

32 93 49 62 36 35 14 44 90 38 20 16 4 76 9 75 COVER 3 24 26 89 COVER 2 52 60 23 86 54 COVER 4

45

Beter werk Alliantie Linklaters inklaters heeft een exclusieve samenwerkingsovereenkomst gesloten met het Zuid-Afrikaanse advocatenkantoor Webber Wentzel. Linklaters en Webber Wentzel vormen vanaf 1 februari een ‘collaborative alliance’. Het Zuid-Afrikaanse kantoor is

L

Linklaters’ exclusieve partner in Afrika en buiten het continent geldt het omgekeerde. De twee partners bieden hun klanten een volledig geïntegreerde dienstverlening over de grenzen heen, met één aanspreekpunt. Zij stemmen werkwijze en procedures af en delen kennis en ervaring, zodat klanten op een consistente wijze worden ondersteund en geadviseerd. In april 2012 sloot Linklaters een vergelijkbare samenwerking met het Australische kantoor Allens Arthur Robinson.

Personalia Elisabeth Thole, hoofd van het Privacy Team van Van Doorne, is per 1 januari benoemd tot counsel bij Van Doorne. Zij is gespecialiseerd in het privacy compliant maken van bedrijven en overheden. Samen met haar team adviseert zij cliënten over privacy gerelateerde aangelegenheden. Kim Tan is op 10 januari beëdigd tot notaris te Amsterdam. Tan is sinds 1999 aan Baker & McKenzie Amsterdam verbonden en sinds 2008 partner binnen de sectie ondernemingsrecht. Daarvoor is hij enige tijd werkzaam geweest bij Baker & McKenzie Chicago. Baker & McKenzie heeft Maarten Hoelen en Mirko Marin per 1 januari benoemd tot legal director binnen de fiscale praktijk. Beiden zijn sinds 2006 verbonden aan Baker & McKenzie Amsterdam. Per 1 januari is Eric Boerma benoemd tot voorzitter van het dagelijks bestuur van Dirkzwager advocaten & notarissen. Boerma, die in januari 2010 toetrad tot het bestuur, neemt deze rol over van Karen Verkerk. Hij is gespecialiseerd in arbeidsrecht en sinds 1 januari 2002 vennoot bij de sectie arbeidsrecht in de Arnhemse vestiging van Dirkzwager. Hogan Lovells heeft Manon Cordewener met ingang van 1 januari tot partner benoemd. Zij geeft leiding aan de Litigation groep in Amsterdam en is in het bijzonder gespeciali-

46

nr. 1 – 2013

Zesde Maaskantlezing p vrijdagmiddag 15 maart zal NOvA-deken Jan Loorbach in het Tilburgse Maaskantgebouw de zesde Maaskantlezing houden, die wordt georganiseerd door de Juridische Hogeschool Avans-Fontys. Eerder verzorgden Ernst Hirsch Ballin, Egbert Myjer, Geert Corstens, Harm Brouwer en Eric van den Emster al de lezing. Dit jaar heeft het programma van de middag ook een feestelijk tintje vanwege het tienjarig jubileum van de Juridische Hogeschool AvansFontys. Na afloop wordt een

O

seerd in procesrecht, ondernemingsrecht, goederen- en faillissementsrecht. Ook zijn per 1 januari drie senior medewerkers van het kantoor Amsterdam tot counsel benoemd: Hein van den Bos, Marieke Poulie en Peter Stokking. Van den Bos (35) is werkzaam binnen de Life Sciences groep en legt zich toe op Nederlandse en Europese regulering van de Life Sciences sector (geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en levensmiddelen). Poulie (39) is sinds 2001 werkzaam in de unit Intellectual Property, Media & Technology (IPMT). Stokking (40) is sinds 2008 binnen de unit Corporate werkzaam als kandidaat-notaris. Tim Rikmenspoel is 1 januari benoemd als partner bij TeekensKarstens advocaten notarissen. Rikmenspoel voert bij dit kantoor sinds 2009 een ondernemingsrechtelijke advies- en procespraktijk., met een focus op de transactiepraktijk en (internationale) procespraktijk voor met name Duitse cliënten. Simmons & Simmons heeft Machteld Hiemstra benoemd tot principal counsellor in de Life Sciences groep in Amsterdam. Zij heeft ruime ervaring met gezondheidsrecht, geneesmiddelenrecht, productaansprakelijkheid, regulering en administratieve handhaving en warenwetgeving. Hiervoor was Hiemstra advocaat bij Hogan Lovells.

Jan Loorbach (NOvA) buffet aangeboden. Aanmelden kan via communicatie. [email protected].

Joost van Ruiven is per 1 januari als aandeelhouder toegetreden tot KienhuisHoving advocaten en notarissen.Van Ruiven is sinds 2007 advocaat bij dit kantoor en is gespecialiseerd in het arbeidsrecht, civiel milieurecht en contracten- & aansprakelijkheidsrecht. KienhuisHoving heeft per 1 oktober 2012 zijn dienstenpakket uitgebreid met de praktijkgroep Transport & Logistiek. Hiermee speelt de organisatie in op de groeiende vraag naar specialistische kennis vanuit de Twentse logistieke sector. Het advocaten- en notarissenkantoor Heussen heeft zich per 1 januari versterkt met Martin Eleveld en Nana Le Brun-van Susante. Martin Eleveld is toegetreden als partner. Hij is werkzaam in de Banking & Finance praktijk, waarin hij zich met name toelegt op financiële toezichtswetgeving en compliance. Nana Le Brun-van Susante is aangesteld als kantoordirecteur. Zij was eerder advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek, secretaris van de Haagse Orde van Advocaten en HR-manager en kantoordirecteur van verschillende middelgrote advocaten- en notarissenkantoren. Vanaf 1 februari zal Herman Ruiter bij Spigt Dutch Caribbean aan de slag gaan. Voor zijn overstap was Ruiter advocaat en curator bij Van Aalst & Daniëls Advocaten te Amsterdam. Hij voert een algemene procespraktijk met de nadruk op verbintenissenrecht en insolventierecht. Tevens treedt hij op in strafzaken, met name indien deze een financiële component bevatten. (Zie ook pagina 51)

Beter werk Gratis juridisch e-book ‘Het beste van Dirkzwager 2012’ irkzwager heeft de bestgelezen juridische artikelen die door medewerkers in 2012 zijn gepubliceerd in een e-book gebundeld. Op www.dirkzwagerbibliotheek.nl kan het e-book ‘Het beste van Dirkzwager 2012’ gratis gedownload worden. Naast dit digitale boek zal ook een editie in hardcopy worden uitgebracht.

D Loyens & Loeff INSIDE oyens & Loeff lanceert een nieuw evenement: Loyens & Loeff INSIDE. Dit is een geheel nieuwe reeks seminars, die de laatste ontwikkelingen, actualiteiten en best practices binnen de verschillende rechtsgebieden ook toegankelijk maakt voor studenten. Op 1 februari wordt op het kantoor in Amsterdam afgetrapt met INSIDE #1 - Ondernemingsrecht. Studenten die zich voor een van de seminars iwillen inschrijven, kunnen zich daarvoor aanmelden via www.loyensloeffacademy.com.

L

Jozua van der Beek is per 1 januari partner bij Spigt Litigators. Van der Beek start binnen Spigt Litigators de civiele cassatiepraktijk en bouwt de corporate litigation praktijk verder uit. Hij was de afgelopen tien jaar advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek en heeft ruime ervaring in de cassatiepraktijk en op het gebied van corporate litigation. Met ingang van 1 januari heeft Houthoff Buruma Jacques Kröner en Jan Willem de Groot benoemd tot partner en Jacques Kröne Paul de Vries tot counsel. Kröner is gespecialiseerd in corporate transacties, van fusies en overnames tot joint ventures, management buyouts en private equity transacties. De Groot is gespecialiseerd in corporate litigation, met de nadruk op transactiegerelateerde procedures, aanJan Willem deelhouders- en overnamede Groot geschillen, procedures bij de Ondernemingskamer en aansprakelijkheidskwesties. De Vries is gespecialiseerd in ondernemingsrecht, fusies en overnames, joint ventures, corporate governance (zowel Paul de Vries nationaal als internationaal) en aandeelhoudersgeschillen. Robbert Boesveld (40) is per 1 januari verbonden aan Pot Jonker Advocaten in Haarlem. Hij is binnen het vakgebied ruimtelijke ordening, milieu en natuur gespecialiseerd in overheidsaansprakelijkheidsrecht. Boesveld komt van Van den Biesen Boesveld Advocaten.

Na vijf jaar werkzaam te zijn geweest als advocaat bij Vondst Advocaten, is Titus Engels per 1 januari in dienst getreden bij NYSE Euronext als legal counsel. Dirk-Jan Duynstee is op 1 december als partner toegetreden tot de procesrechtsectie (litigation & dispute resolution) van Clifford Chance. Hij is afkomstig van Spigt Litigators waar hij eveneens partner was. Duynstee is gespecialiseerd in ondernemings- en effectenrechtelijke geschillen, waaronder post-overnamegeschillen, geschillen in het kader van openbare biedingen, aandeelhoudersgeschillen en uitkoopprocedures. (Zie ook pagina 51) Serge Gijrath heeft zich per 1 december als partner aangesloten bij C-Legal. Gijrath heeft als advocaat meer dan twintig jaar ervaring op het gebied van onder meer IT, outsourcing en telecommunicatierecht. In het verleden werkte hij onder meer bij Stibbe en was hij international partner bij Baker & McKenzie, waar hij leiding gaf aan de nationale TMT- en de Europese IT-praktijk. Stibbe heeft Judica Krikke (45), Eva Das (34), Matthijs Kuijpers (36) en Jérôme Aubertin (33) tot partner benoemd. Per 1 november heeft Wilma Kouters zich aangesloten bij Verbeeten Jager Kouters Advocaten & Mediators in Dordrecht. “Niets boeiender dan menselijke relaties. Mijn streven als advocaat/mediator en financieel planner is om scheidende partners op een respectvolle manier uit elkaar te laten gaan, juridisch én financieel doordacht.”

David Jan Bergkotte is de sectie Huur & Vastgoed van het Haagse Delissen Martens advocaten belastingadviseurs mediation komen versterken. Bergkotte is in 2008 afgestudeerd aan de Universiteit Utrecht en is zich daarna als advocaat gaan richten op het civiele procesrecht en onroerendgoedrecht. (Zie ook pagina 51) Suzanne Tijl (42) is per 1 december benoemd tot partner bij executive search bureau Odgers Berndtson. Tijl gaat de Legal, Compliance en Regulatory praktijk in Nederland leiden in nauwe samenwerking met de internationale praktijk. Voor haar overstap werkte ze ruim zeven jaar bij Legal People. (Zie ook pagina 51) Poelman Advocaten heeft Stefano Francovich tot advocaat-partner en Alexander Peerboom tot advocaat-medewerker benoemd. Francovich is gespecialiseerd in de vormgeving en begeleiding van samenwerkingsverbanden, fusies en overnames, operationele en financiële herstructureringen, bedrijfsintegratie en (collectieve) ontslagen. Peerboom heeft een ruime advies- en proceservaring op het gebied van het ondernemingsrecht en faillissementsrecht. Per 1 januari is Diana Joosten counsel bij Eversheds Faasen. Zij is procesrechtadvocaat en ervaren in het begeleiden van corporate en commerciële crossbordergeschillen. Joosten vertegenwoordigt multinationals en mid-caps met een sectorfocus op industrie, retail en TMT. Daarnaast is Jurjen de Korte per 1 januari benoemd tot advocaat-partner Litigation en Arbitration bij Eversheds Faasen. Hij geeft vanuit het kantoor in Amsterdam leiding aan het Litigation en Arbitration

nr. 1 – 2013

47

Beter werk Seminar over social media, met tenniswedstrijd

Derde Duitse vestiging Simmons & Simmons

p woensdag 13 februari organiseert ABN AMRO in samenwerking met Kluwer voor jonge advocaten het seminar @advocatuur: #social media, crime of passie? Het seminar vindt plaats in het Ahoy-complex in Rotterdam, waar ook het ABN AMRO tennistoernooi wordt gehouden. Na afloop is er een walking dinner en heeft men toegang tot de tenniswedstrijd die om

immons & Simmons opent in maart een vestiging in München. Het kantoor heeft al vestigingen in Düsseldorf en Frankfurt. De vestigingen in München zal zich richten op de sectoren Life Sciences en TMT. Aanvankelijk zal de vestiging bestaan uit twee IE-partners, een corporate-partner en een aantal medewerkers. Zij zullen nauw samenwerken met de kantoren in Düsseldorf en Frankfurt.

O

19.30 uur begint. Het seminar staat in het thema van de invloed van social media op de advocatuur. Esther Vroegh (partner Mesland & Vroegh Advocaten) en Jan Hein Kuijpers (partner bij Kuijpers en Nillesen Advocaten) zijn de sprekers. Aanvang is om 16.30 uur; de toegang is gratis voor advocaten. Aanmelden kan via www.advocaten-seminar.sponsoring-events.nl.

team. De Korte heeft uitgebreide ervaring met het beslechten van internationale geschillen, met een focus op internationale commerciële arbitrages. Per 1 januari zijn Cedric de Breet en Tijmen Martens aandeelhouders van Certa Legal Advocaten. De Breet is sinds 2008 verbonden aan Certa Legal en ruim tien jaar werkzaam in de insolventiepraktijk. Hij treedt met regelmaat op als curator in faillissementen. Martens is sinds 2009 verbonden aan Certa Legal en heeft zich gespecialiseerd in arbeidsrecht en medezeggenschapsrecht, waarin hij adviseert en procedeert voor werkgevers en werknemers in directie- en managementfuncties. Thomas Berendsen is toegetreden als partner bij Legal experience. Hij is specialist op het gebied van intellectueel eigendomsrecht en ICT-recht. Vanaf 2000 was Berendsen werkzaam als advocaat en partner bij Banning Advocaten. Jacomijn van Olst is per 1 januari in dienst getreden bij Lexsigma Advocaten te Amsterdam. Van Olst versterkt daar de sectie Ondernemingsrecht & Onroerend goed. Van Olst is advocaat sinds 2008. Per 1 januari is Eduard Scheenstra tot partner/aandeelhouder benoemd bij CMS Derks Star Busmann. Jasper Kampherbeek, Eva Schothorst-Gransier en Barbara Veldmaat zijn allen tot salaried partner benoemd.

48

nr. 1 – 2013

S

LRT wordt Labré advocaten et Amsterdamse kantoor LRT is per 1 januari verhuisd naar het voormalig scheikundig laboratorium van de Vrije Universiteit uit 1932. Partner John de Loo: “De verhuizing geeft de ruimte om onze plannen verder te verwezenlijken en cliënten nog beter

H

Van Diepen Van der Kroef Advocaten heeft per 1 januari Dennis Steffens (36) tot partner benoemd. Steffens is als advocaat gespecialiseerd in ondernemingsrecht en insolventierecht en treedt ook op als curator in faillissementen. Hij is werkzaam bij de Utrechtse vestiging. Voordat Steffens in 2007 de overstap maakte naar Van Diepen Van der Kroef was hij werkzaam bij Rabobank. Per 1 januari is Sieuwert Bruins Slot benoemd tot partner bij Banning Advocaten, waar hij sinds 2008 werkzaam is. Bruins Slot is gespecialiseerd in het (inter)nationale contractenrecht. Hij richt zich met name op het civiele vastgoed en de industriële sector. Yolanda Bokhorst maakt op 1 februari de overstap van Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn naar Van Buttingha Wichers notarissen te Den Haag. Zij is kandidaat-notaris en gespecialiseerd in notarieel erfrecht en familievermogensrecht. Zij heeft de afgelopen jaren veelvuldig opgetreden als (partij) adviseur bij de afwikkeling van complexe nalatenschappen en heeft daarnaast een internationaal georiënteerde familierechtpraktijk opgebouwd. Matthijs Hoekstra en Verena Jongepier zijn per 1 januari partner geworden bij Adriaanse van der Weel advocaten. Hoek-

van dienst te zijn. Bij deze stap voorwaarts hoort een nieuwe naam: Labré advocaten.” De filosofie van het kantoor blijft hetzelfde: het wil een serieus alternatief zijn voor de grote kantoren op de Zuidas, met een persoonlijke ‘touch’ en fors lagere tarieven.

stra is sinds april 2000 werkzaam bij de vestiging Terneuzen, zijn specialisme is arbeids- en ontslagrecht en sociaal verzekeringsrecht. Jongepier is sinds april 2004 werkzaam bij de vestiging Middelburg op het gebied van (onder meer) ondernemingsrecht, contractenrecht en verbintenissenrecht. Per 1 januari heeft Theo Bosboom afscheid genomen als advocaat en vennoot bij Dirkzwager advocaten & notarissen te Arnhem. Hij gaat zich richErnst-Jan ten op zijn grote passie: fovan de Pas tografie. Op dezelfde datum zijn Ernst-Jan van de Pas en Tony van Wijk toegetreden als vennoot. Van de Pas was senior medewerker op de sectie Intellectueel EiTony van Wijk gendoms- en IT recht op het Arnhemse kantoor. Hij zet de praktijk van Theo Bosboom voort. Van Wijk was als senior medewerker bij de sectie Overheid & vastgoed op het Nijmeegse kantoor. Hij is gespecialiseerd in het aanbestedingsrecht. LINK Advocaten is een nieuw nichekantoor op het gebied van het personen- en familierecht met twee vestigingen. De vestiging Amsterdam staat onder leiding van Alexandra Morot en Chantal van Baalen-

START YOUR CAREER

GET A TASTE

W W W.W ER K ENBIJBA K ER.NL

Beter werk Nieuw kantoor 1: Ten Holter Noordam en Holter Advocaten en Noordam Advocaten zijn op 1 december 2012 een samenwerkingverband aangegaan onder de naam Ten Holter Noordam advocaten. Daarmee is een kantoor tot stand gekomen met 33 advocaten, dat vestigingen heeft in Rotterdam en Dordrecht. Het kantoor biedt maatwerk op het gebied van onder meer contracten, bouwzaken, overnames, reorganisaties, arbeidsconflicten, ladingschades en scheepsbeslagen aan bedrijven, instellingen en ondernemers.

T

Bogaerts & Groenen marktgericht et Brabantse Bogaerts & Groenen advocaten heeft de verkiezing van het meest marktgerichte advocatenkantoor 2012 gewonnen. Het kantoor was samen met twee andere advocatenkantoren genomineerd naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek ‘stand marktgericht ondernemen advocatuur 2012’. De bekendmaking vond plaats op de Marketing voor Meesters-dag op 29 november in Amersfoort.

H

Nieuw kantoor 2: Hoboken Advocaten p 1 december 2012 is Hoboken Advocaten gestart; de advocaten zijn afkomstig van Roozeboom Advocaten en Schipper Noordam. Hoboken Advocaten richt zich op handel, industrie, zorg en logistiek. De kracht van het nieuwe kantoor ligt in de combinatie van kwaliteiten. Omstreeks 1 maart zal Hoboken Advocaten zijn nieuwe kantoor in de Westerlaantoren in het Rotterdamse stadsdeel Hoboken betrekken. Tot die tijd zullen de praktijken vanuit de huidige vestigingen in Rotterdam en Schiedam worden voortgezet.

O

van IJzendoorn. Alexander Leuftink leidt de vestiging Amersfoort. Met ingang van 1 januari heeft Robin Horstman, partner bij de sectie Ondernemingsrecht van de Rotterdamse vestiging van DVDW Advocaten, Leonard Boender opgevolgd als lid van het bestuur. Het bestuur van DVDW wordt vanaf 1 januari verder gevormd door Rene Sekeris (bestuurslid) en Pieter Smits (bestuurslid en kantoordirecteur). Loyens & Loeff heeft per 1 januari Vincent Vroom tot vennoot benoemd. Vincent Vroom is advocaat en lid van de praktijkgroep Ondernemingsrecht. Hij is sinds 2000 aan Loyens & Loeff verbonden. Vroom is gespecialiseerd in het insolventierecht en financiële herstructureringen. Op 1 januari is Maarten Tanja benoemd tot partner bij Köster Advocaten te Haarlem. Tanja is vanaf 2006 werkzaam bij het kantoor en heeft zich gespecialiseerd in het arbeidsrecht. Zijn focus ligt op flexibele arbeidsrelaties en het cao-recht. Op 1 januari zijn Erwin van Nijnatten, Wim

50

nr. 1 – 2013

Maas en Carreen Shannon toegetreden als partner bij Deterink Advocaten en Notarissen te Eindhoven. Van Nijnatten heeft ruime ervaring met adviseren en procederen op het gebied van financiering en zekerheden en op het gebied van vennootschapsrecht en rechtspersonenrecht. Maas en Shannon zijn gespecialiseerd in procederen en adviseren in (octrooi-) inbreukzaken en complexe internationale contracten zoals licensing en R&D agreements. Jan-Willem Raadgever is per 1 januari benoemd tot partner bij Lexence binnen het team Vastgoedtransacties. Hij maakt sinds 2009 als advocaat deel uit van de sectie Vastgoedrecht van Lexence en is een specialist op de vakgebieden bouwrecht, vastgoeden aanbestedingsrecht. Nicoline de Jong- de Smit is per 1 januari als partner toegetreden tot Confius Executive Search, om aldaar de Legal search praktijk te versterken. Voorheen was zij werkzaam als advocaat en als consultant, gespecialiseerd in de bemiddeling van ervaren juristen voor advocatuur, notariaat en bedrijfsleven.

Kennedy Van der Laan heeft Peter van den Broek op 1 januari tot partner benoemd. Van den Broek is ruim acht jaar werkzaam op de sectie Verzekering & Aansprakelijkheid. Hij heeft zich gespecialiseerd in technische/materiële schadezaken, bijbehorende verzekeringsrechtelijke vraagstukken, productaansprakelijkheid en product recall. Sinds 1 januari is Marius Rijntjes partner bij M2 Advocaten in Amsterdam. Rijntjes is gespecialiseerd in civiel vastgoedrecht en houdt zich onder meer bezig met huurrecht, koop-/verkooptransacties en projectontwikkeling. Per 1 januari is Mathijs van Logten toegetreden tot de maatschap van Marree en Dijxhoorn. Hij werkt vanaf augustus 2009 bij het kantoor, waar hij in alle kwesties rondom het arbeidsrecht in brede zin en ambtenarenrecht optreedt. Van Logten was al parter sinds 1 januari 2011. Per 1 januari is Koen Hemmes (41) toegetreden als aandeelhouder van Legal People. Hemmes is sinds 2006 werkzaam bij de onderneming en maakt sinds 1 januari 2012 deel uit van de directie.

Beter werk Deterink naar Zuidas

Pot Jonker Seunke wordt weer Pot Jonker et Haarlemse kantoor Jonker Seunke Advocaten heet sinds 1 januari weer Pot Jonker Advocaten. Pot Jonker vindt dat een kortere naam beter in het gehoor ligt en makkelijker te onthouden is. Het kantoor maakte op internet en in social media al gebruik van de naam Pot Jonker.

H

(advertentie)

GALERIE TIGLIO Hét adres voor een stijlvol en passend geschenk bij een jubileum of afscheid in de RECHTERLIJKE MACHT of ADVOCATUUR eterink Advocaten en Notarissen, op dit moment actief met omstreeks zestig advocaten en notarissen vanuit Eindhoven, zal zich vanaf 1 februari ook vestigen op de Zuidas in Amsterdam. De steeds verdere internationalisering van de praktijk en de

D

verdere uitbreiding van de klantenportefeuille, hebben Deterink er toe gebracht te besluiten tot een vaste basis in Amsterdam. Van daaruit zal worden gewerkt aan de uitbouw van de landelijke en internationale praktijk van het kantoor.

Mr.-overstappers In de rubriek Overstap van de week op www.mr-online.nl komt elke week een jurist aan het woord die onlangs is begonnen in een andere baan. Hieronder enkele uitspraken van de overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op www.mr-online.nl/Mrs. van de week/ Overstapmr. van de week. Marius Noordam is per 1 november overgestapt van Norton Rose naar Baker & McKenzie, waar hij als kandidaat-notaris in de corporate praktijk werkt. Hij is een echte muziekliefhebber. “Ik besteed veel geld aan kaartjes voor concerten, festivals, films en cabaret. Ik ben vorig jaar bijvoorbeeld naar Lowlands geweest en was laatst nog bij een concert van Doe Maar. Ook staan er nog concerten van Skunk Anansie en Golden Earring op het programma. Ik vind dit soort evenementen te leuk om te missen!” Juliette Citteur werkt sinds 1 oktober bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn, ze komt van De Brauw Blackstone Westbroek. Citteur is

U bent van harte welkom! Mr. Pia Lindeman-Verhaar

Verwerstraat 108 | 5211 HZ ‘s -Hertogenbosch | Tel: 06 51 16 39 77 WWW.GALERIETIGLIO.NL

specialist op het gebied van het aansprakelijkheidsrecht en contractenrecht en heeft een medische achtergrond (arts). “Het bevalt mij bijzonder goed! Mijn nieuwe kantoorgenoten zijn zeer kundig, gedreven en prettig in de omgang. Er is een open sfeer op kantoor en ik voel me hier helemaal thuis.” Dirk-Jan Duynstee is per 1 december overgestapt van Spigt Litigators naar Clifford Chance, waar hij als partner toegetreden is tot de procesrechtsectie. “Het eerste wat ik in mijn werkkamer veranderde was mijn toga netjes ophangen en vervolgens een grote fotolijst met een foto van mijn gezin op mijn bureau zetten. Ik ben wat ze noemen een trots familieman.” Suzanne Tijl is per 1 december benoemd tot partner bij executive search bureau Odgers Berndtson, waar ze de Legal, Compliance en Regulatory praktijk in Nederland leidt, in nauwe samenwerking met de internationale praktijk. “Na zeven jaar komt het moment dat je denkt: ‘deze film heb ik al eerder gezien’. Ik wilde weer nieuwe dingen leren. Mijn huidige praktijk, waar aan ik erg gehecht ben, verder verbreden

in een internationale omgeving waarin posities op het hoogste niveau worden ingevuld.” David Jan Bergkotte is per december overgestapt van Haagstate Advocaten naar Delissen Martens advocaten belastingadviseurs mediation, waar hij de sectie Huur & Vastgoed is komen versterken. “Een nieuw kantoor is altijd weer even wennen, maar gelukkig kende ik een aantal van de advocaat(-stagiaires) al vrij goed. Ook zit Delissen Martens in een modern ingericht pand met uitstekende voorzieningen.” Herman Ruiter begint per 1 februari als advocaat bij Spigt Dutch Caribbean in Curaçao. Voor zijn overstap was Ruiter advocaat en curator bij Van Aalst & Daniëls in Amsterdam. Ruiter zal zich bij zijn nieuwe kantoor bezighouden met ondernemingsrecht, financieel recht en geschillenbeslechting. “Ik kijk er erg naar uit. Curaçao een prachtig eiland met een boeiende historie. En het klimaat is natuurlijk een enorm pluspunt! Verhuizen naar Curaçao is best een stap. Ik heb het geluk dat mijn vriendin Victorine – net als ik – het avontuur graag aangaat.”

nr. 1 – 2013

51

STBB2NY

Je bent derde- of vierdejaars rechtenstudent en je hebt ambitie. Dan schrijf je je in voor de vijfdaagse Masterclass van 7 tot en met 13 mei 2013 op ons kantoor in New York. Want daar pak je tijdens workshops samen met ons zaken aan binnen een

breed scala van rechtsgebieden en leer je onze internationale rechtspraktijk beter kennen. En natuurlijk laat je de stad zelf ook niet links liggen. Kortom, net als vorig jaar, vijf dagen ‘work hard, play hard’ in New York. Je kunt je tot en met 10 maart 2013 aanmelden via onze website www.werkenbijstibbe.nl

Beter werk De cloud: kosten en baten door Rob Ameerun angzaam maar zeker groeit het besef in Nederland dat cloud computing een serieus alternatief is, zelfs voor de advocatuur. Vooral de kleinere kantoren zonder eigen IT-afdeling zien er de voordelen van in: geen investeringen in dure hardware en softwarelicenties, maar slechts betalen voor wat er wordt gebruikt en de zekerheid hebben dat belangrijke informatie goed beveiligd is. Toch is er nog veel onduidelijkheid. Advocaten die ik spreek, hebben totaal verschillende opvattingen over wat nu wel en niet is toegestaan. Moeten de data binnen de landsgrenzen blijven, of maakt het niet uit zolang ze binnen Europa blijven? Wanneer heeft een overheid wel en niet het recht om data op te vragen die zijn ondergebracht bij een aanbieder van cloud-diensten? Over dit laatste onderwerp heeft Hogan Lovells een goede white paper geschreven (http://bit.ly/ramr01).Hoe denkt de sector zelf over cloud computing? Eind vorig jaar zijn de resultaten van een wereldwijd onderzoek onder advocaten en hun IT staff gepubliceerd. Kort samengevat is men in toenemende mate positief over de cloud en wordt deze door steeds meer kantoren gezien als een serieus alternatief. Bijna zestig procent van de geënquêteerden denkt zelfs dat cloud computing binnen vijf jaar de overhand gaat nemen in de advocatuur. Maar zorgen zijn er ook, vooral over de perceptie bij de cliënten. Het volledige rapport staat online (http://bit.ly/gcsr-2012). Cloud computing is niet altijd het voordeligste alternatief, dit in tegenstelling tot de algemene opvatting. De aanschaf van traditionele IT harden software is meestal een investering die wordt afgeschreven over een bepaalde termijn. De kosten van cloud-oplossingen worden per maand gefactureerd, zolang de dienst wordt afgenomen. Deze kosten blijven dus terugkomen, ook als de traditionele variant al lang is afgeschreven.

L

De meest gevraagde

De ervaring leert dat als alle kosten worden meegenomen (dus ook onderhoud en beheer van traditionele systemen), cloud-oplossingen vaak een voordeliger alternatief zijn. Ga maar na: men beschikt altijd over de meest recente versie van de software, zonder dat er opnieuw geïmplementeerd moet worden. Daarnaast brengen veel leveranciers van traditionele software jaarlijkse onderhoudskosten in rekening die vaak oplopen tot boven de twintig procent van de aanschafprijs. Beveiliging Kort door de bocht zijn de kosten van cloud computing vergeleken met de traditionele variant redelijk in evenwicht. Maar als je ook de niet financiële verschillen in kaart brengt, wint de cloud het toch vaker. Een belangrijk kenmerk van cloud computing is immers dat dezelfde software gelijktijdig in gebruik is bij alle klanten van de cloud-aanbieder. Deze heeft er dus alle belang bij dat de systemen optimaal functioneren, want uitval treft alle klanten en brengt grote reputatieschade toe. Hetzelfde geldt voor de beveiliging van de data. Eén beveiligingslek, waardoor vertrouwelijke informatie op straat komt te liggen, kan fataal zijn voor het voortbestaan van de aanbieder. Vandaar dat beschikbaarheid van de systemen en beveiliging van de data top prioriteit hebben. Kortom, als uw kantoor voor de keuze cloud of traditioneel staat: kijk verder dan de kosten alleen. Potentiële aanbieders van clouddiensten hebben er nog meer belang bij vergeleken met hun klanten dat beschikbaarheid en beveiliging optimaal geregeld zijn. Rob Ameerun ([email protected]) adviseert advocatenkantoren op het gebied van IT strategie en social media.

Kansen op de arbeidsmarkt?

juridische specialismen

Intellectueel eigendom

ICT-recht

Contractenrecht

van de laatste maand zijn:

Willem van Donge: “Kansen zijn er absoluut. Kansen, bijvoorbeeld, doordat er nieuwe organisaties starten in Nederland. Kleinere start-ups maar ook grotere organisaties, in zowel het bedrijfsleven als in de advocatuur. Soms een puur lokale aangelegenheid, vaker een onderdeel van een grotere internationale organisatie. Hoe kun je er nu voor zorgen dat die kansen jouw kant opkomen? Opvallen door kwaliteit en onderscheidend vermogen is daarbij van belang. Het aanbod van kandidaten is groter, dus is het belangrijk om na te denken waar je nu precies goed in bent. Iets waar wij in een intakegesprek op basis van competenties gezamenlijk een goede afweging in kunnen maken. En ja, als die kansen er zijn is het handig om daar snel op in te spelen. Helpt het dan als je contact hebt met een recruitmentorganisatie

die al jarenlang een goede relatie met deze bedrijven heeft in bijvoorbeeld London, Parijs, Dubai, Singapore of New York, om maar een paar plekken te noemen waar wij met een Legal activiteit vertegenwoordigd zijn? Het zou zomaar kunnen.” Willem van Donge is manager Legal, Tax & Treasury bij Robert Walters. Robert Walters bemiddelt in permanente en interim-posities op senior niveau binnen zowel bedrijfsleven als advocatuur (www.robertwalters.nl).

Deze rubriek komt tot stand met medewerking van Brunel, DPA Legal, Robert Walters, USG Juristen en Voxius.

nr. 1 – 2013

53

LEGAL TAX

INTERNATIONAAL






 
 

PARTNER AANDACHT

,,.
!"
+13"
/*"+3".(&+$
01//"+
!2, 0"+
#&/ )&/0"+
"+
+,0.&0
(+

4+!
%.
)&8+0"+
77+
-(("0
&"!"+
""+
!2&"/
*"0
!.&+
6,3")
!"
&2&")"
)/
#&/ )"
(+0
2".3".(0
+
*"&

,.$+&/"".0

4+!
""+
.&2 5
"*&+.
""+
/*"+3".(&+$
01//"+
!"
0"*/
2+
+!".+"*&+$/ ." %0
."&!/." %0
0.#
"+
"/011./." %0
"+
&/ )
"
), 0&"
&/
,+/
+&"13"
(+0,,.
&+
!"
&"0
"&+
1&)!&+$/
3.
3&'
&+
-.&)

+.
0,"
2".%1&6"+
&'
(&'("+
1&0
+.
""+
,+0*,"0&+$
*"0
1
&+
,+/
+&"13"
-+!
"+
%,1!"+
1
,-
!"
%,,$0" 
4+!
 &"0
"&+(!"






*/0".!*


 



3332*304+!+)

&+#,2*304+!+)


052-070_MR01_ADV3.indd 54

23-01-13 16:00

BEELD: VEGE (FOTOLIA.COM)

TOP 50 advocatuur

De top 50 van de Nederlandse advocatuur De crisis lijkt nog weinig vat te hebben op de grote advocatenkantoren in ons land. Het aantal advocaten bij de top 50 is in 2012 constant gebleven, zo blijkt uit het jaarlijkse overzicht dat Mr. in dit nummer publiceert. Toch was afgelopen jaar niet makkelijk voor de advocatuur. En ook in 2013 zal het flink aanpakken worden, voorspellen de kantoren. Een aantal stijgers en dalers uit de top 50 geeft een toelichting. nr. 1 – 2013

55

BEELD: MOPIC (FOTOLIA.COM)

TOP 50 advocatuur

D

e advocatuur probeert zich slagvaardig door de crisis heen te slaan. En dat lijkt aardig te lukken. Maar van groei is geen sprake. Op 1 januari 2013 werkten er 4510 advocaten bij de 50 grootste kantoren. Het jaar daarvoor waren dat er 4496. Dat komt neer op een stijging van slechts 0,3%, een minuscule verhoging dus. Met 274 advocaten domineert De Brauw Blackstone Westbroek ook dit jaar weer de ranglijst. Maar NautaDutilh zit met 270 advocaten de nummer één vlak op de hielen. Overigens doet NautaDutilh het qua groei procentueel gezien beter dan De Brauw (+6% tegenover +4%). De top 10 als geheel is in omvang gestegen (+2,5%), van 1915 naar 1964 advocaten. De grootste stijger in deze categorie is Allen & Overy. Met een toename van 10% verovert het kantoor daarmee voor het eerst sinds 2010 weer een plek in de top 5. Volgens managing partner Andrew Thomas is dit het gevolg van continu blijven investeren in de toekomst. Ook Stibbe doet het goed, met een stijging van 9% is het kantoor terug op het aantal advocaten dat er in 2007 werkzaam was: 168. De grootste groeier van dit jaar is Van Iersel Luchtman met een toename van maar liefst 20% (van 41 naar 49 advocaten). Alleen is dit wat vertekend door het samengaan van de voormalige kantoren Van Mierlo Advocaten en Van Iersel Luchtman. Echte autonome groei zien we met name bij Norton Rose (+9%), Boels Zanders (+13%) en Holland Van Gijzen

56

nr. 1 – 2013

(+14%). Het laatste kantoor noemt als reden voor deze toename de strikt doorgevoerde nieuwe strategie die nu haar vruchten afwerpt. Ook is er een aantal opvallende dalers. Banning en VDB advocaten daalden beide met 17%, maar dat zorgt niet voor een heel grote verandering wat betreft hun positie. Dat geldt wel voor Baker & McKenzie. Ook dat kantoor zag zijn advocatenpopulatie teruglopen met 17% en zakte daarmee van plaats 13 naar 19. Vanaf 2008 zette deze daling al in. Maar hierover maakt managing partner Fred de Hosson zich geen zorgen: “Succes laat zich niet afmeten aan het aantal medewerkers. Bovendien hebben we niet als doel de grootste te zijn. Dat laten we graag aan anderen over.” Kantoren die eveneens slinken: Van Diepen Van der Kroef (-9%), KienhuisHoving (-12%) en VMW Taxand (-12%). Managing partner Wietje de Muinck Keizer van VMW Taxand spreekt van een ‘pas op de plaats na een succesvolle sterke groei’. Nieuw in de top 50 zijn Van Traa Advocaten en La Gro Advocaten. Zij delen samen met VDB Advocaten plaats 47. Hogan Lovells en Höcker Advocaten, die vorig jaar nog een plekje in de lijst bemachtigden, zagen dit jaar hun aantal advocaten teruglopen met 11% respectievelijk 16% en verdwijnen daardoor van het toneel. Slechts drie kantoren bleven qua omvang gelijk: Clifford Chance, Nysingh en Kneppelhout & Korthals. Redactie Mr.

TOP 50 advocatuur TOP 50 ADVOCATUUR Plaats 1/1/2013 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 22 22 25 26 26 26 29 30 31 32 33 33 35 36 37 38 38 40 41 41 43 43 45 46 47 47 47 50

Plaats 1/1/2012 1 2 4 3 6 5 7 8 9 10 12 11 15 20 16 14 17 19 13 18 24 30 25 22 21 28 26 23 27 29 34 31 32 32 34 36 45 42 40 38 40 38 45 36 42 49 nieuw nieuw 44 47

Omhoog/ Organisatienaam omlaag = De Brauw Blackstone Westbroek = NautaDutilh Loyens & Loeff Houthoff Buruma Allen & Overy AKD = Stibbe = Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn = CMS Derks Star Busmann = Clifford Chance Van Doorne Boekel De Nerée DLA Piper Holland Van Gijzen Advocaten Nysingh advocaten-notarissen Van Diepen Van der Kroef Advocaten = Kennedy Van der Laan Dirkzwager advocaten & notarissen Baker & McKenzie BANNING De Haan Advocaten & Notarissen Boels Zanders Advocaten Freshfields Bruckhaus Deringer = Simmons & Simmons KienhuisHoving advocaten en notarissen Hekkelman Advocaten = Lexence Holla Advocaten Bird & Bird BarentsKrans Ploum Lodder Princen Van Benthem & Keulen JPR Advocaten Trip Advocaten & Notarissen Poelmann van den Broek Advocaten = Kneppelhout & Korthals Van Iersel Luchtman Norton Rose Linklaters Deterink Advocaten en Notarissen SRK Rechtsbijstand Damsté advocaten-notarissen Eversheds Faasen VMW Taxand Dommerholt Advocaten DVDW advocaten La Gro Advocaten Van Traa Advocaten VDB Advocaten Teekens Karstens advocaten notarissen

Aantal advocaten 2012 274 270 237 229 197 192 168 138 135 124 118 109 107 99 98 97 95 93 91 75 69 68 68 68 67 63 63 63 61 58 57 55 53 53 51 50 49 48 48 47 46 46 44 44 43 39 36 36 36 35

Aantal advocaten 2011 264 256 222 247 179 189 154 142 138 124 110 115 104 87 98 107 91 88 109 90 67 60 66 70 76 62 65 68 63 61 54 58 55 55 54 50 41 44 47 48 47 48 41 50 44 36 35 35 42 37

2012 t.o.v. 2011 4% 6% 7% -7% 10% 2% 9% -3% -2% 0% 7% -5% 3% 14% 0% -9% 4% 6% -17% -17% 3% 13% 3% -3% -12% 2% -3% -7% -3% -5% 6% -5% -4% -4% -6% 0% 20% 9% 2% -2% -2% -4% 7% -12% -2% 8% 3% 3% -14% -5%

Traditiegetrouw publiceert Mr. in het eerste nummer van elke jaargang dit overzicht. Voor deze inventarisatie zijn alle daarvoor in aanmerking komende kantoren benaderd; alle kantoren reageerden. Net als andere jaren beperkt dit overzicht zich tot beëdigde Nederlandse advocaten. Dat betekent dat geen rekening is gehouden met (kandidaat-)notarissen en niet-Nederlandse advocaten. De peildatum van dit overzicht is 1 januari 2013.

57

interviews: Annelieke Fenstra en Michiel van Kleef

TOP 50 advocatuur Focussen op nieuwe kansen in de markt Allen & Overy, managing partner Andrew Thomas (197 advocaten; + 18, stijging van 10%)

M

et 197 advocaten behoort Allen & Overy nu tot de top 5. Vorig jaar stond het kantoor nog op plaats zes. Andrew Thomas: “Wij zijn blijven investeren in de toekomst van ons kantoor. We focussen ons op nieuwe kansen in de markt. Vooral op het gebied van litigation en restructuring gaat het erg goed. We merken dat bedrijven in deze tijd eerder geneigd zijn om te procederen dan voorheen. Daar spelen we op in.” Hij vervolgt: “We blijven dicht bij onze cliënten en doen er alles aan om ze écht te begrijpen. Wat zou je doen als je in de schoenen van de cliënt zou staan? Het gaat om veel meer dan alleen het traditioneel juridische werk. Je moet meedenken met de cliënt. Een belangrijk thema voor veel bedrijven nu is back to basics. Ze vragen zich af hoe ze deze moeilijke tijden door kunnen komen en wij helpen ze daar bij. General counsels maken zich grote zorgen om compliance, risk and regulation. Er is veel

Aantal medewerkers geen maat voor succes Baker & McKenzie, managing partner Fred de Hosson (91 advocaten, − 18; daling van 17%)

D

oor een daling van 17% is Baker & Mckenzie zes plaatsen gezakt, van plaats 13 naar 19. Fred de Hosson: “Wij zijn een modern bedrijf op het gebied van juridische dienstverlening aan internationale ondernemingen. Het belang van het aantal advocaten dat wij in dienst hebben speelt voor het succes van een dergelijk bedrijf maar een beperkte rol. Het aantal juridische dienstverleners in brede zin is een relevantere maatstaf. Bij ons weegt dat zwaar omdat meer dan een derde gedeelte van de omzet is toe te rekenen aan niet-advocaten (fiscaal juristen, kandidaat-notarissen, economen, financieel analisten). Het totale aantal juridische dienstverleners is ongeveer gelijk gebleven en hetzelfde geldt voor onze omzet.” Volgens De Hosson laat het succes van een onderneming zich niet afmeten aan het aantal medewerkers. “Wij hebben niet de doelstelling in die zin het grootste kantoor van Nederland te worden. Dat laten we graag aan anderen over. Het succes laat zich meten aan de winstgevendheid − die is

58

nr. 1 – 2013

nieuwe regelgeving en bedrijfsjuristen willen weten wat dat voor de onderneming betekent en hoe ze daarmee moeten omgaan. Een groot deel van onze dienstverlening bestaat op dit moment uit advisering hierover.” In 2012 werden twee nieuwe partners uit eigen kweek en één partner van buiten het kantoor benoemd. Maar Thomas vertelt ook jong talent te zullen blijven aantrekken. “We nemen nog steeds advocaat-stagiaires aan en zullen dat ook blijven doen. Misschien iets minder dan in de hoogtijdagen, maar we vinden het ongelofelijk belangrijk om jonge mensen aan te nemen voor een gezonde opbouw.” Dit jaar wordt uitdagend volgens Thomas. “Zeker het eerste half jaar. Maar als ik kijk naar de hoeveelheid werk voor het eerste semester ziet dat er niet verkeerd uit. Het is meer dan ik een paar maanden geleden verwachtte. Ik ben dan ook positiever als het gaat om de toekomst op de wat langere termijn. Als de markt stabiliseert en het vertrouwen van de consument meer terugkomt, kunnen we wellicht veel goeds verwachten van 2014.”

uitstekend − en het bereiken van marktdoelstellingen. Wat betreft het laatste voorziet onze strategie in een grotere focus op het aanbieden van juridisch advies aan een aantal specifieke bedrijfstakken. De expansie van ons kantoor zal daar met name op gericht zijn. Het gaat er daarbij om of wij de juristen/ economen met de juiste kennis aantrekken. Het verminderd aantal advocaten hangt bijvoorbeeld vooral samen met het vertrek van een groep advocaten uit de transactiepraktijk. Dat betekent niet dat wij vervolgens trachten een soortgelijke groep van elders aan te trekken.” In de strategie van het kantoor past op dit moment beter de project finance capaciteit uit te breiden, vertelt De Hosson. “Die uitbreiding zal ook het aantrekken van advocaten meebrengen, maar dat is geen vooropgesteld uitgangspunt. Hetzelfde geldt voor onze corporate sectie. Wij willen onze capaciteit daar stevig uitbreiden de komende jaren, maar we zijn daar zeer zorgvuldig in. En ook al zal het merendeel van de mensen dat wordt aangetrokken voor een dergelijke sectie advocaat zijn, voor ons staat voorop dat het mensen zijn met de juiste kennis voor de markt die wij willen bedienen.”

Juridisch Postacademisch Onderwijs

Haal je PO-punten aan de Universiteit van Amsterdam! Een greep uit ons voorjaarsaanbod Aanbestedingsrecht sMAART

.IEUWEAANBESTEDINGSREGELSNADERBEKEKEN

0/

`

395,-

2EÕNTEGRATIEENDEZIEKEWERKNEMER %VERYTHINGYOUALWAYSWANTEDTOKNOW ABOUT%5LABOURLAWBUTWEREAFRAIDTOASK !CTUALITEITENARBEIDSMIGRATIE !CTUALITEITENARBEIDSRECHT

0/

`

395,-

0/ 0/ 0/

` ` `

595,395,395,-

7ABO !CTUALITEITENBESTUURSRECHT $EBEZWAARSCHRIFTENPROCEDURE .IEUWBESTUURSPROCESRECHT

0/ 0/ 0/ 0/

` 595,` 395 ` 395,` 

,EERGANG7FT%SSENTIALS

0/

` 

(ANDHAVINGINTERVENTIEDOOR!&-EN$." BIJVERZEKERAARS :ORGPLICHTlNANCIÑLEDIENSTVERLENING :ORGPLICHTlNANCIÑLEDIENSTVERLENING

0/ 0/ 0/

` ` `

$EPRAKTISCHEJEUGDRECHTADVOCAAT

0/

` 

$E&LEX "6 'ESCHILLENTUSSENAANDEELHOUDERS /NDERNEMINGSRECHTVAN!TOT:

0/+." 0/+." 0/+."

` 395,` 395,` 

7ANPRESTATIEENSCHADEVERGOEDING #IVIELAPPEL "ASISCURSUS"URGERLIJK0ROCESRECHT $OSANDDONTSINHETCONTRACTENRECHT )NCASSO ENPROCESKOSTEN /NRECHTMATIGEDAADENSCHADE

0/ 0/ 63/0/ 0/ 0/ 0/

` 395,` 395,`  ` 395,` 395,` 395,-

Arbeidsrecht sMEI sMEI sMEI sJUNI

Bestuursrecht sAPRIL sAPRIL sMEI sJUNI

Financieel recht sMAART APRIL sMAART sAPRIL sJUNI

345, 

Jeugdrecht s  ENAPRIL

Ondernemingsrecht sAPRIL sMEI sJUNI

Privaatrecht sAPRIL sMEI sMEIJUNI sJUNI sJUNI sJUNI

Strafrecht sAPRIL sMEI

7ITWASSEN %SSENTIALIAVANHETNIEUWESTRAFRECHTELIJKVOORONDERZOEK

0/ 0/

` `

595,595,-

,EGAL%NGLISH 3UTORIUSOVERTUIGT
3UTORIUSOVERTUIGT


0/ 0/ 0/

` ` `

395,295,295,-

6ERZEKERINGENFAILLISSEMENT

0/

`

345,-

+ LANT BANKENVERZEKERAAR NAAREENANDEREVERHOUDING EENNIEUWECULTUUR !#)3 SYMPOSIUM$EZORGVERZEKERING .4(2 SYMPOSIUM&INANCIERINGONDERNEMING

0/ 0/ 0/

` ` `

225,375,375,-

Vaardigheidscursussen sMAART sAPRIL sJUNI

Verzekeringsrecht sAPRIL

Symposia sMAART sMAART sAPRIL

Informatie en aanmelding:

Eggens Instituut voor Juridisch Postacademisch Onderwijs Universiteit van Amsterdam, Faculteit der Rechtsgeleerdheid

tel: (020) 525 3407 e-mail: [email protected] website: www.eggens.uva.nl

10 jaar Legal Service Center

USG Juristen viert 10-jarig bestaan Legal Service Center in 2013 Al tien jaar lang is USG Juristen op grote schaal actief op het gebied van ‘legal process outsourcing’: het door onze opdrachtgevers geheel of gedeeltelijk uitbesteden van juridische processen. De vraag naar deze vorm van dienstverlening heeft de laatste jaren een grote vlucht genomen. Niet alleen outsourcingsvraagstukken nemen toe, maar ook vragen met betrekking tot de inrichting van een flexibele schil, het op afroep ter beschikking hebben van expertise en capaciteit en het uitvoeren van grote(re) projecten in huis bij de opdrachtgever. Het Legal Service Center (LSC) is al tien jaar lang hét antwoord op al deze vraagstukken: een gedegen kwaliteit, flexibel, snel, kostenefficiënt, resultaatsverplicht en procesgericht. In 2013 bestaat het LSC 10 jaar. Dit viert USG Juristen gedurende het hele jaar samen met haar opdrachtgevers en partners met speciale acties. Houd daarvoor onze website in de gaten. Wilt u eens van gedachten wisselen of meer informatie over legal outsourcing en het Legal Service Center van USG Juristen? Neem dan contact op met mr. Carlijn Koeslag (zakelijke dienstverlening) via 06-53517085 of met mr. Stephanie Slooff (overheid) via 06-12997410.

Wilt u meer informatie over het LSC van USG Juristen? Scan de QR-code of bezoek onze website www.usgjuristen.nl

www.usgjuristen.nl

De volgende dimensie juristen

TOP 50 advocatuur Strikt doorgevoerde strategie Holland Van Gijzen, managing partner Johan Westerhof (99 advocaten; + 12, stijging van 14%)

M

et maar liefst 14% is Holland Van Gijzen de sterkste stijger van de top 20-kantoren. “Eindelijk gerechtigheid”, zegt Johan Westerhof grappend. “Dit is het gevolg van een strikt doorgevoerde strategie van de afgelopen drie jaar waarbij de organisatie van ons kantoor niet meer via de vijf vestigingen loopt maar via practice groups, zoals bijvoorbeeld Corporate & Commercial, M&A, Real Estate en Employment Law maar ook middels een Industry focus gericht op onder andere Financial Services, Health Care en Pension Law. Hierdoor kan steeds het beste team van advocaten en/of notarissen worden ingezet die de wensen van cliënten perfect weten te vervullen. De effecten van die aanpak zien we nu terug in de cijfers, want we zijn niet alleen qua omvang gegroeid, ook onze winst is navenant toegenomen. Tegen de trend in hebben wij een omzetgroei van bijna 8%.” Ook de strategische alliantie die het kantoor met Ernst & Young belastingadviseurs heeft, werpt haar vruchten af. “We stimuleren elkaar. Door de multidisciplinaire benade-

Het gaat ons voor de wind Van Iersel Luchtman, lid dagelijks bestuur Freek Haerkens (49 advocaten; + 8, stijging van 20%)

M

et een stijging van maar liefst 20% is Van Iersel Luchtman de grootste stijger en behaalt daarmee plaats 37. Vorig jaar was dat nog plek 45. Deels is dit te verklaren door autonome groei. Freek Haerkens: “Groei is bij ons nooit een doel geweest en we willen ook zeker niet te groot worden. Het overkomt ons gewoon. Eigenlijk komt dat doordat we de juiste mensen hebben gevonden. We merken trouwens dat we steeds meer open sollicitaties ontvangen en worden benaderd door advocaten van andere (grotere) kantoren. Zij kiezen vaak voor ons kantoor vanwege de prettige werksfeer. Wij zijn intern niet extreem zakelijk en niet money driven. Natuurlijk willen ook wij een goede boterham verdienen, maar dat staat – misschien anders dan bij andere kantoren – niet centraal.” Een andere belangrijke reden voor de omvangtoename is de aansluiting van Van Mierlo Advocaten per 1 januari 2013.

ring van onze cliënten en ons grote (internationale) netwerk excelleren we.” Toch heeft ook Holland Van Gijzen last van de tanende economie. “Natuurlijk hebben ook wij hiermee te kampen, maar we hebben een stevige insolventiepraktijk en die doet het op het moment heel erg goed. Wij zijn altijd een sterk insolventiekantoor geweest. Van die praktijk hebben we nooit afscheid genomen. Dat is een bewuste keuze geweest.” De overnamepraktijk draait eveneens op volle toeren. “Het is op dit moment eigenlijk ongelofelijk druk. We zijn zeer actief in het begeleiden van deals in de midmarket en internationaal gezien doen we veel herstructureringen. Op deze gebieden komt onze aanpak goed tot z’n recht. Cliënten weten dat goed te waarderen.” Volgens Westerhof wordt het economische klimaat in 2013 net zo guur als afgelopen jaar. “Maar daar komen wij wel doorheen. We zijn strak georganiseerd, houden onze kosten goed op orde en doen geen gekke dingen. Het mooie van deze tijd is dat iedereen heel erg op de markt is gefocust in plaats van op interne, minder relevante zaken.”

“Dit heeft ons ook verrast. Van Mierlo benaderde ons met de vraag of zij ons kantoor met hun bijzonder goede omgevingsrechtpraktijk konden versterken. Daar zagen wij wel wat in. Van Mierlo heeft vooral met het milieurecht onze vastgoedsectie aanzienlijk versterkt en dat maakt ons kantoor echt compleet. We hebben daardoor nu drie stevige pijlers: ondernemingsrecht, faillissementsrecht en vastgoed.” De stijgende lijn is ook terug te zien in de omzet, vertelt Haerkens. “Het gaat ons voor de wind. Het lukt ons in alle praktijken goed om te behouden wat we hebben, en de toename in faillissementen komt daar bovenop. Het is moeilijk te voorspellen wat de toekomst gaat brengen in deze tijden, maar we zijn daar behoorlijk positief over.” Afgelopen jaar focuste het kantoor zich vooral op de verhoging van de kwaliteit van de dienstverlening onder meer door extra opleidingen voor zijn medewerkers en het aantrekken van een kennismanager. “In 2013 zullen we alles intern nog meer stroomlijnen en ons daarbij vooral richten op de integratie van Van Mierlo.”

nr. 1 – 2013

61

legal power & sector knowhow

Bird & Bird is een internationaal advocatenkantoor met ruim 1000 advocaten, fiscalisten en notarissen wereldwijd. Onze vestiging in Den Haag telt circa 80 juristen die gespecialiseerd zijn in technologie gedreven en gereguleerde markten zoals de energie, communicatie, life sciences, media en IT-sector. Neem contact met ons op om uw juridische uitdagingen te bespreken.

twobirds.com Abu Dhabi
Beijing
Bratislava
Brussels
Budapest
Düsseldorf
Frankfurt
The Hague
Hamburg
Helsinki
Hong Kong
London
Lyon
Madrid
Milan
Munich
Paris
Prague
Rome
Shanghai
Singapore
Stockholm
Warsaw

TOP 50 advocatuur Pas op de plaats door recessie Poelmann van den Broek Advocaten, directeur Kees van den Udenhout (51 advocaten; − 3, daling van 6%)

E

en daling van 6% is niet echt opzienbarend, maar vorig jaar daalde Poelmann van den Broek ook al met 11,5%. Is krimpen een bewuste keuze? “Ja en nee”, zegt Kees van den Udenhout. “Tot 2010 hadden we de ambitie om te groeien, maar dat hebben we losgelaten. Waar de grote kantoren in 2009 al last kregen van de crisis, krijgen de middelgrote kantoren dat nu. Zo ook wij. We behouden onze klanten wel, maar de economische activiteit in de markt valt tegen. Ze hebben gewoon minder zaken te doen. Voor volgend jaar verwacht ik ook geen ‘hallelujamarkt’. Ik denk dat de recessie nog wel even gaat duren. Dit zagen we aankomen, daarom hebben we al eerder een pas op de plaats gemaakt.” Poelmann van den Broek is dus voorzichtiger geworden met het aannemen van medewerkers. En ook kritischer. “Als iemand nu vertrekt, zoeken we niet direct een vervanger. Eerst

Verdere integratie VMW Taxand, managing partner Wietje de Muinck Keizer (44 advocaten; – 6, daling van 12%)

E

en samenloop van omstandigheden. Dat is de verklaring die Wietje de Muinck Keizer geeft van de percentueel toch niet onaanzienlijke terugloop in de bezetting van haar kantoor: “Ons totale bestand van fee earners (nu 77) is nagenoeg gelijk gebleven. Zoals bekend hebben we zowel advocaten als fiscalisten in huis. Er zijn afgelopen jaar drie advocaat/partners bij ons vertrokken, elk om een eigen, veelal persoonlijke reden. En door hun vertrek ook een aantal medewerkers. Op zich niets bijzonders en al helemaal niet iets om ons zorgen over te maken, al was het alleen maar dat na een jaar van sterke groei, 47% in 2011, voor ons afgelopen jaar er ook een was van stabilisatie en consolidatie.” Dat de vertrekkers allen werkten in de sectie ondernemingsrecht is dus geen indicatie dat de focus van VMW Taxand zich gaat verleggen naar andere rechtsgebieden? De Muinck Keizer: “Zeker niet. Het ondernemingsrecht is en blijft een

kijken we of dat wel echt nodig is. Maar het is ook weer niet zo dat we niemand aannemen. We moeten namelijk te allen tijde rekening houden met de opbouw van ons personeel. Zo hebben we onlangs nog drie stagiaires aangenomen. Zij zijn pas na enkele jaren productief voor ons. Ik heb geen glazen bol, maar tegen die tijd verwacht ik wel meer beweging in de markt. Daar moeten we op anticiperen.” Ook qua omzet gaat het minder goed. Het omzetniveau van 2011 gaat het kantoor niet halen, toch is Van den Udenhout niet heel somber. “We zijn redelijk tevreden. De dienstverlening is op peil en de klanten blijven, alleen het werk is minder. Opvallend is dat − tegen alle verwachtingen in − de bouwrechtsectie heel goed gaat. Maar we zijn de laatste tijd wel veel meer gaan doen op het gebied van relatiemanagement, positionering en acquisitie. We moeten er harder aan trekken. Daarom hebben we onze advocaten flink getraind in commerciële vaardigheden. De markt groeit niet meer zoals voor 2008 en dan moet je er bovenop zitten.”

voorname pijler van onze activiteiten, zowel aan de civiele als de fiscale kant. Uitbreiding luistert nauw, omdat we uitgaan van een concept voor een geïntegreerde civiele en fiscale praktijk. Een en ander hangt ook sterk af van de ambities van de betrokkene(n).” Zeker is wel dat VMW Taxand het komende jaar positief tegemoet ziet en zich gaat richten op de verdere integratie van de (internationale) fiscale en juridische adviespraktijk. Dat gaat zelfs zo ver dat beide activiteiten fysiek in één ruimte worden samengebracht. De Muinck Keizer: “Naar de cliënten toe opereren beide disciplines al jaren als team. Dat gaan we nu ook intern zichtbaar maken door bijvoorbeeld advocaten op het gebied van ondernemingsrecht naast de fiscalisten te zetten, die alles van corporate tax afweten. Of bijvoorbeeld deskundigen op het vlak van arbeidsrecht in één ruimte te zetten met experts op het gebied van loonbelasting en tot één team Employment Law and Human Capital Tax samen te voegen. Dat laatste doen we nu al op onze huidige locatie en dat zal bij de verhuizing die we over een paar maanden gaan meemaken, alleen maar sterker zichtbaar worden.”

nr. 1 – 2013

63

Ontslag wegens tweet?

T&C Arbeidsrecht art. 7:678 BW: (…) wanneer hij bijzonderheden aangaande de huishouding of het bedrijf van de werkgever, die hij behoorde geheim te houden, bekendmaakt (…)

RAR 2012/87: (…) Is twitteren een overtreding van een concurrentie-relatiebeding? (…)

ArbeidsRecht 2012/7: (…) Mijn baas is echt ’n eikel! (…)

Vind snel alle informatie die u nodig heeft met de nieuwe Kluwer Navigator. Deze gebruiksvriendelijke online portal geeft toegang tot bronnen als Tekst & Commentaar, ArbeidsRecht, RAR, Arbeidsovereenkomst en NJ. Per rechtsgebied en beroepsgroep gebundeld in aantrekkelijk geprijsde collecties, zoals de Kluwer Navigator Collectie Advocatuur Arbeidsrecht. Interesse? Ga naar kluwernavigator.nl voor meer informatie of een proefabonnement op een van de Kluwer Navigator Collecties.

kluwernavigator.nl kluwernavigator.nl

Ingezonden mededeling

Mr. Event van de maand:

Conflicthantering De manier waarop je kijkt, bepaalt wat je ziet. Een conflict is ook een kans! Voor juristen die beter willen leren omgaan met conflicten is er nu de training conflicthantering. In één dag komen de essentiële theorie én de praktijk van conflicten aan de orde.

Trainers De training wordt gegeven door mr. Michael Amende (advocaat & mediator) en mr. Frans van Arem (rechter & mediator), ervaren met het hanteren van conflicten in en buiten de rechtszaal; als rechter, advocaat en mediator zijn zij experts bij uitstek. Zij verzorgen onderhandel- en mediationtrainingen voor Nederlandse en buitenlandse juristen, advocaten, notarissen en rechters. De training is bestemd voor advocaten, leden van de rechterlijke macht en (bedrijfs)juristen. veral zijn conflicten. Een klein verschil kan uitgroeien tot

O

Wanneer: 13 februari 2013 en 12 juni 2013

FFO
HSPPU
DPOáJDU
PG
[FMGT
BHSFTTJF
FO
HFXFME

8JMU
V
WBBS-

Waar: Regardz La Vie, Utrecht

EJHFS
MFSFO
PNHBBO
NFU
DPOáJDUFO
5JKEJH
EF
LPF
CJK
EF


Kosten: € 995,- (excl. btw)

hoorns vatten en vaardig het gesprek aangaan kan leiden tot con-

PE-punten: NOvA en NEVOA 9 punten (beroepsvaardigheden)

tactherstel en ontspanning. Het overbruggen van verschillen wordt

Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen

mogelijk door zelfkennis. Die kennis laat u milder kijken naar de ander. Conflicten zijn onvermijdelijk en kunnen het begin van iets OJFVXT
[JKO
5JKEFOT
EF
USBJOJOH
DPOáJDUIBOUFSJOH
LPNFO
JO
ÊÊO
EBH


Mr. Events

de essentiële theorie en praktijk van conflicten aan de orde: 1. Wat is een conflict, hoe ontstaat het en wat zijn daarvan de ge-

Kennis van wet- en regelgeving is voor u

volgen?

als jurist essentieel, maar om succesvol

8BU
[JKO
EF
FFSTUF
TJHOBMFO
WBO
FFO
DPOáJDU
)PF
XFSLU
FTDBMBUJF


te zijn is meer nodig. Denk aan de juiste

en is er nog een weg terug?

vaardigheden, een goed netwerk en ken-

2. Wat doet u in een gesprek: afhaken of aanhaken?

nis van bedrijfsvoering. Daarom zijn er Mr.

8JK
[JKO
HFXFOE
BBO
IFU
TDIFNB
BDUJF

SFBDUJF
WBO
1BWMPW
&S
CF-

Events: inspirerende bijeenkomsten voor juristen die verder

staat ook een keuzemoment. Dan kunnen we kiezen voor ander

kijken dan de wet en de rechtspraak alleen. Aantrekkelijk

gedrag. U leert beter te zien dat er keuzevrijheid bestaat om de

geprijsde events, zeer praktijkgericht en met prima mogelijk-

ander op de juiste manier aan te spreken.

heden om te netwerken. Gepland staan:

3. Wat is uw eigen conflictstijl en die van de ander en hoe kunt u

r

5JNFNBOBHFNFOU
QSBLUJKLPSHBOJTBUJF
FO
TUSFTTNBOBHF-

die beïnvloeden?

EVENTS VOOR JURISTEN

ment: 14 februari 2013

Zelfkennis is het begin van leren. Via het ervaren van vijf verschil-

r

8PSLMJGF
CBMBODF
WPPS
KVSJTUFO

NBBSU


lende stijlen leert u inzien hoe u en de ander op elkaar reageren.

r

&GGFDUJFG
DPBDIFO
FO
CFHFMFJEFO
WBO
TUBHJBJSFT
FO
BOEFS


Dat bewustzijn biedt de mogelijkheid om ander gedrag te vertonen

personeel (tevens patroonscursus): 14 maart 2013

dan uw automatische reactie. Een ander resultaat komt alleen als

r

%F
CFESJKGTKVSJTU
JO
CFESJKG

NBBSU


u zich anders gaat gedragen.

r

*OUFSWJTJF
WPPS
HFTQSFLTMFJEFST

NBBSU

FO



4. Hoe gaat u om met lastig gedrag? U leert om te gaan met uw eigen emoties en die van anderen. Uit-

september 2013 (terugkomavond) Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen

gangspunt daarbij is uw innerlijke balans.

nr. 1 – 2013

65

Beter werk

Sneller werken met SmartDox Kwaliteit en efficiency staan bij veel advocatenkantoren hoog op de agenda. Belangrijk daarbij is kennismanagement en in het verlengde daarvan het efficiënter inrichten van werkprocessen. Met dat laatste valt nog enorm veel winst te behalen. door Annelieke Fenstra

E

r is nu een product waarmee sneller en goedkoper kan worden gewerkt. Met SmartDox, een nieuw legal expertsysteem, kunnen snel en efficiënt hoogwaardige maatwerkcontracten worden opgesteld. SmartDox ondersteunt de juridische professional bij complexe juridische processen en projecten. Het is een online tool waarmee aan de hand van interactieve vragenlijsten en beslisbomen alle informatie wordt verzameld die nodig is voor van het opstellen van een complex contract. Met SmartDox beschikken advocaten en bedrijfsjuristen altijd over up-to-date modellen gekoppeld aan wet- en regelgeving, jurisprudentie en commentaren. SmartDox is het resultaat van een vruchtbare samenwerking tussen Kluwer en Quire Law Company (QLC). QLC is gespecialiseerd in de ontwikkeling van legal expertsystemen en is in 2010 opgericht door Wouter Ofner en Reijnoud Homveld. Ofner en Homveld hebben een vrijwel identieke achtergrond: zij zijn als advocaat begonnen bij NautaDutilh en werkten daarna allebei bij Allen & Overy. Volgens Ofner en Homveld vinden juristen nog te vaak opnieuw het wiel uit. Dat kost tijd, en dus geld. Homveld: “Wij merkten dat voor veel repetitief contractenwerk advocaten nog altijd op een ouderwetse manier te werk gaan. Er is een enorme efficiencyslag te maken met behulp van IT. De huidige tijd en de ontwikkelingen in de juridische sector vragen om een andere manier van werken. Cliënten willen niet langer de hoofdprijs betalen voor een standaarddocument.” David Jonckheer, uitgever software & tools bij Kluwer, vertelt dat Nederland tot nog toe achterloopt op landen als

66

nr. 1 – 2013

Amerika en Engeland als het gaat om automatisering van juridische producten. “Maar Nederland is er nu klaar voor. Er is al een aantal vooruitstrevende advocatenkantoren dat zelf bezig is om met softwarematige oplossingen werkprocessen te vereenvoudigen en producten te standaardiseren. Maar zij lopen daarbij vaak tegen heel wat problemen aan. Het vergt een bijzonder specialisme om dit soort toepassingen te kunnen ontwikkelen en te onderhouden.”

Braindrain Het eerste product van SmartDox is sinds december 2012 live: SmartDox M&A. Met deze tool kunnen onder meer een koopovereenkomst aandelen of activa en de overige relevante transactiedocumenten op maat worden opgesteld. De tool is geschikt voor zowel kleine als grote deals die BV’s en/of NV’s betreffen. De komende tijd volgen meer modules, zoals op het gebied van distributie en agentuur. Het is de bedoeling een hele reeks te creëren. Het is ook mogelijk om eigen kantoormodellen in het systeem te verwerken. SmartDox is geschikt voor de gehele advocatuur (van kleine tot grote kantoren) en de bedrijfsjuridische wereld. Deskundige redactieraden volgen de ontwikkelingen in de wet- en regelgeving, jurisprudentie en praktijk en zorgen daarmee dat het systeem altijd up-to-date is. Op die manier wordt de kwaliteit bewaakt. De redactieraad van SmartDox M&A bestaat uit Coen Drion (raadsheer bij de Hoge Raad), Edwin van Wechem (juridisch adviseur en directeur Law@Work), Tim Stevens (partner bij Allen & Overy) en Rein Wesseling (partner bij Stibbe en hoogleraar mededingingsrecht aan de Universiteit van Amsterdam). Voor iedere

Survival of the Smartest is het thema van de rondetafelbijeenkomst over ‘M&A in 2020’ die wordt georganiseerd op woensdag 13 februari door het Kluwer M&A Café bij Loyens & Loeff in Amsterdam. Is de advocaat in 2020 nog wel de dealmaker of is de bedrijfsjurist dat? Wat is de invloed van standaardisatie en expertsystemen op de rol van de ondernemingsrechtadvocaat? Kunnen corporate finance, private equity en het bedrijfsleven het ook zonder advocaat? Aansluitend is er een netwerkborrel, eveneens bij Loyens & Loeff. Het Kluwer M&A Café is gratis toegankelijk voor de lezers van Mr. Let op: het aantal plaatsen is beperkt. Ga voor meer informatie en inschrijving naar www.mena.nl/kluwer.

Kijk voor meer informatie op www.kluwer.nl/smartdox

ns (Kluwer) Ruben Calle

Carel Abeln (Mole naar Abeln)

FOTO: SHIRLEY BA

Law Company) ) eer (Kluwer David Jonckh Reijnoud Homveld (Quire

Company) Wouter Ofner (Qu ire Law sch Lennaert Po ibbe) (voormalig St

Survival of the Smartest

Lennaert Posch, die achttien jaar bij Stibbe werkte en binnenkort een eigen kantoor begint met een aantal voormalige partners van grote kantoren, is eveneens onder de indruk van het systeem. “Hierover is lang en goed nagedacht. Het is voor middelgrote en kleine kantoren vaak ondoenlijk om goede standaardmodellen te maken en onderhouden. Zelfs grote kantoren hebben hier moeite mee. Dit biedt een goede uitkomst en leidt tot constantheid van kwaliteit en uitstraling.” Wat Posch opvalt zijn de automatische koppelingen naar de Kamer van Koophandel. Met één klik worden de gegevens verwerkt op de juiste plaatsen in het contract. Verder vindt hij het mooi dat overal wordt verwezen naar achtergrondinformatie zoals de NJ en de Asser-serie. Posch waarschuwt wel voor een mogelijke valkuil. “Commoditisering van juridische producten is een trend die niet valt te ontkennen, maar de vraag is of dat betere juristen oplevert. Het gevaar bestaat dat zij intellectueel lui worden.” Maar dat risico is volgens Callens van Kluwer nihil. “Integendeel. Het leidt juist tot heel slimme en gespecialiseerde juristen. Het gebruik vraagt overigens om kennis en ervaring op hoog niveau. De secretaresse kan het dus niet gebruiken.” Homveld valt hem bij: “Het systeem stelt vragen afhankelijk van de ingevulde feiten en de aangegeven relevante onderwerpen. Je moet echt goed in de materie zitten. Het maakt de jurist absoluut niet laks, maar juist sneller en scherpzinniger, en tegelijkertijd wordt tegemoetgekomen aan de wensen van de klant: geen hoge declaraties voor repetitief werk.”

nr. 1 – 2013

Liza Sol (Molenaa r Abeln)

Carel Abeln, partner bij Molenaar Abeln in Amsterdam, is enthousiast. “SmartDox M&A is echt een geweldig product voor ervaren én beginnende advocaten in de transactiepraktijk. Het is een compleet systeem, een mooi samenspel van modellen en relevante actuele informatie. De uitgebreide vragenlijst (totaal 800 vragen) dwingt je over alles na te denken. Op een logische wijze word je door de te nemen stappen geloodst. Het is eigenlijk ook een geïntegreerde cursus.” Liza Sol, advocaat bij Molenaar Abeln: “Als resultaat krijg je naast een (of meerdere) contract(en) ook een overzicht met nog te ondernemen acties. Het is bijna ondenkbaar dat je iets vergeet.” Maar de grootste

Commoditisering

RENHOLZ

Samenspel

winst is toch wel de kwaliteitsbewaking, vindt Abeln. “In tegenstelling tot het werken met interne modellen is gegarandeerd dat alles altijd up-to-date is. Je realiseert veel sneller een echt maatwerkcontract. Daardoor kun je clienten dus sneller bedienen en dat scheelt aanzienlijk in de kosten. En dat komt de cliënt ten goede.”

FOTO: SHIRLEY BA

vervolgmodule zal de redactieraad worden versterkt met specialisten op het relevante rechtsgebied. Naast kwaliteitsbewaking is tijdsbesparing een groot voordeel. Ofner vindt het moeilijk om aan te geven hoeveel tijd precies kan worden bespaard, maar dat het aanzienlijk is, is zeker. “In een standaardzaak lukt het om in ongeveer een uur een contractset op maat te maken, terwijl dat met de huidige methoden naar schatting één tot twee dagen kost. De gewonnen tijd geeft advocaten meer ruimte om zich te richten op de essentie van hun vak: het verrichten van hoogwaardig advieswerk.” Volgens Ruben Callens, manager legal software & tools bij Kluwer, kunnen advocaten hun cliënten door middel van SmartDox beter bedienen en verkleint het zelfs het beroepsaansprakelijkheidsrisico. “Je houdt meer controle op het werkproces en de toepassing zorgt ervoor dat je elke relevante stap of beslissing neemt. Relevante zaken worden niet snel over het hoofd gezien. Fouten worden hiermee dus voorkomen. Bovendien wordt het risico op een ‘braindrain’ aanzienlijk verkleind als een partner het kantoor verlaat. Er blijft geen leemte achter in de organisatie. De kennis en kwaliteit blijven. Het kennisniveau van het gehele kantoor gaat dus omhoog. ”

RENHOLZ

Beter werk

67

Jonge Balie Educatief en indrukwekkend tripje rakau, de mooiste stad van Polen, werd eind november door 22 jonge advocaten uit arron-

K

dissement Roermond bezocht. Ze brachten een bezoek aan de rechtbank, waar na een

hartelijke ontvangst door de rechtbankpresident een civiele en een strafzitting werden bijgewoond. De vergevorderde digitale ontwikkeling van de rechtbanken in Polen was opvallend. Naast dit juridische onderdeel was er een excursie naar het voormalige concentratiekamp Auschwitz, en uiteraard werd ook de historische binnenstad van Krakau bekeken (alsmede de lokale restaurantjes en authentieke kelderbars). Een bezoek aan de Wieliczka-zoutmijn vormde een leuke afsluiting van de educatieve, indrukwekkende én gezellige trip. Groepsfoto voor de rech

tbank

Met de gehele groep aan tafel

Wil jij ook bij de

Vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau (Auschwitz II)

Top 50 horen?

Bestel dan makkelijk en snel je boeken op 68

studieboeken.jongbloed.nl!

nr. 1 – 2013

Kosciol Mariacki, de Mariakerk

STUDIEBOEKEN.JONGBLOED.NL

(Kok), Rob VerstapVlak voor de afdaling in de Wieliczka-zoutmijn; vlnr: Marijn Lienaerts s), Mira Paulussen pen en Karlien Wenting (beiden Hoeberechts), Erwin Moors (Offerman Verkuijlen (Van der (Vlaminckx), Maurice Verburg (Van Boven & Van der Bruggen), Geertje Putt) en Stijn Vos (Vlaminckx)

Jonge Balie

k n i B Bvanadelmie aand Sjors Apeldoorn

De laatste tijd is er een wildgroei aan juridische reality-programma’s op televisie te zien. De Rijdende Rechter is natuurlijk al jaren een begrip, maar ik noem ook programma’s als DAS je goed recht van SBS6 en De Rechtbank van de EO. Recent was er het programma Pro Deo van RTL4, waarin bekende Nederlandse advocaten en Martijn Krabbé rechtzoekenden voor niets bijstaan. In eerste instantie dacht ik nog: ‘Leuk, dan kan mijn familie zien wat ik doe’, maar daar kwam ik al gauw op terug. Zo zag ik een uitzending die ging over een aanrijding. Een automobilist was tegen het huis van meneer Hobo aangereden, waardoor grote schade aan de gevel van het huis was ontstaan. Er ontstond een conflict over de hoogte van de schadevergoeding die de verzekeraar moest uitkeren. Er was al een arbitraal vonnis gewezen, zodat er geen juridische wegen meer te bewandelen waren. Maar gelukkig was daar mr. Korvinus, die samen met Martijn Krabbé en zijn cameraploeg verhaal ging halen bij de verzekeraar. Met een vrolijk gezicht vertelde de verzekeringsman voor de camera dat uit coulance een extra bedrag van 10.000 euro aan meneer Hobo zou worden uitgekeerd. Leuk voor meneer Hobo, maar het schetst een totaal onrealistisch beeld aan mensen die in hetzelfde schuitje zitten. De coulanceregeling is immers geen verdienste van de advocaat van meneer Hobo. De enige reden voor deze coulanceregeling is dat de verzekeraar geen gezichtsverlies wilde lijden op de Nederlandse televisie. Niks juridisch aan. Helaas kunnen wij voor onze cliënten niet met Martijn Krabbé de deuren langs. Soms moet je als advocaat tegen je cliënt zeggen dat er niets meer aan te doen is. Hoe vervelend dat ook is. Stagiaire ( )

FOTO: JACK JACOBS

Pro Deo

Pleiten: in de rechtszaal visualisee r ik graag dingen. Recent heb ik nog voorgeda an hoe een machine gesmeerd moet worden, om zo de rechter te overtuigen. Pokeren: doe ik graag met vrien den en familie. PSV: mijn favoriete club; toch was het een unieke ervaring om in 2003 als amateur tegen het ‘echte’ Ajax van Ronald Koeman te spelen. Pulpo & percebes: deze bijzonder e gerechten (resp. inktvis en eendenmossel) heb ik tijdens mijn reis door Spanje gegeten. Ik probeer graag nieuwe dingen uit. Proeverij: ook sta ik graag zelf in de keuken. Als ik iets lekkers zie, wil ik dit nakoken en proeven.

Sjors Apeldoorn is sinds juli 2010 werkzaam bij Vlaminckx Advocaten in Venlo. Hij houdt zich bezig met aanbestedingsrecht en ruimtelijk bestuursrecht. Ook is hij medeoprichter van PRO77, een netwerkclub voor young professionals die in Venlo werken, maar daar niet vandaan komen. Als Apeldoorn niet aan het werk is, bevindt hij zich graag op het voetbalveld. Afgelopen zomer reisde hij met het nationaal advocatenteam Dutch Football Lawyers af naar Kroatië voor het wereldkampioenschap voetbal voor advocaten, de Mundiavocat.

nr. 1 – 2013

69

HBO-Rechten in Tilburg en Den Bosch: een solide voltijd- en deeltijdopleiding die hét antwoord is op functiedifferentiatie in het juridisch domein. HBO-Rechten is een praktische

Bachelor of Laws Bachelor of Laws en de juridische praktijk: a perfect match! Profiteer van deze unieke combinatie van juridische kennis en praktische vaardigheden en investeer meteen in uw eigen toekomst.

juridische opleiding met zowel aandacht voor een gedegen kennis van het recht, als voor zaken als dossiermanagement, organisatiesensitiviteit en communicatieve, sociale en ict-vaardigheden.

Biedt u een stage- of afstudeerplaats aan of wilt u de mogelijkheden bespreken? Neem contact op met de coördinator stage/afstuderen via 08850 77839 of [email protected].

‘Als HBO-Rechtenstudent denk je oplossingsgericht’ Elke Lucius, vierdejaars student

www.jhs.nl

Column

Vast onderdeel van het katern Beter Werk zijn de bedrijfsjuristenpagina’s. Hierin vindt u de vaste column van consultant Harm Cammel, de nieuwspagina’s met bedrijfsjuridisch nieuws, de wisselcolumn van een vooraanstaand bedrijfsjurist en mededelingen van het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen.

Inhouse en law firm: een goed huwelijk? nhouse Legal wordt steeds meer bedrijfsmatig ingericht

ä 0HHUVWUDWHJLVFKJHULFKWHNDQWRUHQEHDQWZRRUGHQQLHWDO

en aangestuurd. Daarmee groeit ook de kritische blik op

leen juridische vragen maar helpen het inhouse team ook

I

inzet van hulpmiddelen. Een belangrijk hulpmiddel – hoe

de bedrijfsstrategie te vertalen in een structurele dekkende

oneerbiedig dat ook klinkt – is het advocatenkantoor. Voor

Legal aanpak. En helpen deze projectmatig te realiseren,

kantoren wordt het daarom steeds belangrijker om de ver-

zodat de overall Legal kwaliteit gewaarborgd blijft. Bijvoor-

anderende behoeften en wensen van klanten te kennen. En

beeld door de klant proactief te attenderen waar mededin-

vervolgens om gericht keuzes te maken hoe aan te blijven

ging een risico kan worden, aan te geven wat de actuele de-

sluiten op die veranderende behoeften.

finitie bij toezichthouders is van ‘adequaat’ beleid en

De discussie tussen inhouse en kantoren draait vaak nog

vervolgens ook de praktische hulpmiddelen te leveren zoals

door Harm

grotendeels om de kosten. Voor beide partijen is dat een ge-

eLearning om medewerkers daadwerkelijk geïnformeerd en

Cammel

miste kans. De druk om kosten te besparen is bij bedrijven

compliant te houden.

zeker groot, dus efficiënt werken tegen redelijke kosten is belangrijk. Maar uiteindelijk is de opdracht voor het inhouse

Variatie

team niet om zo goedkoop mogelijk juridische vragen te be-

Elke keuze in dienstverlening betekent voor het kantoor een

antwoorden. De opdracht is de juridische kwaliteit van de or-

andere propositie met andere toegevoegde waarde, andere

ganisatie als geheel te waarborgen. Die benadering levert de

pricing modellen, andere organisatie-opzet, andere ontwik-

organisatie uiteindelijk veel meer op in omzet, marge en net-

keling van medewerkers – en een andere klantbenadering.

toresultaat dan je ooit kunt be-

Voor advocatenkantoren wordt het steeds

zuinigen op het Legal budget.

De specialist moet ad hoc topkwaliteit leveren zodra

Het gesprek tussen kantoor

belangrijker de veranderende behoeften

het gevraagd wordt. Het

en klanten moet dus primair

en wensen van klanten te kennen

full service kantoor moet

gaan over de bijdrage aan de

dalende Legal kosten la-

organisatiedoelen. Met dat in gedachten hebben kantoren

ten zien als percentage van de ondersteunde omzet. En de

een snel groeiend aantal vormen van dienstverlening om

strategisch partner moet grondig begrip hebben van de

klanten mee te bedienen. Drie voorbeelden:

klantorganisatie om proactief en praktisch te kunnen advi-

ä 6SHFLDOLVWLVFKHNDQWRUHQKRXGHQEHZXVWGHUROGLHNDQWRUHQ

seren en helpen realiseren.

traditioneel hebben: ad hoc adviseren in gevallen waar in-

Door de groeiende variatie in inhouse behoeften groeit dus

house de specifieke kennis niet met voldoende diepte be-

ook de variatie in beschikbare outside dienstverlening. Dat

schikbaar is. Een goed model voor kantoren die werkelijk

vraagt duidelijkheid van beiden. Van kantoren vraagt het

schaarse en hoogwaardige kennis bieden en goed overweg

heldere keuzes in doelgroep, propositie en opbouw van het

kunnen met pieken en dalen in de vraag. Denk bijvoorbeeld

kantoor om die propositie waar te maken. Maar ook van in-

Harm Cammel is part-

aan complexe mededinging of specialistische litigation.

house vraagt het wat: grondige kennis van de eigen organi-

ner bij Baskerville. Hij

satie en haar behoeften, een aansluitende Legal strategie

helpt inhouse legal

dienstverlening aan klanten. Veel werk is dan vakinhou-

en een heldere opdracht aan al haar panelkantoren hoe

teams en advocaten-

delijk minder complex maar heeft wel een groter volume

daar aan bij te dragen.

kantoren met het posi-

zoals frequent juridisch advies rond contracteren of ver-

Zoals in elke relatie geldt dus ook hier: als je weet wat je

tioneren, ontwikkelen

gunningverlening. Gemak en lagere kosten zijn hier vaak

met elkaar wilt bereiken wordt het een stuk eenvoudiger

en managen van hun

de voordelen die de klant zoekt.

dat ook met elkaar te realiseren.

dienstverlening.

ä )XOOVHUYLFHNDQWRUHQELHGHQMXLVWEUHGHHQPHHUFRQWLQXH

71

rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuriste

De lancering van het onafhankelijk kennisplatform ACCESS Tijdens een congres in Den Haag vond on-

aan bedrijven, maatschappelijke organisa-

langs de lancering plaats van ACCESS, een

ties, klachtenmechanismen, overheden en

nieuw onafhankelijk kennisplatform op

bemiddelaars.

het gebied van geschillenbeslechting tus-

Tijdens het congres hebben de partijen

sen bedrijven en lokale gemeenschappen.

hun persoonlijke ervaringen met geschillenbeslechting gedeeld met elkaar en met

D

e Stichting World Legal Forum orga-

het publiek. De direct betrokkenen bij zes

niseerde − samen met het Corporate

verschillende case stories, uit onder meer

Social Responsibility Initiative van Harvard

Nicaragua, Nigeria, Zuid-Afrika en Mexico,

naast biedt ACCESS een lijst van professio-

Kennedy School of Government en The

hebben ervaringen uitgewisseld over hoe

nele bemiddelaars die gespecialiseerd zijn

Hague Institute for Global Justice − begin

dialoog een bijdrage kan leveren aan het

op dit vlak van geschillenbeslechting.

december het congres Resolving Company-

bevorderen van positieve en het beperken

Vanuit mijn ervaring in het bedrijfsleven en

Community Conflicts; practical approaches

van negatieve impact van bedrijven in de

mijn huidige functie als voorzitter van Glo-

and multi-stakeholder perspectives. Tijdens

omgeving waarin zij opereren.

bal Compact Nederland ben ik ervan over-

dit congres werd het nieuwe instituut AC-

Door toegang te verschaffen tot inspireren-

tuigd dat ondernemingen door het voeren

CESS gepresenteerd, dat zal bijdragen aan

de case stories en een platform voor kennis-

van een dialoog met de lokale gemeen-

de implementatie van de United Nations

uitwisseling te bieden, bevordert en stimu-

schappen een tastbare bijdrage aan hun

Guiding Principles on Business and Hu-

leert ACCESS de effectiviteit van

welzijn kunnen leveren. De kwaliteit van de

man Rights.

niet-juridische, op dialoog gebaseerde ge-

conversatie is daarbij essentieel. Dat is

ACCESS is een onafhankelijk kennisplat-

schillenoplossing. Het kennisplatform zal

waar naar ik begrijp ACCESS voor staat; het

form op het gebied van geschillenbeslech-

tevens een database beschikbaar stellen

is iets dat wij allen moeten ondersteunen.

ting tussen bedrijven en lokale gemeen-

van klachtenmechanismen en partijen as-

schappen. Het verschaft informatie over

sisteren de geschikte keuze te maken in

André van Heemstra is voorzitter bij Global

niet-juridische, op dialoog gebaseerde

hun zoektocht naar het mechanisme dat het

Compact Network Netherlands en voorma-

vormen van (lokale) geschillenbeslechting

beste past bij hun specifieke situatie. Daar-

lig lid van de Raad van Bestuur van Unilever.

NGB-bijeenkomsten en workshops

‘O

utsourcing: een zorg minder?’ Dat is

het arbeidsrecht als gevolg van het regeerak-

de titel van de NGB Extra die plaats-

koord, met de nadruk op de gevolgen voor het

vindt op dinsdag 12 februari in Rotterdam.

ontslagrecht.

Advocaten Dorien ten Brink en Miranda Top-

Gert-Wim van de Meent, bijzonder hoogleraar

Sarneel (beiden Ploum Lodder Princen) praten de NGB-leden bij

aanbestedingsrecht aan de Universiteit van Amsterdam en advo-

over dit onderwerp. Aan de orde komen onder meer de toege-

caat bij Loyens&Loeff, verzorgt op donderdag 7 maart een bij-

voegde waarde van de outsourcing-relatie en de verhouding van

eenkomst over ‘de bedrijfsjurist tussen inkoop en verkoop’.

outsourcing tot de cloud, ook in het licht van het op steeds gro-

De eerste NGB-workshop van dit jaar, georganiseerd in samen-

tere schaal beschikbaar zijn van clouddiensten. De sprekers

werking met trainings- en adviesbureau Dialogue, gaat over pro-

doorlopen vanuit een juridisch perspectief de best practices en

jectmanagement en de rol van de bedrijfsjurist. Deze workshop

brengen de do’s en dont’s in kaart.

vindt plaats op dinsdag 12 maart in Utrecht. Joep de Munnik

Ook is er dit jaar een aantal zogeheten sectiebijeenkomsten ge-

(trainer, consultant en mediator) zal de workshops verzorgen.

pland. Op dinsdag 26 februari spreekt Miranda Koevoets, advocaat bij Kneppelhout & Korthals, over de (actuele) wijzigingen in

Kijk voor meer informatie en aanmelden op www.ngb.nl.

Overstap

S

inds 7 januari is Fiona Vening (37) werkzaam op de afdeling

derlandse Reclame Code de betrokken adver-

compliance en copy advies van de Stichting Reclame Code.

teerder wel de uitspraak van de Reclame Code

Als compliance officer gaat zij na of bij een overtreding van de Ne-

Commissie opvolgt. Daarnaast geeft zij adver-

72

atern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedr

Bedrijfsjuridisch nieuws teerders advies over conceptreclameuitingen, die ze voor publica-

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en bij het Nederlands

tie kunnen laten toetsen.

Uitgeversverbond, waar zij zich bezighield met informatierecht

Vening is hiervoor werkzaam geweest bij het ministerie van

en mediabeleid.

Rondetafelbijeenkomst over M&A in 2020

S

urvival of the Smartest is het thema van

2020 de advocaat nog dealmaker is, of dat

de rondetafelbijeenkomst over ‘M&A in

zijn plaats dan is ingenomen door de be-

2020’ die op woensdag 13 februari wordt ge-

drijfsjurist. Het Kluwer M&A Café is voor de

organiseerd door het Kluwer M&A Café bij

lezers van Mr. gratis toegankelijk

Loyens & Loeff in Amsterdam. Een van de

Voor meer informatie en inschrijving:

vragen die aan de orde zal komen is of in

www.mena.nl/kluwer

COLUMN

Jurist van de toekomst

G

raag wil ik stilstaan bij de toekomstige rol van de bedrijfsju-

rol van de advocatuur zal veelal on-

rist. Volgens Jeffrey Carr, general counsel van FMC Techno-

veranderd blijven, primair gericht op

logies, kun je juridisch werk als volgt indelen: counseling (advise-

procesvertegenwoordiging en advise-

ren), advocacy (procesvertegenwoordiging), process (terugkerende

ring maar niet op het process- en

werkzaamheden) en content (kennismanagement). Counseling en

contentdeel, waardoor advocaten-

advocacy zijn het ware werkterrein van juristen en vereisen ge-

kantoren langzamer zullen groeien

specialiseerde expertise en ervaring; process en content gaan

dan de juridische markt als geheel,

meer over het verwerken en beheren van kennis en informatie.

omdat zij onvoldoende in staat zijn de bedrijfsjurist te ondersteu-

Op dit moment krijgt de bedrijfsjurist te maken met ondernemingen

nen bij het managen van het recht van de onderneming. Voorts zal

die globaliseren en tegelijk decentraler geleid worden. Hierdoor

het process- en contentwerk worden afgehandeld door low cost

neemt de juridische complexiteit enorm toe. Een advocaat heeft

legal expert centers. De bedrijfsjuristen van de toekomst zullen

voornamelijk te maken met de

zich aan deze ontwikkelin-

wet en in het algemeen met de wet van het land waar hij

gen aanpassen en hun rol

De bedrijfsjurist wordt steeds meer een

zijn vak uitoefent. De bedrijfsjurist heeft wellicht meer nog

zal daarbij veranderen. De advocatuur staat voor een

manager van processen en systemen

met het ‘recht van de onder-

uitdaging; wil men succesvol blijven dan is een veran-

neming’ te maken: de regels,

dering van het businessmo-

de normen en het beleid die een organisatie laten functioneren. Dit is

del van de advocatuur onvermijdelijk. Advocaten zullen meer

sterk geïnspireerd door toenemende wet- en regelgeving.

leverancier moeten worden van juridische diensten ter onder-

Door de globalisering van ondernemingen zal het recht van de

steuning van de bedrijfsjurist en dat gaat verder dan alleen

onderneming steeds belangrijker worden. Kennissystemen en

maar advisering en zij zullen hun cliënt beter en op een andere

de beschikking hebben over de juiste informatie zijn hierbij cru-

manier moeten (leren) kennen en begrijpen.

ciaal en vragen een procesmatige aanpak van standaard juridi-

Eén ding zal echter niet veranderen: ook in de toekomst zullen

sche werkzaamheden. Dit alles zal door de bedrijfsjurist gema-

bedrijfsjuristen en advocaten nauw samenwerken, maar waar-

naged moeten worden. Hij zal steeds meer een manager van

schijnlijk op een andere manier dan nu.

processen en systemen worden en scherp op de kosten moeten letten. Het traditionele advocatenkantoor is te ver verwijderd van

Hans Albers is senior director legal en associate general counsel

deze realiteit om hierbij een rol te kunnen spelen. De rol van de

EMEA bij Juniper Networks.

advocaat zal beperkt blijven tot het geven van specialistische adviezen en procesvertegenwoordiging.

Volgende keer wordt de wisselcolumn geschreven door Elisabeth van

Op grond hiervan kunnen we een aantal voorspellingen doen. De

Dijk, general counsel van Swets.

73

rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuriste

GWANXI OPBOUWEN In deze rubriek verhalen juristen die in het buitenland werken over hun ervaringen aldaar.

Ni Hao!

Lunchen in het hart van Europa

Zaken doen in China is een aparte aangelegenheid. Succesvol zakendoen draait om gwanxi. Dit is een netwerk van relaties waarbij je elkaar helpt. Zonder gwanxi wordt zakendoen heel lastig. Het opbouwen van een dergelijk netwerk vereist een lange adem. Ik kom al sinds begin 2004 in China, toen ik op onze kantoren in Hongkong en Shanghai werkte. Sindsdien heb ik goede gwanxi kunnen opbouwen. Hiervan profiteren niet alleen Westerse, maar in toenemende mate ook Chinese cliënten. Mijn eigen ervaring gecombineerd met de expertise van onze advocaten in Beijing en Shanghai zorgt ervoor dat wij onze cliënten de best mogelijke service kunnen bieden. Het opbouwen van gwanxi heeft wel enige inspanning gekost. Zo moest ik tijdens een Chinese Nieuwjaarslunch met clienten en collega’s chicken feet eten. Dat zijn niet de kippenpoten die wij in Nederland eten, maar echt de poten van de kip. Verder heb ik menig avond doorgebracht met karaoke en – veel – drinken. Ook al had ik snel door dat de Chinese gastheer graag een glaasje water drinkt waar de gasten een glaasje zeer sterke drank moeten ‘wegtikken’(Ganbai!). De truc om dit te overleven is óf een zeer sterk gestel hebben óf bij het proosten even ruiken aan het glas van je gastheer. Je hoeft dan heel wat minder rondjes te proosten want een Chinees wil nooit publiekelijk in zijn hemd staan omdat hij zelf water drinkt! (Ik heb mij vooral verdiept in de tweede optie). Zeker in het begin dat ik in China kwam heb ik ook menige bespreking meegemaakt waarbij een tolk zat verstopt achter een plant, die dan een en ander vertaalde. Daar moest ik toch wel even aan wennen. Nu ik sinds kort in onze International Board zit, zal ik nog meer met China te maken krijgen aangezien Asia-Pac en meer in het bijzonder China essentiële groeimarkten zijn voor DLA Piper. Mijn eerder opgedane ervaring zal ons nog goed van pas komen.

Onze Nederlandse AKD-collega’s geloven nog altijd dat we in Brussel uitgebreid met wijn lunchen. De werkelijkheid bij ons kantoor in Brussel, met zijn overwegend Nederlandse medewerkers, is anders: gewoon lekker boterhammen met kaas en thee. Dat brengt de Belg altijd tot horror-verhalen over de Nederlandse ‘zakenlunch’: het broodje kaas of kroket met de beker melk. Voor Belgen (en vele andere nationaliteiten) een absolute aanfluiting. Zaken doen onder het genot van een beker melk is ondenkbaar. Wie verzint zoiets? Een lunch in een goed restaurant met, jawel, een glas wijn. Pas als op die manier een vertrouwde sfeer is geschapen, kunnen zaken gedaan worden (en nee, dat kan niet met een glas melk). Misschien hangt de Nederlandse lunchvorm samen met onze nuchterheid en directheid. Ook ik heb in het begin wel eens geblunderd door aan een Belg met een gepersonaliseerde nummerplaat te vragen hoe duur dat was. Inmiddels gaat het stukken beter: ik ben meer gewend aan de wat discretere Belgische mentaliteit. Nu is het vooral prachtig te zien hoe vers uit ‘Holland’ overgekomen collega’s de Belgische gemoedelijkheid tegemoet treden. Brussel is door zijn historie en de Europese instellingen een smeltkroes aan culturen; in de meeste daarvan is men wat afstandelijker en minder direct dan de gemiddelde Hollander. Contacten met Eurocraten van verschillende nationaliteiten verlopen soepeler als je je bewust bent van de verschillen en je probeert aan te passen aan de gevoeligheden van je gesprekspartner. Hoewel Brussel vlakbij is en je officieel ook met Nederlands goed terecht zou moeten kunnen, is het in de praktijk toch echt buitenland: de gewoonten en gevoeligheden zijn anders. Met Brusselse Belgen is de voertaal vaak Frans, in contacten met Eurocraten Engels of Frans is. Zelfs als je met Nederlands terecht kunt, moet je nog wel aan het vocabulaire wennen, want wat bedoelt een Belg met tot seffens of met salukes?

Joris Willems is advocaat bij DLA Piper in China.

74

nr. 1 – 2013

Maria van der Velden is advocaat bij AKD in Brussel.

Mr. Lenet Leusink (l) en Mr. Caroline Bun (r)

M: 06 46 34 16 50 M: 06 14 30 25 56 www.groeinu.com

Trainingsprogramma voorjaar 2013: Patroonstraining/Coachend begeleiden 7 februari, 22 maart, 16 mei, 28 juni - 6 PO

Effectief presenteren en pleiten 8 maart - 5 PO

The Happy Client 12 april - 6 PO

The Happy Lawyer 28 februari - 6 PO

Nieuw: Mindfulness op de Zuidas start 12 maart - 16 PO

Nieuw: Talentvolle vrouwen in de advocatuur 2-daagse 14 juni/21 juni - 12 PO

Individuele Coaching op afspraak

Wat aandacht krijgt, dat groeit!

Legal

dashboard Het interactieve management dashboard voor de juridische markt! Geschikt voor o.a.

!DERANT ô##LAW ô&IDURA ôETC ...

+0)S Af-bijboekingen Client tevredenheid Cross Sells Debiteurenstanden einde maand Directe uren vs norm uren Dynamische debiteuren saldi Dynamische declaraties Gerealiseerde tarieven Onderhanden werk Ouderdom debiteurenstanden Productiviteit directe uren vs normen Vermogensbeslag

Uw ideale, realtime dashboard met 074-2915208 | [email protected] | www.victa.nl

,'*&
*
,((
$)


  



#".&
&
&(
+"*."!*
&
&"+-
$'*"
&
&
&"+-
&%
'*
-
,((
#+&&&
('"&

 


  
/
'+-
0
"())1
/

"()))*(*
 
/
 

%)*(% 
 
 
  
/

 
 
  
/
"&'$(&$

  

Financieel/Sales Nog even bellen voor het laagste bod?

De advocaat met een verkoopplan

Het is niet verkeerd om af en toe kritisch naar uw autoverzekering te kijken. Maar let op: goedkoop kan ook duurkoop blijken te zijn.

Ook al bent u advocaat en geen verkoper, in de hedendaagse advocatuur kan het geen kwaad om over een verkoopplan te beschikken.

erzekeringen, niet iets waar men graag mee bezig is. In onze praktijk merken wij echter dat de autoverzekering wel regelmatig onder de loep genomen wordt. Het kan nooit kwaad om weer eens kritisch naar de premie van uw autoverzekering te kijken. In de zoektocht naar een voordelige autoverzekering kunnen belangrijke bepalingen echter over het hoofd worden gezien en kan goedkoop uiteindelijk duurkoop worden.

V

Matthijs de Meyere (Niehoff Werning & Kooij) Schadesturing? Niet alles valt onder de dekking. Zo zijn er verzekeraars die eisen stellen aan de reparateur van de casco-schade. Op zich is er niks mis met schadesturing, maar wanneer dit leidt tot een verhoogd eigen risico of zelfs een lagere uitkering is dit iets waarvan u van tevoren op de hoogte wilt zijn. Kent uw volledige cascoverzekering dekking voor met name genoemde evenementen of is er een alle van buiten komende onheilen dekking? Zo valt schade door verkeerde brandstof tanken – iets wat wij meer dan eens zijn tegengekomen – onder de noemer alle van buiten komende onheilen. Uitsluitingen Uitsluitingen zijn mogelijk nog meer van belang. Iedere verzekeraar heeft de toegestane WAM uitsluitingen, die tegenover de benadeelde mogen worden ingeroepen, opgenomen in de polisvoorwaarden. Een verzekeraar hoeft niet op te komen voor schade die is veroorzaakt terwijl de auto was gestolen of wanneer werd meegedaan aan een wedstrijd waarvoor een vergunning is afgegeven. Daarnaast zal de schade aan/van de bestuurder zelf en de vervoerde zaken ook niet worden vergoed. Als in uw WA-verzekering andere uitsluitingen opgenomen zijn, dan mag de verzekeraar die niet laten gelden ten opzichte van een schadelijdende partij, wel ten opzichte van een verzekeringnemer of een verzekerde. Denkt u aan de schade die is veroorzaakt terwijl de bestuurder onder invloed was van alcohol of andere bedwelmende middelen. De schade aan de benadeelde zal worden vergoed maar de verzekeraar kan verhaal plegen op de verzekeringnemer, bestuurder of andere verzekerde. Een andere bekende uitsluiting is wanneer schade wordt veroorzaakt terwijl de auto voor andere doeleinden wordt gebruikt. Nu zal dat binnen onze cliëntengroepen niet zo snel voorkomen. Wij gaan standaard uit van zowel zakelijk als particulier gebruik. Mogelijke uitzondering hierop is de klassieke auto verzekerd op een oldtimerverzekering. Verzekeraar gaat uit van hobbymatig gebruik. Gebruikt u de klassieker voor dagelijks gebruik en veroorzaakt u hierbij een ongeluk dan kan de verzekeraar de schade op u verhalen. De autoverzekering geldt vaak als een zogenoemde simple-risk-verzekering. Maar ook hierbij is advies geen overbodige luxe. Matthijs de Meyere is cliëntadviseur schadeverzekeringen bij Niehoff Werning & Kooij, financieel adviseurs voor advocatuur en notariaat (www.nwk.nl)

e eerste maand van 2013 zit er al weer op en dat is een mooi moment om het over commercie te hebben. Om maar meteen met de deur in huis te vallen: start met het maken van een verkoopplan om de commerciële doelstellingen van kantoor helder, duidelijk en inzichtelijk te krijgen. ‘Een verkoopplan, ik ben toch advocaat en geen George Wesseling (MetaSales) verkoper?’ hoor ik u al hoofdschuddend denken. Op zich een terechte veronderstelling, ware het niet dat de wereld van de advocatuur al enige tijd aan veranderingen onderhevig is. Het leveren van alleen kwaliteit blijkt niet langer toereikend om de omzetontwikkeling op peil te houden – ieder zichzelf respecterend kantoor levert immers kwaliteit. Dus moet er wat gebeuren. Maar wat dan?

D

Maatwerkaanpak En dat is nou precies de achterliggende gedachte achter het maken van een verkoopplan. Eerst beginnen met nadenken hoe we ons op andere gebieden dan alleen op basis van ‘kwaliteit’ kunnen onderscheiden van concurrerende kantoren. Dan volgt de volgende stap: maak op basis van het onderscheidend vermogen van kantoor, via het maken van het verkoopplan, de vertaalslag naar heldere en meetbare commerciële doelstellingen op kantoorniveau. Vanuit dit masterplan kunnen vrij eenvoudig de individuele persoonlijke prestatieplannen per advocaat geregisseerd en in onderling overleg uitgewerkt worden. Individueel maatwerk op basis van aanwezige competenties, dat wel natuurlijk. Op deze wijze worden kantoordoelstellingen naar individueel niveau verbijzonderd, en weet iedereen wat van hem of haar verwacht wordt als het gaat om het doen van of meedoen aan commerciële activiteiten. Door de maatwerkaanpak – commercie is een breed terrein met volop ontwikkelmogelijkheden – ervaart niemand binnen kantoor commercie nog langer als een noodzakelijk kwaad, opgelegd door de partners, maar als iets vanzelfsprekends dat helemaal niet eng of moeilijk is. Sterker nog, regelmatig merk ik in mijn dagelijkse praktijk dat de aanvankelijke koudwatervrees als sneeuw voor de zon verdwijnt en plaats maakt voor enthousiasme. Regeren is vooruitzien Bij de uitwerking van verkoop- en persoonlijk prestatieplannen moet sowieso de planmatige verdeling van commerciële activiteiten tussen bestaande relaties en het verkrijgen van nieuwe klanten terugkomen. Met andere woorden: er wordt onderscheid gemaakt naar relatiebeheer en acquisitie. Voor beide categorieën geldt dat minimaal beschreven moet worden welke concrete activiteiten ontplooid gaan worden en wat de bijbehorende te verwachten omzet is. En natuurlijk worden er KPI’s (Key Performance Indicators) opgesteld om de progressie gedurende het jaar te meten. Verkopen is vooral ‘doen’ en daarom worden de persoonlijke actie- en takenplannen per eerstvolgend kwartaal in de agenda’s ingepland. Ook voor commercie geldt: ‘regeren is vooruitzien’ en niet ‘regeren, vooruit we zien wel’. Zelf nog geen verkoopplan? Ik adviseer u dringend om er snel werk van te maken. George Wesseling is partner bij MetaSales. MetaSales begeleidt advocatenkantoren op het gebied van marketing en commercie (www.metasales.nl).

nr. 1 – 2013

77

ENGINE CAPACITY: 3799 CC - MAX POWER: 530 HP @ 6500 RPM - MAX TORQUE: 710 NM @ 2250 RPM (IN OVERBOOST, OTHERWISE 650 NM @ 2000 RPM) - MAX SPEED: 307 KM/H - 0-100 KM/H: 4.7 SECS - FUEL CONSUMPTION (COMBINED): 11.8 L/100KM (23.9 MPG) - FUEL CONSUMPTION (URBAN): 17.4 L/100KM (16.2 MPG) - FUEL CONSUMPTION (EXTRA URBAN): 8.5 L/100KM (33.2 MPG) - CO2 EMISSIONS: 274 G/KM

Driessen Maserati PIETERSBERGWEG 27 POSTBUS 1250, 5602 BG EINDHOVEN Louwman Exclusive Cars BV PROOSTWETERING 53, NL-3543 AC UTRECHT Munsterhuis Sportcars BV GOUDSTRAAT 31-49, 7554 NG HENGELO

Wat waren de spraakmakende transacties van de afgelopen tijd, en welke juridisch adviseurs waren er bij betrokken? Michiel Rohlof verzamelde een en ander voor u. Wilt u deals melden? [email protected].

Dealmakers Deal

Op onze website, www.mr-online.nl, vindt u het overzicht van alle deals die tot nu toe in Mr. werden gepubliceerd.

Partijen

1

Blackstone, een Amerikaanse private equity investeerder, neemt middels een controlled auction het trustbedrijf Intertrust over van Waterland, een Nederlandse investeringsmaatschappij die Intertrust in 2008 voor 250 miljoen euro kocht. Schattingen in verschillende media ramen de winstmarge voor Waterland op zo’n 400 miljoen euro.

2

DSM verkoopt DEXPlastomers, een 50/50 joint venture tussen DSM en een dochteronderneming van ExxonMobil Chemical, aan het Oostenrijkse Borealis. Borealis neemt eveneens de LldPE Compact solutietechnologie over.

Advocatuur/notariaat

Arne Grimme, dealmaker voor De Brauw Blackstone Westbroek: “Intertrust is een internationaal opererend concern, actief in meer dan twintig landen. De business kan bij tijd en wijle nog wel eens lastig te bevatten zijn, met name voor buitenstaanders in de industrie. Wij hebben met het hele team veel aandacht aan de verkoopkant besteed om Intertrust begrijpelijk voor het voetlicht te krijgen. Potentiële kopers moesten snel in staat worArne Grimme Adviseurs The Blackstone Group: Stibbe (Allard Metzeden gesteld om de essentie van de onderneming te belaar, Jeroen Smits, Reinier Henneman), Leonardo & Co (Rob Oudgrijpen en de bijbehorende risico’s. Alleen dan zou het verkoopman, Sander Griffejoen, Rob Hendriks, Sjoerd van der Eijk) proces competitief blijven en tot maximale waarde leiden. De Adviseurs Waterland Private Equity: De Brauw Blackstone Westonderhandelingen met Blackstone gingen professioneel en pretbroek (Arne Grimme, Reinier Kleipool, Martin Krijgh, Andries Poltig. Een uitstekende nieuwe eigenaar. kerman, Michael Schouten), ING (Willem Daris, Jacco ScheurwaVoor 2013 verwachten wij dat het private equity deal volume boven ter, Maurits Duynstee, Leo Greve, Robert Ruiter) het niveau van 2012 zal liggen, maar dat zou dan ook een realistiAdviseurs Management Intertrust: Simmons & Simmons sche ‘lat’ moeten zijn. Dit jaar waren we namelijk niet erg ruim (Leo Verhoeff, Jacoline Gortzak, Jan-Mathijs Hermans, Robbert bedeeld. Het merendeel van de activiteit in 2012 kwam voor rekeJansen) ning van strategische verkopers en strategische kopers.”

Borealis AG

Koninklijke DSM NV, ExxonMobil

3

Andere adviseurs

De internationale logistieke dienstverlener HOYER, een familiebedrijf dat al meer dan zestig jaar bestaat, heeft de Bulk Liquid afdeling van logistiek ondernemer De Rijke gekocht. De fuel retail business wordt doorverkocht aan Schenk.

Freshfields Bruckhaus Deringer (Shawn der Kinderen, Menno Verboom, Astrid van Ommeren, Rob van Eldik, Wieke van Angeren, Jurriaan Jansen, Janna Nigten)

HSBC

Allen & Overy (Maarten Muller, Henry van Geen, Frits Gerritzen, Jasper de Jong, Thomas Timmermans, Wijnanda Rutten, Rens Bondrager)

Valence Group

HOYER

Holland Van Gijzen (Sijmen de Lange, Antoinette van Beest-de Mul, Pauline Dijksman)

Ernst & Young TAS (Ivo van der Velden)

De Rijke Europe BV

NautaDutilh (Joost den Engelsman, Nienke van der Meer, Jaap Feenstra, Marianne de Waard-Preller)

ING (Erik-Jan van Halteren)

(advertentie)

OVERNAMECONTRACTEN EENVOUDIG OPSTELLEN? nr. 1 – 2013

79

Dealmakers Deal

4

5

Partijen

Het Zweedse Rieber & Søn AsA verkoopt alle aandelen in Rieber & Søn Holland aan Top Taste Holding, een van de grote concurrenten van Rieber Holland. Beide bedrijven zijn marktleiders op het gebied van productie en verkoop van krokant gebakken uitjes. Vanwege een strategische herpositionering en de verwachte eisen van mededingingsautoriteiten (Rieber Zweden heeft de meerderheid van haar aandelen verkocht aan het in Zweden beursgenoteerde Orkla) werd besloten tot verkoop van Rieber Holland.

Advocatuur/notariaat

Top Taste Holding B.V. Rieber & Søn AsA

Deterink (Jeroen Louwers) Bol (Henny Kuijpers), De Vier Notarissen (Jeroen Ammerlaan)

Chipmachinemaker ASML koopt voor 1,95 miljard euro producent Cymer, al jaren partner van ASML en genoteerd in New York, om de productie van zijn nieuwe chipmachines te versnellen. ASML doet een cashbetaling van 20 dollar per aandeel, en brengt 9% nieuwe aandelen uit om de miljardenovername te financieren.

n.v.t. Rembrandt F&O (Jan-Willem Ditters, Anton Rademakers)

Amerikaanse bedrijf maar ook voor de Amerikaanse advocaat van Cymer zijn de bijzonderheden die spelen bij een bod door een Nederlandse koper niet bekend. Als Nederlands kantoor kun je de Nederlandsrechtelijke aspecten uitleggen en verwerken in de structuur van de transactie en de overeenkomsten en stukken die openbaar moeten worden gemaakt. Adviseurs ASML Holding NV: De Brauw Blackstone Het contact tussen ons en de cliënt is gebaseerd op een Heleen Kersten Westbroek (Arne Grimme, Marie-José Blaak, Martin van kennismaking die ruim tien jaar teruggaat, toen ik met Olffen, Casper Nagtegaal, Anne-Marie Struycken, Joost Steenhuis, Alison Ressler van Sullivan & Cromwell een half jaar intensief aan Paul Sleurink), Skadden, Arps, Slate, Meagher & Flom (Neil een ingewikkelde cross border M&A transactie heb gewerkt. HoeStronski), Deloitte, Greenhill & Co wel dat lang geleden is hebben we contact gehouden omdat we heel Adviseurs Cymer: Stibbe (Heleen Kersten, Eva Das, Hans Witteplezierig samenwerkten. Dus toen Cymer, cliënt van Sullivan & veen, Derk Lemstra), Sullivan and Cromwell Cromwell, Nederlandse ondersteuning nodig had, benaderde Alison Ressler mij en gingen wij samen met onze teams aan de slag. Heleen Kersten, dealmaker voor Stibbe: “De transactiestructuur is Mijn verwachting voor M&A in 2013? Momenteel zien we veel M&A een juridische fusie van Amerikaanse entiteiten, waarbij deels in activiteit, meer dan een paar maanden geleden. Dat stemt hoopaandelen in de Nederlandse vennootschap ASML wordt betaald. Die vol. De kopers en verkopers zijn er wel en verwachten we ook voor structuur moet dus aan de vereisten van beide rechtsstelsels vol2013, maar de verschillende prijsverwachtingen blijven een hindoen, wat we in nauw overleg tussen de Nederlandse en de Ameridernis. Ook blijven kopers heel voorzichtig en gaan transacties kaanse advocaten hebben afgestemd. Een deal die moet voldoen regelmatig vanwege due diligence uitkomsten niet door. Toch zien aan twee rechtssystemen hebben we onlangs bijvoorbeeld ook gewe dat partijen vaker dan voorheen tot elkaar komen. Zowel strazien bij de beoogde combinatie tussen NYSE Euronext en Deutsche tegische partijen als private equity partijen zijn actief. Een voorBörse, waarbij beide vennootschappen onder een Nederlandse holbeeld is de acquisitie van Intertrust door Blackstone, waarbij wij ding zouden komen te vallen. De technische aspecten daarvan zijn Blackstone adviseren. Financiering in het algemeen zal ook in een van de dingen die zo’n zaak bijzonder maken. 2013 een issue blijven, hoewel voor bedrijven die er goed voor Bij Cymer-ASML adviseerden we de Amerikaanse target. Voor het staan, financiering beschikbaar is.”

(advertentie)

NIEUW Innovatief legal expertsysteem voor overnames

80

Andere adviseurs

nr. 1 – 2013

6

7

Deal

Partijen

Advocatuur/notariaat

Het Hongaarse MOL Hungarian Oil & Gas neemt een 49% aandelenbelang in de Nederlandse joint venture vennootschap KS EP Investments over, en daarnaast een exploratielicentie waarmee zal worden gezocht naar olie en gas.

MOL Hungarian Oil and Gas Plc

Brada Abeln LLP (Jouke Brada, Gerben den Hertog), Morgan Lewis & Bockius (Aset Shyngyssov)

JSC KazMunaiGas Exploration Production

Van Doorne (Friso Foppes, Tjarda Tazelaar), Field Fisher Waterhouse (Nodir Sidikov)

Het autoconcern Daimler verkoopt de helft van zijn belang in lucht- en ruimtevaartconcern EADS en houdt vooralsnog 7,5 procent van de aandelen zelf in zijn bezit. De totale opbrengst komt uit op bijna 1,7 miljard euro. De Duitse staatsbank KfW verwerft een belang van 2,76 procent.

Andere adviseurs

n.v.t.

KfW

Freshfields Bruckhaus Deringer (Amsterdam: Harald Spruit, David Wakkie, Frankfurt: Henning Oesterhaus)

n.v.t.

Daimler AG

Loyens & Loeff (Bas Vletter, Guido Portier, Martijn Schoonewille, Marleen Wessel), SZA (Jochem Reichert)

JP Morgan

EADS NV

NautaDutilh (Hein Hooghoudt, Marc Anker, Christiaan de Brauw, Chris Warner, Paul van der Bijl, Jochem Prinsen), Darrois Villey (Bertrand Cardi)

Lazard

Duitse Staat

De Brauw Blackstone Westbroek (Paul Cronheim, Jan Willem Hoevers, Ferdinand Hengst, Marthe Vehmeijer, Christopher Parker, Natascha Schreuder, Martin van Olffen, Marieke Enneman, Deline Kruitbosch, Myrtle Grondhuis), Gleiss Lutz (Ralph Thaeter)

n.v.t.

Franse Staat

Stibbe (Derk Lemstra), David Polk Wardwell (Christophe Perchet)

EADS Participations BV

Clifford Chance (Jeroen Koster, Herke van Hulst, Joost Rietveld)

(advertentie)

Met SmartDox M&A genereert u met één druk op de knop alle juiste overeenkomsten en documenten voor een overname.

nr. 1 – 2013

81

Dealmakers 9

10

11

Deal

Partijen

Advocatuur/notariaat

Lankhorst Taselaar en zijn Duitse dochteronderneming Lankhorst Hohorst (samen de grootste internationaal opererende groothandel in watersportartikelen) zullen middels een management buy-out door Heero Smit en Jarno Berkhof zelfstandig de activiteiten voortzetten.

Lankhorst Taselaar BV, Lankhorst Hohorst GmbH

Loyens & Loeff (Harmen Holtrop, Wijnand Meijer, Ludo Suykerbuyk)

Andere adviseurs n.v.t.

WireCo

CORP. (Diederik Baas, Eric de Best), WireCo inhouse (Michelle Torline), Louis Bienfait (restructuring)

Canal+ Group en de TVN Group, het grootste mediabedrijf van Polen, gaan een strategische samenwerking aan om de Poolse Pay-TV business te combineren. De transactie bestond uit een storting door TVN van haar onderneming ‘n’ in CYFRA+ in ruil voor 32% van de aandelen in het nieuwe Pay-TV platform nc+. Tegelijkertijd heeft Canal+ 40% van de aandelen in de Nederlandse vennootschap NVision, indirect aandeelhouder van 52% van de aandelen in TVN Group, verworven tegen betaling van 277 miljoen euro aan de andere aandeelhouder ITI Group.

Groupe Canal +

Holland Van Gijzen (Jan Meijerman, Hjalmar Florijn, Maritza van de Berg), Orrick London (Jinal Shah), Salans Warsaw (Pawel Grabowski)

TVN Group

VanCampenLiem (Edwin Liem, Cees Kersten, Cherish Djabarkhan), Weil (Ian Hamilton)

CNH Global, fabrikant van landbouw- en bouwmachines, fuseert met de Italiaanse hoofdaandeelhouder Fiat Industrial. Eerder verwierp CNH nog een overnamebod van Fiat Industrial, dat de overige aandeelhouders wilde uitkopen. Het nieuwe bedrijf zal zijn hoofdzetel in Nederland hebben en op de beurs van New York genoteerd zijn.

Fiat Industrial

Freshfields Bruckhaus Deringer (Jan Willem van der Staay, Dirk-Jan Smit, Harald Spruit, Bert Spijkervet, Menno Verboom, Hanneke Rothbarth, Marike Kuin, Sera Visser, Robert ten Have, Machiel Lambooij), Sullivan & Cromwell LLP (Scott Miller), Legance Studio Legale (Alberto Giamperi), Loyens & Loeff (Patrick van Oppen, Guido Portier, Bert van der Poel)

Goldman Sachs

CNH Group

De Brauw Blackstone Westbroek (Paul Cronheim, Reinier Kleipool, Michael Schouten), Cravath Swaine & Moore, Bonelli Erede Papparello

JP Morgan, Lazard

n.v.t.

(advertentie)

Bekijk nu de demo op kluwer.nl/smartdox/demo

82

nr. 1 – 2013

Deal

Partijen

12

China’s grootste producent van industriële schuur- en slijpmiddelen en hogedruk straalapparatuur neemt de Nederlandse Airblast groep over. Airblast houdt zich bezig met de import en export, assemblage, wederverkoop en levering van technisch-industriële apparatuur voor oppervlaktebehandeling, waaronder verf-, schuur-, zandstraal-, en reinigingsapparatuur. De Airblast groep is behalve in Nederland actief in India, Maleisië, Singapore, Qatar, Saoedi-Arabië en Dubai.

13

Investeerder Cyrte Investments neemt e-commerce speler Emesa, het bedrijf achter de website VakantieVeilingen.nl, over van de huidige aandeelhouders. Met meer dan 100 miljoen bezoekers in 2012 is Emesa de grootste online aanbieder van reizen en vrijetijdsproducten. Het totale transactiebedrag is niet bekend gemaakt; de meerderheidsaandeelhouder Oakley Capital ontvangt door de verkoop 95 miljoen euro.

Advocatuur/notariaat

Andere adviseurs

een transactie zijn gekomen waar onze cliënt met tevredenheid op terugkijkt. De signing in China was bijzonder. Koper had hiervoor een zeer groots opgezette signing ceremony georganiseerd, waar naast het bestuur van onze cliënt en de voltallige board van koper in totaal circa 800 genodigden aanwezig waren, inclusief prominenten van de Chinese Communistische partij, de gouverneur van Shandong Carlos Pita Cao Province, delegaties van afgevaardigden uit de top van het Chinese bedrijfsleven en journalisten van de Chinese Adviseurs Shandong Kaitai Group Co. Ltd.: Houthoff staatstelevisie. De overeenkomst was nog altijd niet in Buruma (Michiel Wesseling, Richard Witvliet, Paul de agreed form, maar de signing ceremony kon – gezien de Vries), King & Wood Mallesons gewekte verwachtingen – onmogelijk gecancelled worAdviseurs Airblast BV: AKD (Carlos Pita Cao, Laura de den. Tot circa tien minuten voor de aanvang van de sigJong, Monique Verkuilen, Jules van de Winckel, Vonny ning ceremony is nog onderhandeld en is uiteindelijk Quack, Deloitte (Hans ten Veen) overeenstemming over de laatste punten bereikt. Terugkijkend, waren de dagen en uren die net aan de signing Carlos Pita Cao en Laura de Jong, dealmakers voor ceremony voorafgingen, bijzonder enerverend. Laura de Jong AKD: “In deze transactie vormden cultuurverschillen, Vorige maand lazen we in het FD dat Chinese investeertaalbarrières en de bekende Chinese besluitvormingsprocedures ders de Nederlandse fusie- en overnamemarkt links laten liggen een uitdaging. Het behoeft geen betoog dat zaken doen met Chien dat ze liever traditionele producenten in Duitsland en Frankrijk nese partijen anders is dan met westerse partijen en dat dit een kopen dan Nederlandse handelsondernemingen. Desondanks zien specifieke aanpak vergt, bijvoorbeeld in het vermijden van geperwe dat de Chinezen, ondanks de vertraging van de Chinese econocipieerd gezichtsverlies. Het laveren tussen het duidelijk en rechtmische groei, vasthouden aan hun ambitie van wereldwijde expanstreeks uitspreken van bepaalde zaken – een aanpak die wij in het sie door overnames en dat ze blijven investeren in Europa. De Westen gewend zijn en die soms gewenst is – enerzijds, en het voorbije jaren was al onmiskenbaar een stijging in het aantal fuvoorzichtig en via een omweg tijdens een diner benoemen van zasies en overnames door Chinese bedrijven in Europa zichtbaar, ken anderzijds, is iets waarop we beducht moesten blijven. Ook de met name door Chinese staatsondernemingen maar ook door onmisverstanden die hieruit voortvloeiden omtrent hetgeen nu wél dernemingen die niet in staatshanden zijn. We verwachten dan en niet bedoeld werd door partijen, hebben deze transactie tot een ook dat deze bedrijven de komende jaren actiever op overnameleerzaam proces gemaakt. pad zullen gaan in Europa, inclusief Nederland. De eurocrisis en Een ander uitdagend aspect in het proces is de verschillende wijde – nog altijd aanhoudende – economische onzekerheid in Eurozen waarop in andere landen business gedaan wordt. Aan verkopa dragen daartoe bij en bieden voor hen kansen. perskant is het zo dat de dochtermaatschappijen van Airblast B.V. Daar waar de Chinese staatsbedrijven zich in het begin met name zich in landen als de Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, India focusten op infrastructuur, mijnbouw en energie, zagen wij dat de en Singapore bevinden. Omdat voorafgaand aan de overname een aandacht gestaag verschoven is naar industriële ondernemingen reorganisatie en herstructurering diende plaats te vinden, zodat en de door hen ontwikkelde technologieën. Deze transactie is daar Kaitai in een single transfer de zeggenschap en controle over de een goed voorbeeld van. Uiteindelijk zal de aandacht ook gericht gehele Airblast Group kon verkrijgen, hebben we ook intensief saworden op de dienstensector. Als een land dat met name een stermengewerkt met lokale managers van de Airblast Group en zakeke diensteneconomie heeft, verwachten we dat Nederland dat zal lijke partners van onze cliënt om de vereiste formaliteiten in het merken. De liberalisering van het geld- en kapitaalverkeer en de kader van de afronding van de transactie te kunnen doorlopen. beoogde invoering van het nieuwe internationale betalingssysteem Uiteindelijk dient gezegd te worden dat de goede verstandhouding (CIPS) zal naar verwachting ook bestaande drempels en barrières en de communicatie met onze opposing counsels doorslaggevend tussen China en het Westen afbreken en investeringen over en zijn geweest, en dat deze er mede toe geleid hebben dat we tot weer vergemakkelijken.”

Cyrte Investments

Freshfields Bruckhaus Deringer (Shawn der Kinderen, Thijs Flokstra, Brechje Nollen, Eelco van der Stok, Winfred Knibbeler, Menno Verboom, Iris Dingemans, Wouter Jongen, Bob van Kasteren, Astrid van Ommeren, Wieke van Angeren, Jurriaan Jansen, Nadiah Al-Ani)

Emesa

Loyens & Loeff (Herman Kaemingk, Martijn Bras)

Oakley Capital

Simmons & Simmons (Leo Verhoeff, Robbert Jansen, Jacoline Gortzak)

n.v.t

nr. 1 – 2013

83

(VER)STAND VAN ZAKEN... EUROPEES RECHT

“Rechter weet best de weg

in Europees De ontwikkelingen op Europeesrechtelijk gebied gaan hard. Sinds Herman van Harten in oktober 2009 de Gouden Stoofpeer Europees recht won is er veel veranderd. Een gesprek over een dynamisch vakgebied. door Annelieke Fenstra foto’s Geert Snoeijer

doolhof”

85

(Ver)stand van zaken

With over 20 offices and 1.000 lawyers we are a true global player in blah, blah, blah... Dicht bij jezelf blijven

Dat is wijsheid

Wilt u meer weten over Van Iersel Luchtman Advocaten? Kijk dan op www.vil.nl

(VER)STAND VAN ZAKEN

“E

igenlijk is het hele karakter van het Europees recht veranderd door de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon (1 december 2009)”, aldus Herman van Harten, universitair docent aan de Universiteit Utrecht. “Het Verdrag heeft namelijk mede tot doel een gemeenschappelijke ruimte van vrijheid, veiligheid en recht tot stand te brengen. De essentie van het Europees recht is dus zeker niet meer alleen economische integratie, maar gaat veel verder. Rechtspraak over het EU-Handvest voor de grondrechten is enorm geaccelereerd. Ook justitiebeleid is een keihard onderwerp van Europese integratie geworden. Het Europees bestuur wil duidelijk invloed krijgen op de justitiële cultuur binnen de Europese Unie (EU). De vraag is of dat zomaar gaat en onder welke randvoorwaarden. Daar doe ik op dit moment onderzoek naar.” Volgens Van Harten geeft de Europese Commissie in het kader van het Europa 2020-programma jaarlijks economische aanbevelingen aan lidstaten, zoals in 2012 aan Italië, Letland, Polen en Slowakije, die zich eigenlijk richten op het functioneren van de rechtssystemen en rechtspraak in die landen. “Dat op deze manier richting de rechtspleging wordt geprikkeld, vind ik behoorlijk ingrijpend.” Van Harten noemt als andere voorbeelden van de justitiële europeanisering de invoering van de European Case Law Identifier – die het LJN-nummer inmiddels heeft vervangen, het Europese e-justice portaal en de ambitieuze plannen van de Commissie om de komende jaren 700.000 juridische professionals binnen de EU op te leiden in het Europees recht. “Eurocommissaris voor justitie en burgerrechten Vivianne Reding spreekt zelfs over een ‘true’ European judicial culture. Maar ik vraag me af of je zoiets wel beleidsmatig kunt en moet willen afdwingen.” Met argusogen volgt Van Harten deze ontwikkeling. Direct zorgen maakt hij zich niet. Hij benadrukt wel dat de europeanisering van justitiebeleid niet verder hoeft te gaan dan noodzakelijk. In dit kader refereert hij aan de manoeuvreerruimte die nationale rechters in Europeesrechtelijke kwesties hebben. “Die ruimte wordt kleiner naarmate het justitiebeleid steeds meer geharmoniseerd wordt en de EU daar dus meer zeggenschap over krijgt. We moeten een vinger aan de pols houden.”

Nieuw: (Ver)stand van zaken In de rubriek (Ver)stand van zaken bekijkt Mr. de ontwikkelingen op een aantal rechtsgebieden, aan de hand van interviews met winnaars van de Gouden Stoofpeer (die Mr. tussen 2007 en 2009 uitreikte aan jonge juristen, gespecialiseerd in een bepaald rechtsgebied). De Stoofperen werden verkozen door ervaren collega’s. Wat is er gebeurd op hun vakgebied, en hoe is het henzelf vergaan?

Bouche de la loi In 2011 promoveerde Van Harten aan de Universiteit van Amsterdam op de autonomie van de nationale rechter in het Europees recht. Om de kenmerken van die autonomie in kaart te brengen onderzocht hij Nederlandse uitspraken over de Europese vestigingsvrijheid en het vrije dienstenverkeer en plaatste deze tegen de achtergrond van het stelsel van Europese rechtspleging. “Het was bij tijd en wijle echt monnikenwerk, maar ik ben zeer tevreden over de ontwikkeling die ik in Amsterdam heb doorgemaakt.” Uit zijn onderzoek blijkt dat de gedachte dat de nationale rechter als slechts een bouche de la loi van Europese verplichtingen moet worden gezien, onjuist is. “De rechter is het eerste Europese aanspreekpunt voor burgers en ondernemingen in de EU. Als beslisser over de feiten en het bewijs, over de nood-

nr. 1 – 2013

87

zakelijkheid van een oordeel omtrent de Europese dimensie bij de beslechting van een geschil en het al dan niet prejudicieel verwijzen naar het Hof van Justitie heeft hij een vaak onvoorzien grote rol. Daarbij bezit de Nederlandse rechter steeds de nodige bewegingsruimte.” Tijdens zijn onderzoek merkte Van Harten dat er heel veel nationale rechtspraak over Europees recht blijkt te bestaan. “Maar in de doctrine weten we eigenlijk nog niet wat precies de betekenis is van nationale uitspraken over Europees recht voor de Europese rechtsorde. Er wordt vaak gezegd dat Nederlandse rechters weinig van Europees recht snappen, maar die indruk heb ik dus juist niet. Ze zijn zich goed bewust van hun rol en weten uiteindelijk hun weg in het doolhof van Europees recht te vinden.”

Botersmokkel Van Harten vertelt dat werken met Europees recht veel creativiteit en tegelijkertijd behoedzaamheid vergt. Hij vindt dat er altijd respect en ruimte moet zijn voor nationale contexten. “Niet alles hoeft geüniformeerd te worden. Lidstaten moeten altijd hun eigen rol en positie bewaren en bewaken. Verscheidenheid is namelijk de kracht van Europa. Het is daarom ook zo belangrijk dat er wel een versterkte parlementaire en rechterlijke controle op het Europees bestuur plaatsvindt. Het mag geen ‘unitas politica’ worden.”

“OOK JUSTITIEBELEID IS EEN KEIHARD ONDERWERP VAN EUROPESE INTEGRATIE GEWORDEN”

Herman van Harten in jaartallen ä1999-2004 1HGHUODQGV5HFKW8QLYHUVLWHLW8WUHFKW GRFWRUDDOYDULDQWPDVWHU/HJDO5HVHDUFKPHWRQGHU]RHNVVWDJHDDQGH8QLYHUVLW\RI2[IRUGä 2004 MXQLRU GRFHQWHFRQRPLVFKSXEOLHNUHFKW(XURSD,QVWLWXXW 8QLYHUVLWHLW8WUHFKWä2005 MXULVW$IGHOLQJ-XULGLVFKH =DNHQ$XWRULWHLW)LQDQFL­OH0DUNWHQä2005-2010GRFHQW HQSURPRYHQGXV(XURSHHVUHFKW8QLYHUVLWHLWYDQ $PVWHUGDPä2007 EHVWXXUVOLG1HGHUODQGVH9HUHQLJLQJ YRRU(XURSHHV5HFKWä2010-heden XQLYHUVLWDLUGRFHQW (XURSD,QVWLWXXW8QLYHUVLWHLW8WUHFKWä 2011SURPRWLH Autonomie van de nationale rechter in het Europees recht 8QLYHUVLWHLWYDQ$PVWHUGDPä2011-hedenPHWHQLJH UHJHOPDDWDOVVWUDWHJLVFKMXULGLVFKDGYLVHXUEHWURNNHQ ELMYHUVFKLOOHQGHRUJDQLVDWLHVä2012 0DF&RUPLFN )HOORZ6FKRRORI/DZ8QLYHUVLW\RI(GLQEXUJKä2012hedenYHUERQGHQDDQKHW8WUHFKW/DZ&ROOHJH

Die diversiteit is een groot zwaktebod als zich Europabrede of mondiale problemen voordoen. “De eurocrisis is daar een perfecte illustratie van. De lidstaten hebben zelf het economisch beleid van elkaar en de ‘piramidespelen’ van de grootbanken onvoldoende in de smiezen gehad, zodat er nu tijdens de crisis steeds onder hoge druk maatregelen over worden genomen. Crisis is een bron van ontwikkeling. Nu ontstaat ineens de bankenunie met centraal Europees toezicht. De huidige stappen gaan een geweldige impact hebben. Ik ben heel benieuwd hoe Europa er over twintig jaar uitziet. Het zal een uniek continent blijven, met enerzijds versterkte Europese integratie en verdere vervlechting en anderzijds een blijvende verscheidenheid van alle lidstaten. Artikel 4 VEU is daarvoor exemplarisch, de Unie respecteert de nationale identiteit van iedere afzonderlijke lidstaat.” Optimistisch over de toekomst van Europa is Van

(advertentie)

  




  


  
$%
  

die continu streeft naar verbeteringen van haar kwalitatief hoogstaande dienstverlening.   
 
 
  

  

 


&
,' "
 
"!
Wij bieden u in 2013: #




 
 
 
  
 
    
  ! #




 
  
    
 
  
  

    
   ! #




 
 

(+/


  


)'(*! #




 
 

('/


  


)'(*!

Onze nieuwe collegekalender staat online!

88

nr. 1 – 2013

Zie www.academiae.nl voor ons aantrekkelijke, actuele en brede aanbod in Nijmegen, Dordrecht, Nootdorp/Den Haag, Breukelen en Zwolle.

www.werkenbijsimmons.nl

  
  
     
    




 

    

Find us on facebook




  

 



Simmons & Simmons heeft een groot dispute resolution team. Dit team organiseert in april 2013 een Challenge voor studenten die de wereld net zo zien als wij: een internationaal speelveld waarin creatieve en ambitieuze juristen volop de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Tijdens één van de Challenges maak je kennis met de internationale praktijk van (alternatieve) geschillenbeslechting. Van elke Challenge gaan de beste drie studenten door naar het vervolg van de Arbitration Challenge Londen: een verdiepende Arbitration Workshop en een arbitrage in Londen. Meld je nu uiterlijk 25 maart 2013 aan via www.werkenbijsimmons.nl.

Cassatieadvocaten pur sang

Terugblikken en vooruitzien, met wie doet u dat eigenlijk? De combinatie van een snel advies met een degelijke onderbouwing is kenmerkend voor de dienstverlening van onze sectie Cassatie*. Zij beschikt over expertise op het gehele terrein van het burgerlijk recht. Voor een uitgebreid advies, quick scan, cassatie of gewoon even sparren? www.cassatie.nl Advocaten pur sang. Anna van Saksenlaan 30, 2593 HT Den Haag, (070) 37 46 300, www.ekelmansenmeijer.nl *cliënttevredenheidsonderzoek 2010

(VER)STAND VAN ZAKEN

en hoe Europees recht doorwerkt in de context van de nationale rechtspraktijk. Het zoeken naar de betekenis en context van ontwikkelingen. Als het gaat om doceren: mijn studenten realisme en pragmatisme bijbrengen. En hen inspireren altijd na te denken over en te vragen naar ‘het waarom’.” Mijn finest hour tot nog toe is… “Ik ben net anderhalve maand terug van een verblijf in Edinburgh. Prachtige stad, boeiende ontmoetingen en een andere benadering van Europees recht. Een zeer inspirerende tijd om daar aan de School of Law te werken. Met als niet het minste resultaat een oudste dochter die nu Engels met een schitterend Schots accent spreekt.” De opvallendste ontwikkeling in het Europees recht is… “alles wat er nu ineens aan maatregelen en beleid gebeurt rondom de eurocrisis. Ik ben benieuwd hoe we daar uitkomen als het stof is verdwenen. Niemand weet hoe groot de impact echt zal zijn. Ik volg het op de voet.”

Herman van Harten in oktober 2009, met de Gouden Stoofpeer

Harten daarom wel. “We komen er wel uit, alleen het gaat nog even duren met vooral voor de zuidelijke lidstaten drastische maatregelen. Verworvenheden van de EU worden weleens gemakshalve vergeten. Ik wijs mijn huidige generatie studenten – geboren na de val van de muur en het Verdrag van Maastricht – altijd op de botersmokkel tussen Nederland en België, vlak na de Tweede Wereldoorlog. Nederland had een overschot van ‘het gele goud’ en in België was het schaars, met een lucratieve smokkel tot gevolg. Zoiets is volkomen ondenkbaar nu. Het vrije verkeer is een van de hoekstenen van onze economie en samenleving. Daar moet men zich bewust van blijven. Ik hoop aan dat besef te kunnen bijdragen.” Europees recht is een fascinerend rechtsgebied omdat… “het bruist van de ontwikkelingen. Europees recht is een dagelijkse realiteit en heeft impact, op grote schaal maar ook op microschaal. De wisselwerking tussen de EU en de lidstaten en de verhouding tussen de markt en publieke belangen blijft boeien. Europees recht kent nog veel open einden.” Het leukste aan mijn vak vind ik… “als het gaat om de wetenschap: de creativiteit, het doorgronden van het recht

Als ik het voor het zeggen had dan… “zou ik vooral het belang van de verworvenheden van de EU, het gezamenlijke verleden en de gedeelde toekomst binnen Europa, benadrukken. Europa is gewoon een realiteit en desintegratie is geen oplossing voor de moderne samenleving. Soms lijkt dat maar niet tot ons door te dringen. Je kunt geen vijftig jaar ontwikkeling terugdraaien zonder enorm in te boeten aan de gemakken van de huidige tijd (met het grootste gemak over de grens webshoppen, geen grenscontroles, geen geld wisselen). Nederland heeft zich in de afgelopen jaren niet heel constructief opgesteld in de EU. Dat is zonde,

“HET IS ZONDE DAT NEDERLAND ZICH DE AFGELOPEN JAREN NIET HEEL CONSTRUCTIEF HEEFT OPGESTELD IN DE EU”

want juist als kleine lidstaat kun je invloed bewaren door slim te laveren. Gelukkig lijkt nu het tij te keren.” Mijn ambitie is om… “verder te ontwikkelen op de ingeslagen weg. Prikkelend onderwijs te geven in het kader van het ambitieuze Utrecht Law College. Nieuw onderzoek naar de verhouding tussen Europees bestuur en de nationale rechtspleging te initiëren aan de hand van vraagstukken die zich in de rechtspraktijk voordoen. Ik heb gemerkt dat ik als strategisch en juridisch adviseur in mijn element ben. Op thema’s met een Europese dimensie wil ik die rol versterken.”

nr. 1 – 2013

91

Arrest van de maand

Weg met de advocaat! We vroegen het Adolf Hitler, op zijn schuiladresje in Argentinië. Zoals altijd reageerde hij wat geïrriteerd. “Ik wordt überal bijgehaald. Kunnen ze niet eens ophouden? Waarom nou weer Neurenberg?” Het was afgelopen december Neurenberg in Den Bosch – de Raad voor Discipline heeft alweer een advocaat uit het ambt gezet.

door Jurjen Boorsma

N

ee, niet Moszkowicz, of een broer

niet beledigend, bedreigend of onnodig

ik ben uitgeschreven van het tableau

van Moszkowicz, of een neef van

grievend en hij heeft niet gezegd dat hij

hoef ik me niet verder meer in te hou-

Moszkowicz, of een zoon van Moszko-

de gezinsvoogdes persoonlijk zou op-

den”, zei Van Ruth daarover op de zit-

wicz. Het gaat om Jan van Ruth, advo-

hangen en vierendelen. Kortom, wat is

ting). De uitspraken zijn “schokkend” en

caat in Eindhoven. Hij trok van leer te-

er aan de hand?

het dunnetjes overdoen ter zitting brengen de raad tot de overtuiging dat hij

gen een gezinsvoogdes.

92

Van Ruth had op 4 mei – trouwens do-

Internetfilmpje

“geen inzicht heeft in het onnodig grie-

denherdenking – een zitting over een

Van Ruth is nooit een vriend van jeugd-

vende karakter daarvan” en “geen le-

ondertoezichtstelling. Na afloop sprak

zorg geweest. Hij heeft wel eens aangif-

ring” heeft getrokken uit de eerder je-

hij met de moeder. Echt positief was hij

te gedaan tegen een gezinsvoogd we-

gens hem gegrond verklaarde klachten

niet over de gezinsvoogdes. “Ze moeten

gens ‘kindermishandeling’. Op internet

en aan hem opgelegde maatregelen.

haar opknopen en vierendelen”, meen-

zwerft een filmpje met een lezing van

Maatregel: schrapping van het tableau.

de hij. Hij zei dat in het bijzijn van een

hem over jeugdzorg en de gezinsvoog-

Van Ruth zelf is telefonisch helaas niet

hulpverleenster van een jeugdzorgin-

dij. Hij schetst daarin een inktzwart

bereikbaar. Maar tegen het Eindhovens

stelling. Die vertelde het aan de gezins-

beeld van de jeugdzorg, kinderbescher-

Dagblad heeft hij laten weten dat hij

voogdes, die vervolgens een klacht in-

ming en gezinsvoogdij die “alleen maar

zich twee dagen voor de uitspraak al

diende bij de deken.

voor het geld” ondertoezichtstellingen

had uitgeschreven als advocaat. Hij wil-

Van Ruth maakte het er op de tuchtzit-

incasseren en daar niks voor terug

de zich uit onvrede met het rechtssys-

ting voor zichzelf niet makkelijker op

doen. De instellingen krijgen 6000 euro

teem uitschrijven per 1 januari, maar

door zijn mening nog eens te herhalen.

per kind, maar de gezinsvoogd komt

heeft dat vervroegd. “Ik gun ze het ple-

“Ze moet de zwaarste straf uit het oud-

niet of nauwelijks opdagen – en het is

zier niet.”

Nederlandse strafrecht krijgen en dat is

steeds een ander. Het indienen van

de dood.” Het vierendelen was gepast

klachten werkt niet. “Ouders hebben

Wet van Godwin

vanwege het “onterend karakter”. De

een wettelijk recht op hulp en steun

Onze zegsman in Argentinië meent on-

gezinsvoogdes legde uit dat ze gewoon

maar die krijgen ze niet.” In het filmpje

dertussen dat de uitspraak een typisch

haar werk deed, maar Van Ruth was

adviseert hij om bij de burgerlijke rech-

voorbeeld is van de Wet van Godwin, die

daar niet van onder de indruk. “Er zijn

ter schadevergoeding te eisen van

stelt dat naarmate een discussie langer

meer mensen die alleen hun werk heb-

jeugdzorg. Hij blijft daarin overigens

wordt, de waarschijnlijkheid toeneemt

ben uitgevoerd, maar na de Neuren-

heel betamelijk. Er wordt niemand live

dat er een vergelijking met Hitler wordt

berg-processen is een aantal daarvan

gevierendeeld.

gemaakt. “En wie die vergelijking als

opgehangen”, verklaarde hij doodleuk.

Maar in Den Bosch heeft hij een naam.

eerste maakt, heeft de discussie auto-

Het doen van je werk vond hij “geen le-

Volgens de tuchtrechtuitspraak (beslis-

matisch verloren. Snapt u dat ik een he-

gitimatie”. Van Ruth vond dat hij zijn cli-

sing van 17 december 2012 in de zaak H

kel aan deze vergelijking heb?”

ente mag laten weten hoe hij over de

266-2012) is hij al eerder tuchtrechtelijk

gezinsvoogdes denkt, hij mag haar

bestraft wegens grievende uitlatingen

waarschuwen, hij vindt de uitspraken

(“Ik heb me nu juist ingehouden en als

nr. 1 – 2013

Gezocht:

Ervaren Jurist Letselschade met gevoel voor pijnlijke zaken.

Minimaal 32 uur, Amsterdam of Leusden. ARAG zoekt een ervaren collega voor het behandelen van letsel- en overlijdensschade. Als letselschadebehandelaar kun je professioneel omgaan met emoties van betrokkenen. Je adviseert, voert schikkingsonderhandelingen en stelt claims samen. Aangevuld met creativiteit, goede communicatieve en sociale vaardigheden weet je zo als geen ander het leed van slachtoffers te verzachten.

www.ARAG.nl

Buitennichig

KINDERONTVOERINGSRECHT

Kind van de rekening 94

Buitennichig

In de rubriek Buitennichig wordt aandacht besteed aan bijzondere rechtsgebieden en beoefenaars daarvan. Deze keer het kinderontvoeringsrecht.

95

AMBACHTELIJK GEMAAKTE TOGA’S VOOR: ADVOCAAT - GRIFFIER - RECHTER-PREDIKANT - HOOGLERAAR

Togamakerij G. J. Rhebergen Togaspecialisten sinds 1894 Amsterdam U bent jurist / secretaris en bent verantwoordelijk voor bezwaarverwerking? Behandeling van bezwaar kan zoveel makkelijker…… in de vorm van een online abonnement

WWW.TOGAMAKERIJRHEBERGEN.NL AMSTELDIJK 18E AMSTERDAM TEL. 020-6629514 06 41981758

Vraag nu een voordelig proefabonnement aan en ga naar www.octopus.nl/proefabonnement De Vraagbaak voor Professionals

Octopus Online ondersteunt de procedures: Bezwaar, Beroep, Hoger Beroep, Voorlopige Voorziening, Ingebrekestelling, Juridisch Advies, Klacht, WOB-verzoek

Het bureau Internationaal FamilieRecht Advies is gespecialiseerd in internationaal familie- en erfrecht. Wij beantwoorden uw vragen over toepasselijk recht, rechtsmacht, erkenning en executie. U kunt bij ons terecht voor een helder en praktisch advies over:



Iv-Software B.V. T +31 (0)76-8200932






[email protected] www.octopus.nl

t internationaal echtscheidingsrecht t internationaal huwelijksvermogensrecht (waaronder huwelijkse voorwaarden en rechtskeuzes) t internationaal jeugdrecht (waaronder gezag en kinderontvoering) t internationaal erfrecht t materieel buitenlands familie- en erfrecht Meer informatie? Neem contact op met mr. B.F.P. Lhoëst [email protected], tel. 00 31 (0)6 271 392 92 Of bekijk onze website www.internationaal-familierecht.nl

‘Betalingsachterstanden lossen wij op,

met respect voor uw klant’

Beter betalende klanten Groeit het openstaande saldo bij uw debiteuren? Wij zorgen ervoor dat uw klanten beter betalen en uw kaspositie snel verbetert door: 2 Professioneel debiteurenbeheer 2 Effectieve minnelijke incasso met respect voor uw klantrelatie Wilt u dat uw klanten sneller en beter betalen? Bel Christian van Mook (088) 5151503 of mail [email protected] Rijssensestraat 51, 7442 MR Nijverdal

Buitennichig ‘Schrijnend’ zijn de meeste kinderontvoeringszaken. De goede bedoelingen van de moeder strijden met het gezagsrecht van de vader. Advocaat Nynke Whiterod zet liever het civiele recht in dan het strafrecht, en past liever cross border mediation toe dan dat ze procedeert. “Internationale stellen zouden zelf ook betere afspraken kunnen maken.” door Michel Knapen foto’s Geert Snoeijer

A

ls Nynke Whiterod in 2004 bezoekt krijgt van een in Spanje woonachtige Nederlandse vrouw, zal dat haar advocatencarrière een beslissende wending geven. Op dat moment is Whiterod stagiaire en houdt ze zich vooral bezig met familierecht. Om die reden klopt de vrouw aan. Haar relatie is stukgelopen, ze wil een echtscheiding. De vrouw is getrouwd met een Spanjaard en samen hebben ze twee kinderen. Als de vrouw om advies vraagt, is zij met haar kinderen in Nederland, terwijl haar partner nog in Spanje zit. Die laat echter snel van zich horen: hij vindt dat zijn vrouw de kinderen heeft ontvoerd. Voor zowel de vrouw als voor Whiterod komt die beschuldiging als een verrassing. De vrouw heeft helemaal niet het idee dat ze iets heeft gedaan wat niet kan, laat staan dat ze denkt aan kinderontvoering – het zijn toch haar eigen kinderen? En de vader had er toch mee ingestemd dat zij met de kinderen naar Nederland zou gaan? Nynke Whiterod (1972) weet aanvankelijk ook niet goed hoe met deze zaak om te gaan. “Als jong advocaat was ik nog nauwelijks bekend met het Haags Kinderontvoeringsverdrag”, zegt ze. Maar daar zal snel verandering in komen. Het balletje begint echt goed te rollen als Whiterods cliënte een brief krijgt van de Centrale autoriteit, een onderdeel van het Ministerie van Veiligheid en Justitie en belast met de uitvoering van het Kinderontvoeringsverdrag. Deze sommeert

Haags Kinderontvoeringsverdrag Het Haags Kinderontvoeringsverdrag uit 1980 is van toepassing op kinderen onder zestien jaar en beoogt kinderen die ten onrechte zijn weggehaald uit of worden vastgehouden in een land ‘terug te geleiden’. Dat moet gebeuren als het gezagsrecht van een van de ouders wordt geschonden. Tachtig landen zijn partij bij het Verdrag. Voor Nederland is het Verdrag op 1 september 1990 in werking getreden. De Centrale autoriteit moet het Kinderontvoeringsverdrag uitvoeren.

de moeder direct met haar kinderen naar hun vader af te reizen. Die heeft, zo blijkt later, alleen ingestemd met het vertrek van zijn vrouw naar Nederland omdat hij denkt dat ze even een time-out nodig heeft en vrij snel zal terugkeren. De moeder ziet dat anders: voor haar is Spanje een afgesloten hoofdstuk. Omdat een van de kinderen een baby is die nog borstvoeding krijgt, moet de moeder ook terug naar de man die ze juist wil verlaten. Jaren later spreekt Whiterod nog steeds van een ‘schrijnend’ verhaal.

Onmenselijk ‘Dramatisch’ en ‘schrijnend’, dat zijn woorden die Whiterod, werkzaam bij Advocaten in de Praktijk in Utrecht, met enige regelmaat in de mond neemt. Kinderontvoeringen gaan gepaard met veel emoties, stress, onzekerheid en ook met onbegrip over de regels. En juist daarom wilde Whiterod er meer over weten. Hoe werkt het Haags Kinderontvoerings-

“ER WORDT MET KINDEREN GESCHOVEN ALSOF HET VOORWERPEN ZIJN”

verdrag precies? Wat zijn de bevoegdheden van de Centrale autoriteit? Wat zijn de rechten van de verzorgende of de achtergebleven ouder? Voor haar eerste kinderontvoeringszaak graaft Whiterod zich helemaal in en het onderwerp laat haar niet meer los. Ze volgt een cursus, ze bezoekt een rondetafelgesprek, ze schrijft een advies, er komt een tweede en een derde ontvoeringszaak op haar bureau en voor ze het zichzelf realiseert staat ze te boek als een specialist. Vervolgens ze neemt ze het initiatief om de Vereniging van Kinderontvoeringsadvocaten op te richten (in 2010), waarvan ze nu vicevoorzitter is. Whiterod: “Er is ontzettend veel werk te doen. Soms zijn de procedures onmenselijk. Er wordt met kinderen geschoven alsof het voorwerpen zijn.”

nr. 1 – 2013

97

Buitennichig deren. Whiterod: “Dat wordt beoordeeld naar het recht van het land waar de laatste verblijfplaats was. In Nederland krijgt een ongetrouwde vader die een kind erkent niet automatisch het gezag, dat moet hij bij de rechtbank aanvragen. Maar in bijvoorbeeld Spanje krijgt de vader al bij de burgerlijke stand het gezag over zijn kind. Dan heeft de vader naar Spaans recht gezag, maar naar Nederlands recht niet.”

Gezagsrecht

Schrijnend zijn de verhalen ook omdat het doorgaans de verzorgende ouder – vaak de moeders – zijn die hun kinderen ontvoeren en daarvoor worden gestraft. “Nederlandse vrouwen hebben in het land waar ze met hun buitenlandse man verblijven doorgaans een slechter netwerk, geen inkomen en spreken vaak de taal niet goed. Als er dan een relatiecrisis is, dan gaan ze voor steun liever terug naar hun eigen land. En de kinderen worden dan meestal meegenomen.” Hoe begrijpelijk een beslissing om terug te keren misschien soms ook is, Whiterod keurt het zeker niet goed. “De keerzijde is immers dat het voor de achtergebleven ouder ook een afschuwelijke en onzekere situatie is. Die ouder ziet ineens zijn of haar kinderen niet meer. En soms is de achtergebleven ouder de verzorgende ouder. Uitgangspunt is dat ouders eerst afspraken maken en dan pas verhuizen. In dat opzicht is het ook goed dat er een verdrag is. Hoe cliché ook, het kind is eigenlijk altijd de dupe van de acties van een van beide ouders.” Wanneer ouders vooraf geen duidelijke afspraken maken, dan botsen ze op het Haags Kinderontvoeringsverdrag, wat een ordemaatregel is die erop ziet dat ouders conflicten over hun kinderen in het land van hun gewone verblijfplaats beslechten. Dit zorgt ervoor dat er weinig ruimte is voor een inhoudelijke toets. Door deze strikte toepassing van het verdrag moeten sommige kinderen rücksichtslos terug. Voor ouders en voor kinderen begint dan een onzekere tijd waarin sommige kinderen de verzorgende ouder niet meer zien. De achtergebleven ouder kan alleen een beroep doen op het verdrag als deze ook het ouderlijk gezag heeft over de kin-

98

nr. 1 – 2013

Dan komt de tweede kwestie aan de orde: hoe definieer je de laatste verblijfplaats? Beantwoording van deze vraag laat zien dat het kinderontvoeringsrecht heel casuïstisch is. Wie besluit om een jaar met het gezin naar Egypte te verhuizen en in Nederland de woning en de verzekeringen aan te houden, heeft Nederland als laatste verblijfplaats. Maar wie zijn Nederlandse huis verkoopt en zich laat uitschrijven uit de gemeentelijke basisadministratie, krijgt Egypte als verblijfplaats. Als wordt vastgesteld dat de vader het gezag heeft, dan zullen de kinderen bijna altijd naar hem terug moeten. “Dat bepaalt het Kinderontvoeringsverdrag. Het is simpel: schending van het gezagsrecht betekent teruggeleiding.” Het is de kunst van kinderontvoeringsadvocaten om daar toch doorheen te prikken. Dat lukt soms. Zo moet het gezag van de vader wel inhoud en betekenis hebben, zegt Whiterod. “Als pa alleen maar bier drinkt en op de bank hangt, en eigenlijk niet naar zijn zoontje omkijkt, dan heeft zo’n vader na een ontvoering weinig kans op z’n kinderen.” Dat geldt ook als een kind langer dan één jaar na de ontvoering in Nederland verblijft. Deze grond is

“OUDERS ZOUDEN MEER DE GEVOLGEN VAN HUN INTERNATIONALE LIEFDESAVONTUREN MOETEN ACCEPTEREN”

opgenomen in het verdrag waarbij de termijn van indiening van het verzoek bepalend is. Als de procedure een aantal maanden duurt, dan wordt nog niet geoordeeld dat er sprake is van worteling. “Maar als het jaar verstreken is, dan kan er wel sprake zijn van worteling. Het kind is gewend aan zijn school en vriendjes en ook dan wordt de kans op teruggeleiding minder groot. De achtergebleven vader doet er dus goed aan snel na de ontvoering van zich te laten horen.” Verder kan een kind formeel niet worden teruggestuurd naar ‘gevaarlijke’ situaties, maar, zegt Whiterod, op die grond kun je bijna nooit succesvol een beroep doen. Dat geldt ook wanneer het kind van het rijke Nederland naar een arm land moet: ook daartegen kun je je niet verzetten. Een beroep op de nationaliteit van kinderen zal ook nooit slagen. De kinderen kunnen nog zo Nederlands zijn, als de Roemeense vader

SKILLS FOR LAWYERS BEROEPSOPLEIDING TOT ADR SPECIALIST/LEGAL MEDIATOR Start 27 maart 2013, Amsterdam Met de beroepsopleiding van het Amsterdams ADR Instituut kiest u voor een brede opleiding waarin u wordt geschoold in onderhandelen, mediation en partijbegeleiding. Naast theorie en het aanleren van praktische vaardigheden besteden wij veel aandacht aan de ontwikkeling van uw attitude in het omgaan met conflicten. 21 daagse allround Beroepsopleiding. Academisch werkniveau met minimaal 5 jaar werk-ervaring. BUSINESS MEDIATION 9 en 16 april 2013, Amsterdam Mediations tussen en binnen ondernemingen vragen een gerichte aanpak. Het businessconflict kent een eigen dynamiek vanwege de specifieke omgeving. Veelal zijn meerdere partijen betrokken of bestaat een partij uit meerdere personen. Hoe om te gaan met de taal en cultuur van de onderneming en hoe om te gaan met de veelal opkomende juridische, financiële, fiscale componenten en onderhandelingsstrategieën? In deze training werken we aan de hand van het Business mediator profiel en de daarin beschreven competenties. Die competenties en de genoemde onderwerpen komen uitgebreid in de training aan bod, onder leiding van ervaren (business) mediators/trainers. ONDERHANDELEN VOLGENS DE HARVARD METHODE 15 en 16 april 2013, Amsterdam Iedereen onderhandelt. Doorgaans op intuïtie en dikwijls met wisselend succes. De mate van succes is niet alleen afhankelijk van de manier van communiceren tijdens de onderhandelingen, ook bij de voorbereiding is het van groot belang inzicht te hebben in conflicten en onderlinge communicatieprocessen. In deze tweedaagse basistraining krijgt u door theorie, oefening en feedback de vaardigheden aangereikt om onderhandelingen zo te laten verlopen dat u het beste resultaat voor uzelf en/of uw cliënt bereikt. INFORMATIE AVOND ADR BEROEPSOPLEIDING/LEGAL MEDIATOR: 25 februari 2013 Aanmelden via [email protected]

Voor meer informatie en inschrijving: www.adrinstituut.nl Telefoon: 020-525 37 49 E-mail: [email protected]

Buitennichig gezag heeft, dan moeten ze terug naar Roemenië. “Problematisch is de safe return van de meenemende ouder. Bestaat het risico dat een moeder bij terugkeer door de vader wordt mishandeld, dan is dat niet altijd een reden om met de kinderen in Nederland te kunnen blijven. Moeder kan immers in het land van de vader ook naar een vrouwenopvanghuis gaan. Lastig is de situatie wanneer de moeder, bij terugkeer naar het land van de vader, uit het vliegtuig stapt en direct – wegens ontvoering – in de gevangenis verdwijnt.” In al deze gevallen worden de belangen van de kinderen meegewogen. Als een kind in staat is om zijn mening te uiten, doorgaans vanaf een jaar of acht, dan kan het kind worden gehoord.

Snelkookpan Ieder land dat is aangesloten bij het Haags Kinderontvoeringsverdrag heeft een Centrale autoriteit. Vóór 1 januari 2012 trad de Nederlandse Centrale autoriteit op als procespartij en stond aan de kant van de ouder wiens kind was ontvoerd. Sinds die datum heeft de Centrale autoriteit een andere rol gekregen, en toetst marginaal of het verdrag is geschonden, maar dient geen verzoek meer in namens de achtergebleven ouder. De echte toets geschiedt door de Haagse rechtbank en in hoger beroep door het Haagse hof, de enige bevoegde rechters. Cassatie is alleen mogelijk indien het in het belang der wet is. De Centrale autoriteit verstrekt tegenwoordig vooral informatie over de procedure, faciliteert beide ouders, vertaalt − zij het zeer beperkt − documenten en onderhoudt het contact met Centrale autoriteiten in andere verdragslanden. Het is belangrijk voor ouders wanneer zij een advocaat zoeken die bekend is met het Haags Kinderontvoeringsverdrag en de procedure. Dit is voor alle betrokkenen beter. De kans op een fout is groot en soms ook fataal.

Moeders ontvoeren hun kinderen het vaakst Jaarlijks nemen tussen de honderd en tweehonderd ouders hun kinderen mee naar een ander land. Daarvan is zeventig procent moeder en dertig procent vader, zo blijkt uit jaarverslagen van het Centrum Internationale Kinderontvoering te Hilversum. In 2010 werden er 114 ontvoeringen geregistreerd van 165 kinderen. In 149 zaken ging het om een dreiging om in totaal 204 kinderen mee te nemen. De Verdragslanden waarnaar in 2010 de meeste kinderen zijn meegenomen vanuit Nederland zijn Turkije (dertien zaken), België (acht zaken), Duitsland en Verenigd Koninkrijk (ieder zes zaken). In 2010 registreerde het Centrum IKO vijftien zaken waarin sprake was van een kinderontvoering tussen Nederland en een niet-verdragsland, zoals Irak (drie zaken), Syrië en Egypte (ieder twee kinderen).

Een kinderontvoeringszaak moet, zo is de gedachte, binnen twee weken op zitting komen. Dat begint met een regiezitting waarin wordt beproefd of cross border mediation kans van slagen heeft. “Dat is een heel intensief traject”, zegt Whiterod, zelf ook opgeleid tot cross border mediator. “Een snelkookpan van drie keer drie uur overleg. Komen de ouders er niet uit, dan wordt de zaak behandeld door een meervoudige kamer.” Tot nu toe zijn zeer goede resultaten behaald met deze methode van mediaton. “Het is mijn overtuiging dat het kinderleed door deze vorm van geschillenbeslechting aanzienlijk wordt verminderd. Immers bij een geslaagde mediation weten partijen waar ze aan toe zijn en hebben de kinderen contact met beide ouders.” Dat traject is beter dan het strafrecht. Op grond van artikel 279 van het Wetboek van Strafrecht is de onttrekking van een minderjarige aan het wettig gezag een feit waarop een gevangenisstraf van maximaal zes jaar en sommige gevallen negen jaar staat. Whiterod is geen voorstander van die weg. “Ik adviseer vaders geen aangifte te doen als de moeder hun kinderen heeft ontvoerd. Een moeder in de gevangenis, is dat wenselijk? Aangifte kan altijd nog in een latere fase, het is immers een voortdurend delict. Veel beter is het om met het civiele recht te beginnen. Aangifte kan wel nuttig zijn wanneer sprake is van kwade opzet en als de kans dat de andere partner het kind ooit nog eens ziet echt minimaal is.”

Grensoverschrijdende afspraken Maar of het familierecht of het strafrecht wordt ingezet: de verantwoordelijkheid van de ouders staat voorop. Door de globalisering ontstaan er steeds meer internationale relaties. Whiterod zelf is daar ook een voorbeeld van: haar man komt uit Engeland en samen hebben ze drie kinderen. “Je zult steeds vaker meemaken dat kinderen niet altijd in hun geboorteland wonen. Loopt een relatie stuk, dan neemt de kans op ontvoering toe. Stellen zouden betere afspraken moeten maken. Wie zich voor langere tijd in het buitenland gaat vestigen, moet tijdig op papier zetten wat zij als hun verblijfsland beschouwen.” Ook zouden ouders meer de gevolgen van hun internationale liefdesavonturen moeten accepteren. “Als een relatie eindigt, dan is vaak de reflex: de één gaat terug naar het eigen land en neemt de kids mee. Die ouder wordt vervolgens gedwongen in een land te blijven en voelt zich daar gevangen: hij of zij wil niet, maar doet het maar om bij de kinderen te zijn. Daar tegenover staat dat je kinderen in dat land zijn geboren en getogen en je van die situatie het beste moet maken. Ik adviseer dan: accepteer dat je uit een ander land komt, gun elkaar dat land en de cultuur en gun het je kinderen. Wees bereid om te reizen en grensoverschrijdende afspraken te maken. Of dit nu voor een omgang is of voor een langere vakantie.”

nr. 1 – 2013

101

Ben jij een juridisch talent? Meld je aan voor de game en win een reis naar Dubai!

www.bestgraduates.nl BestGraduates Law 2013 is een recruitment game exclusief voor afstuderende ambitieuze rechten studenten. Ben jij een juridisch talent die in 2013 of voor april 2014 afstudeert en wil jij de BestGraduate Law 2013 worden? Doe de one-minute-test en ontdek of jij mee mag doen. De winnaar wint een luxe reis naar Dubai! Kijk op www.bestgraduates.nl

BestGraduates Law 2013 wordt mede mogelijk gemaakt door:

Magazine voor rechtenstudenten

BestGraduates is een activiteit van

onderdeel van de

Mr.-straat Het Burgemeester van Sonsbeeckpark in Breda et Burgemeester van Sonsbeeckpark werd in 1934 aangelegd in opdracht van

H

Willem van Sonsbeeck, en naar hem vernoemd. In het park staat een stand-

beeld van Van Sonsbeeck, die van 1919 tot 1936 burgemeester van Breda was. Van Sonsbeeck werd in 1877 geboren als zoon van een Amsterdamse patriciër. Zijn grootvader was staatsraad en later minister. Van Sonsbeeck studeerde rechten aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 1902 op stellingen. Hij voelde meer voor een ambtelijke loopbaan dan voor de advocatuur en begon in 1903 als secretaris van de staatscommissie inzake de bedelarij. In 1909 werd hij commies-griffier van de Tweede Kamer. Tien jaar later werd hij burgemeester in Breda. Van Sonsbeeck heeft veel bijgedragen aan de ontwikkeling van Breda tot een moderne stad; zo maakte hij zich sterk voor gebiedsuitbreiding van Breda, die in 1927 haar beslag kreeg. Toen de minister van Binnenlandse Zaken in 1936 vond dat Van Sonsbeeck commissaris van de koningin in Limburg moest worden deed hij dat met enige tegenzin, hij verliet ‘het Haagje van het Zuiden’ met pijn in het hart. Van Sonsbeeck had het niet op de Duitsers: hij meldde zich ziek bij het bezoek dat Seyss-Inquart aan Maastricht bracht, nadat de stad door de Duitsers was bezet. Hij toonde zich ook verder zo weinig meegaand tegenover de bezetter, dat hij al op 5 februari 1941 ontslagen werd en vervangen door een NSB’er. In 1944 werd Van Sonsbeeck lid van het geheime College van Vertrouwensmannen dat door de Nederlandse regering in Londen was ingesteld. Na de bevrijding van Maastricht in september 1944 hervatte hij zijn werk als commissaris van de koningin; hij bleef dat tot 1947. Van Sonsbeeck overleed in 1969, op bijna 92-jarige leeftijd. foto’s Chris van Houts

nr. 1 – 2013

103

BEELD: MORENO SOPPELSA (SHUTTERSTOCK.COM)

DE KERKELIJKE RECHTBANK

Religieuze rechtspraak in Nederland? Verschillende religies houden er rechtbanken op na die naast de wereldse rechter opereren. Mr. sprak een rabbijn en een hulpbisschop over hun rechtbank en de zaken die daar worden behandeld − core business zijn huwelijksbeëindigingen. En hoe zit het met rechtspraak op basis van de sharia, kennen we die al in Nederland? door Alieke Bruins

104

nr. 1 – 2013

Religieuze rechtspraak de Kamerleden in 2009 schriftelijke vragen over het bestaan van sharia-rechtbanken in Groot-Brittannië en Nederland. Toenmalig minister van justitie Hirsch Ballin beloofde het te laten onderzoeken. Dit leidde in februari 2012 tot het rapport Sharia in Nederland, een studie naar islamitische advisering en geschilbeslechting bij moslims in Nederland, van het Instituut voor Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies en het Instituut voor rechtssociologie van de Radboud Universiteit Nijmegen. “We hebben geen aanwijzingen gevonden voor het bestaan van een sharia-rechtbank in Nederland”, zegt cultureel antropoloog Laurens Bakker van de Radboud Universiteit Nijmegen, die het onderzoek leidde. Wel bleek dat er sprake is van advisering en geschilbeslechting op basis van sharia, maar daarbij is vooral sprake van het samen zoeken naar de beste oplossing onder gegeven omstandigheden. Als er al een vergelijking met een juridische vorm kan worden gemaakt, komt volgens de on-

“ER ZIJN GEEN AANWIJZINGEN GEVONDEN VOOR HET BESTAAN VAN EEN SHARIA-RECHTBANK IN NEDERLAND”

E

r is weinig over bekend, maar dat betekent niet dat het niet voor zou kunnen komen: rechtspraak op basis van de sharia in Nederland. Het is een onderwerp dat regelmatig opduikt in de media en het maatschappelijke debat. Een land waar arbitrage op basis van de sharia zeker wel voorkomt is Engeland. Ook daar zorgde het mogelijk bestaan van sharia-rechtspraak voor commotie, onder meer naar aanleiding van een rapport van de denktank Civitas. Hieruit zou blijken dat er al 85 ‘rechtbanken’ actief zijn, die vaak vanuit moskeeën rechtspreken. Naar aanleiding van dit rapport stelden verschillende Twee-

derzoekers mediation het meest in de buurt. “Wat mij het meest verraste was dat de moslims met wie we spraken veel verschillende ideeën hadden over wat sharia inhoudt. Sommigen wisten niet eens wat het betekent.” Volgens Bakker hangt dit samen met de grote diversiteit onder moslims in Nederland. “Dat iemand groot aanzien geniet onder Turkse moslims wil niet zeggen dat ook de Marokkaanse of Somalische gemeenschap hem deskundigheid toedicht.” Deze etnische diversiteit maakt het volgens hem niet aannemelijk dat er een overkoepelend rechtsprekend orgaan zou kunnen komen, waarvan de autoriteit aan twijfel onderhevig zou kunnen zijn van verschillende interpretaties of zelfs concurrentie. “Anders dan in Engeland zijn moslims in Nederland vaak laag opgeleid en hun economische positie is veelal niet rooskleurig. Daardoor zijn ze minder bekend met de samenleving en het juridische systeem.” In Limburg troffen de onderzoekers de meest ontwikkelde vorm van sharia-rechtspraak aan. “Maar ook daar ging het maar om een kleine groep die zich gespecialiseerd had in het oplossen van praktische problemen.” De grote massa lijkt volgens Bakker geen behoefte te hebben aan een officiële

nr. 1 – 2013

105

W E B I N A R S

H O O G L E R A R E N

De Academie voor de Rechtspraktijk heeft onder de naam Magna Charta Webinars 30 hoogleraren bereid gevonden webinars te verzorgen op de verschillende rechtsgebieden. Wab en procesrecht | 27 februari 2013 | 14:00 - 17:15 uur Massaschade; de juridische afwikkeling | 11 maart 2013 | 14:00 - 17:15 uur Corporate Governance | 18 maart 2013 | 09:00 - 12:15 uur Kwalitatieve aansprakelijkheid | 18 maart 2013 | 14:00 - 17:15 uur Internationaal Erfrecht | 25 maart 2013 | 09:00 - 12:15 uur Algemene voorwaarden | 28 maart 2013 | 14:00 - 17:15 uur Consumentenrecht | 8 april 2013 | 14:00 - 17:15 uur Totstandkoming | 25 april 2013 | 14:00 - 17:15 uur Actualiteiten Internationaal Handelsrecht | 6 mei 2013 | 14:00 - 17:15 uur Actualiteiten Merken- en Modellenrecht | 8 mei 2013 | 09:00 - 12:15 uur Actualiteiten Auteursrecht en oneerlijke mededingingen | 8 mei 2013 | 12:45 - 16:00 uur Actualiteiten Verzekeringsrecht | 13 mei 2013 | 14:00 - 17:15 uur Hoger beroep | 14 mei 2013 | 09:00 - 12:15 uur Huwelijksvermogensrecht | 27 mei 2013 | 09:00 - 12:15 uur Flex BV | 29 mei 2013 | 09:00 - 12:15 uur Actualiteiten Internationaal Handelsrecht | 6 mei 2013 | 14:00 - 17:15 uur Actualiteiten Merken- en Modellenrecht | 8 mei 2013 | 09:00 - 12:15 uur Actualiteiten Auteursrecht en oneerlijke mededingingen | 8 mei 2013 | 12:45 - 16:00 uur Actualiteiten Verzekeringsrecht | 13 mei 2013 | 14:00 - 17:15 uur Hoger beroep | 14 mei 2013 | 09:00 - 12:15 uur Huwelijksvermogensrecht | 27 mei 2013 | 09:00 - 12:15 uur Flex BV | 29 mei 2013 | 09:00 - 12:15 uur Huwelijksvermogensrecht | 23 oktober 2013 | 14:00 - 17:15 uur Derivatenrecht | 28 oktober 2013 | 14:00 - 17:15 uur Aandeelhoudersovereenkomsten | 31 oktober 2013 | 09:00 - 12:15 uur Actualiteiten Erfrecht | 31 oktober 2013 | 14:00 - 17:15 uur Actualiteiten pensioenrecht | 11 november 2013 | 14:00 - 17:15 uur Awb bezwaarschriftprocedure | 18 november 2013 | 14:00 - 17:15 uur Sociaal recht | 25 november 2013 | 09:00 - 12:15 uur Appartementsrecht | 25 november 2013 | 14:00 - 17:15 uur

Magna Charta is onderdeel van de Academie voor de Rechtspraktijk Postbus 13346

|

3507 LH Utrecht

|

T 030 - 220 10 70

E [email protected]

|

F 030 - 220 53 27

RELIGIEUZE RECHTBANKEN

sharia-rechtbank, wat ook al in 2004 bleek uit onderzoek. “Aan de andere kant kan in principe iedereen zich van het ene op het andere moment met sharia-rechtspraak bezighouden. Drie mensen kunnen samenkomen en een vierde persoon veroordelen. Spreek je van een gevaar, dan zou dat hierin kunnen schuilen.”

Beth Din Anders dan de moslimgemeenschap hebben de joodse en rooms-katholieke kerk in Nederland wel een officieel juridisch instituut. Net als het Rabbinaat van andere joodse gemeentes heeft ook de Joodse Gemeente Amsterdam een eigen rechtbank: het Beth Din, met aan het hoofd de opperrabbijn, rabbijn A.L. Ralbag. Rabbijn Shmuel Katz is Rabbinaatssecretaris en secretaris van het Beth Din, een functie die te vergelijken is met die van griffier. In zijn kantoor in Buitenveldert vertelt Katz: “Zolang de tempel bestond hadden de rabbinale hoven verregaande bevoegdheden. Nadien zijn die beknot. Rond het jaar 300 is dat proces afgerond. Zij spraken oorspronkelijk ook recht over zaken waarop lijfstraffen stonden, zoals moord en diefstal. Beslissingen waren afdwingbaar.” Tegenwoordig is dat

heel anders. Over zaken buiten de sjoel heeft het Rabbinaat geen autonome en onbetwiste zeggenschap en kan het vaak alleen adviezen geven. De rabbinale rechtbank spreekt nog maar recht in een beperkt aantal zaken, namelijk daar waar beide partijen uit eigen wil naar het Beth Din komen. “Een gevangenisstraf opleggen kan het Beth Din niet meer. In bepaalde gevallen kan iemand niet voor een Tora-lezing worden opgeroepen, of erger, kan hem een erefunctie worden ontzegd. Maar dergelijke sancties hebben alleen effect als iemand echt deel uitmaakt van de joodse gemeenschap.” Heel zeldzaam is dat iemand in de ban wordt gedaan. “Deze vergaande maatregel is in Nederland na de Tweede Wereldoorlog niet voorgekomen, maar in sommige gevallen in het buitenland wel.” Maar nog steeds komt het Beth Din voor verschillende rechtsgedingen bijeen. Het spreekt zich uit over financiële geschillen en beslist over religieus-joodse regels, zoals over het kasjroet, het geheel van spijswetten dat bepaalt of voedsel wel of niet door joden gegeten mag. Ook behandelt het verzoeken tot echtscheiding. Tegen de beslissingen, waarvan de uitspraak in het Hebreeuws is en een vertaling wordt bijgevoegd, is geen (hoger) beroep mogelijk.

Doortastende, vrome mannen

Laurens Bakker (Radboud Universiteit Nijmegen): “De etnische diversiteit onder moslims in Nederland maakt het niet aannemelijk dat er een overkoepelend rechtsprekend orgaan zal komen.”

De geschiedenis van het joodse recht en de joodse traditie, op basis waarvan het Beth Din beslissingen neemt, gaat duizenden jaren terug. Rabbijn Katz vat kort het verhaal samen uit Exodus, over Jetro, Mozes’ schoonvader en priester in Midjan. In de woestijn, waar Mozes zijn kamp had opgeslagen, zag Jetro hoezeer Mozes in beslag werd genomen door al die mensen die hem geschillen voorlegden. Hij adviseerde hem onder het volk een aantal doortastende, vrome mannen te zoeken om leiding te geven aan verschillende groepen, die over het volk rechtspreken. Een raad die Mozes opvolgde. In de loop der eeuwen zijn er vele boeken geschreven die vooral gebaseerd zijn op zowel de Geschreven als de Mondelinge Tora − de vijf boeken van Mozes. “Het fundament van de joodse wet en traditie is de Tora. Daarin worden velerlei zaken beschreven, zoals moord, het recht om een slaaf te hebben, schade toegebracht door dieren en andere soorten schade, zoals door een put of door vuur. Maar op basis van de Tora zelf wordt geen recht gesproken.” Rabbijn Katz wijst op de grote zwarte leren boeken met gouden stiksels die een hele wand van zijn werkkamer vullen: de Talmoed, met daarin commentaren van belangrijke rabbijnen en andere schriftgeleerden op de Bijbel, het Oude Testament, de Tenach. Volgens de rabbijnse traditie staan er in de Tora 613 geboden: mitswot. 248 positieve en 365 negatieve, het hart van de halacha, de religieus-joodse regelgeving. “Ze beslaan het hele scala aan regels dat kan voorkomen in het intermenselijk verkeer. Zoals huwelijkswetten − hoe men

nr. 1 – 2013

107

moet trouwen, hoe een huwelijk kan worden ontbonden, de consequenties van overspel −, erfrecht en allerlei regels die de rechtszekerheid waarborgen.” Hij lacht. “Ook het arbeidsrecht is er nauwkeurig in geregeld. En zo eenvoudig!

“PREMIER RUTTE ZOU ZIJN VINGERS AFLIKKEN BIJ HET JOODSE ARBEIDSRECHT, ZO NAUWKEURIG EN EENVOUDIG”

Premier Rutte zou er zijn vingers bij aflikken.” Op basis van wat er in de Talmoed en vervolgens in de joodse wetscodex − de Sjoelchan Aroech − staat, wordt recht gesproken.

De wet van de koning Soms wijkt het joodse recht af van het seculiere recht, zoals op het gebied van aansprakelijkheid. Maar over het alge-

meen respecteert de joodse wet het Nederlandse recht. Dit komt voort uit het adagium Dina de Machoeta Dina: de wet van de koning is wet. Deze regel gebiedt de joodse ingezetenen van Nederland om zich aan de wet te houden. In een aantal gevallen past het rabbinale hof de Nederlandse wetgeving toe, in andere gevallen niet. “Partijen ondertekenen doorgaans een arbitrageovereenkomst, waarbij zij zich aan het joodse recht en de rabbinale rechtbank onderwerpen. Hiermee kan worden voorkomen dat een partij de uitspraak naast zich neerlegt door te zeggen dat deze niet strookt met het Nederlandse recht.” Het adagium geldt niet met betrekking tot het personen- en familierecht. Partijen hebben dan altijd toestemming nodig van de rabbinale rechtbank als zij naar de seculiere rechter willen stappen. Vooral in het echtscheidingsrecht leidt dit tot problemen. “Het grootste probleem van het joodse recht is misschien wel het probleem van de agoena”, schrijft Naomi Spalter, promovendus aan de rechtenfaculteit van de Vrije Universiteit van Amsterdam, in haar artikel ‘Gevangen in het huwelijk’ (FJR 2007, 15). Een agoena (‘geketende vrouw’) is een vrouw die niet kan hertrouwen omdat haar man niet wil meewerken aan de joodse echtscheiding. Rabbijn Katz: “De rabbinale rechtbank doet er alles aan om de man te bewegen om mee te werken, maar dit helpt niet altijd. Het joodse recht kent immers een beperking: naar joods recht mag een get − een echtscheidingsbrief − niet onder dwang worden gegeven. Vooral voor vrouwen kan dit een trieste uitkomst zijn.” In 1982 deed de Hoge Raad een belangrijke uitspraak op dit gebied. Een weigering om aan een rabbinale echtscheiding mee te werken kan onder omstandigheden onrechtmatig zijn wegens de schending van de zorgvuldigheidsnorm, was het oordeel. De man werd op verbeurte van een dwangsom gedwongen om mee te werken. “Dit is een geval waarmee joodse vrouwen geholpen kunnen worden. De rabbinale rechtbank zorgt er in zo’n geval voor dat aan alle halachische eisen wordt voldaan.”

Oneervol

Rabbijn Shmuel Katz: “Een gevangenisstraf opleggen kan het Beth Din, de joodse rechtbank, niet meer.”

108

nr. 1 – 2013

Ook al kan iemand zijn gelijk niet halen bij de rabbinale rechtbank, het wordt als ‘oneervol’ beschouwd als hij een uitspraak naast zich neerlegt of een zaak voorlegt aan een niet-joodse rechtbank, aldus de rabbijn. Hij wijst op het belang van zabla, een vorm van arbitrage die is toegestaan door het joodse recht. En hij noemt de joodse godsdienstcodex, die voorschrijft dat geschillen tussen joden aan rabbinale arbitrage moeten worden onderworpen. Deze codex verbiedt joden onderlinge geschillen aan de overheidsrechter voor te leggen. “Uiteraard is de situatie anders als een van de partijen niet joods is.” Katz vervolgt: “Helaas kiezen veel mensen toch voor een

Draagkr achtberek ening, co - ouderschap,

Alimentatierekenen is ècht makkelijker met Split-Online!

vermogen sopstellin g en de berekenin g van het besteedbaar inkomen na scheiding. Alles ineen, klik, klik, klaar.

Veel advocaten hebben Split-Online omarmd

en uitgebreide alimentatieberekenprogramma.

als hún pakket. Ze willen nooit meer iets anders!

U kunt Split-Online.nl nu gratis testen. Ga snel

Probeer nu zelf het meest gebruiksvriendelijke

naar www.split-online.nl en registreer u vandaag!

Split-Online.nl: ook voor praktijkgerichte en voordelige (PE)opleidingen! Voor meer informatie kijkt u op de website: www.split-online.nl. Ook kunt u bellen naar 085 - 7440733 of stuur een e-mail naar: [email protected].

Slimme advocaten werken samen. Maak jij binnenkort onderdeel uit van een landelijk bekend en ondernemend advocatenverband? Kijk op www.advocoeur.nl

SAMEN SLIMMER

king zijn mogelijk. Om de efficiëntie in strafprocedures te vergroten hebben de Nederlandse bisschoppen in 2011 met goedkeuring van Rome besloten om de krachten te bundelen en een landelijke strafrechtbank van eerste en tweede instantie op te richten, zodat niet incidenteel ter plekke rechters bijeen hoeven te worden geroepen die de juiste deskundigheid hebben. Als eerste wordt de 57-jarige expastoor Sjang S. uit Kerkrade gedaagd voor de nieuwe rechtbank, zo meldt de site www.rkk.nl. Hij wordt beschuldigd van het verduisteren van gelden. Mgr. Hoogenboom is een van de twee hulpbisschoppen van het Aartsbisdom Utrecht. Hij is officiaal en vicaris-generaal. In een imposante vergaderzaal, met portretten van voormalige bisschoppen aan de wand, begint hij het gesprek met de opmerking dat hij de term ‘kerkelijke rechtbank’ prefereert boven ‘religieuze rechtbank’, omdat deze rechtbank in opdracht van de Kerk recht spreekt. De officiaal geeft leiding aan de kerkelijke rechtbank, waarin recht wordt gesproken door een onafhankelijk college van drie kerkelijk rechters. Minstens twee van hen moeten priester of diaken zijn.

“VOLGENS DE CODEX MOET HET ZIELENHEIL VAN DE MENSEN DE HOOGSTE WET ZIJN” Mgr. Hoogenboom: “Een bisschop is verplicht de politie in te schakelen zodra hij kennis krijgt van een misdrijf naar Nederlands recht.”

gang naar de burgerlijke rechter.” In zo’n geval kwam het tot een arrest van de Hoge Raad van 21 oktober 2011, dat tot ophef leidde over de positie van de rabbinale rechtbank. In cassatie ging het om de vraag of de godsdienstcodex van de Nederlandse-Israëlitische Hoofdsynagoge, waarvan partijen lid zijn, partijen verplicht hun geschil aan kerkelijke arbiters voor te leggen en daarom kan gelden als overeenkomst tot arbitrage. De Hoge Raad oordeelde dat een verzoek tot benoeming van arbiters kan worden afgewezen als ‘aanstonds en zonder nader onderzoek kan worden vastgesteld dat een overeenkomst tot arbitrage ontbreekt’.

Sacramentele dimensie In de rooms-katholieke kerk, die in Nederland zes kerkelijke rechtbanken kent, is op grond van het canoniek recht de bisschop verplicht een plaatsvervanger (vicaris) aan te stellen voor de rechtspraak (de officiaal) en voor het bestuur (de vicaris-generaal). In beginsel heeft ieder bisdom een kerkelijke rechtbank (officialaat), maar vormen van samenwer-

110

nr. 1 – 2013

De geschiedenis van het kerkelijk recht gaat ruim tweeduizend jaar terug. De rechtsnormen die gelden voor de wereldkerk zijn voor een groot deel vastgelegd in het Wetboek van Canoniek Recht 1983, de Codex Iuris Canonici. Deze geldt voor de zogeheten ‘Latijnse Kerk’, niet voor de katholieke oosterse kerken, die hun eigen wetboek hebben. In de loop van de geschiedenis is de Codex een verzameling geworden van 1752 canones, de wetsartikelen, die een breed scala aan onderwerpen omvatten. Naast dit canoniek recht kennen de bisdommen hun eigen regelgeving. Zo maken alle kerkprovincies hun eigen toepassingsbesluiten en juridische en financiële regelingen. “Iedere bisschop heeft zelf wetgevende bevoegdheid, zolang zijn wetten maar niet in strijd zijn met de hogere.” “De basis van het canoniek recht is de Bijbel en de Traditie van de kerk. Het is dan ook heel belangrijk dat kerkjuristen, de canonisten, weet hebben van de sacramentele dimensie. Eigenlijk zouden zij de Codex van achter naar voor moeten lezen. Canon 1752 gaat over het zielenheil van de mensen. Dat moet volgens de Codex de hoogste wet zijn.”

RELIGIEUZE RECHTBANKEN

De Raad voor de rechtspraak & religieuze rechtbanken

jaard is. De Kerk kent ook verjaringstermijnen, maar de Congregatie voor de Geloofsleer heeft de bevoegdheid om een verjaringstermijn op te heffen.”

Wat vindt de Raad voor de rechtspraak van de kerkelijke instituten die naast de seculiere rechtspraak bestaan? Op de

Het huwelijk als sacrament

vraag naar het officiële standpunt van de Raad laat de woord-

Negentig procent van de werkzaamheden die de kerkelijke rechtbank in Utrecht verricht betreffen procedures tot ongeldigverklaring van huwelijken. “De katholieke kerk ziet het huwelijk als een sacrament, een heilige en onverbreekbare band.” Een mislukt huwelijk kan uitlopen op een burgerlijke echtscheiding, maar een kerkelijk equivalent van de burgerlijke echtscheiding bestaat niet. Echtelieden die burgerlijk gescheiden zijn, kunnen bij de kerkelijke rechtbank een verzoek indienen tot ongeldigverklaring van hun huwelijk. “Tijdens die procedure wordt de kwaliteit van de huwelijksconsensus onderzocht. Het huwelijksproces heeft niet tot doel om een moreel oordeel uit te spreken over een of beide echtgenoten. De schuldvraag is irrelevant. De cruciale vraag is of er sprake geweest is van een geldig gesloten huwelijk zoals de Kerk dat verstaat.” Aan de officiaal de taak om de rechtbank samen te stellen en de verdediger van de huwelijksband te benoemen. Deze brengt elementen naar voren die pleiten tegen de ongeldigverklaring. “Tijdens het onderzoek wordt de hele levensgeschiedenis besproken en met name de verkeringstijd en eerste huwelijksjaren. Dit zijn vaak confronterende gesprekken.” Zowel man als vrouw kunnen in beroep gaan tegen het oordeel van de kerkelijke rechtbank. “Eigenlijk werk ik zelden mee aan een interview”, zegt de hulpbisschop tot slot. “Maar het is belangrijk dat meer mensen, ook juristen, weet hebben van het bestaan van de kerkelijke rechtbank, zeker in deze tijd, waarin de verhouding tussen kerkelijk en seculier recht een belangrijk thema

voerder weten dat dit standpunt wel is bepaald, maar nog niet verwoord. Wanneer dit wel gebeurt, kan hij niet zeggen.

Parallelle procedures “De Kerk is gehouden aan de burgerlijke wetten van het land, voor zover deze niet in strijd zijn met het goddelijk recht”, benadrukt Hoogenboom tot drie keer toe. “Dit betekent onder meer dat een bisschop verplicht is de politie in te schakelen zodra hij kennis krijgt van een misdrijf naar Nederlands recht. Dat was al zo, maar staat de laatste tijd meer in the picture. Politie en Openbaar Ministerie kunnen onderzoek doen dat uitmondt in een strafproces. Maar ook de Kerk zelf kan krachtens het eigen recht een christengelovige die een misdrijf heeft begaan een straf opleggen. Dit kunnen parallelle processen zijn.” Hij geeft een voorbeeld. De rechtbank in Almelo oordeelde in april 2012 dat er voldoende bewijs was dat een priester van het Aartsbisdom Utrecht in 2011 een 12-jarige jongen uit Oldenzaal misbruikt had op een Franse camping en veroordeelde hem tot een gevangenisstraf van tien maanden. Daarnaast legde de rechtbank hem tbs met dwangverpleging op. De Congregatie voor de Geloofsleer in Rome besloot vervolgens om de priester uit de clericale staat weg te zenden. Daardoor werden hem alle rechten ontnomen die aan het priesterschap verbonden zijn en hij werd ontheven van de daarmee verbonden plichten. “Dit is voor een priester de zwaarst mogelijke kerkrechtelijke sanctie”, aldus Hoogenboom. “Beroep tegen dit besluit is niet mogelijk.” De kerkelijke rechtbank kan geen gevangenisstraf opleggen, maar wel bij wijze van straf een kerkelijk ambt, recht of bevoegdheid ontnemen. Het kan voorkomen dat het kerkelijk recht botst met de Nederlandse rechtsorde. “De Nederlandse rechtsorde staat toe dat twee mensen van hetzelfde geslacht een huwelijk sluiten, maar de katholieke kerk kent alleen het huwelijk van man en vrouw. Anderzijds stelt de Kerk regels die de Nederlandse wetgeving niet kent. De leer van de Kerk is dat de heilige Eucharistie met de grootst mogelijke eerbied omgeven moet worden, omdat de Heer daarin werkelijk aanwezig is. Ontheiliging van het sacrament van de Eucharistie wordt beschouwd als een ernstig delict. Hetzelfde geldt voor een priester die zijn biechtgeheim schendt. Hierop staat een zware kerkelijke straf. Soms komt het voor dat het Openbaar Ministerie oordeelt dat een zaak ver-

“DE KERK ZOU HET NOOIT ACCEPTEREN ALS DE WETGEVER DE ONSCHENDBAARHEID VAN HET BIECHTGEHEIM ZOU AFSCHAFFEN”

is. We leven in een seculiere samenleving waarin godsdienst steeds meer wordt gezien als iets dat plaatsvindt in de privésfeer. De Kerk vindt het belangrijk op te komen voor bepaalde zaken die zij beschermwaardig acht. Ik noem het biechtgeheim. Als de Nederlandse wetgever zou besluiten dat dit niet langer onschendbaar is, dan zeg ik u: dat zal de Kerk nooit accepteren! Desnoods zal een priester de gevangenis in gaan.”

nr. 1 – 2013

111

Business unusual. De Porsche Panamera Diesel. De Porsche Panamera, de enige sportwagen voor vier personen. Comfort en luxe verenigd met optimale rijprestaties. De Porsche Panamera is nu ook uitgerust met een 3,0 liter V6 dieselmotor die een vermogen levert van 250 pk (18 4 kw) waarmee u meer dan 120 0 km op één tank rijdt. De zakenauto waarin u gezien mag worden. Kijk voor meer informatie op www.porsche.nl / panamera

Porsche Centrum Amsterdam Sijsjesbergweg 50, 1105 AL Amsterdam. Telefoon 020 4 911 Porsche Centrum Eindhoven De Scheper 305, 56 8 8 HP Oirschot. Telefoon 08 8 8 911 Porsche Centrum Gelderland Ressenerbroek 2, 6666 MR Heteren. Telefoon 026 356 0 Porsche Centrum Groningen Bornholmstraat 25, 9723 AW Groningen. Telefoon 050 8 537 Porsche Centrum Leusden Zuiderinslag 8, 3833 BP Leusden. Telefoon 033 4 949 Porsche Centrum Rotterdam Landaulet testraat 9, 30 63 NR Rot terdam. Telefoon 08 8 911 9 Porsche Centrum Twente Vonderweg 33, 74 6 8 DC Enter. Telefoon 054 7 3 8 4

Gemiddeld brandstofverbruik 6,5 l / 10 0 km en CO ² -emissie 172 g / km

911. 911. 911. 911. 911. 911. 911.

Muraal

In ere hersteld Het ApolloHouse, gebouwd in de jaren dertig, is door bewoner Allen & Overy gerenoveerd. Het gebouw is aangepast aan de eisen van de tijd, en duurzamer geworden. Maar ook is aangesloten bij de oorspronkelijke ideeën van de architect over licht en ruimtelijkheid.

ALLEN & OVERY RENOVEERDE DE OCEAANSTOMER

De rust en charme van het ApolloHouse tekst en foto’s Chris van Houts

D

e Oceaanstomer, Schip van Staat en de Toren

keuze worden gemaakt: blijven en verbouwen of

van Arbeid, drie bijnamen voor het gebouw op

vertrekken naar nieuwbouw. Het huurcontract liep

de kruising Apollolaan/Stadionweg in Amsterdam.

ten einde en de inrichting van het gebouw sloot

Dit opvallende kantoorgebouw in de stijl van de

niet meer aan op de eisen van de moderne tijd. Er

Nieuwe Zakelijkheid werd gebouwd voor de Rijks-

werd overwogen een nieuwbouwpand naar eigen

verzekeringsbank en officieel geopend op 20 no-

inzicht te ontwerpen. Allen & Overy liet een ont-

vember 1939. Architect was Dirk Roosenburg. In

werp maken voor een locatie op de Zuidas. Nadat

1990 verliet de bank, inmiddels Sociale Verzeke-

alles op een rijtje was gezet koos een meerderheid

ringsbank geheten, het pand en in 1992 trok advo-

van de veertig partners toch voor de charme en de

catenkantoor Loeff Claeys Verbeke erin. Na de

uitstraling van het ApolloHouse, een pand dat deel

splitsing van dit kantoor in 2000 bleef het deel dat

was geworden van de identiteit. Dit betekende wel

samenging met Allen & Overy in het pand.

een grondige renovatie. Het gebouw moest duurza-

De verschillende gebruikers hebben de inrichting

mer worden en licht en ruimtelijkheid moesten te-

telkens aan hun wensen aangepast, wat ten koste

rugkomen. Dit laatste moest aansluiten op de oor-

is gegaan van de oorspronkelijke opzet van

spronkelijke ideeën van de architect.

Roosenburg. Het licht en de openheid waren voor

Allen & Overy verbleef vijftien maanden op een tij-

een groot deel verdwenen: gesloten deuren in don-

delijke locatie. Partner en advocaat Peter

kere bruinhouten wanden en slingergangen over-

Eijsvoogel was een van de partners die het proces

heersten. Tijdens een renovatie in 1968 werden

begeleidde en deel uitmaakte van de commissie

veel ronde ramen in de buitenmuur dichtgemet-

inrichting. “De structuur in het gebouw – de rechte

seld. Ook de binnenkant werd grondig aangepakt,

vormen – is weer te zien doordat alle artificiële

onder meer om ruimte te maken voor de 1162

vormen nu weg zijn. Monumentale elementen zijn

ambtenaren die er toen werkten. Er was getwijfeld

weer zichtbaar gemaakt. Ik vind het nu rust uit-

of het niet beter was een nieuw gebouw neer te

stralen: ingehouden, stijlvol en zeker niet over de

zetten.

top. De liefde voor het gebouw is weer pregnant

Ruim veertig jaar later, in 2010, moest opnieuw een

aanwezig.”

Tips voor deze rubriek: info mr-magazine.nl

114

nr. 1 – 2013

“DE STRUCTUUR IN HET GEBOUW IS WEER ZICHTBAAR GEWORDEN DOORDAT ALLE ARTIFICIËLE VORMEN NU WEG ZIJN”

Kantoor Allen & Overy Amsterdam (ApolloHouse) ners

Waar Apollolaan 15 in Personeel 220 fee ear-

Renovatie januari 2011 tot mei 2012

Architect Fokkema & partners, Delft aannemer Hurks groep, Eindhoven IPMMC consult, Utrecht

Bouwkundig Adviseur

Installatietechniek

Burgers Ergon (het pand heeft een warmte-koude-opslag-installatie die een enorme besparing op gaskosten oplevert)

Kunst onder meer Andy Warhol,

Hendrik Kerstens, Erik van Lieshout en Heleen Verhoeven

nr. 1 – 2013

115

No offence shall be punishable unless it was an offence under the law at the time it was committed And now in Dutch* Het Juridisch-Economisch Lexicon Uw instrument voor een accurate vertaling van juridische en economische teksten Nu ook Engels-Nederlands! Het Juridisch-Economisch Lexicon is een woordenboek voor de professional. Het is voor velen een onmisbaar instrument bij het schrijven en vertalen van teksten op juridisch, economisch en financieel gebied in goed Engels of Nederlands. Het Juridisch-Economisch Lexicon is nu, naast de welbekende versie Nederlands-Engels, ook verkrijgbaar in de versie Engels-Nederlands. Uit de praktijk klonk al lang de roep van professionals om het complete Lexicon ook in het Engels-Nederlands te kunnen raadplegen. Met deze nieuwe online variant van het Lexicon wordt aan die vraag tegemoetgekomen. * Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling

• Online product • Altijd actueel • 60.000 lemmata • Ruim 100.000 voorbeeldzinnen Samensteller: Aart van den End, Gateway Woordenboeken

Meer informatie of bestellen? Ga naar www.kluwer.nl/lexicon

Subsidiair LEZEN

PLOT VOLSTREKT ONWAARSCHIJNLIJK door Jan Peter van Schaik

Strafrechtadvocaat Jan Peter van Schaik las Kroongetuige van Marc Josten en Rob Smits, en werd daar niet bijster enthousiast van. “Wat ik ook mis, is een deugdelijke uitwerking van de kroongetuige-problematiek, iets dat de titel van het boek toch wel suggereert.”

E

en legal thriller van de auteurs Marc

avontuur, dat echter niet overtuigt en

Josten en Rob Smits. Josten is on-

evenmin realistisch is. Het plot is vol-

derzoeksjournalist en Smits werkt bij

strekt onwaarschijnlijk. Bovendien is

het Openbaar Ministerie. Kroongetuige

sprake van een aantal platvloerse en

Marc Josten en Rob Smits, Kroongetuige,

is hun tweede boek met Denise de Wit

matig geschreven seksscènes.

A.W. Bruna Uitgevers

in de hoofdrol, die kennelijk eerder een

Wat mij het meest tegenstaat is de te

terroristische aanslag op de Arena heeft

nadrukkelijke overeenkomst met onze

weten te voorkomen. In dit boek, dat als

bekendste Nederlandse strafpleiter en

sleutelroman wordt aangeprezen, komt

zijn kantoor. Als de auteurs dit boek als

zij via een fotoreportage in het tutten-

sleutelroman hebben geschreven, waar-

blad Myrthe! in aanraking met topadvo-

om laten ze dan de hoofdpersoon op de

caat Ben Reinhardt. Hij leidt samen met

rechtbank Bram Moszkowicz tegenko-

broer Gregor en vader Carl het kantoor

men?

werking van de kroongetuige-problema-

Reinhardt & Reinhardt. Denise maakt

Is het de bedoeling om de stand van de

tiek, iets dat de titel van het boek toch

als crimefighter de overstap naar dit

strafrechtadvocatuur aan de kaak te

wel suggereert. Eigenlijk wordt slechts

+ vlot geschreven k plot – onwaarschijnlij score

de bij de meeste van mijn collega-advocaten geldende opvatting weergegeven

Wat mij het meest tegenstaat is de te nadrukkelijke

dat kroongetuigen onbetrouwbaar zijn en dat die het strafrechtsysteem per-

overeenkomst met onze bekendste Nederlandse

verteren. Een strafrechtadvocaat zou een kroongetuige dan ook niet mogen

strafpleiter en zijn kantoor

bijstaan. Echter, iedereen heeft recht op verdediging, niet alleen de vrouwenmoordenaar, of -handelaar, maar ook de

118

kantoor. Als beginnend advocate houdt

stellen, zoals het media-optreden van

kroongetuige, die zelf verdachte is in

zij zich meteen bezig met een ingewik-

advocaten in showprogramma’s, het ge-

het strafproces. Dit boek had een min-

kelde zaak over merkenfraude en met

ven van oppervlakkig commentaar in

der oppervlakkige bewerking van dit

een grote strafzaak, betreffende een be-

korte quotes? Dan is men daarin totaal

thema verdiend, zeker gelet op de ach-

ruchte vrouwenhandelaar. Opmerkelijk,

niet geslaagd. Er wordt slechts een

tergrond van de auteurs.

omdat later in het boek een kantoorge-

eenzijdige, gefragmenteerde en voorin-

noot zegt dat Denise nog niet eens offi-

genomen schets van de strafrechtadvo-

Jan Peter van Schaik (1969) is strafrecht-

cieel collega is en zij ‘volledig onder onze

catuur afgeleverd. Dit volstaat niet als

advocaat bij Van Schaik Advocaten. Een

patronage’ werkt. Desondanks komt ze

onderbouwing van de – overigens in

van zijn cliënten is Peter La S., kroonge-

al snel terecht op Ibiza, in Berlijn en in

sommige gevallen terechte – kritiek op

tuige in het Passage-proces bij de Recht-

het Duits/Poolse grensgebied. Er ont-

het optreden van mijn vakgenoten.

bank Amsterdam. De rechtbank deed op

vouwt zich een redelijk vlot verteld

Wat ik ook mis, is een deugdelijke uit-

29 januari 2013 uitspraak.

nr. 1 – 2013

H E T N A C H T K A S TJ E V A N J e ro e n va n d e r We i d e

VOER VOOR JURISTEN Er ligt een flinke stapel boeken op het nachtkastje van Jeroen van der Weide, maar de tijd om te lezen is helaas schaars. Toch wil hij graag drie favorieten noemen.

L

aat ik het maar eerlijk toegeven. Op

Van een geheel ander genre is de auto-

nichts.” Wie zo kan schrijven…

onze slaapkamertafel ligt nog een

biografische roman Als ich ein kleiner

Voer voor juristen en in pakweg veertig

hele stapel boeken te wachten om te

Junge war van Erich Kästner. Gevraagd

talen vertaald is Der Vorleser van Bern-

worden gelezen. Een lot dat we onge-

naar het geheim achter zijn literaire suc-

hard Schlink, hoogleraar Öffentliches

twijfeld delen met andere werkende ou-

ces antwoordde misdaadauteur Appie

Recht und

ders. Onder de boeken veel Duitstalige

Baantjer, geestelijk vader van recher-

Rechtsphilosophie

literatuur die mijn (Duitse) echtgenote

cheur De Cock (met C.o.c.k.): “Hou het

aan de Humboldt-

Gundula en ik dikwijls kopen bij boek-

simpel.” Dezelfde receptuur volgt gelau-

Universität zu Ber-

handel Die Weisse Rose aan de Rozen-

werd auteur en scenarioschrijver Erich

lin. De verhaallijn

gracht in Amsterdam.

Kästner. In een-

is tegelijkertijd

De naam van deze boekhandel refereert

voudige bewoor-

even simpel als

aan een studentenverzetsgroep uit Mün-

dingen, relative-

merkwaardig: een

chen waarvan een broer en zus, Hans en

rend en met

Sophie Scholl, deel uitmaakten. Op 18

humor vertelt hij

gen krijgt een (erotische) relatie met

februari 1943 werd de verzetsgroep op-

zijn levensverhaal

een oudere vrouw die hem regelmatig

gerold en vier dagen later zijn broer en

en (onbedoeld?)

laat voorlezen uit boeken en gedichten.

zus geëxecuteerd. Na de oorlog publi-

een deel van de

Waarom? Aan de relatie komt plotse-

vijftienjarige jon-

ceerde hun zus Inge Scholl het boek Die

Europese geschiedenis. Zoals wanneer

ling een einde. Vervolgens ontrolt zich

Weisse Rose. Het boek

hij twee jaar na het bombardement te-

een scenario waarbij de lezer heen en

– bestaande uit onder

rugkeert naar zijn geboorteplaats Dres-

weer wordt geslingerd tussen afschu-

meer een terugblik,

den: “Zwischen zerbrochenen, verstaub-

welijke feiten, diepe wanhoop, een on-

vlugschriften en uit-

ten Ziegelsteinen lag ein Strassenschild.

verwerkte liefde en vragen van recht-

spraken van het Volks-

‘Prager Strasse’ entzifferte ich mühsam.

vaardigheid en ethiek. Verder zeg ik

gerichtshof – is een

Ich stand auf der Prager Strasse? Auf der

niets. Lees het zelf maar. In 2008 ver-

klein, maar indruk-

weltberühmten Prager Strasse? Auf der

filmd (The Reader) met een Oscar win-

wekkend monument

prächtigsten Strasse meiner Kindheit?

nende Kate Winslet in de hoofdrol.

dat verschillende malen is verfilmd. De

Auf der Strasse mit den schönsten

Prachtige film. Prachtig boek.

laatste keer in 2005 (Sophie Scholl – die

Schaufenstern? Auf der herrlichsten

letzten Tage) waarvoor de bekende Duit-

Strasse der Weihnachtszeit? Ich stand in

Jeroen van der Weide is universitair do-

se actrice Julia Jentsch de Zilveren Beer

einer kilometerlangen, kilometerbreiten

cent burgerlijk recht aan de Universiteit

ontving als beste actrice.

Leere. In einer Ziegelsteppe. Im Gar-

Leiden.

nr. 1 – 2013

119

Subsidiair

Onderscheidend vermogen door Michiel van Kleef

llard Bekius, compagnon bij Nysingh Advo-

niveau waar hij werkt een gegeven is, daar kun

caten-Notarissen, rijdt al meer dan twintig

je je eigenlijk niet meer in onderscheiden: “Dus

jaar in een auto uit het Volkswagenconcern. Zo

ga je kijken welke toegevoegde waarde een ad-

bekeken is de overstap naar de Audi S6 dus niet

vocaat verder nog kan hebben. Nog steeds is

zo’n grote. Maar wie weet dat Bekius zich in al

de advocatuur erg traditioneel van opzet. Ie-

die jaren verplaatste in een Volkswagen T2, een

dereen zegt tegenwoordig natuurlijk dat hij

van de über-klassiekers in de geschiedenis van

zich in de positie van de klant verplaatst, maar

de automobiel, weet dat er geen grotere tegen-

ik denk dat wij daar echt serieus werk van ma-

stelling kan zijn.Hoewel hij het gaspedaal op de

ken. Toen we begonnen met de branchegroep

grote weg niet ontziet en op de provinciale we-

onderwijs, zijn we ons ook echt inhoudelijk

gen rond Zwolle de ruim 400 paardenkrachten

gaan verdiepen in de actuele ontwikkelingen op

regelmatig de sporen geeft, kan hij toch niet

dat terrein. Dus niet alleen juridische onder-

echt enthousiast worden. Ja, hij kan zich de

werpen, maar de discussie volgen die in de vol-

A

aantrekkelijkheid voorstellen om een dergelijke

le breedte op dat terrein plaatsvindt. En dat

auto te bezitten en te berijden, maar toch, voor

Allard Bekius: “Wij maken

heeft gewerkt. We begonnen met één onder-

hem is een auto toch primair een vervoermid-

serieus werk van het ons

wijsinstelling, en nu hebben we alle grote in-

del. En om dat nog even te bewijzen rijdt Bekius

verplaatsen in de klant.”

stellingen in de regio als klant. Ik vind dat ook

juist op dat moment langs zijn huis, waar sinds

heel erg leuk, om naast je specialistische juri-

kort een in het agrarisch landschap ietwat detonerende azuur-

dische kennis je inhoudelijk in een vakgebied te verdiepen. Het

blauwe Citroën C3 voor de deur staat. In tegenstelling tot de T2

maakt je tot een beter adviseur.”

niet bepaald een auto die het tot cultstatus gaat schoppen. “Ik ging iets verder van mijn werk wonen en de Volkswagen is niet

Online seminar

echt heel comfortabel in de winter. Bovendien werd de T2 wel

In diezelfde aanpak past de nieuwste activiteit van Nysingh: het

erg herkenbaar. Zo had ik onlangs een klant voorbereid op een

online seminar. Bekius: “Onze klanten zijn hele drukke profes-

slechtnieuwsgesprek met een werknemer. Die zei na dit ge-

sionals die van alle kanten worden belaagd met informatie. Dat

sprek dat hij wel iets dergelijks verwacht had, omdat hij het

maakt ze onrustig omdat ze permanent het gevoel hebben dat

busje van de advocaat al voor de deur had zien staan. Op dat

ze iets dreigen te missen. Wij hebben tegen onze klanten ge-

moment vroeg ik mezelf af of het allemaal niet iets te uitge-

zegd dat ze alle vakbladen en nieuwsbrieven de deur uit kun-

sproken en herkenbaar was geworden.”

nen doen. Ze hoeven geen vakliteratuur meer te lezen en ook niet bang meer te zijn dat ze dan iets missen. Omdat wij ze

120

Krachtenveld

eens per maand in een uurtje kunnen bijpraten, op een hele

Tegelijkertijd, als er iets is dat Nysingh graag wil, is dat klanten

laagdrempelige en toegepaste manier. In drie kwartier komen

dit kantoor als onderscheidend zien. Bekius is bij Nysingh

de meest relevante en actuele ontwikkelingen voorbij, maar

voorzitter van de sectie arbeids- en ambtenarenrecht én van de

dan vertaald naar de praktijk van de klant. En tegelijkertijd kun-

‘branchegroep’ onderwijs en kan het speelveld daardoor goed

nen er vragen gesteld worden die dan via een soort chat-modu-

overzien. “Wij zitten als rechtsgebied in een krachtenveld dat

le door een tweetal advocaten real time worden beantwoord.

aan de ene kant wordt gedomineerd door rechtsbijstandverze-

Dat maakt het nog eens extra interactief en levendig.”

keraars en kleine kantoren en aan de andere kant zit het echte

Het werkt als volgt: geselecteerde cliënten loggen in op een

high level werk. Wij zitten steeds meer aan die laatste kant. In

vooraf aangegeven tijdstip en zien op hun computerscherm Be-

de regio zijn we dominant kan ik wel zeggen, en tegelijkertijd

kius in de linkerbovenhoek daarvan een actualiteitencollege ar-

kun je constateren dat we ook landelijk steeds meer aan de

beidsrecht geven. In het rechterdeel van het scherm kan gechat

weg timmeren. Onderscheidend vermogen is daarbij van door-

worden. Kijkers kunnen kiezen om het geheel live te bekijken,

slaggevend belang.”

inclusief chat. Of naderhand op een zelf gekozen tijdstip via een

Bekius maakt duidelijk dat de kwaliteit van de advocaat op het

soort uitzending gemist. Het voordeel daarvan is dan weer dat

nr. 1 – 2013

Subsidiair RIJDEN

door de verschillende thema’s van de betreffende uitzending heen kan worden gezapt. Bekius spreekt van een enorme investering die nu al zijn vruchten afwerpt: “Ik schat dat hier per uitzending zeker dertig à veertig

Audi S6 Avant

uur in wordt gestoken. En dan reken ik mijn eigen tijd

En net als je denkt dat je alles wel zo’n beetje hebt gehad met Audi,

niet eens mee. Maar tegelijkertijd is het nu al een groot

dus alle snufjes en snuisterijen wel kent, vertelt meneer Audi over de

succes. We hadden gerekend op zo’n zestig kijkers per

vier piepkleine microfoontjes die in de hemel van de Audi S6 Avant

keer, maar inmiddels zitten we op ruim 200!”

zijn ingebouwd. Deze registreren het geluid in de auto, en ook wat er

Uiteraard is er al ook al enig onderzoek gedaan naar

gebeurt bij krukas en motor. Ongewenste geluiden die niet passen

de waardering onder de kijkers. Die blijkt bovenmatig

binnen wat vooraf als gewenst is omschreven, worden middels deze

hoog te zijn, aldus Bekius: “Leuk is dat we zien dat de

zogenoemde Active Noise Control geneutraliseerd door een tegen-

manier waarop men kijkt sterk uiteenloopt. Ik ken

overgesteld geluid uit te zenden. Iets met sinus en cosinus zeg maar.

een geval waarbij een afdeling van zes mensen met

En nu komt het: de S6 telt acht cilinders (vroeger waren dat er na-

z’n allen naar één pc kijkt, vervolgens nog een kwar-

tuurlijk tien, maar dat kan echt niet meer). Als er weinig vermogen

tiertje discussieert en dan zijn ze weer helemaal bij.

wordt gevraagd, schakelt de helft van die cilinders automatisch uit.

Maar veel mensen kiezen er voor om ’s avonds te kij-

Veel zuiniger natuurlijk. Maar de verwende S6-rijder wil natuurlijk

ken, lekker op de bank, laptop op schoot. En er zijn

wel de sensatie van de acht cilinders blijven voelen en horen. En daar

ook nogal wat mensen die het aan hebben staan tij-

zijn dan een luidspreker en die microfoontjes voor.

dens hun werk en middels het ‘spoorboekje’ weten op

Waarom al deze uitleg? Om te laten zien tot welke mate van perfectie

welk moment het onderwerp aan de orde komt waar

deze auto aan het stijgen is. Over het rijcomfort en de prestaties gaat

hun belangstelling vooral naar uitgaat.”

het in deze klasse allang niet meer. Het is net als bij top-advocaten: kennis is een gegeven. Het gaat om onderscheidend

Ideale mix

vermogen. Relevant zijn het verbruik, de uitstraling

Met de toenemende activiteit van Nysingh buiten de

en rijervaring. En als die onder druk dreigen te ko-

eigen oostelijke regio lijken deze online seminars een

men als gevolg van het streven naar het lagere ver-

schot in de roos te zijn. Bekius: “Net als veel andere

bruik, dan neutraliseren we die dreiging gewoon.

kantoren organiseren we een aantal keer per jaar bij-

Letterlijk. Omdat het kan.

eenkomsten voor klanten waarop ze worden bijgepraat. Maar de drempel voor klanten die verder weg wonen is daarvoor vrij hoog. Bovendien is het dan ook meteen een halve dag en dat is ook voor veel mensen aan de lange kant. We hebben het idee dat we met de online seminars een ideale mix hebben gevonden van informatieverstrekking en klantenbinding.”

Naam Allard Bekius

Leeftijd 43

singh Advocaten-Notarissen

Is advocaat bij Ny-

Grootste prestatie tot nu

toe mijn bijdrage aan de landelijke uitbouw van de praktijk van Nysingh combineren met mijn bijdrage aan

ren

+ wolf in schaapskle – echt geen idee

de uitbouw van mijn gezin tot vijf kin-

Merk Audi

deren

Vermogen 420pk

Grootste uitdaging die

komt vast nog

score

Type S6 Avant, quattro, S-tronic Top 250 km/u (begr)

Verbruik 10 l/100km

Motor 4.0 TFSI

0-100km/u 4,9 sec

Prijs vanaf € 104.660

Energielabel E

nr. 1 – 2013

121

Netwerken Stemmen met fietslampjes bij de Jonge NVJ

E

r waren weinig grijze haren te zien tijdens het jaarlijkse

de inhoud en de rol van het algemeen belang in onze heden-

seminar van de Jonge NVJ, dat half december in Leiden

daagse rechtsorde. Na afloop was er uiteraard tijd voor een

plaatsvond. Aan de hand van drie uiteenlopende en prikkelen-

borrel, waar fotograaf Chris van Houts iedereen – jong en wat

de pre-essays gingen de jonge juristen de discussie aan over

minder jong – van links naar rechts vastlegde.

en van de Er werd over de stelling d met witte pre-essayisten gestem en rode fietslampjes.

Jacqueline Broese (Corten De Geer, Amsterdam) en Valerie Franke (alumnus UvA en UU)

Geelhoed en Laura van Kessel, Pim Tim Voskuil Judit Altena (allen UL) en ) (Universiteit van Tilburg

Drie alumni van het Utre cht Law College: Elbert de Jong en Wouter de Zanger (beiden UU) en Mandy van Rooij (VU)

122

nr. 1 – 2013

Jan Crijns, Hans Nieuwe nhuis en Paul Adriaanse (allen Univers iteit Leiden)

Universiteit Derk Venema (Radboud en Carel ith Sm el Car n), ege Nijm Stolker (beiden UL)

Teun van der Linden, Ren é Hage, Laurens de Hoog en Het ty ten Oever (allen UL)

s Verhage (Barents Tessa de Jong (UL), Mie en Michal Diamant aff Gra de en Rub ns), Kra ) (UL

Marjolein van Zeldert (alu mnus UL), Arjen van Driel-Kluit (Ra ad van State), Rens Henkemans (alumn us UL) en Guus Boelens (UL, congre sorganisatie)

(UL), Ivo Giesen Alex Geert Castermans Walter Dijks(Universiteit Utrecht) en hoorn (Raad van State)

lien Verhagen Edith Hurkens (UvT), Eve Ingrid Leijten en Jelle Oud den UU) en Laura van Kessel (bei (beiden UL) en Marjolein Cupido (VU )

Eva van Luijk (Rijksunive rsiteit Groningen), Robert Jansen en Lonnek e Stevens (beiden Vrije Universiteit)

Pack (beiden Ali Mohammad en Stefan /Kennedy Van (VU g Ber den van a Anit UL), lander (UL) Hol den ter Wou en n) der Laa

Annelies Röttgering (Ge rechtshof Amsterdam) en Jan-Wi llem van Kleef (Van Kleef & Partners, Boskoop)

em Zwalve, Egbert Matthias Haentjens, Will mieke Daalder, Koops, Guus Boelens, Else s Nieuwenhuis Wouter den Hollander, Han (allen UL) en Alex Geert Castermans

Vindt u de foto's ook te klein? Kijk op www.mr-online.nl (netwerken) voor een grotere weergave én het archief.

Master the class Op 18, 19 en 20 april 2013 krijgen 24 toptalenten de kans zich uit te leven tijdens onze Masterclass. Ben je 3e of 4e jaars rechtenstudent? Wil je advocaat, fiscalist of notaris worden? En kun je een case meesterlijk oplossen? Meld je dan vóór 11 maart 2013 aan via werkenbijnautadutilh.nl.

Lease a Lawyer | Legal Search | Career Coaching Legal Services | Young Voxius


Anne Ramanathan Alliantiemanager Thalys NS Hispeed “Wij zochten een pro-actieve jurist met verantwoordelijkheidsgevoel en daadkracht.”

Marije de Wolf  Bedrijfsjurist / Directiesecretaris NS Hispeed “Bij NS Hispeed vond ik een dynamische baan in een organisatie die er toe doet.”

Wij kennen de jurist die u zoekt voxius.nl