EMDR in de behandeling van een paniekstoornis met/zonder agorafobie •
Ferdinand Horst, GZ-psycholoog in opleiding tot specialist
•
Brigitte Baeten, klinisch psycholoog/psychotherapeut
Afdeling medische psychologie en psychiatrie St. Elisabeth ziekenhuis Tilburg EMDR congres Arnhem, 24 maart 2012
Leerdoel
Kennis van paniekstoornis met/zonder agorafobie
Kennisnemen van de eerste observaties in het protocollair behandelen van een paniekstoornis middels EMDR
inhoud
Wat is een paniekstoornis? Theoretische argumenten voor EMDR bij paniek
Uitleg paniekonderzoek Elisabeth ziekenhuis, Tilburg Introductie casuistiek
Onze observaties na de eerste 30 behandelingen (nb. geen resultaten!) Samenvatting
Wat is een paniekaanval? (DSM-IV-TR)
Begrensde periode van intense angst of gevoel van onbehagen
Die binnen tien minuten een maximum bereiken Waarbij 4 (of meer) van de volgende symptomen plotseling ontstaan
Paniekaanval (DSM-IV-TR) Hartkloppingen, bonzend hart of versnelde hartactie
Transpireren Trillen of beven
Gevoel van ademnood of verstikking Naar adem snakken Pijn of onaangenaam gevoel op de borst
Misselijkheid of buikklachten
Gevoel van duizeligheid, onvastheid, licht in het hoofd of flauwte
Derealisatie of depersonalisatie
Angst om zelfbeheersing te verliezen of gek te worden
Angst om dood te gaan
Paresthesieen
Opvliegers of koude rillingen
Wat is een paniekstoornis? (DSM-IV-TR)
Recidiverende en onverwachte paniekaanvallen De symptomen van deze paniekaanvallen worden als catastrofaal ervaren
Hebben een grote invloed op het leven van alledag Tussen de paniekaanvallen door is er vaak sprake van een voortdurende ongerustheid, angst en bezorgdheid voor een volgende paniekaanval of voor de consequenties van een aanval
Paniekstoornis met agorafobie Wanneer een paniekstoornis samen gaat met ernstig vermijdingsgedrag wordt gesproken van agorafobie De meeste patiënten met een paniekstoornis hebben de neiging om bepaalde plaatsen of situaties enigszins te vermijden
Hooguit 50% van de patiënten voldoet aan de criteria van een agorafobie
Paniekstoornis
Prevalentie is 2.1% Vrouwen hebben 2 X zoveel kans op een paniekstoornis als mannen. Laagopgeleiden, gescheiden mensen, weduwnaars en weduwen lopen grotere kans op het ontwikkelen van een paniekstoornis. Boven de 65 jaar komt een paniekstoornis minder frequent voor
(Batelaan, de Graaf, van Balkom, Vollebergh & Beekman, 2006).
Paniekstoornis
Comorbiditeit bij een paniekstoornis is meer dan 80 % vooral
affectieve- en andere angststoornissen
De kwaliteit van leven (QOL) is aanzienlijk verminderd bij een paniekstoornis (Barrera & Norton, 2009; Markowitz, Weissman, Quellette, Lish & Klerman,1989).
Waarom EMDR in de behandeling van een paniekstoornis? Argumenten vanuit een theoretisch perspectief: Een eerste paniekaanval is vaak zeer traumatiserend en aangrijpend omdat die: Onverwacht optreedt als levensbedreigend wordt ervaren
en een conditionerend beangstigend effect heeft voor een volgende paniekaanval
(Hagenaars, Minnen & Hoogduin, 2009; McNally & Lukach, 1992)
Waarom EMDR in de behandeling van een paniekstoornis?
Argumenten vanuit een theoretisch perspectief:
Een eerste paniekaanval zou eenzelfde uitwerking kunnen hebben op de informatieverwerking als een traumatische gebeurtenis die leidt tot een PTSS (Hagenaars, Minnen & Hoogduin, 2009)
EMDR in de behandeling van een paniekstoornis? Argumenten vanuit een theoretisch perspectief:
Bovendien toont onderzoek aan dat paniekherinneringen bij een paniekstoornis veel weg hebben van traumaherinneringen bij een PTSS (Hagenaars, van Minnen & Hoogduin, 2009)
EMDR in de behandeling van een paniekstoornis? Argumenten vanuit een theoretisch perspectief:
Daarnaast zijn er aanwijzingen dat een paniekstoornis met agorafobie vaak ontstaat na een stressvolle levensgebeurtenis (Faravelli & Palanti, 1989; Horesh, Amir, Kedem, Goldberger, & Kotler, 1997; Kleiner & Marchall, 1987)
EMDR vs CGT in de behandeling van paniekstoornissen met of zonder agorafobie prospectief onderzoek met een gerandomiseerde toewijzing (RCT)
De EMDR groep wordt vergeleken met de CGT groep. 13 wekelijkse behandelsessies 68 patiënten worden geïncludeerd
Follow up van drie maand en 1 jaar later
EMDR vs CGT in de behandeling van paniekstoornissen met of zonder agorafobie
De behandeling in de CGT groep is gebaseerd op de protocollaire behandeling van patiënten met een paniekstoornis met of zonder agorafobie (Kampman & Keijsers, 2009). De behandeling in de EMDR groep is gebaseerd op werken met EMDR vanuit klachten/symptomatologie (o.a. de Jongh, ten Broeke & Meijer, 2010)
Stand van zaken
56 van de 68 patienten zijn nu geïncludeerd waarvan 30 EMDR Verwachting om eind 2012 de behandelingen af te ronden We presenteren hier observaties, geen resultaten
Casus 1: Erica Introductie:
Psychiater: Paniekstoornis zonder agorafobie bij vermijdende persoonlijksheidstrekken. 55 jarige vrouw, gescheiden, 2 kinderen van 1e man, sinds 5 jaar vriend, woont samen, afgekeurd als laborante na ongeval Dominante moeder, afwezige vader. Sekueel misbruik door opa tussen 9 en 14 jaar, wekelijks. Depressie en angst in de voorgeschiedenis. Psychologische behandeling bij RIAGG had goed effect in jaren 80. Zoon (32 jaar) bekend met ADHD en (psychotische) depressies. Opname PAAZ 2 jaar geleden, aanleiding voor de eerste paniekaanval. Direct na opname zoon PAAZ start paniekaanvallen
Laatste jaar 13 kg afgevallen, geen medische verklaring voor
Casus 1: Erica Beloop: Sessie 2: komt kamer “binnenvallen” met paniekaanval
Wel degelijk agorafobie (gebracht door vriend, durft niets alleen te ondernemen etc.) 1e paniekaanval: bij vrienden aan het Sjoelen Ergste paniekaanval: afgelopen zomer in de nacht in flat
Traumabeeld: Opname zoon PAAZ “de deur” Misbruik door opa goed verwerkt na behandeling beeld zoon op PAAZ. Toch beeld met opa “deur van vogelhok” FT: Slapen zonder licht aan, en paniekaanval krijgen
Casus 2: Jessica Introductie: Psychiater: PTSS en Paniekstoornis zonder agorafobie. 41 jarige vrouw, woont samen, 1 zoon (13 jaar) en 1 doodgeboren kindje in 1992,
Gewerkt als ziekenverzorgster tot mei 2010 (gestopt wegens driedubbele hernia) Goed contact met stamgezin. Sinds juni 2011paniekaanvallen en PTSS klachten, na hartstilstand met reanimatie, stent geplaatst. Blanco psychiatrische voorgeschiedenis.
Casus 2: Jessica Beloop: Paniekstoornis met agorafobie (vriendjes zoon mogen niet spelen uit angst paniekaanval, vermijding mensenmassa’s etc.)
1e paniekaanval supermarkt=ergste paniekaanval Trauma: hartstilstand met reanimatie, doodgeboren kindje 1992. FT: was niet nodig
Geen diagnose op AS II
Observaties
Filmpje hoge SUD
Filmpje desensitisatie
Filmpje herbeleving
Twee filmpjes met relatie paniek en achterliggend trauma
Twee filmpjes effect behandeling
Wat is speciaal aan behandeling van paniek met EMDR? Een paniekaanval treedt op na een ingrijpende gebeurtenis Domein is altijd machteloosheid
Een paniekaanval is zelf een ingrijpende gebeurtenis De SUD daalt snel
Er is direct effect op gedrag na de eerste behandeling Paniekbehandeling =traumabehandeling Pas op voor stiekem medicatiegebruik
Horst FHC, Lobbestael J, de Jongh A, den Oudsten BL, de Vries J: EMDR versus CBT in treatment of panic disorder with or without agoraphobia: study protocol for a randomized
controlled trial. (submitted).
Voor de resultaten to be continued……..
Vragen?
Contact: Ferdinand Horst
[email protected] Brigitte Baeten
[email protected]
