Zomer Het Groene Blad. CONTACTBLAD IVN Veenendaal-Rhenen. Slenterpaadjes Scholenwerkgroep Week van de teek. Beleef de natuur!

Zomer 2015

Het Groene Blad CONTACTBLAD IVN Veenendaal-Rhenen

Slenterpaadjes Scholenwerkgroep Week van de teek

 

Beleef de natuur!

Contactpersonen werkgroepen excursies Jannie v.d. Linden 0318 – 522583 [email protected]  

mediatheek Suze Hörchner 0318 – 513613 [email protected]  

natuurpaden Jacque Buysse 0318 – 550165 [email protected]  

vogelwerkgroep Lidia den Oudendammer 0318 - 515542 [email protected]  

werkgroep scholen V’daal Jannie v.d. Linden 0318 – 522583 [email protected]  

werkgroep scholen Rhenen Bert Berg 0318 - 472145 of 06-33106173 [email protected]  

werkgroep planten Ina Kok 0318-620845 [email protected]  

weidevogelbescherming Roelof de Jong 0317 – 614941 [email protected]  

groene blad & internet site Peter van Krugten 0318 – 510041 [email protected]  

"de Groenlingen" John Ikkink 0318 – 506521 [email protected]  

themamiddagen Nanda Hendriksen 0318 – 514759 [email protected]  

NatuurWerkt! Bert Berg 0318 - 472145 of 06 - 14048655 [email protected]  

bomen en openbaar groen Carlo van de Weerd 0318 – 561134 [email protected]  

"de Zwammen" Martijn Stip 0317 – 619935 [email protected]  

natuurtuin Diddersgoed vacant  

tuin "Groenhof" Saskia H.M. Koolen 0318 – 795452 [email protected]  

 

werkgroep PR Peter van Krugten 0318 – 510041 [email protected]  

De Groenhof De Groenhof is het verenigingsgebouw van het IVN Veenendaal-Rhenen. Hier is ook onze mediatheek gevestigd. Locatie: Karel Fabritiusstraat 3, 3904TG Veenendaal. Email: [email protected]. Telefoon: 0318-589555. Bij geen gehoor: Suze Hörchner, 0318-513613. Openingstijden mediatheek: woensdag 14.00 – 16.00 uur. Tijdens schoolvakanties in juli en augustus gesloten. Email: [email protected] .

2

Het Groene Blad

IVN Veenendaal-Rhenen

Het Groene Blad Van Binnen uit Beste IVN-ers, De lente is begonnen. Later dan we het afgelopen jaar hebben meegemaakt.  Ik herinner me dat ik de tjiftjaf vorig jaar al in ja­ nuari heb gehoord (misschien was die helemaal niet naar verre warmere oorden vertrokken), dit jaar echt pas eind maart. Ik wacht op de fitis. Het bestuur is van samenstelling veranderd. De secretariaats­ werkzaamheden van Huub de Kock zijn overgenomen door Karel Haag en Anne-Marie van Haastert. Huub blijft als bestuurslid actief en zal als voorheen de nieuwsbrief verzorgen. Bert Berg heeft het steeds drukker met NatuurWerkt en heeft het bestuur verlaten. Een groeiende groep enthousiastelingen die een groeiende vraag om activiteiten in de natuur (onderhoud, verwij­ deren opschot, en veel meer) moet beantwoorden. Het geeft mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en mensen die sociaal in een isolement dreigen te geraken een ontmoetingsplek, ar­ beidsritme, kennis van de natuur, een ontdekking van de natuur en liefde voor de natuur. Liefde en kennis van de natuur moet ook plaatsvinden in de na­ tuur. Groen doet Goed, nu gedragen door verschillende organisa­ ties in de provincie Utrecht  (het werkt al in Zuid Holland) beoogt om kinderen die niet (of nauwelijks ) de stadse bebouwing verla­ ten, niet in het groen buiten onze stenen leefomgeving komen, toch de natuur in te krijgen. Ook in Veenendaal zijn er kinderen die het bos niet kennen, terwijl het toch zo dichtbij is. Het Provinciale bestuur heeft voor het opzetten en verwerkelijken van dit project geld beschikbaar gesteld als ook de (grotere) ge­ meenten een bijdrage willen leveren. Maar iemand in Veenendaal zal een dergelijk project, ondersteund vanuit de provincie , IVN en Gemeenten voor duurzame ontwikkeling (GDO), moeten “trekken”. Misschien iemand uit onze kring? Zie ook de volgende internet sites voor nadere informatie: http://bit.ly/beetjenatuur  en  http://bit.ly/natuurgezondheid.   Ik wens ieder een heerlijke tijd in de ontluikende natuur. Geniet er allen van. Een heerlijke lente gewenst. Nico Bosman

3 

Van binnen uit  

5  6   8

Pissebedden   Plantenwerkgroep   Slenterpaadjes

10

Excursie kinderopvang Rhenen

12  

GPS op de smartphone   Scholenwerkgroep Rhenen   Week van de teek

15   17

COLOFON Het Groene Blad, het contactblad voor leden en donateurs van IVN Veenendaal-Rhenen verschijnt 4 à 5 maal per jaar. De sluitingsda­ tum voor het themanummer is 5 juli 2015. Gegevens over de jaarplanning zijn te vinden op onze website onder werkgroepen, Groene Blad en Internetsite. REDACTIE:  Peter Beaart [email protected] Foto voor- en achterpagina: Tineke Wouda   

BESTUUR VOORZITTER:  Nico Bosman, tel. 0318-524696 [email protected]  SECRETARIS: Huub de kock, tel. 0318-515224 [email protected] PENNINGMEESTER: Jan van 't Veer, tel. 0318-526850 [email protected] NL95 INGB 0004 7381 18 t.n.v. IVN Veenendaal

Zomer 2015

Het Groene Blad

3

De vegetarische slager Diervriendelijk Jaap Korteweg is de negende generatie boer en oprichter van "de vegetarische slager". Hoe besluit iemand die is opgegroeid tussen de koeien op het Nederlandse platteland om “vegetarische slager" te worden. Toen de varkenspest en de gekkekoeien-ziekte Nederland in de ban hielden werd Jaap gevraagd of zijn koelhuizen konden dienen als opslag­ plaats voor tienduizenden kadavers. Na het aanschouwen van deze ramp overwoog Jaap zelf runderen te gaan houden op een bio- en diervriendelijke manier. Dit ging hem goed af tot de dag dat de dieren naar de slager moesten. Hij be­ sloot vanaf dat moment om vegetariër te worden.   Vleesvervangers Maar hij miste de smaak van vlees zo erg dat hij met zichzelf de afspraak maakte dat hij buiten de deur wel vlees mocht eten. Met als gevolg dat hij steeds vaker uit eten ging. Voor hem werd toen duidelijk dat hij op zoek moest gaan naar iets dat zijn verlangen naar vlees kon vervullen zonder dat daar dieren aan te pas zouden komen. Na een zoektocht van tien jaar ontwikkelde en vond Jaap innovatieve vlees­ vervangers met een spectaculaire bite en structuur. Daar­ naast zag hij zelf veel potentieel in de eiwitrijke en biolo­ gische lupine van eigen grond. Samen met conceptmaker Niko Koffemans, chef kok Paul Bom en een toegewijd team werkte hij aan een grote omslag van dierlijk naar “plant­ aardig vlees”. Hun grote ideaal is om vleesliefhebbers te laten beleven dat ze helemaal niets hoeven te missen als ze vlees een paar keer per week laten staan.   Waar te koop? Ik heb inmiddels de vegetarische gehaktballen en de kro­ ketten geprobeerd en ik kan u verzekeren dat ze allebei niet te versmaden zijn. Maar behalve dat is er natuurlijk nog nog veel meer. In Veenendaal zijn de producten inmiddels verkrijgbaar bij EKO PLAZA aan de Prins Bernhardlaan en bij de Jumbo. In verband met het milieu en het dierenwelzijn is het van het grootste belang dat we onze vleesconsumptie vermin­ deren. Misschien is dit een goed alternatief. Cokkie Gadella

4

Het Groene Blad

IVN Veenendaal-Rhenen

Pissebedden Kreeftachtigen Ik ben gek op beestjes waar anderen misschien een hekel aan hebben en zelfs zo erg dat ze zich geroepen voelen deze te vuur en te zwaard te bestrijden. In het vorige groene blad heb ik die leuke slakken eens onder de loep genomen en nu wil ik het graag even hebben over die interessante pis­ sebedjes. Pissebedden (isipoda) zijn verreweg de bekendste vertegen­ woordigers van de bodemfauna. Er zijn dan ook vele Ne­ derlandse streeknamen voor pissebedden, zoals keldermot of kelderzeug, zeeluis, krob en steenmot. Er worden wereld­ wijd zo’n 900 soorten onderscheiden en ze behoren tot de kreeftachtigen. Pissebedden stammen waarschijnlijk af van marine voorouders en samen met de amphipoden vertegenwoordigen ze de landbewoners onder de kreeft­ achtigen. Pissebedden bezitten zeven paar min of meer gelijkvormi­ ge poten waaraan ze de naam Isopoda of “gelijkpotige “ te danken hebben.

  Bouw Het lichaam van een pissebed  bestaat uit drie delen: de kop (een segment), de thorax of perion (zeven segmenten) en het abdomen of pleon (zes segmenten). Op de kop, schuin onder de ogen, zitten twee paar voelers. Ieder segment van het borststuk is aan de boven- en on­ derkant voorzien van een plaat, respectievelijk de tergiet en sterniet. Aan het sterniet van het borststuk zijn de poten bevestigd. De poten zijn opgebouwd uit zeven delen en dragen haren of stekeltjes. Gedurende het broedseizoen ontwikkelen drachtige vrouwtjes een broedbuidel (marsu­ pium) tussen de poten. De buidel waarin de jongen tot ontwikkeling komen is bij de meeste landpissebedden af­ gesloten van de buitenwereld.   Het abdomen of achterlijf (pleon) Hieraan bevinden zich plaatvormige aanhangsels, de ple­ opoden. De pleopoden bestaan uit twee over elkaar gelegen plaatjes. Het bovenste plaatje doet dienst als bescherming van het onderste en hierin zijn de” kieuwen” of pleopodale longen aanwezig die de zuurstof regelen. Bij het mannetje zijn de eerste twee plepoden omgevormd tot een copula­ tieorgaan. Over het baltsgedrag van de landpissebed is weinig bekend, omdat het zich ‘s nachts afspeelt. Wanneer het mannetje een ontvankelijk vrouwtje herkent, waarschijnlijk door de geur, en het vrouwtje loopt niet weg, dan klimt hij op haar rug, stimuleert haar door haar kop met zijn monddelen te betasten en met zijn voorpoten op haar rug te trommelen.

Zomer 2015

Het mannetje beweegt zijn achterlijf onder een van de zijden van het vrouwtje waarna spermaoverdracht plaats­ vindt. Overdracht duurt ca. 5 minuten, waarna het hele  ­ gedrag wordt herhaald om het vrouwtje aan de andere zijde te bevruchten. Na het paren zoekt het vrouwtje een afge­ legen plek om te vervellen en produceert zij een broedbui­ del (Marsupium), waarin de eieren worden gelegd. De broedbuidel is gevuld met een vloeistof waarin de eieren zich ontwikkelen tot embryo’s. Na ongeveer een maand, afhankelijk van de soort en de temperatuur, komen de jongen uit het ei direct in de broedbuidel terecht. Door hun toenemende activiteit breekt de buidel na een paar dagen open en laten de jongen zich tussen de poten op de grond vallen.

  Voedsel Het voedsel van pissebedden bestaat voornamelijk uit dood plantenmateriaal en ze vervullen dan ook een belangrijke schakel in de afbraak van dood organisch materiaal. Dood blad is relatief arm aan nutriënten en het menu moet dan ook worden aangevuld met mest, aas, schimmels en bac­ teriën.   Predatoren Bij de gewervelden zijn dit spitsmuizen, egels, steenuilen, padden, kikkers en hazelwormen en bij de ongewervelden zijn dit loopkevers, wolfspinnen, hooiwagens en duizend­ poten. De pissebed kan zich verweren tegen predatie door het uitscheiden van een smerig stofje. Dit alles tot u genomen hebbende moet u het toch met mij eens zijn dat pissebedden hoogst interessante en nuttige beestjes zijn en onmisbaar in het hele ecosysteem.  Leuk ook om ze eens samen met een (klein)kind in een loeppot­ je te bekijken Cokkie Gadella

Het Groene Blad

5

Plantenwerkgroep Op pad met de Plantengroep in de omgeving van Veenendaal Stel je voor dat je een reus bent en in Veenendaal met je rug naar het Noorden gaat staan. Dan staat je rechtervoet op de Utrechtse Heuvelrug, je linkervoet op de Veluwe en vlak voor je neus zie je de Rijn door de uiterwaarden stro­ men. Nu zijn wij natuurlijk geen reuzen, maar als je in Veenendaal (en omstreken) woont heb je al die prachtige natuur in je nabijheid. De plantengroep bezoekt jaarlijks een aantal natuurgebieden.   Kwintelooijen (Veenendaal - Rhenen) Het natte gedeelte van dit gebied is ontstaan door zandaf­ graving. Je vindt hier een ven en een moerasachtig gebied. In het voorjaar bezoeken we dit gebied voor de mossen en in het najaar voor de paddenstoelen. In de zomer kun je bij het ven ook verschillende soorten orchideeën vinden. Ga je op zoek naar wilde orchideeën en verwacht je een plant zoals je die ook wel in de vensterbank ziet staan dan kom je bedrogen uit.   Arboretum Belmonte (Wageningen) Het arboretum (letterlijk vertaald bomentuin) heeft onder andere een grote verzameling Rododendrons, Rozen, Sierkersen en Sierappels.  We bezoeken het arboretum meestal in het voorjaar voor de bloeiende bomen en struiken. Natuurlijk gaan we ook naar het uitkijkpunt, waar je een mooi uitzicht hebt over de Rijn en de uiterwaarden. In de derde ijstijd liep een ijstong door de Gelderse Vallei die de weke bodem voor zich uit stuwde. Zo ontstond in het Zuiden de Wageningse Berg. Door deze ijstong kon de Rijn niet meer naar het noorden stromen en boog daarom af naar het westen. Toen het ijs smolt, werd de grond door de rivier afgevoerd en ontstond de steile zuidhelling van de Wageningse Berg en de Grebbeberg.

  Amerongse polder (Amerongen) Vanaf kasteel Amerongen kun je in oostelijke en westelijke richting door de uiterwaarden wandelen. Het westelijke deel is van april tot oktober open voor wandelaars. Er is in dit gebied de laatste jaren veel gebeurd. Weilanden zijn omgevormd tot bloemrijke graslanden en er zijn een paar vennetjes aangelegd. Bij het water zijn altijd veel vogels te spotten en in de graslanden is het ieder jaar weer afwach­ ten wat nu de overhand heeft. Op de foto zie je klaver (paars), streepzaad (geel) en op de achtergrond nog vaag fluitekruid (wit).

6

Het Groene Blad

  Plantage Willem III (Elst) De Plantage Willem III heeft zijn naam gekregen omdat Koning Willem III hier op de zuidelijke helling van de stuwwal een tabaksplantage heeft laten aanleggen. Je vindt in Elst en Amerongen nog veel tabaksschuren die nog uit die tijd stammen, maar de tabaksteelt is helemaal verdwe­ nen. Nu wordt de Plantage Willem III beheerd door het Utrechts Landschap. Het bestaat deels uit bos en deels uit een grasachtige vlakte, die ieder seizoen weer anders ge­ kleurd is.  Vaak is de hoofdkleur geel, afhankelijk van de tijd in het jaar is dat van  de brem, muizenoortje, Jacobs­ kruiskruid, St. Janskruid of guldenroede.  Op deze vlakte zie je ook vaak koeien, paarden en damherten. Honden zijn er niet toegestaan, want je moet soms echt tussen de dieren door lopen.

  Enthousiast? Wordt je enthousiast van deze mooie gebieden en wil je (een keertje) mee met de Plantengroep, dan kun je contact opnemen met Ina Kok ([email protected]) voor meer informatie. Ina Kok Foto's: Ale Kok

IVN Veenendaal-Rhenen

Zomer 2015

Het Groene Blad

7

Slenterpaadjes Nieuwsgierige diertjes Regelmatig bezoek ik Ouwehands Dierenpark, het is vlak bij en daar kan ik de dieren observeren, die ik niet zo snel hier in de buurt tegenkom. Eén ervan is de otter, ze horen bij de marterachtigen. In Ouwehand zitten er een stel bij­ een. Ik heb altijd een hond bij me en daar komen ze altijd meteen op af. Ze zijn heel nieuwsgierig en als je die lenige lichaampjes zie, zo mooi gestroomlijnd, zie je dat ze in het water echt in hun element zijn.   Bedreigingen Vroeger had de otter veel te lijden van de jacht. De pels was zeer in trek en sommige mensen deden het alleen maar voor de sport.  De meer recenter bedreigingen zijn water­ vervuiling, watersport en toerisme. Er zijn er in ons land al heel wat uitgezet en ook doodgereden. Ze eten vis, met een voorkeur voor vissen die kleiner zijn dan 25 centimeter, maar ook kikkers en andere waterdieren. Bijna alles wat hij in het water aantreft.   Levenswijze Ze kunnen zeven tot acht uur achter elkaar zwemmen, met een gemiddelde snelheid van anderhalf tot twee kilometer per uur. Duiken kunnen ze ook als de beste en blijven zo’n tien tot veertig seconden onder water. Ze zijn vooral ’s nachts actief. Tijdens hun jacht leggen ze soms tien kilo­ meter af. Overdag gebruiken ze beschutte plaatsen, zoals rietkragen, holle bomen, Soms is een hol onder water, het slaapgedeelte is dan voorzien van een luchtgat. De bodem van het slaaphol is voorzien van droog planten materiaal.  Ze krijgen meestal 3 tot 5 jongen. Alleen de moeder zorgt voor de jongen, die blind worden geboren en 15 centimeter lang zijn. Met 35 dagen gaan de oogjes open en met drie maanden nemen ze hun eerste duik. Met bijna een jaar zijn ze volwassen.   Rozen De rozen in ons land hebben nog de geur, die vaak bij de gekweekte rozen ontbreekt. De uit Midden- en Zuid-Europa afkomstige bergroos is bijvoorbeeld bij ons een sierplant, die op steenachtige plaatsen voorkomt. De jonge takken van de kaneelroos zijn kaneelkleurig, vandaar de naam.  De rimpelroos dankt zijn naam aan de crêpepapier- achti­ ge kroonbladen. De van Oost-Aziatische oorsprong rimpel­ roos is in ons land en België sinds de negentiende eeuw hier en wordt op allerlei substraten aangeplant. Met name de groenling, doet zich te goed aan de rozenbottels. Dan de egelantier, met meerdere ondersoorten. In de kalkrijke duinen komt hij het meeste voor. De egelantier bloeit van juni tot augustus. Ook een roos die hier vrij zeldzaam is; de viltroos. De blaadjes zijn aan de onderzijde viltig, wanneer je ze fijnwrijft, komt er een harsachtige geur vrij. Hij groeit in open plaatsen in loofbossen, langs spoorwegen  en af­ gravingen. Viltroos kent twee vormen, de ene heeft paars -rode kroonbladeren en werd gekweekt om zijn grote vruchten. De andere vorm, heeft bleekroze kroonbladeren.   Wel een roos, maar geen familie De Gelderse roos is geen familie van de rozen, het is een witte randbloeier, met een scherm vormige tros  die in geheel Europa voorkomt. De naam Gelderse roos is ont­ staan doordat enige tijd werd gedacht, dat de bloemen vroeger voorkwamen op het wapen van Gelre. Veel later,

8

Het Groene Blad

Jonge vogel in de wilde rozen

       Pentekeningen:          Aly van Eijk

Gele lis met slakken

IVN Veenendaal-Rhenen

bleek dat dit niet de bloemen van de Gelderse roos te zijn, maar van de mispel. En ook de mispel lijkt op een roos, die oorspronkelijk  uit Zuidwest Azië en uit Zuidoost Europa komt. In Zuidoost Europa is de plant verspreid door de Grieken en de Romeinen. Zij hebben gezorgd dat de mispel in Midden en West Europa daar terecht kwamen. De Ne­ derlandse zegswijze “Zo rot als een mispel”, komt door de vrucht. Een mispelvrucht die enkele maanden heeft liggen gisten, ziet er rot uit, maar is dan pas goed eetbaar.   Langs de slootkant Langs de waterkanten, groeit de gele lis. Een makkelijke plant, die overal wordt aangeplant. De lis stelt heel weinig eisen aan de bodem, maar heeft wel een voorkeur voor een matig verrijkte bodem. Het meeste kom je de lis tegen op ondiepe plekken langs sloot en plas. Later in het seizoen, komen de doosvruchten (de zaden), die wanneer ze rijp zijn in het water terecht komen en zich zo op die manier ver­ spreiden. Het is een eldorado voor allerlei insecten. Libelles en juffers, met de vele slakkensoorten hebben daar een schuilplaats gevonden. De zwanenbloem, die je in De Blauwe Kamer kunt bewonderen trekt eveneens allerlei insecten aan. Ook de beekjuffers met hun donkere vleu­ gels.  Wat dat betreft, wonen wij in een prachtige omgeving. Al denken de mensen vaak dat wat je ver haalt lekker is.

Otter met boomstam

Zomer 2015

Zwanenbloem met weidebeekjuffer

  Het Ketelwegje Eén van mijn favoriete Slenterpaadje blijft het Ketelwegje. De stokoude vlier, die het toch weer presteert om meer blad en bloemen te voorschijn te toveren. Met de korstmossen in goudgeel en zilvergrijs, de judasoren op de bijna vergane takken. Alleen dit voorjaar hadden onverlaten bijna alle judasoren eraf gerukt. Je ziet daar nog wel eens “wietzak­ jes” en zilverpapier liggen. Misschien dachten ze aan een nieuw soort paddo’s? Halverwege de zomer ruik je de geur van de wilde kamper­ foelie, die de nachtelijke vlinders aantrekt. De naam van de wilde kamperfoelie, dankt haar naam aan de Latijnse benaming caprifolium, wat gewoon geitenblad betekent. Na de bloem komen de rode bessen, die verder voor de verspreiding zorgen. Kijk en geniet!   Aly van Eijk

Kamperfoelie

Het Groene Blad

9

Excursie Kinderopvang Rhenen Verslag IVN- excursie d.d. donderdag 26-2-2015 op de Koerheuvel te Rhenen met kinderen van kinderopvang Rhenen. De koffie stond klaar voor vier gidsen van het IVN op de kinderopvang om 10.15 uur. Na het voorstellen van de vier gidsen, Wim van Rotterdam, Tjibbe Gaastra, John Ikkink en Gerda Broere, konden we precies om 10.30 uur lopend ver­ trekken naar het bos bij de Koerheuvel. Een groep van zo’n 80 kinderen met hun begeleiders en gidsen vormden een kleurrijke  optocht.   Deelneemster gemeente Inez Kerkhof, medewerkster van de gemeente die als coördinator tussen de gemeente Rhenen en de scholenwerkgroep optreedt, wilde met eigen ogen eens zien hoe zo’n excursie verloopt en nam met haar twee dochters deel aan de rondgang.   Eekhoorn gespot De oudere kinderen liepen vooruit met Wim, die veel over vogels weet te vertellen en John die over boomknoppen en dieren in het bos wilde vertellen. De kleintjes liepen niet zo snel, maar ontdekten daardoor al gauw een eekhoorn in de hoge, kale eiken. Jammer voor de grote kinderen, maar zij misten de geweldige acrobatische toeren die een eekhoorn uithaalde met het springen van tak naar tak. Tjibbe is goed in het speuren naar sporen van dieren en ontdekte vraat aan een jong boompje en wist uit te leggen, waarom dat beslist van een ree moest zijn. Bovendien vond hij voetafdrukken of printen van het ree in het maisveld. Ook werden hier mooie vuurstenen ontdekt.   Zorg voor elkaar Gerda probeerde kinderen langs spannende paadjes te leiden, waar ze normaal gesproken niet mogen komen. Leuk is het om te zien dat kinderen ongevraagd voor elkaar zorgen, zodat ze geen terug zwiepende takken in het oog krijgen. Soms ging dat niet helemaal goed, maar de begeleidsters wisten tranen snel te drogen en kinderen enthousiast te laten meedoen aan een wedstrijd: van de heuvel rennen.   Zuurstof opgedaan Gerda liep in de achterste groep en weet niet wat de oudere kinderen, behalve het spel boomverwisselen, allemaal gedaan hebben in het bos. Aan de bemodderde schoenen en laarzen, de rode hoofden en de blije gezichten te zien, hebben zij zich prima vermaakt. Slechts een jongen heb ik horen klagen dat hij wandelen in het bos haat. Maar uitzonderingen bevestigen de regel. Ook de begeleiders hebben volgens mij heel wat zuurstof opgedaan en konden om 12.15 uur weer aan de slag bij de kinderopvang met het smeren van de boterhammen, die er na zoveel gezonde buitenlucht en heuvel op en af rennen, vast ingegaan zijn als koek. Namens IVN scholenwerkgroep Rhenen/Veenendaal, Gerda Broere-Mientjes  

10

Het Groene Blad

IVN Veenendaal-Rhenen

Zomer 2015

Het Groene Blad 11

GPS op de smartphone GPS en smartphones ls je een GPS-wandeling gaat maken kun je, als hierboven omschreven, gebruik maken van een speciaal daarvoor ontwikkelde GPS. Bijvoorbeeld de Garmin. Maar, wat velen niet weten, er zit ook vaak al een GPS op je smartphone. Om zicht te krijgen op de mogelijkheden daarvan hebben we een klein onderzoekje gedaan. De vragen die we stelden en de antwoorden staan hieronder.   Vragen: 1. welke smartphone heb je? 2. zit daarop een GPS? 3. zo ja, welke stappen moet je zetten op daarbij te komen? 4. zo nee, wat heb je gedaan om de GPS op jouw smartpho­ ne te krijgen? 5. wat moet een eigenaar van eenzelfde smartphone nog weten om een tevreden GPS-gebruiker te worden?   Antwoorden van iPhone-gebruiker: 1. iPhone 4 2. Ja, locatievoorzieningen zijn op toestel aanwezig. Deze voorzieningen maken gebruik van GPS-data. 3. De standaard app op de smartphone is een kompas, dat gebruik maakt van GPS (en huidige locatie in GPS coördi­ naten weergeeft). Voor geocaching zijn specifieke apps beschikbaar, die zoeken op basis van GPS coördinaten

12

Het Groene Blad

eenvoudig maken. Voorbeeld hiervan zijn 'Geocaching In­ tro' (gratis) en 'Geocaching' (deze app kost een paar Euro). 4. In de Geocaching app is het ook mogelijk om zelf coördi­ naten in te voeren en vast te leggen en/of te navigeren in de richting van GPS coördinaten 5. Gebruik van apps genereert ook beperkt dataverkeer. Afhankelijk van je databundel (en het land waarin je de smartphone gebruikt) worden de kosten van het dataver­ keer al dan niet gedekt door je abonnement. De Geocaching app biedt echter (met enige voorbereiding) ook de moge­ lijkheid om zonder dataverkeer te navigeren op basis van GPS coördinaten.   Antwoorden van Samsung Galaxy-gebruiker: 1. Samsung Galaxy Y. 2. Ja. 3. Van boven naar beneden vegen, zodat de bovenste icoonregel zichtbaar wordt en dan "GPS" aantikken. 4. Zie 3. 5. Uitzetten (door er nogmaals op te tikken) wanneer je het niet nodig hebt, want het vraagt nogal wat stroom.   En verder is, op internet, natuurlijk een heleboel te vinden over dit onderwerp. Bijvoorbeeld op: http://www.anwb.nl/ fietsen/nieuws/2013/februari/maak-van-je-smartphone-eengps Maar, vergeet niet dat het veel belangrijker is om rond te kijken en te genieten van de natuur dan te staren naar het schermpje van je smartphone. Anders had ik, begin april, deze mooie plaatjes hierbij van kikkers in de Groenhofvij­ ver, bosanemonen en speenkruid langs de sloot gemist. Jacque Buysse  

IVN Veenendaal-Rhenen

Op pad met GPS Wandelroutes IVN De dagen om lekker te kunnen wandelen of fietsen worden weer talrijker en wat is er dan makkelijker dan een route te kiezen uit het assortiment dat uw eigen IVN-werkgroep Natuurpaden u te bieden heeft. Brachten wij deze wandelingen en fietstochten vroeger uit in de kleine handzame boekjes, tegenwoordig staan ze, altijd actueel, op de Veenendaal-R­ henen-site van het IVN en dan onder "Op pad". Zo'n route en bijbehorend kaartje zijn als bestanden te downloaden en u kunt ze dan printen of met uw smartphone of tablet “lopen”. De werkgroep is momenteel bezig om deze natuurpaden meer en meer te voorzien van GPS-informatie. Op de site ziet u dan naast route- en kaartje-bestand ook een GPX-bestand. Daarover in dit stukje enige uitleg.   Satellieten en coördinaten Een navigatiesysteem in de auto is al de gewoonste zaak van de wereld. Boven onze aardbol cirkelen tientallen satellie­ ten en uw navigatiesysteem ontvangt daarvan radio-signalen. Op die manier kan het op 'n paar meter nauwkeurig be­ palen waar op die aardbol men zich precies bevindt. Doordat er wereldwijde afspraken zijn gemaakt hoe we lengte en breedte op die aardbol uitdrukken kan zo'n navigatiesysteem je positie uitdrukken in precieze getallen, een coördinatenpaar (weet u nog van aardrijkskunde-les: x graden oosterlengte, y graden noorderbreedte), ook wel waypoint genoemd.   Een "GPS" Een navigatiesysteem om te gebruiken bij het wandelen of fietsen, inmiddels gewoon "GPS" genoemd, kan eveneens met behulp van satelliet-signalen bepalen waar je je precies bevindt. Het apparaat heeft vaak een kaart (van bijvoorbeeld de Benelux) aan boord zodat je je met behulp van die omgevingsinformatie kunt oriënteren. Overigens zijn er voor smartphones ook GPS-apps, daarover in een volgend stukje meer. Het GPX-bestand, dat ik hierboven noemde, is een feite niets anders dan een serie wayoints. Deze serie opeenvolgende punten is middels de computer, waarop de GPS kan worden aangesloten, te laden in de GPS. Een wandeling komt daarna eigenlijk neer op het volgen van die waypoints.   Routes en sporen "Waarom zou je nou met zo'n apparaat gaan wandelen? Ik wil gewoon van de natuur genieten!" Deze vraag/opmerking bezigde ik zelf enkele jaren geleden ook als ik medewandelaars met zo'n apparaatje zag lopen. Maar als ik 'n “papieren” wandeling liep en goed bij de tekst moest blijven om niet te verdwalen, belette me dat ook om volop van de natuur te genieten. Welnu, de GPS helpt je op eenvoudige wijze je tocht te volgen. Dat kan op twee manieren. Route: een route is een beperkt aantal opeenvolgende waypoints, die “liggen” op kruispunten of daar waar paden/wegen afslaan. Je gebruikt het kompas-scherm van de GPS. Deze geeft aan in welke richting je moet lopen naar het volgende waypoint en hoeveel meter je daarvan verwijderd bent. Zodra je op dat waypoint aankomt schakelt de GPS door naar het volgende waypoint. Spoor: een spoor is een groot aantal opeenvolgende waypoints die “liggen” op het pad (fiets-/wandel-pad/weg) dat je volgt. Het spoor wordt samen met de kaart van de omgeving afgebeeld op de GPS. Je kunt elk moment zien of je nog op je spoor bent. Je kunt inzoomen als je meer deails van de omgeving nodig hebt, bijvoorbeeld straatnamen. Je hebt vrij snel in de gaten wanneer je van je spoor afwijkt en je kunt dan ook eenvoudig de weg terug vinden of verderop weer oppakken.   Proberen? Onze IVN afdeling bezit een Garmin Etrex20 GPS (zoals hierboven afgebeeld) en wordt gebruikt en beheerd door de werkgroep Natuurpaden. Voor wie een tocht met GPS wil uitproberen of anderszins geïnteresseerd is, de GPS is voor leden te huur voor € 10,00 per 2 weken. U krijgt er een handleiding en desgewenst enige uitleg bij. Neem daarvoor contact op met de werkgroep. Tot slot, geniet van het moois in onze omgeving middels onze wandelingen en fietstochten op http://ivn.nl/afdeling/­ veenendaal-rhenen-eo/op-pad-0. Ton Ezendam, werkgroep Natuurpaden  

Zomer 2015

Het Groene Blad 13

Excursie CBS De Springplank, foto's: Bert Berg

14

Het Groene Blad

IVN Veenendaal-Rhenen

Scholenwerkgroep Rhenen Onderwijs in de natuur De IVN scholenwerkgroep Rhenen wil de natuur- en milieueducatie in het basisonderwijs en de buitenschoolse opvang (BSO) stimuleren. Leden van de werkgroep, die allen gids zijn, ondersteunen de leerkrachten bij het geven van onderwijs over de natuur. Natuurbeleving voor kinderen staat hierbij centraal. Alle 9 basisscholen in de gemeente Rhenen en BSO Pikobello zijn inmiddels lid van IVN Veenendaal-Rhenen en kunnen te allen tijde een beroep doen op de werkgroep.   Projecten Elk voorjaar biedt de werkgroep een excursie aan naar het natuurgebied De Blauwe Kamer voor alle groepen 5 van de 9 basisscholen. Daarnaast kunnen de scholen zelf met een vraag komen voor een gastles of voor een extra excursie. Be­ halve deze activiteiten wordt de werkgroep ingeschakeld voor het project Van Luchtkasteel tot Dassenburcht. Dit lan­ delijke project beoogt kinderen van de basisschool bekend te maken met de bijzondere natuur en cultuur op een landgoed. In Rhenen krijgen in het kader van dit project alle groepen van de Willem Teellinckschool uit Achterberg een excursie naar het landgoed Remmerstein o.l.v. ervaren gidsen. Ook geven leden van de werkgroep workshops waterbeestjes, bijvoorbeeld tijdens het timmerdorp in de zomervakantie.   BSO Pikobello De buitenschoolse opvang Pikobello doet regelmatig een beroep op de werkgroep om een activiteit te organiseren tijdens de schoolvakanties. In de laatste schoolvakantie, op 26 februari jl. werd aan een groep van zo´n 80 kinderen o.l.v. werkgroeplid Gerda Broere een bosexcursie aangeboden. Vorig jaar werden zeer geslaagde actieve natuurdagen georga­ niseerd in het natuurterrein Kwintelooyen. Thema´s waren onder meer “Op avontuur met Pikobello” en “Pikobello´s bouwfestijn”. Leden van de Scholenwerkgroep of van de werkgroep NatuurWerkt assisteren Gerda bij deze activiteiten.   Leskisten De gemeente Rhenen stelt leskisten ter beschikking aan de basisscholen. Het onderhoud en het aanvullen ervan gebeurt door leden van de werkgroep. Op dit moment volgen enkele nieuwe werkgroepleden de schoolgidsencursus die door onze collega afdeling Ede wordt verzorgd. De scholenwerkgroep Rhenen bestaat momenteel uit 11 leden. Er is altijd plaats voor nieuwe werkgroepleden die interesse hebben in natuureducatie voor kinderen. Eens per 2 maanden is er overleg in het gemeentehuis van Rhenen. De milieumedewerker van de gemeente is hierbij aanwezig en verzorgt de verslaglegging. Hieronder volgt nog een impressie van een leerkracht van een excursie naar De Blauwe Kamer.   Excursie Blauwe Kamer onder leiding van gidsen van IVN Vrijdagmiddag 31 mei was het zover: groep 5A van CBS De Springplank in Rhenen mocht op excursie naar De Blauwe Kamer. Onder leiding van 2 gidsen is de groep door het hele gebied getrokken. In dit gebied staan nog de restanten van de oude steenoven met daarin het woongebied van de vleermuizen. Erg spannend! Verder hebben de kinderen leuke dingen geleerd over brandnetels, de weegbree, klaver en sporen in de natuur. In dit gebied lopen veel paarden en run­ deren. Eén paard deed net een grote boodschap wat bij één van de kinderen de opmerking ‘AAN TAFEL’ ontlokte. Vanuit de vogeluitkijkpost waren op één van de eilandjes grote eieren te zien. Duikende meerkoeten konden de kinderen met hun verrekijkers bewonderen. Al met al was het een hele leuke en bovendien leerzame middag. Namens de Scholenwerkgroep Rhenen, Bert Berg

Zomer 2015

Het Groene Blad 15

• hergebruik spaart grondstoffen • koopjeskans voor mensen met een kleine beurs • sociale werkgelegenheid voor 100 mensen

Brengen, recyclen, snuffelen en slagen v ne ar nb e ld O

Ko ren blo em str aa t

Vi ol en st ra at

• ophalen goederen 0900 - 123 8 123

at tra ias on g Be

www.restorekringloop.nl

16

• winkelen en brengen Korenbloemstraat 12 3772 GK Barneveld 0342 - 49 09 07

g erwe amp melk Brum

elde eg rw

Kallenbroekenweg

Het Groene Blad

@RestoreKrnglp

/RestoreKringloop

IVN Veenendaal-Rhenen

Week van de teek Het was pas weer de “week van de teek”, waarin uitgebreid aandacht besteed werd aan de teek, dat lastige beestje waar we allemaal op bedacht moeten zijn als we erop uit trekken. GEEN REDEN OM THUIS TE BLIJVEN ZITTEN! Maar wel een reden er even voor te gaan zitten. Via het STIGAS en RIVM werd er uitgebreide informatie verstrekt, waarvan hieron­ der een samenvatting.   Wat zijn teken en waar bevinden ze zich? Teken zijn erg kleine platte spinachtige diertjes. Ze zijn vooral te vinden in bossen en duinen en soms ook in parken en tuinen. Teken zitten vooral in “het groen” op plekken waar de bodem bedekt is met hoog gras en een laag verte­ rende bladeren of mos. Vanuit deze plekken stappen ze over op een passerend dier of mens. Vaak zijn bomen, struiken en (wilde) dieren zoals muizen, vogels en reeën in de buurt. Teken laten zich dus niet vanuit een boom op mensen vallen. Eenmaal vastgegrepen, gaat de teek aan de wandel over zijn “prooi”, tot hij een plekje gevonden heeft waar hij zich vast kan bijten. De teek kan bij mensen overal op de huid bijten, maar heeft voorkeur voor liezen, knieholtes, oksels, bilspleet, randen van het ondergoed, achter de oren en rond de haargrens in de nek.

Teken

Zomer 2015

  Hoe ziet een teek eruit? Een teek die zich net heeft vastgebeten is erg klein (niet groter dan 3 millimeter), donker gekleurd, plat, en is heel moeilijk dood te drukken. Pas na een paar dagen begint de teek op te zwellen.   Controleren op tekenbeten Teken kunnen de ziekte van Lyme overbrengen. Om dat te voorkomen is het belangrijk je regelmatig te controleren op tekenbeten. En om teken die zich hebben vastgebeten direct te verwijderen. Doe dit altijd na een bezoek aan het groen, zoals het bos, de duinen, een park of als je in de tuin hebt gewerkt.   Ik ben gebeten door een teek. Wat nu? - Verwijder de teek zo snel mogelijk. Dit is het allerbelangrijkste! - Gebruik voorafgaand aan het verwijderen van de teek geen alcohol, jodium, olie of andere middelen. Dit heeft geen gunstig effect. Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid beet, bij voorkeur met een puntig pincet of een speciale teken­ verwijderaar (lees altijd de gebruiksaanwijzing van het product goed door). Trek de teek er langzaam uit. Ontsmet het beetwondje als de teek verwijderd is. - Noteer en onthoud de datum waarop u bent gebeten. - Houd daarna (tot drie maanden na de beet) de huid rondom de beet in de gaten. - Krijgt u klachten die doen denken aan de ziekte van Lyme, ga dan naar de huisarts.   Naar de huisarts? - Zit de teek al langer dan 24 uur op uw huid? Overleg met de huisarts of behandeling gewenst is. - Heeft u de teek binnen 24 uur weggehaald? Houd tot drie maanden na de tekenbeet de huid rond de beet in de gaten. Let op het ontstaan van een rode ring of andere klachten die kunnen duiden op de ziekte van Lyme. De rode ringvor­ mige uitslag is niet altijd duidelijk te zien. Ontstaat er een klein, rood plekje op de plek van de beet, dan hoeft u zich geen zorgen te maken. Dat is een reactie van de huid op de beet zelf. - Krijgt u klachten? Ga naar de huisarts en meld dat u door een teek gebeten bent.   Film: Een teek? Pak ‘m beet! In de voorlichtingsfilm kun je zien hoe een teek eruit ziet, hoe je op teken controleert en hoe een teek verwijderd wordt. Met name kinderen vormen een risicogroep. De film is te zien op de website van het RIVM: http://youtu.be/MveB_UYn8cY Wilt u nog meer informatie, kijk dan eens op: www.rivm. nl/tekenbeet Ik hoop dat u, door het bovenstaande, niet afgeschrikt bent om te gaan genieten in de prachtige natuur, maar dat u juist voorbereid bent om op een goede manier om te gaan met het ongemak van een mogelijke tekenbeet. Jacque Buysse

Het Groene Blad 17

Koninklijke onderscheidingen Vrijdag 24 april ontvingen 18 personen uit handen van burgemeester Kolff een Koninklijke onderscheiding. Onder hen waren ook Suze en Gerard Horchner. Suze en Gerard werden lid in de orde van Oranje Nassau voor hun jarenlange inzet voor de Petrakerk en de Stedenband met Olomouc. Suze is ook al jaren vrijwilliger van het IVN. Een welverdiend lintje voor 2 actieve mensen!

Bosanemonen

Speenkruid

Kikkers

Excursie BSO

18

Het Groene Blad

IVN Veenendaal-Rhenen

Lid of donateur worden U kunt het werk van de IVN-afdeling Veenendaal - Rhenen en omstreken steunen door lid of donateur te worden. Als lid of donateur bent u van harte welkom bij onze activitei­ ten.   Als lid ontvangt u naast het Groene Blad, dat minimaal 4 keer per jaar verschijnt, ook het kwartaalblad “Mens en Natuur” van de landelijke IVN vereniging. Donateurs ont­ vangen alleen het Groene Blad.   Leden betalen € 20,- per jaar Donateurs minimaal € 15,- per jaar   IBAN: NL95 INGB 0004 7381 18   Aanmelding: met volledige adresgegevens, telefoonnum­ mer en uw e-mail adres.   Opzegging: vóór 1 december. Adreswijziging: zo spoedig mogelijk   Aanmelding, opzegging en woon-/e-mailadres wijziging via https://www.ivn.nl/afdeling/veenendaal-rhenen.eo/ivn-in­ fo/ledenadministratie, vul het betreffende formulier in en stuur deze naar het daarop aangegeven adres.

Nieuwe leden en donateurs dhr. Tjibbe Gaastra

        Veenendaal

mevr. A.H. Velthorst

        Veenendaal

dhr. Lex van Velzen

        Veenendaal

mevr. Lidy Obertop-Vervat

        Veenendaal

Activiteiten van 21 mei t/m 11 september Voor informatie over deze activiteiten: https://www.ivn.nl/ afdeling/veenendaal-rhenen/activiteiten 24 mei Diddersgoed 2 juni

Blauwe Hel

7 juni

Diddersgoed

9 juni

Blauwe Hel

13 juni

slootjesdag

27 juni

Diddersgoed

28 juni

Diddersgoed

18 juli

Fietstocht Neder- en Oude Rijn

22 juli

Kasteelpark Renswoude

25 juli

Kwintelooyen - vlinders

26 juli

Diddersgoed

8 augustus

In de Groene Grens – V’daal Oost

12 augustus

Kasteelpark Renswoude

19 augustus

Kwintelooyen – ouder en kind

 

School - Montessori "Aan de  Basis" t.a.v. mevr. Mirjam Gielen mevr. Ria Poelhuis

        Veenendaal

Brouwer-Klein        Rhenen

mevr. Riet van Orsouw

        Rhenen

School - De Schakel

 

t.a.v. dhr. Rob Meinster

        Veenendaal

dhr. Jan van Aken

        Veenendaal

Zomer 2015

Het Groene Blad 19

www.editoo.nl

INDIEN ONBESTELBAAR: BENEDENEIND 2A 3902 HH VEENENDAAL