Zo was het. Nieuwsbrief. oktober 2014 jaargang 18 nummer 39

Nieuwsbrief de

oktober 2014 jaargang 18 nummer 39

1

Zo was het… Warmelo & Van der Drift achterzijde zoutpakhuizen met de pakplaats aan de Westhavenkade Vlaardingen. Achterin links het afgesloten hek naar de Vetteoordskade. Paul Westerdijk, gewassen pentekening op papier. 27 x 37 cm., augustus 2000. Westhavenkade, poortje/tonnengang met muurijzers. Paul Westerdijk, gewassen pentekening op papier. 10,5 x15 cm., augustus 2000. Collectie Streekmuseum Jan Anderson.

… en zo wordt het Siem van der Marel Sinds de vorige Spil hebben de verbouw en de nieuwbouw van het museum aanzienlijke vorderingen gemaakt. Het sloopwerk en de voorbereidingen hebben de nodige tijd gekost, waarna op 27 februari door de voorzitter van het Fonds Schiedam Vlaardingen Marjan Groen een symbolische handeling kon worden verricht met betrekking tot ‘de eerste paal‘.

Marjan Groen ontvangt een beeldje uit handen van Jaap Hoogendijk. Bij de aanleg van de fundatie zijn tevens voorzieningen getroffen om het pakhuis daarin op te nemen, opdat het één geheel wordt met de nieuwbouw. Hiervoor zijn in het pakhuis stalen buispalen geslagen en door de muren is een hele reeks korte stalen balken gestoken die vervolgens in de betonvloer/fundatie in en buiten het pakhuis zijn opgenomen en meegestort. Hierna kon de vloer van de begane grond en de vide worden gestort en konden de (prefab) trappen worden geplaatst.

2

De eerste paal wordt geslagen. Foto Jan Dulfer. Omdat de echte eerste paal de maandag daaropvolgend pas kon worden ‘geslagen’, is toen ook het door Marjan Groen aangeboden muntstuk (een euro met de afbeelding van Koning Alexander) onder in de buis gedeponeerd, waarna de wapening en het beton de buis ingingen. De totale sloop- en grondwerkzaamheden hebben veel tijd gevergd, hetgeen directe gevolgen had voor de planning. Het was daarom een belangrijke mijlpaal toen uiteindelijk de keldervloer en de liftput konden worden gestort. Het storten van de keldervloer.

Ter beperking van het energieverbruik wordt veel aandacht aan de isolatie van het gebouw besteed. Bovendien zullen er zonnecollectoren worden geplaatst. Intussen is voor de warmte/koudeopslag (=energieopslagsysteem) een put geboord van 169 meter diepte. Het toegepaste energieopslagsysteem voor warmte- en koudeopslag in één bron. In het boorgat worden twee filterdelen geplaatst voor de warme en de koude bel; deze bevinden zich boven elkaar. Doordat een ondergrondse warmtewisselaar

wordt gebruikt, blijft het grondwater in zijn natuurlijke omgeving. Ondergronds wordt de warmtewisselaar via een leidingsysteem verbonden met de klimaatinstallatie in de techniekruimte van het museum. Zoals op de foto’s goed te zien is, zijn voorzieningen getroffen om de gevels van het pakhuis en het oude kantoor van Warmelo en Van der Drift intact te kunnen houden. Zodra de verdiepingen en de kap gereed zijn, kunnen deze tijdelijke voorzieningen worden verwijderd. Tijdens de bouwvakvakantie is er beperkt doorgewerkt om direct na de vakantie de verdiepingsvloer te kunnen storten. Zodra deze gereed is, zullen de staalconstructie en de gevel van de nieuwbouw in het zicht komen. Het is de moeite waard om regelmatig even langs te gaan. De gevels worden intact gehouden. Wat van buiten moeilijk of niet te zien is, zijn de verbouwingen binnen in het oude museumpand. Maar ook daar zijn de nodige vorderingen gemaakt. De hal krijgt zijn nieuwe vorm en de vide is zodanig geconstrueerd, dat daarin straks de boomstamkano kan worden geplaatst. Wij zien ernaar uit dat het museum in het begin van 2015 kan worden opgeleverd zodat met de inrichting kan worden begonnen. Hiervan hopen we in de volgende Spil meer te kunnen melden, maar kijk intussen ook op website www.museumvlaardingen.nl om de vorderingen te kunnen volgen. Foto’s Leo Hoogendijk Exterieur Westhavenkade.

Impressie voortgang renovatie.

3

De dynamiek achter de schermen Mark van Hattem

Kantoor Hoogstraat. 4

Op het kantoor van Museum Vlaardingen aan de Hoogstraat 115 is het een drukte van belang. Naarstig typt men, wordt er gescand of worden databases ingevuld op een van de vele schermen. Op de tafel worden tekeningen uitgerold, allerhande toeleveranciers van het museum komen langs en verzorgen presentaties. Ook in de avonduren is er veel bedrijvigheid: werkgroepen vergaderen over de inhoud van de museumtentoonstelling, bestuurders kijken naar beleidsplannen en cijfers en vrijwilligers maken van tijd tot tijd letterlijk overuren. En wat velen niet beseffen: de medewerkers van de VVV-balie hebben “achterlangs“ druk overleg met de museummensen, nu ze deel uitmaken van een en dezelfde organisatie. Zeker, het museumgebouw verrijst aan de Westhavenkade en is het meest tastbare bewijs dat het nieuwe museum vorm aan het krijgen is. De omvang van het nieuwe pand is begrensd, de Joon aan de buitenzijde opgeknapt, en ook de plaats en het niveau van de nieuwe verdiepingen zijn van buiten al goed te bewonderen. De nieuwe contouren worden duidelijk. De bedrijvigheid aan de Hoogstraat zorgt ervoor dat ook de contouren van de tentoonstelling en de inrichting steeds meer vorm krijgen, zij het voorlopig alleen nog maar op papier.

Na een vijftal presentaties van tentoonstellingsbureaus en vormgevers, allen van hoog niveau, zijn wij inmiddels voor de inrichting van de museumpresentatie in zee gegaan met het bureau Stoopmanvos uit Rotterdam. Ruimtelijk en grafisch vormgever Jos Stoopman is geen onbekende in museumland: hij maakte onder meer tentoonstellingen in het Maritiem Museum Rotterdam, Museum Bronbeek, het Museum voor Communicatie en het Belasting- en Douanemuseum in Rotterdam. Maar hij doet meer dan alleen tentoonstellingen bedenken; hij heeft ook ervaring met allerlei projecten waarbij kunst en erfgoed in de openbare ruimte worden getoond, al dan niet in combinatie met verschenen boeken, zoals ‘Brandgrens Rotterdam’. Terwijl Jos zich buigt over de ruimtelijke en esthetische invulling, wordt conservator Alex Poldervaart bij haar werk om de inhoud van de tentoonstelling op een rij te krijgen, geholpen door allerlei kenners van cultuur en geschiedenis van Vlaardingen die, georganiseerd in werkgroepen, druk vergaderen. Soms is men het snel eens, soms lopen de meningen ver uiteen. We hopen van harte dat ook de tentoonstellingen zelf straks zoveel reacties en ideeën zullen opleveren!

Ondertussen zijn er ook nog mensen bezig om de collectie te ontsluiten door foto’s te scannen, tijdschriften door te nemen, gegevens te onderzoeken en beeldmateriaal te verzamelen. Dan zijn er nog de depots: voorwerpen die moeten worden gerestaureerd worden naar restauratieateliers gebracht, zodat onze topstukken er straks ook daadwerkelijk top uitzien. De logistiek: kantoor, collectie, nieuwe inrichting….alles moet op hetzelfde moment in elkaar schuiven en klaar zijn voor de verplaatsing naar de Westhavenkade. Voor al deze activiteiten is veel geld nodig, en het mag dan ook niemand verbazen dat er ook een groep mensen met veel ervaring en een groot netwerk bij het museum betrokken is om fondsen, sponsors en subsidies te werven. Want alhoewel er al veel tot stand is gebracht, is er nog altijd meer geld nodig om alle mooie plannen te verwezenlijken. Het werk dat aan de Westhavenkade door de bouwers van ons nieuwe huis en iedereen die daarbij betrokken is, wordt verricht, moet samenkomen met het vele voorbereidende werk dat aan de Hoogstraat wordt gedaan. Zodra de muren van het museum staan, kan immers het inrichten beginnen! Foto Mark van Hattem.

Samenwerking met Streekmuseum Jan Anderson

Hans Bakker

Museum Vlaardingen en Streekmuseum Jan Anderson, tekenden op 15 januari van dit jaar een samenwerkingsovereenkomst. In gezamenlijk overleg zal worden vastgesteld welke delen van de collectie van het Streekmuseum relevant zijn voor Vlaardingen. Dit deel blijft in eigendom van het Streekmuseum, maar wordt in nauwe samenwerking met Museum Vlaardingen geregistreerd. Een omvangrijke klus, omdat Jan Anderson een ‘schatkamer vol erfgoed’ tot zijn beschikking heeft, bestaande uit liefst 150 verschillende collecties, waarvan elk honderden, zo niet duizenden objecten bevat. Om die reden zal het hele project nog wel enige jaren in beslag nemen. Als het nieuwe Museum Vlaardingen gereed is, zal een belangrijk gedeelte van de collectie van het Streekmuseum tentoongesteld worden. Jan Anderson zal als vaste conservator zijn collectie zo goed mogelijk inzetten bij de inrichting van Museum Vlaardingen. Dit zal een uitgangspunt zijn voor een jaarlijkse tentoonstelling. Hiervoor worden in het museum de zogenaamde wisselexpositieruimtes gecreëerd. Jan Anderson en ondergetekende zijn drie jaar geleden begonnen om per collectie alles te fotograferen, te beschrijven en te digitaliseren. Honderden objecten zijn zo door de vingers gegaan: houten

Ondertekening samenwerkingsovereenkomst. schooltassen, fotografica, schilderijen, prenten, tekeningen, zilverwerk, meubilair enz. Naast dit alles omvat het Streekmuseum een bibliotheek met ruim 23.000 titels. Bij de opening van Museum Vlaardingen in 2015 zal de collectie fotografica te zien zijn, in 2016 de collectie tabacologie en in 2017 de zilvercollectie.

Depot Willem Beukelszoonstraat.

Mahoniehouten ateliercamera 1890.

Jan Anderson beschikt over een depot in de Willem Beukelszoonstraat, een pand van de voormalige haringhandel Nieuwstraten. De haringhandel hield op te bestaan in 2009, waarmee een einde kwam aan een bedrijf dat in 1910 was begonnen. Op 1 mei 2009 kocht Jan Anderson het kapitale pand als depotruimte voor zijn

5

Koperen tabaksdoos ca. 1710. Streekmuseum. Het pand kreeg een volledige onderhoudsbeurt, waardoor Vlaardingen weer een perfect gerenoveerd monument heeft, rijksmonument sinds 2002. In het depot is op twee zolders een deel van de collectie van het Museum Vlaardingen veilig opgeslagen. Deze zal na het gereedkomen van de renovatie weer getoond kunnen worden. Zo zullen in de toekomst het Streekmuseum Jan Anderson en Museum Vlaardingen samen een bijdrage leveren aan het behoud van ons erfgoed. Foto’s Hans Bakker.

Museum op weg naar Vlaardingse geschiedenis Frans Assenberg

Driestromenland Langzaamaan komt er tekening in de nieuwbouw van het museum. Nog even en de voorwerpen van de (haring)visserij krijgen gezelschap van archeologische en andere zaken die te maken hebben met de historie van Vlaardingen en Vlaardinger-Ambacht.

6

De visserij was eeuwenlang van groot belang voor de stad, maar aan het einde van de 18e eeuw verrijzen er enkele windmolens in het zuiden, die bijvoorbeeld rijst gingen pellen of snuif(tabak) malen. Het ging toen slecht met de visserij, maar veel werkgelegenheid boden die molens nu ook weer niet. De industriële revolutie liet nog op zich wachten in de haringstad. In de 19e eeuw nam de visserij weer toe en groeide Vlaardingen, met name na de Tweede Wereldoorlog, uit tot een industriële stad met havens en fabrieken. De agrarische component nam af, want veel weilanden werden omgevormd tot woonwijken. In de jaren zestig van de vorige eeuw was het definitief gedaan met de visserij: Vlaardingen was een industriestad geworden. In het vernieuwde museum zal dit verhaal, samen met de archeologische vondsten worden verteld dan wel uitgebeeld of anderszins op een moderne manier worden gepresenteerd. Opvallend is dat in Vlaardingen zoveel archeologische vondsten zijn gedaan de afgelopen tijd. Daar moet de stad veel meer mee doen! We beginnen ons verhaal over de stad Vlaardingen bij de Oude Haven. Immers, daar liggen de wortels van de stad. De economie van Vlaardingen was in het verleden voor het grootste deel afhankelijk van de visserij op haring en andere vissoorten. Reders bezaten buizen en hoekers, later opgevolgd door loggers. Matrozen en schippers verdienden er hun boterham. Kuipers maakten tonnen, zeilmakers zeilen, touw kwam van de touwslagers en op de werven werden schepen gebouwd. De stad was doordrenkt van de vislucht. ‘Naar zee gaan’ (om te vissen) was voor veel jongens een droom. Buiten de stad lag Vlaardinger-Ambacht. Een agrarisch gebied met polders, waarin

De Oude Haven vanaf de Westhavenkade. Rechts o.a. de stoomdrifter VL 147 Flevo IV. Foto collectie M. Los. boerderijen stonden. Intensieve veeteelt werd daar bedreven. Van de melk van de koeien werd door de boerin kaas gemaakt, de melk ging naar de handelaren. De boeren met hun gezinnen stonden ver van de visserij. Wellicht hadden zij geen weet van de gevaren van de vissers op zee en de zwaarte van het werken aan boord. Eeuwenlang voltrok het leven van de boer met zijn gezin zich in eenzelfde tempo op zijn erf, zijn universum.. In de polders stonden watermolens die ervoor zorgden dat de landerijen niet onderliepen. Ook de watermolenaars leidden een geïsoleerd bestaan. Zij mochten volgens de hoge heren van het Hoogheemraadschap Delfland in Delft het molenerf slechts bij hoge uitzondering verlaten. Zij werkten hard voor een karig inkomen. Ten aanzien van het geestelijke leven geldt dat zowel de vissersgemeenschap als de agrarische niet alleen erg Oranjegezind was, maar bovenal zeer gelovig. De protestanten waren daarbij ver in de meerderheid. Rooms-katholieken konden hun geloof belijden, maar dan wel in een schuilkerk, ergens in ‘Ambacht’. Het zal dan ook een schok zijn geweest dat dit rustige bestaan aan het einde van de 18e eeuw werd opgeschrikt door een relletje in de stad. De kwestie was dat de aanhangers van de Prins van Oranje tegenstanders kregen in de naar modernisering hunkerende patriotten. Op de Hoogstraat vlogen zij elkaar in 1786 in de haren, een ruzie die evenwel met een sisser afliep. Pas in de loop van de 19e eeuw

vonden er veranderingen plaats op het terrein van wetgeving, techniek en bewustwording van de bevolking op diverse terreinen, zoals de politiek.

Een mooie bijl

Naast de visserij en de stadshistorie zal de derde pijler waarop het beleid van het vernieuwde museum straks rust de archeologie zijn. Vanuit het onderwerp haringvisserij naar archeologie is gemakkelijk een bruggetje te slaan, want jaren geleden ontdekte men in de Vlaardingse bodem een heuse haring. Wel een kleine, maar toch. Het is bekend dat de plaatselijke bodem een belangrijke leverancier is van archeologische zaken. Een enorme kano is daarvan het bewijs. Deze kano werd gevonden in de bodem van het terrein De Vergulde Hand in de Zuidbuurt. Een 13 centimeter dikke wetenschappelijke rapportage over deze opgravingen geeft het belang aan van hetgeen daar uit de aarde werd opgediept, voor Vlaardingen in het bijzonder en de voor archeologie in het algemeen. Door deze vondsten wordt het verhaal over de stad steeds langer en indrukwekkender. Dit in het museum tonen en daarmee Vlaardingen op de kaart zetten is een mooie taak. Pronkstukken daarbij zijn uiteraard de in de jaren ‘50 van de vorige eeuw ontdekte voorwerpen uit de late steentijd, de periode tussen 4000 en 1500 voor Christus. In 1958 werden bij archeologisch onderzoek in Vlaardingen de resten van enige boerennederzettingen gevonden. Uit die vondsten kon worden afgeleid dat

er runderen, schapen en geiten werden gehouden en tarwe en gerst verbouwd. Ook een prachtige vuurstenen bijl en aardewerk kwamen naarboven, alsmede voedselresten en gebruiksvoorwerpen van hout en bot. Er bleek sprake van een onbekende wijze van bewonen te zijn, die door archeologen ‘Vlaardingencultuur’ werd genoemd.

De wederopbouw

De gevolgen van de Tweede Wereldoorlog waren ook voor Vlaardingen ingrijpend. Alhoewel op bijvoorbeeld bestuurlijk en religieus terrein oude verbanden weer opleefden, was de stad ook al voor deze desastreuze episode de weg ingeslagen van industrialisatie. Na de Tweede Wereldoorlog was Vlaardingen aan een grondige opknapbeurt toe. Vooral het gedeelte tussen de Hoogstraat en de Gedempte Biersloot was sterk verouderd. Door de verwoestingen van de oorlog was er veel woningnood. De uitbreiding van de economische activiteiten rondom Rotterdam, alsmede de uitvoering van de vele reeds voor en in de oorlog ontwikkelde plannen, maakten dat er een nieuw soort stad nodig was. Dat een groot deel van het oude centrum van Vlaardingen zou verdwijnen, werd toen wel duidelijk. Onder leiding van de ener-

Opgravingen Burgemeester Pruissingel. gieke burgemeester Jan Heusdens verrezen nieuwe woonwijken om de oude stad, er kwam een theater, een zwembad en de Vlaardingers stonden versteld van zoveel daadkracht. Al helemaal toen het oude centrum werd omgetoverd tot een soort kopie van de moderne Lijnbaan in Rotterdam. Inmiddels zijn veel gebouwen uit deze ‘wederopbouw’ alweer in handen van de sloper, die er wel raad mee weet…

Foto Frans Assenberg. Het zijn al deze verhalen die in het Museum Vlaardingen een plekje zullen moeten krijgen, want de inhoud ervan bepaalde de loop van de geschiedenis van Vlaardingen en omgeving. Het duurt nog even, maar het nieuwe museum zal zeker iets bijzonders worden. Ga eens kijken bij de ver- en nieuwbouw op zowel de Westhavenkade als om de hoek in het Waaigat. Je weet niet wat je ziet!

Steun Museum Vlaardingen:

Koop een poster! Jan P. van de Voort Sinds maart 2013 vindt Museum Vlaardingen tijdelijk onderdak op Hoogstraat 115. In dat jaar kreeg het museum een tweetal foto’s per post opgestuurd, waarvan één van de Hoogstraat. In die tijd liep Wout den Breems, voorzitter van de Historische Vereniging, hier rond met een fototoestel, steeg in, steeg uit. Hij bezocht af en toe ook de tijdelijke huisvesting van het museum om een praatje maken. Toen conservator Alex Poldervaart hem de pas verworven foto van de Hoogstraat liet zien, sprong hij een gat in de lucht. Zo’n mooie oude foto van de Hoogstraat (omstreeks 1900) had hij nog niet gezien. Die moest in zijn nog te verschijnen ‘Hoogstraat-stegenroute’-boekje opgenomen worden (bladzijde 26). Zijn enthousiasme

De Hoogstraat omstreeks 1900 ter hoogte van de Kraansteeg richting Kortedijk. was zo groot, dat hij er bij Drukkerij Stout een hoogwaardige reproductie van liet maken en de opbrengst ervan aan het museum schonk. Het leverde tot nu toe € 186 op, waarvan € 150 via de HVV is opgebracht. Het museum besteedt de opbrengst aan de restauratie van de portretten van Abraham van der Linden en zijn vrouw Agneta, de bouwers en eerste bewoners

van ons museumgebouw aan de Westhavenkade. Wanneer alle Vlaardingers die door de Hoogstraat wandelen of fietsen, deze poster op nr. 115 zouden kopen (voor slechts € 2,50), zou de restauratie gemakkelijk gefinancierd kunnen worden. Waarschijnlijk keft het hondje op Agneta’s schoot u dan dankbaar toe bij uw bezoek aan het museum straks, vanaf zomer 2015.

7

Museumnieuws 7 EDITIE

NIEUWS OVER HET MUSEUM VLAARDINGEN

Een duurzaam klimaat voor Museum Vlaardingen Voor een optimaal klimaat in het Museum Vlaardingen wordt gebruik gemaakt van een verwarming-, koeling- en luchtbehandelingsinstallatie. De benodigde warmte en koude voor de klimaatinstallatie wordt duurzaam opgewekt door gebruik te maken van een energieopslagsysteem in de bodem. Met het energieopslagsysteem kan energie in het grondwater worden opgeslagen die het volgende seizoen weer nuttig wordt ingezet. Voor het koelen en verwarmen van het museum wordt gebruik gemaakt van een warmtepomp. De warmte-

8

Het boren van de koud-warmte put, 169 meter diep

juli 2014

H.W. Mesdag, Rustige Zee, c. 1887 (detail), tijdens de restauratie door Art Conservation (Vlaardingen) in 2010-2011. Duidelijk is te zien hoezeer het schilderij te lijden heeft gehad aan de nog niet behandelde, vuile helft. Een goed klimaat in het museum is het halve werk om dit in de toekomst te voorkomen!

pomp zorgt op een energiezuinige manier voor het (bij)verwarmen en koelen van het museum door gebruik te maken van de bodem(water)temperatuur. Bij het opwekken van warmte wordt de restenergie aan koude opgeslagen in de bodem. Voor het realiseren van het energieopslagsysteem is een put geboord van 169 meter diepte. Het toegepaste energieopslagsysteem is een systeem voor warmte- en koudeopslag in één bron. In het boorgat worden twee filterdelen geplaatst voor de warme en koude bel, deze bevinden zich boven elkaar. Doordat een ondergrondse warmtewisselaar wordt gebruikt, blijft het grondwater in haar natuurlijke omgeving. Ondergronds wordt de warmtewisselaar via een leidingsysteem verbonden met de klimaatinstallatie in de techniekruimte van het museum. Eén van de hoofdtaken van het museum is het goed bewaren van de collectie. Een belangrijk onder-

1.200.000 1.100.000 1.000.000 900.000 800.000 700.000

500.000

< E 597.000 eind juni 2014

400.000 300.000 200.000 100.000 deel hiervan vormt de zorg voor het klimaat, dat wil zeggen de temperatuur en de vochtigheidsgraad. Een goed klimaat houdt de voorwerpen in een betere conditie, waardoor conservering en restauratie kunnen worden voorkomen of minder snel nodig worden. Om in de winter een constante temperatuur in het museum te kunnen garanderen is er gekozen voor een combinatie met

Museum Vlaardingen en het Streekmuseum Jan Anderson werken nauw samen en de collectie van Jan Anderson gaat een belangrijke rol spelen in de vaste tentoonstelling van het nieuwe museum. De collecties van het Streekmuseum en het voormalig Visserijmuseum vullen elkaar erg goed aan. De musea zijn nu aan het inventariseren welke objecten van het

twee HR-gaswandketels. De warmte wordt afgegeven aan de ruimten door vloerverwarming en/of radiatoren in de ruimten. De ventilatie in de ruimten wordt op basis van een CO2-meting en temperatuurmeting geregeld. Op deze manier kan de ventilatie op basis van het aantal bezoekers in luchthoeveelheid worden geregeld.

Streekmuseum getoond kunnen worden in de nieuwe, gezamenlijke tentoonstelling van Museum Vlaardingen aan de Westhavenkade. Bovendien staan voor de komende jaren drie wisseltentoonstellingen gepland. Op die manier zullen ook de Vlaardingse topstukken van Streekmuseum Jan Anderson straks in de spotlights te zien zijn!

Kauwgomballenautomaat, collectie Streekmuseum Jan Anderson

bedrijven worden wij ook ondersteund middels materiaal en kennis. Wij zijn er echter nog niet en onze Sponsorcommissie is nog volop bezig met bedrijven en particulieren om verdere financiële steun te genereren. Als alles volgens plan verloopt zal het schip eind november, begin december weer te water worden gelaten om voor het eind van dit jaar haar oude ligplaats bij het museum in te nemen.

Henk van Beek, voorzitter Stichting Zeillogger Balder

0

Word lid van de Vrienden van het Museum Vlaardingen Behalve persoonlijke sponsoring is het tevens mogelijk om als lid van de Vrienden van het Museum Vlaardingen het Museum Vlaardingen te ondersteunen. Bovendien worden er de nodige activiteiten georganiseerd en worden er een jaarboek en een periodiek (‘De Spil’) uitgegeven. De minimum contributie is € 17,50 per jaar. U kunt zich aanmelden per e-mail ([email protected]) of telefonisch (010 - 434 87 22). Nieuwe aanmeldingen krijgen dit jaar een korting van € 10,- op de aanschaf van het jubileumboek ‘Uitgezeild’!

ANBI Het museum is een culturele ANBI-instelling. ANBI staat voor Algemeen Nut Beogende Instelling. De belastingdienst maakt onder voorwaarden giften en schenkingen aftrekbaar die gedaan worden aan instellingen die als ANBI worden erkend. Meer informatie hierover is te vinden op www.anbi.nl en www.belastingdienst.nl/anbi Bovendien is er een flyer beschikbaar waarin de mogelijkheden in beknopte vorm zijn beschreven. Deze flyer staat ook op de website www.museumvlaardingen.nl

Restauratie Zeillogger VL 92 Balder kon een aanvang worden gemaakt met de omvangrijke restauratie van de Balder VL92 bij Scheepswerf Bocxe in Delft. De werkzaamheden omvatten in grote lijnen het herstellen van romp, houten dek en masten. Op zolder in Vlaardingen, de werkplaats van de vrijwilligers, wordt hard gewerkt om alle losse componenten w.o. rondhout, blokken en kappen weer in goede staat te krijgen, zodat deze, als de werf klaar is met haar werkzaamheden, weer terug kunnen worden geplaatst. Naast de financiële ondersteuning van een aantal

Hoeveel heeft het museum nodig voor een prachtige inrichting?

600.000

Samenwerking met Streekmuseum Jan Anderson

Deze ruim 100 jaar oude zeillogger diende hoognodig gerestaureerd te worden om haar voor het nageslacht te behouden. Het punt was echter de financiën. Op initiatief van een Vlaardings restaurant werd een eerste aanzet gegeven middels een fundraising diner. Vervolgens werd vanuit het Rabocoöperatiefonds een bijdrage ontvangen. De doorbraak kwam, toen het Fonds Schiedam Vlaardingen e.o. besloot om als hoofdsponsor op te treden. Nadat er ook nog fondsen werden ontvangen vanuit het De Grootfonds en het Ary van Westfonds

5000 jaar cultuur en visserij

Sponsorbijdragen voor de Balder ANBI nr. 75810 Bankrekeningnummer NL84 ABNA 0551 9072 23 Contact Sponsorcommissie Stichting Zeillogger Balder: Karel Schot E-mail: [email protected] en/of Gera van der Weijden E-mail: [email protected]

Bouwplannen Op www.museumvlaardingen.nl vindt u links naar YouTube, met informatie over de bouw. De renovatie en nieuwbouw worden volledig gefinancierd door:

Museumnieuws NIEUWS OVER HET MUSEUM VLAARDINGEN

5000 jaar cultuur en visserij

Museum Vlaardingen krijgt vorm Terwijl de bouw van het museum vordert en de fundamenten zijn gelegd, krijgen ook de plannen voor de museum tentoonstelling en inrichting steeds meer vorm. Het museum zal in de tentoonstelling vooral Vlaardingers van vroeger en nu aan het woord laten. Door hun levensverhalen vertellen deze reders, vissers, dienstmeiden, ridders, burgemeesters en anderen de geschiedenis van Vlaardingen, de Maasmond en de daarmee verbonden zeevaart. Waar de haringvisserij van nationaal belang was – Vlaardingen had een aandeel van meer dan de helft van alle haringvangst in Nederland – en de Slag bij Vlaardingen in 1018 de grondslag legde voor het onafhankelijke graafschap Holland, zijn andere verhalen verbonden met de lokale geschiedenis, zoals de stadsuitleg na de Tweede Wereldoorlog. Het oude huis ‘De Lindeboom’, waar de bezoeker straks Museum Vlaardingen binnenkomt, zal de sfeer uitademen van 18e-eeuwse rijkdom. Deze eeuw was de echte Gouden Eeuw van Vlaardingen; nooit was de relatieve positie van de stad zo groot als toen. Abraham van der Linden en zijn vrouw Agneta vertellen de bezoeker over hun activiteiten als reder, koopman en notabele van de stad; de dienstmeid verwoordt haar zorgen van eenvoudiger aard. De kamers in ‘De Lindeboom’ zijn ingericht als tentoonstelling, maar geven ook een beeld van het huis in zijn glorietijd. Wie wil, kan straks in dit deel van het museum ook ruimten huren om te gebruiken voor vergaderingen, recepties en dergelijke. Bovenin huis ‘De Lindeboom’ komt het kenniscentrum van Museum Vlaardingen, waar de bezoeker digitaal kan grasduinen in de databases van het museum, met gegevens over de collectie, over de beschikbare literatuur, of filmpjes uit het museum nog eens rustig terug kan zien. Natuurlijk is er ook een leestafel met tijdschriften en catalogi, en de mogelijkheid eens na te praten over het bezoek aan het museum.

Na te praten, want de bovenverdieping van ‘De Lindeboom’ bereikt de bezoeker na een bezoek aan de grote expositie van Museum Vlaardingen. Daarin komen aan bod de Slag bij Vlaardingen en het ontstaan van Holland in de Middeleeuwen, de geschiedenis van (haring)visserij en koopvaart (onder de titel ‘Brood uit het water’), de wederopbouw en stadsuitbreiding (onder de titel ‘Vlaardingen Vooruit!’) en 5000 jaar leven en werken in de Delta. Uiteindelijk wordt de bezoeker geconfronteerd met waar het allemaal mee begonnen is, in de Nieuwe Steentijd: de originele boomstamkano, een uniek Vlaardings bezit. Natuurlijk biedt het museum ook wisseltentoonstellingen, zodat er altijd iets nieuws te zien is. Hiervoor worden de verdiepingen gebruikt van het oude pakhuis aan de Vetteoordse Kade, dat wordt ‘ingepakt’ in het nieuwbouwdeel van het museum. Hier is ook altijd een opstelling te zien van een deelcollectie uit de verzameling van het museum, te beginnen met een selectie van de leukste, gekste of mooiste scheepsmodellen. Agneta van Reeuwijk, 1750

9

Jan Goedkn van de VL egt, schipper 190

Ary Hoogendijk Jzn.

Abraham van der Linden, 1750

rspatroon Leen Dijkshoorn (links) met schilde

Levi van Gelderen, 1929

Jan Heusdens (rechts) bij zijn installatie als burgemeester, 1947

Een vissersvrouw

Wij liggen op koers Bert Otto Als u dit leest, zijn de vakanties weer voorbij en is eenieder weer doende met zijn dagelijkse bezigheden, zo ook de Vrienden. Nog enkele maanden en wij kijken alweer in de agenda van 2015 en dat moet voor ons wel een bijzonder jaar gaan worden. Maar daarover in de volgende Spil meer.

10

In het voorjaar zijn er grote positieve vorderingen gemaakt in de vereniging, goede dingen zijn gebleven en andere hebben wij achter ons gelaten. In de ALV kondigde Arjan Oostveen aan zijn functie als bestuurslid neer te leggen, privéleven en zakelijke activiteiten vragen zijn volledige aandacht Wij wensen Arjan veel succes. Een heuglijk feit is dat tot het bestuur zijn toegetreden John Boere en Niek van der Mark, die door de ALV met algemene stemmen werden gekozen. John is nu bestuurslid algemene zaken en Niek secretaris. Wij zijn zeer blij met de komst van beide heren en wensen hun veel succes. De eerste vergaderingen hebben al

plaatsgehad in de nieuwe samenstelling en zij zijn direct betrokken bij een aantal activiteiten. De redactie van de Spil kreeg een welkome aanvulling in de persoon van Hans Bakker. Ondergetekende heeft de functie van voorzitter aanvaard. Ons doel is om nu nog twee bestuursleden toe te voegen aan het bestuur. Heeft u belangstelling, neem dan contact met ons op. In de ALV van mei is het nieuwe huishoudelijk reglement door de leden goedgekeurd. Wilt u een exemplaar in uw bezit krijgen, dan kunt u dat bij de secretaris, Niek van den Mark, opvragen. Op 14 mei waren wij present bij Maassluis 400 jaar. Daar werd aangetoond dat je met een goed team van vrijwilligers ver kunt komen. Proficiat! Daarover elders in deze Spil meer. De jaarlijkse vissersreünie werd goed bezocht en het weerzien was weer prettig. De diverse commissies krijgen nu een gezicht en komen inhoudelijk op de rit. Meermalen heeft er in de Spil een oproep gestaan voor het aanleveren van kopij. Enkelen hebben wat stukken aangeleverd, maar wij zien nog uit naar uw verhaal. Op de reünie hoorden wij weer

mooie verhalen over de visserij. Heeft u iets te vertellen en kunt u het niet zelf opschrijven, dan zijn wij graag bereid u daarbij te helpen. De presentatie van de voorjaarsnota van de gemeente Vlaardingen zal u zeker niet ontgaan zijn. Over de beoogde bezuinigen op een aantal culturele instellingen (niet op het museum), is op dit moment nog geen besluit genomen. Alternatieven worden nu onderzocht. Het zou jammer zijn als er een aantal faciliteiten in onze stad zou gaan vervallen, want samen zijn we sterk en samenwerking is een voorwaarde voor het kunnen functioneren van citymarketing.

Wie zijn zij? Op de laatstgehouden ledenvergadering werden met algemene stemmen twee nieuwe bestuursleden gekozen. Graag geven wij beiden in deze Spil gelegenheid zich nader aan onze leden voor te stellen. Dat geldt ook voor Hans Bakker die toegetreden is tot de redactie van de Spil.

Niek van der Mark Sinds 1976 woon ik in Vlaardingen. Ben geboren in 1949 in Schiedam-Kethel en getrouwd met Sabine Don. Wij hebben een zoon, een dochter en één kleinzoon. In juni van dit jaar ben ik na 43 jaar in het onderwijs te hebben gewerkt, gestopt. Vanaf 1976 was ik schoolleider van de Van Kampenschool, aan de Paterstraat, achter het stadhuis. Ik heb altijd met veel plezier gewerkt. Enerzijds door het brede spectrum van het werk. De veelzijdige interesses die noodzakelijk zijn om kinderen te introduceren in de werelden van geschiedenis, aardrijkskunde en biologie en de kennis die je moet beheersen om de leerprocessen lezen, rekenen en spellen te kunnen begeleiden. Anderzijds door richting te geven aan de ontwikkeling van de school. Door mijn werk ben ik in de loop der

jaren steeds sterker verbonden geraakt met de lokale geschiedenis en cultuur. Vast onderdeel van het jaarprogramma waren de uitreiking van de Geuzenpenning, de projecten met het Streekmuseum Jan Anderson, het Gemeentearchief, het Visserijmuseum, De Grote Kerk, de Moskee en culturele instellingen. Ik houd van zeilen en ben 15 jaar voorzitter geweest van Watersportvereniging Vlaardingen aan de Oosthavenkade. Verder imker ik met enkele bijenvolken in het Hof. Museum Vlaardingen staat voor een cruciale ontwikkeling in zijn bestaan. Door het aanvaarden van mijn bestuursfunctie bij de Vrienden van het museum wil ik graag een bijdrage leveren aan de ondersteuning van de ontwikkeling van dit prachtige Vlaardingse cultuurgoed.

John Boere Zo’n 67 jaar terug ben ik geboren in de Zeeheldenbuurt in Vlaardingen, als derde kind in een gezin met vier kinderen. Ik ben getrouwd met Wil Lansbergen, een ‘Ketellapper’, vader van twee mooie dochters, een lieve zoon en negen ‘snoepies’ van kleinkinderen. Ik ben het achterkleinkind van een touwslager uit Oudewater en een schipper op de haringvangst. Na de lagere school, de ULO, en een korte werkervaring, ben ik gaan werken in de winkel van mijn ouders, een kleine buurtwinkel in huishoudelijke artikelen. Toen de mogelijkheid zich voordeed, ben ik met de winkel verhuisd naar de Van Hogendorplaan. Het assortiment had zich, in de loop van de jaren, gewijzigd van klein huishoudelijk naar doe-het-zelfproducten, compleet met een houtzagerij, en al spoedig draaide ik mee als secretaris van de Winkeliersvereniging en later in de ondernemersvereniging de OVO. Daarnaast zat ik in de raad van commissarissen en was ik regiovoorzitter van een doe-het-zelfcombinatie. De winkelruimte werd al gauw te klein, enkele jaren had ik zelfs nog een tweede zaak. Groter worden was noodzaak. Verhuizen om grootschalig te gaan on-

dernemen, een bouwmarkt, lag voor de hand, maar was niet de keuze die ik gemaakt heb. Al enige jaren was ik, met heel veel plezier en enthousiasme, betrokken bij projecten van de Detailhandelsschool Beneden Maas en regelmatig mocht ik leerlingen begeleiden in de winkel bij hun stageopdrachten. Deze contacten met het onderwijs deden mij besluiten om te solliciteren als docent economische vakken op een LEAO in Schiedam. Bij deze overstap in 1988 was ik nog ondernemer met twee winkels, studeerde voor mijn didactische aantekening en gaf les op school, zo’n 20 uur per week. Eind 1990 heb ik deze ‘drukke’ periode afgesloten en ben volledig naar het onderwijs overgestapt. Op het Albeda College in Vlaardingen heb ik mijn onderwijsperiode afgesloten. Nu word ik af en toe nog gevraagd op de St. Jozefmavo, het Albeda en het Groen, voor hand- en spandiensten. Ook op de scholen van mijn kleinkinderen voel ik mij thuis bij de sportdagen. Na deze overstap naar het onderwijs bleek er meer tijd te zijn voor hobby’s en ben ik gaan zingen in een aantal koren. Ik heb aan de basis mogen staan van enkele

Tekening Wim Eshuis. Vlaardingse shantykoren. Enkele jaren terug ben ik, met veel plezier, begonnen met het (leren) spelen op de trekharmonica, in de volksmond de ‘trekzak’, de voorloper van de accordeon. Graag combineer ik het bezoeken van de dorpen en steden waar mijn familiewortels liggen met het bezoeken van het museum, en/of archief ter plaatse en een eventueel maritiem muziekfestival. Ik ben blij gevraagd te zijn om te helpen het ‘Vriendenschip’ in de vaart te houden.

Hans Bakker Een geboren Rotterdammer, maar al sinds 1968 woonachtig in Vlaardingen. Na het doorlopen van de middelbare school heb ik fotografie gestudeerd en ben werkzaam geweest als industrieel en reclamefotograaf bij één van Nederlands grootste fotostudio’s. Na vele jaren als fotograaf te hebben gewerkt, ben ik gevraagd om de beeldende kunst van de provincie Zuid-Holland te gaan beheren vanuit het provinciehuis in Den Haag. Mijn interesse ging altijd al uit naar de kunst, dus ging ik graag op het verzoek in. Vanuit deze functie heb ik een groot aantal exposities georganiseerd. Daarna ben ik overgestapt naar het Provinciaal Historisch Centrum van het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Een kenniscentrum met de taak ons cultureel erfgoed te bewaren, te benutten en te laten beleven. Vanuit dit centrum heb ik ten-

toonstellingen ontwikkeld over o.a. Historische Waterwegen, Zuid-Hollanders en het water, Molens in Zuid-Holland, Kastelen en Buitenplaatsen, Romeinen en de Limes in Zuid-Holland. Tevens heb ik de bijbehorende boeken, folders en magazines ontwikkeld en de hiervoor nodige informatie verzameld en research gedaan. Na het beëindigen van mijn werkzaamheden ben ik door Jan Anderson gevraagd zijn collecties te fotograferen, te digitaliseren en te documenteren. Als kunstenaar, beoefenaar van de abstracte schilderkunst, heb ik een boeiende en succesrijke liefhebberij. Aan het streven van de redactie om van de Spil een interessant en prettig leesbaar magazine te maken, passend bij het ‘nieuwe’ museum, hoop ik een bijdrage te kunnen leveren.

11

‘TING’ VAN DE BALDER

Henk van Beek

Recentelijk werd ik geconfronteerd met de vraag of de Balder alweer was vertrokken uit Delft. Ik kon mij daarbij wel iets voorstellen. Echter niets is minder waar.

12

Bij het schrijven van dit artikel, begin augustus, leerde een klein rekensommetje dat ons schip alweer acht maanden weg is uit de Vlaardingse haven. Omdat alle werkzaamheden in de grote loods aan de Schie worden uitgevoerd, is het hele proces voor velen een onzichtbare exercitie. De Balder is nog tot eind van dit jaar in Delft en ik kan u zeggen dat de werkzaamheden, zij het niet zichtbaar vanaf de waterkant, voorspoedig verlopen. Door de werf zijn inmiddels alle dubbelplaten van de huid verwijderd en vervangen. Het ging hier over ca. 70 m2 . Ook zijn de slechte plekken in de huid welke door ultrasone meting zichtbaar zijn geworden, aangepakt. De dekspanten zijn, waar dit noodzakelijk was, vervangen en zodanig uitgelijnd dat nadat het stalen dek erop is gelegd, de timmerlieden er zonder noemenswaardige problemen een houten dek overheen kunnen leggen. Zoals het er nu naar uitziet zal in de tweede week van augustus het schip voor de tweede keer worden gestraald, waarna het conserveren kan beginnen. Begin september is het de beurt aan de

gebroeders Hop om het houten dek aan te brengen. Bij dit karwei is een van de belangrijkste aandachtpunten dat alles, volgens op tekening vastgelegde maten, op de juiste plek wordt teruggebracht. In de loods waarin de Balder ligt, zijn ook de voor- en achtermast onderhanden genomen. Van de voormast is het onderste deel over een lengte van ca. 7 meter vernieuwd. De achtermast had ook een slecht stuk, maar ook dit is haast onzichtbaar gerepareerd. De motor, die op het laatste moment toch nog uit het schip is verwijderd, wordt door de machinisten (en dat op een zeillogger!) meteen goed onderhanden genomen en zal als nieuw weer worden teruggeplaatst voor een tweede of mogelijk zelfs derde leven. Naast al deze door de werf uitgevoerde werkzaamheden, wordt op de zolder hard doorgewerkt. Alle losse componenten worden opgeknapt of in een aantal gevallen volledig vernieuwd. Veel van deze onderdelen moeten in de afbouwfase weer richting de werf om te worden herplaatst. Belangrijk hierbij is de afstemming met de werf, want als de planning erom vraagt, moet er worden geleverd. Bij dit alles is er ook nog een boegschroeftunnel geplaatst en is het roer, nadat de roerpennen zijn nagekeken en waar nodig vervangen, weer teruggeplaatst.

Als het schip volgens plan in november weer te water wordt gelaten, zullen de masten worden teruggeplaatst en de verstaging en het lopend want worden aangebracht. Kortom, alles loopt volgens planning. De sponsorcommissie heeft ook niet stilgezeten en heeft ervoor gezorgd dat er wat extra financiële ruimte is gecreëerd. Hierdoor wordt het voor ons mogelijk een aantal werkzaamheden welke gepland stonden om na terugkomst in Vlaardingen door de vrijwilligers te laten uitvoeren, nu door de werf te laten doen. Wij als bestuur zullen ons, samen met de vrijwilligers, moeten gaan voorbereiden op de wijze waarop wij de zaken volgend jaar gaan aanpakken. Het ruim en het vooronder moeten worden ingetimmerd en ook aan dek missen we nog een stukje aankleding. Fase drie, zoals genoemd in de voorbereiding, staat voor de deur. Het verschil met de periode aan de werf is, dat wij de Balder dan weer voor de wal hebben en er fysiek weer op het schip kan worden gewerkt. Wij en ook de vrijwilligers verheugen ons op deze fase. Wanneer de eerste vaartocht weer zal plaatsvinden, is nog niet geheel duidelijk, maar als het museum wordt heropend, moet er weer een echte zeillogger voor de wal liggen.

Ook de masten zijn onderhanden genomen. Het stalen dek.

Foto’s Dick Bos.

Voortgang Balderrestauratie Dick Bos

Op het stalen dek wordt een irokohouten dek aangebracht. Hoe is het toch met de Balder? Die vraag werd onlangs gesteld in Groot Vlaardingen. Het antwoord kan kort en duidelijk zijn: “GEWELDIG!!” Dankzij de goede en professionele aanpak door Scheepswerf Bocxe, inclusief de gebroeders Hop en niet te vergeten de inbreng van ons team, de sponsors en de vrijwilligers, zal de Balder eind dit jaar weer op en top gerestaureerd afmeren aan de Westhavenkade voor het museum. De planning van werkzaamheden geeft nog steeds aan dat de Balder ongeveer in week 48 te water gezet zal worden en na het plaatsen van de masten en het maken van aansluitingen, het testen, proefdraaien enz. richting Vlaardingen zal komen. Hierbij een opsomming van wat er in al die maanden zoal is gebeurd, nadat de dubbelplaten verwijderd waren, zoals in de vorige Spil is beschreven. Er is, verspreid over de romp, ca. 70 m2 nieuwe staalplaat aangebracht en een groot aantal keerspanten is vernieuwd. Dit geldt ook voor de verbindingen zoals ‘knieën’ onder het dek. De vernieuwde staalplaten boven de waterlijn zijn weer voorzien van klinknagels om de authenticiteit van de Balder zoveel als mogelijk weer terug te laten komen en dat is zeker gelukt. De oude betonlaag onderin het schip moest soms gedeeltelijk verwijderd worden om nieuwe platen en constructies te

kunnen aanbrengen. In het vooronder is een boegschroef geïnstalleerd om, zeker bij het varen tijdens drukke evenementen, beter te kunnen manoeuvreren. Diverse schotten zijn gedeeltelijk vernieuwd en waterdicht uitgevoerd. In het ruim, waar een educatieve ruimte ingericht zal worden en tevens een gedeelte wordt gereserveerd om te laten zien hoe de kantjes vroeger opgeslagen werden, zijn vloerspanten aangebracht. Deze ruimte wordt tevens voorzien van een toiletgelegenheid, inclusief tanks en er wordt een stalen trap geplaatst.

Vloerspanten in het ruim.

Het nieuwe stalen dek is voorzien van de nodige dubbel uitgevoerde spanten en de stalen omranding en voorzieningen voor de luiken en toegangen, ontluchtingen, waterloosgaten etc. Aan dek zijn alle verschansingsteunen vernieuwd en bevestigd met klinknagels. Nu alles gestraald is, komen de nagels die vroeger onder het beton zaten, weer in het zicht. Op het stalen dek wordt een irokohouten dek, inclusief alle luiken, aangebracht. De motorkamer is grotendeels voorzien van nieuw leidingwerk een lenspomp en een generatorset. De masten zijn geheel gerestaureerd en in de lak gezet en het staand en lopendwant zal ook geheel nieuw worden uitgevoerd. Momenteel worden de nieuwe huidplaten en lasnaden gestraald, waarna gestart zal worden met het professioneel aanbrengen van een verflaag, zodat de Balder er de komende tijd weer goed tegen kan en een visitekaartje zal worden voor het museum en voor Vlaardingen. De vrijwilligers op onze locatie Westhavenkade hebben de afgelopen tijd zeker niet stilgezeten en alle losse onderdelen van de Balder gerestaureerd of totaal vernieuwd. Toegangskappen, kluis, alle blokken, kikkers, klampen en bolders zijn onder handen genomen. Kortom, het gaat geweldig met de Balder! Foto’s Dick Bos.

13

Balder onder zeil? Bert Otto

Vlaardingse Florijn voor de VL 92 Balder Twee jaar geleden werd met succes de Vlaardingse Florijn geïntroduceerd. Deze munt wordt door een aantal Vlaardingse

14

ondernemers als betaalmiddel

De Balder - 1916. Nu de werkzaamheden aan de werf grote vorderingen maken en er weer een vaarbaar schip tevoorschijn komt, zien wij uit naar de tewaterlating en haar eerste vaartocht van Delft naar Vlaardingen. Wanneer dit gaat plaatsvinden, daarover wordt u later geïnformeerd. De kop boven dit artikel belooft veel, maar zegt nog niets, er staat immers een vraagteken achter. Dat de Balder eens weer gaat zeilen is zeker, maar de vraag die wij ons daarbij moeten stellen is of er voldoende handen beschikbaar zijn om het zover te laten komen. De Balder vaarklaar krijgen is het probleem niet, dat heeft het vrijwilligersteam de afgelopen jaren al bewezen. Als de Balder terug is, staat ons de volgende uitdaging te wachten: welke kennis is er noodzakelijk om de Balder onder zeil te laten varen en hoe gaan wij deze ervaring opdoen. In het verleden betrokken wij deze kennis van zaken van de bemanning uit de tijd dat het schip onder beheer was van het Scheepvaartmuseum. Als het mogelijk is, maken wij daar

geaccepteerd. Dit jaar is de opzeker weer gebruik van. Wie weet nog wat de volgende termen inhouden: bully, takel, bakstag enz. Nog belangrijker: hoe werkt alles en waarvoor dient het? In het voorjaar sprak ik hierover met onze schipper Frans de Bloois en wij vroegen ons af hoe wij ervaring kunnen opdoen. Wij dachten daarbij aan de Balder Centennial Cruise van de Gallant, die jaarlijks verzeild wordt in mei. Tijdens deze zeilreis over zee verwacht men van de gasten veel zelfwerkzaamheid, waardoor ze veel kennis opdoen over zeilvoering, het aanslaan van de zeilen en het zeilen/ varen op zich zelf. Om aan de huidige regelgeving te voldoen, zal de Balder alleen op zee mogen varen met een gekwalificeerde bemanning. Dit betekent dat er zal moeten worden gestudeerd of dat wij op zoek moeten naar vrijwilligers die de benodigde papieren al hebben. Ik wil voorstellen om hier eens over na te denken. Heeft u belangstelling, dan kunt u zich aanmelden voor de volgende tocht bij ondergetekende. Maar bij dezen ook een uitnodiging aan het Balderteam om eens na te denken over de manier waarop wij (letterlijk) onder zeil kunnen gaan. Dat er daarvoor dingen moeten gaan gebeuren, is zeker.

brengst van de Vlaardingse Florijn bestemd voor de Stichting Zeillogger Balder. Op deze Florijn komt aan de kopzijde een beeltenis van de Balder. De SZB wil de bijdrage besteden aan een nieuwe kluiver voor de Balder. Draagt u de Balder een warm hart toe, dan is het zeker de moeite waard om deze florijnen aan te schaffen. U kunt er uw aankopen mee doen, ze aan vrienden of relaties cadeau geven of bewaren als een uniek verzamelobject. Meer info op

www.vlaardingseflorijn.nl en in de regionale pers.

Maassluis 400 jaar Bert Otto 16 mei was de openingsdag van Maassluis 400 jaar. Die dag was het precies vierhonderd jaar geleden dat Maassluis onafhankelijk werd van Maasland. Onder het motto ‘Ervaar 400 jaar’, afgeleid van ‘Ervaar Maassluis’, de promotieslogan van de stad, waren er vele activiteiten gepland. Eén daarvan was de Maritieme Dag met de vlootschouw. Deze trok, ook vanwege het schitterende weer, veel belangstellenden naar de haven.

Boekenkraam met op de achtergrond de Gallant.

Het ‘koffieteam’ van de vrijwilligers.

Vrijwilligers gevraagd Voor het geschikt maken van de Joon om als ruimte voor vrijwilligers te kunnen dienen, moet nog heel wat sloop-, timmer-, schilder- en ander werk worden verricht. Helpende handen zijn daarbij van harte welkom. Vandaar dit vriendelijk verzoek om als u bereid en in staat bent hand- en spandiensten te verrichten, onder het motto ‘vele handen maken licht werk’ contact op te nemen met Siem van der Marel, telefoon 010 4743914.

Van oudsher zijn Maassluis en Vlaardingen met elkaar verbonden; zeker op visserijgebied waren deze banden nauw. Maassluizers monsterden in het begin van de twintigste eeuw aan op de talloze haringloggers van Vlaardingen. Wij maakten graag gebruik van de uitnodiging om bij het maritieme deel aanwezig te zijn. Een groot team vrijwilligers van de Vrienden was aanwezig om de bezoekers te informeren over de voortgang van de renovatie van de Balder en het Museum Vlaardingen. Daarnaast was onze overbekende boekenkraam aanwezig met ondermeer foto’s over de visserijgeschiedenis. Wij hadden een prachtlocatie: de kade was ingericht als een historische visserijkade. Aangezien de VL 92 Balder voor een grote renovatie op de werf ligt, had de organisatie voor een goed alternatief gezorgd, het zusterschip de tweemastzeillogger Gallant, zodat de bezoekers toch kennis konden nemen van het leven aan boord van een haringlogger omstreeks 1900. De bemanning stelde dat weekend alle faciliteiten beschikbaar aan ons team, zodat wij de bezoekers echte Vlaardingse koffie konden schenken, waarvan men aan dek kon genieten. Wij mochten dan ook ruim 150 bezoekers aan boord welkom heten. Foto’s Bert Otto.

15

Reünie oud-visserijmedewerkers 2014 Hans Bakker Oud-vissers en allen die in de aan de visserij verwante bedrijven hebben gewerkt, zoals de nettenboetsters, manden- en zeilmakers, kuipers en scheepsbouwers, hadden weer hun

Een volle Windwijzer met reünisten.

jaarlijkse bijeenkomst, ditmaal in de Windwijzer aan de Schiedamseweg.

16

Voor de aanvangstijd heeft het Shantykoor Vlaardingen de microfoons, contrabas en accordeon al op het toneel geïnstalleerd. Dan komen de eerste reünisten binnen, schrijven zich in, en ontvangen twee ‘haringbonnen’, te besteden naar eigen goeddunken. Meezingend met het Shantykoor genieten de reünisten weldra van koffie, bier, haring en schelvispekel. Bert Otto begroet alle aanwezigen en vertelt waarom wij zijn uitgeweken naar deze locatie. ‘Het museum is wegens verbouwing niet beschikbaar. Al snel is het een drukte van belang bij de haringkar van haringhandel J. de Lorijn. Langzaamaan komen de verhalen over vroeger los.

Inschrijven bij Jan van Hemert en Gera van der Weijden.

Aan een tafeltje zitten Aad van Papeveld en Jan de Groot. Aad werkte in de machinebouw, o.a. bij Kreber. Hij wil nog wel even kwijt dat hij regelmatig naar van Gend en Loos werd gestuurd om paardenvijgen op te halen. ‘Ja joh, die gebruikten we voor de smering van de zuigers en cilinders, dat werkte perfect. Ik heb ook nog gevaren op de VL 27 Burgemeester Heusdens. Dat was mijn laatste vaart daarna ben ik op 52-jarige leeftijd gestopt. Aad is nog altijd bezig met het verzamelen van alles wat met de visserij te maken heeft. Bert Otto spreekt de genodigden toe.

‘Moet je luisteren’ klinkt het aan de andere kant van de tafel. Jan de Groot wil zijn verhaal ook wel kwijt. ‘Vijftien jaar heb ik gewerkt bij De Jong, oude schepen langer maken en o.a. de stoom- en motorloggers vaarklaar maken voor de visserij. Op de havenschool heb ik ook nog gezeten en later ben ik naar Van der Windt gegaan, als ijzerwerker. En veel later naar Wilton Fijenoord. Hard werken hoor’. Ik bedank de mannen en ga een haring eten. Terwijl ik opsta, meldt Jan nog met trots dat hij twintig jaar rondleider is geweest in het museum.

De haringkar van Haringhandel J. de Lorijn.

Jammer dat er geen visserij meer is, geen buisjesdag, geen vlaggetjesdag, geen ‘bal op de kerk’ en geen feestelijke binnenkomst van de eerste haring. Nadat er nog eens uit volle borst is meegezongen, komt de middag ten einde voor de ongeveer 100 aanwezigen. Wat overblijft na een geslaagde middag zijn de herinneringen en de verhalen van de reünisten. In de uitnodiging werd gevraagd of men nog voorwerpen thuis op zolder heeft liggen die eigenlijk in het museum thuis horen. Dit leverde een boetnaald en een tonnenstempel op. Foto’s Hans Bakker.

Jan de Groot (83) en Aad van Papeveld (84).

Boetnaald.

Verhalen van vroeger...

Tonnenstempel.

17

Vlaardings UitFestival Hans Bakker Zaterdag 13 september vond alweer de negende editie plaats van het Vlaardings UitFestival, de opening en presentatie van het culturele seizoen.

Nico Tiemens als ‘kraamheer’.

Een geslaagd evenement, waar wij als Vrienden van Museum Vlaardingen, Stichting Zeillogger Balder en Museum Vlaardingen ons presenteerden i.s.m. de VVV Vlaardingen. Een kraam vol informatie- en documen-

tatiemateriaal, maar ook met lekkernijen zoals kibbeling en Vlaardingse koffie, werd bemand door een grote groep vrijwilligers, die de talrijke bezoekers informeerden over de voortgang en renovatie van het museum en de Balder.

Gezellige drukte.

18

John Boere zorgt voor een vrolijke noot.

Karel Schot ‘verkoopt‘ kibbeling.

Foto’s Hans Bakker

Vrienden helpen een handje Op de Algemene Leden Vergadering van 1 mei jl. is besloten een financiële bijdrage te leveren voor de inrichting van het museum. De middelen voor de verbouw- en nieuwbouw zijn gedekt maar er moet nog hard worden gewerkt om de benodigde fondsen voor de inrichting bijeen te krijgen. Daarom willen wij bij deze editie van de Spil de gelegenheid niet ombenut laten om de lezers in de gelegenheid te stellen via bijgevoegde acceptgiro een bijdrage over te maken voor de inrichting van ‘ons’ museum. Ook direct per bank op rekening N L 1 1 R A B O 0 3 9 5 6 1 5 9 0 9 t.n.v. Vrienden Museum Vlaardingen, onder vermelding van ‘Steun de inrichting’ kan een bijdrage worden overgemaakt.

De VL 103 Voorbode ontploft Jan P. van de Voort

De VL 103 ontploft.

In de vroege ochtend van 20 april 1944 werd de Noorse stad Bergen opgeschrikt door een gigantische explosie met grote gevolgen. Deze vond plaats op het Vlaardingse vrachtschip (ex-logger VL 103) Voorbode, dat lag aangemeerd voor de middeleeuwse vesting Bergenhus, toen hoofdkwartier van de Duitse bezettingsmacht. Niemand wist dat dit schip geladen was met ca. 150 ton dynamiet en nog steeds weet niemand waardoor die lading toen tot ontploffing kwam. De Vlaardingse kapitein Chris Bot kwam daarbij om. De ontploffing was een drama voor de stad: er waren bijna 200 doden en 5000 gewonden en duizenden huizen werden beschadigd. Deze ramp wordt elk jaar nog in Bergen herdacht. Aan deze gebeurtenis is in het VPROradioprogramma ‘Onvoltooid Verleden

Tijd’ aandacht geschonken op 25 mei jl. Ter gelegenheid van de 70e herdenking is er een documentaire film gemaakt onder de titel ‘Eksplosjonen – 20 april 1944’. Arja van Veldhuizen – kleindochter van Chris Bot – heeft de Noorse dialogen vertaald. De Historische Vereniging Vlaardingen en Museum Vlaardingen hebben een kopie van de aangrijpende documentaire ontvangen. Wout den Breems heeft een bedrijf gevonden dat de Nederlandse ondertiteling kan aanbrengen. De documentaire zal worden vertoond op donderdag 29 januari 2015 in een bijeenkomst van de HVV en de Vrienden. Daarbij wil kleindochter Arja van Veldhuizen ook een lezing geven. Zie agenda op pagina 20.

19

Ankerdeel met herinneringsplaquette. De tekst op de plaquette luidt als volgt: ‘Ankerdeel van het stoomschip Voorbode, dat op 20 april 1944 explodeerde in de Vågenbaai. Het schip was geladen met ca. 150 ton explosieven. Dit ankerdeel werd 400 meter in de lucht geslingerd, en kwam neer op 3 kilometer van de plaats van de ontploffing. De tragedie kostte bijna 200 mensen het leven. Ca. 5000 raakten gewond’.

ATTENTIE! E-mailadres

INFO EN CONTACT

De vorige oproep heeft weer een aantal nieuwe e-mailadressen opgeleverd, maar het totaal is nog onvoldoende om voor de berichtgevingen, zoals uitnodigingen etc. volledig van e-mail gebruik te kunnen maken. Aan diegenen die dit nog niet hebben gedaan, maar wel over een e-mailadres beschikken, daarom nogmaals het verzoek dat adres (met vermelding van minimaal postcode en huisnummer) door te geven aan: [email protected]

Om snel en eenvoudig toegang tot de website te kunnen maken is het verstandig om deze link in de favorieten te zetten: http://www.museumvlaardingen.nl Onder “Vereniging Vrienden” vindt men er gewenste informatie en het laatste verenigingsnieuws.



Website: www.museumvlaardingen.nl



E-mail: [email protected]



Facebook: www.facebook.com/museumvlaardingen

Stichting Zeillogger

De acceptgiro voor de contributie van 2014 is met de vorige Spil als bijlage meegezonden. De penningmeester verzoekt degenen die de contributie voor 2014 nog niet hebben overgemaakt, dit alsnog te doen.

Stichting Zeilloggerbalder



Website: www.zeilloggerbalder.nl



E-mail: [email protected]



Facebook: www.facebook.com/groups/SZBVL92

Twitter: @SZBVL92



Contributie

Agenda

Museum Vlaardingen

Balder

Website

20



Vrienden Museum Vlaardingen



Website: www.museumvlaardingen.nl



E-mail: [email protected]



Facebook: www.facebook.com/groups/Vvmvl1988/

S pon sor s

29 januari 2015

Bert Otto, voorzitter Niek van der Mark, secretaris Siem van der Marel, penningmeester John Boere Jan van Hemert

Filmavond

Locatie: De Windwijzer, Schiedamseweg 95 Aanvang: 19.30 uur De Historische Vereniging Vlaardingen en de Vereniging Vrienden van Museum Vlaardingen organiseren op donderdag 29 januari 2015 een bijzondere filmavond. Vertoond zal worden de Noorse film met Nederlandse ondertiteling ‘Explosjonen – 20 april 1944’, een indrukwekkende documentaire over de ontploffing van een Vlaardings vrachtschip, de voormalige logger VL 103 Voorbode. (zie het artikel op pag. 19) De besloten voorstelling is uitsluitend toegankelijk voor leden van de bovengenoemde verenigingen. Zie voor nadere informatie: www.museumvlaardingen.nl/43-Nieuws De VL 103 Voorbode in betere tijden. (SAV)

Bestuur Vereniging Vrienden van Museum Vlaardingen

Secretariaat: E-mail: [email protected] Colofon De Spil verschijnt driemaal per jaar in een oplage van 1.000 exemplaren.

Redactie:

MUSEUM VLAARDINGEN Postbus 4002 3130 KA Vlaardingen Tijdelijk adres: Hoogstraat 115 3131 BM Vlaardingen Telefoon: 010 - 434 87 22 E-mail: [email protected] Website: www.museumvlaardingen.nl Openingstijden: Wegens verbouwing is het museum gesloten.

Hans Bakker, Jan van Hemert, Alex Poldervaart

Vormgeving en druk:

Stout Grafische Dienstverlening

Aan dit nummer werkten mee:

Frans Assenberg, Henk van Beek, John Boere, Dick Bos, Mark van Hattem, Siem van der Marel, Niek van der Mark, Bert Otto, Jan P. van de Voort De Spil is een uitgave van de Vereniging Vrienden i.s.m. Museum Vlaardingen en de Stichting Zeillogger Balder.

Redactieadres:

Hoogstraat 115, 3131 BM Vlaardingen ISSN 1387-1188