Zo kan het ook Flexibel werken in de catechese aan de hand van Praten met de ander, Onderweg met de ander en Vragen naar de ander Arda de Boer – van Veen Gemeenten zoeken naar een flexibele manier van geloofsleren. Er is keuzecatechese, er wordt gewerkt in blokken. Als het over geloven gaat staat de kerk immers voor de uitdaging een veelzijdige leeromgeving aan te bieden, waarin jongeren voeding vinden voor hun eigen geloofsontwikkeling. Door te inventariseren welke thema’s jongeren belangrijk vinden, komt in de catechese hun leerproces centraal te staan. Door de genoemde onderwerpen aan de orde te stellen via de bestaande methode krijgt de catecheet informatie en verwerkingssuggesties in handen.
Leren Wanneer hebt u voor het laatst iets geleerd? Van wie en op welke manier? Als u deze vragen stelt binnen het predikantenoverleg of binnen het catecheseteam krijgt u allerlei antwoorden. De één heeft van de buren geleerd hoe een hortensia het best gesnoeid kan worden. Dat gebeurde toen de plant van de buurman prachtig in bloei stond en die van haar niet. Een ander heeft op internet opgezocht hoe hij met de trein in Brugge kan komen, omdat hij daar met vrienden een stedentrip wil gaan maken. In onze tijd is er een enorme stroom van informatie voorhanden, die zich voortdurend uitbreidt en ontwikkelt. Daardoor is het onmogelijk geworden in een opleiding of cursus vooraf alle informatie op te doen die nodig is voor het uitoefenen voor een vak of beroep. Wie meedraait in de maatschappij zit in een proces van levenslang leren. Mensen halen uit de enorme stroom van informatie datgene wat ze vandaag voor dit probleem of die klus nodig hebben. En ze halen die kennis overal waar ze maar te vinden is.
Leren in de gemeente Als het over geloven gaat halen mensen hun kennis en informatie ook niet meer alleen bij de kerk of geloofsgemeenschap. Martin (zie kader op de volgende pagina) ontwikkelt zelf een manier om het leven te beschouwen. Hij gaat naar catechese, maar betrekt even gemakkelijk andere godsdiensten dan de christelijke bij zijn levensvisie. En via de tv is hij een paar jaar terug zó geraakt door de begrafenis van de paus, dat hij het zich nu nog herinnert. De kerk staat voor de uitdaging een veelzijdige leeromgeving aan te bieden, waarin jongeren genoeg voeding en mogelijkheden vinden voor hun eigen leerproces. Het is van belang niet alleen de verstandelijke, begripsmatige vermogens in te schakelen, maar ook de creativiteit aan te spreken. Jongeren leren ook door dingen te doen, door te handelen en door de ontmoeting met anderen. Dat alles vraagt deskundigheid, creativiteit en inzet van predikanten, kerkelijk werkers en vrijwilligers. Om hen niet te overvragen stel ik voor bij het meer flexibel maken van de catechese uit te gaan van bestaand materiaal. In mijn methoden Praten met de ander, Onderweg met de ander en Vragen naar de ander worden er bij ieder thema verwerkingssuggesties aangeboden. Deze suggesties spelen in op verschillende manieren van leren, zodat het geloofsleren van jongeren op een veelzijdige manier vorm kan krijgen. Naast het leren via het verstand, het cognitieve leren, komen bijvoorbeeld ook het leren via creativiteit, ontmoeting en spel aan bod.
Zo kan het ook Inventarisatie Op de eerste avond van het seizoen worden de thema’s geïnventariseerd. De jongeren krijgen ieder een aantal vierkante kaartjes waarop in twee hoeken een kwartcirkel is getekend. (Een werkblad met kaartjes is te vinden in de werkmap bij Vragen naar de ander, werkblad 1b, én op pag. 4 van dit artikel. Ze beantwoorden de vraag: Welke onderwerpen of vragen komen er bij je op als je nadenkt over geloven? Ze schrijven deze onderwerpen of vragen in de kwartcirkels van de kaartjes; in iedere kwartcirkel één. Daarna leggen de jongeren in de groep bij elkaar passende vragen en onderwerpen zó tegen elkaar aan, dat er halve -, driekwart - of hele cirkels ontstaan. Waar dat lukt komt een thema naar voren, dat op het programma komt te staan voor het komende seizoen. De hele/halve cirkels worden op een stuk papier geplakt en in de catecheseruimte opgehangen. Ze worden ingekleurd als het betreffende thema aan de orde is geweest. Om catecheten de gelegenheid te geven aan de hand van deze inventarisatie het programma voor te bereiden, volgt de tweede bijeenkomst niet te snel op de eerste. Door de inventarisatie van meerdere groepen naast elkaar te leggen kan er een planning worden gemaakt, waarin de programma’s van de groepen op elkaar worden afgestemd. Zo kan er door de predikant of door het catecheseteam efficiënt worden gewerkt en kunnen catecheten samen voorbereiden. Samenstellen van het programma De predikant of het catecheseteam gaat in de methoden Praten met de ander, Onderweg met de ander en Vragen naar de ander na wáár de genoemde thema’s aan de orde komen. De onderwerpen, die in deze methoden aan de orde komen, zijn in schema gezet (zie pag. 5, 6 en 7). Van Vragen naar de ander is dit schema ook te vinden op blz. XI van de handleiding. Uitgaande van de zo gevonden thema’s worden er blokken samengesteld. Het in de methoden aangeboden materiaal wordt zonodig aangevuld. Te denken valt aan videomateriaal, materiaal voor beeldende expressie, stage of excursie, internet, ontmoeting tussen de generaties enzovoort. Voor uitwerking, materialen en advies kunt u terecht bij het Centrum voor Levensbeschouwing voor het plaatsen van een zoekopdracht of het maken van een begeleidingsafspraak. Geloof je’t zelf? Ik denk dat de wereld en ik er niet zo maar zijn. Er moet iemand zijn die een plan heeft bedacht. Voor mij heeft hij of zij geen naam. Mensen moeten hun eigen gang gaan. Die iemand houdt zich op een afstandje, maar zorgt dat het uiteindelijk wel goed komt of zo. Ik praat er ook wel eens tegen. Heel soms ga ik naar de kerk; maar ik ga geregeld naar catechese. Ik vind reïncarnatie eigenlijk wel een goed idee. Je krijgt meerdere levens om te leren een echt mens te worden. De begrafenis van de vorige paus herinner ik me nog goed. Ik vond het interessant. Al die mensen op dat plein in Rome! En dat de kist nog één keer werd gedraaid voordat hij naar binnen werd gebracht. Het was alsof de paus nog even groette. Dat was een heel apart gevoel. Martin (16)
Bezoekadres: Jacob Catsplein 1, 8913 CS Leeuwarden Postadres: Tesselschadestraat 12, 8913 HB Leeuwarden T (058) 251 1565 E
[email protected]
Serie Catechetisch Ontmoetingen voor 12-16 jarigen Arda de Boer-van Veen • • •
Praten met de ander, een catechetische ontmoeting bij de woorden van het Onze Vader handleiding € 16,00 werkmap € 16,00 Onderweg met de ander, een catechetische ontmoeting bij de Tien Woorden handleiding € 18,00 werkmap € 16,00 Vragen naar de ander, een catechetische ontmoeting bij geloven en belijden in de christelijke geloofstraditie handleiding € 18,00 werkmap € 16,00
Praten met de ander Hoofdstuk
Arda de Boer - van Veen © Centrum voor Levensbeschouwing / Narratio
▼ 1 Om te beginnen
blauw
eerste avond, kennismaken, spaarproject Bijbel
Gemeente
Traditie
▼
▼
▼
Wereld
▼
2
Inleiding op het Onze Vader
Evangelie naar Matteus Evangelie naar Lucas
Plaats in de liturgie
Kaddisj gebed Achttien gebed
Koninkrijk van God
3
Onze Vader, die in de hemelen zijt
God de Vader
belijdenissen
rijk van god rijk der hemelen
godsbeelden
4
Uw Naam worde geheiligd
namen en hun betekenis
God en mensen
ongezegde Naam
leven met de Naam
5
God verbindt Zijn Naam aan mensen-namen
doopverhalen
doopliturgie
hervormd gereformeerd
gedoopt zijn niet vanzelfsprekend
6
Uw Koninkrijk kome
Gods koningschap gelijkenissen
Bidden om het koninkrijk
Gods heerschappij
kritisch model
7
Zoeken naar het Koninkrijk
gerechtigheid doen
komen en gaan
de rechtvaardigen
hoop
8 Uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op de aarde
Gods wil worde gedaan
verkondiging
passief of actief
Gods wil doen
9 Vragen bij: Uw wil geschiede…
lijden
voorbede pastoraat
lot?
waarom?
10 Geef ons heden ons dagelijks brood
leven als geschenk
diaconaat
wekenfeest
honger
11 Om te breken en te delen
maaltijd houden
avondmaal
pascha;communie jongeren
samen eten
12 En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren
schuld en vergeving
gebed om vergeving
Jom kippoer
kans om samen verder te gaan
13 En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze
beproeving en verzoeking
geroepen om het goede te doen
macht van het kwaad
voorbeelden
14 want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid. Amen
kracht, heerlijkheid amen
lofprijzing
eenheid van gebed en lofzegging
moed voor vandaag en morgen
15 Bidden is als ademhalen
bidden
gebeden in de liturgie
bidden in verbondenheid
als jongeren bidden
16 Tot besluit
afscheid, terugblik en afsluiting
Onderweg met de ander Hoofdstuk 1
▼ Om te beginnen
rood
Arda de Boer - van Veen © Centrum voor Levensbeschouwing / Narratio eerste avond, kennismaken, spaarproject Bijbel ▼
Gemeente
Traditie
Wereld
2
De bijbel; alle mensen, wat een boek
ontstaan
▼ lezen en verkondigen leeswijzen
▼ joods: TeNaCH canoniek en apocrief
vertalen
▼
3
Tien Woorden
verbond
leefregels
Simchat Torah
leven met God en mensen
4
Alleen je Bevrijder het eerste woord
God of de goden
geloofsbelijdenis
telling
moderne afgoden
5
Verbeeld je niets het tweede woord
beelden maken
op God afstemmen
kunst
geloven vandaag
6
Leven met de Naam het derde woord
de Naam
leren, vieren, dienen
JHWH
levensstijl
7
Een dag apart het vierde woord
van ophouden weten
samenkomst
sabbat en zondag
zondagswet, koopzondagen
8
Aan het werk nav. het vierde woord
werken: slaafs of vrij?
gemeentewerk
plicht of kans
werkloosheid
9
Oud en jong het vijfde woord
ouders en kinderen
leren geloven
volwassen worden
'het gezin' bestaat niet
10 Leven en dood het zesde woord
leven is kostbaar
afscheid en uitvaart
gebruiken
omgaan met het leven
11 Om alles, 't is om alles (over suïcide) nav. het zesde woord 12 Oorlog en vrede nav. het zesde woord
het leven moe
pastoraat
ontwikkeling in het denken over suïcide
jongeren en suïcide
oorlog en vrede
vrede van God vredeszondag
rechtvaardige oorlog, pacifisme, ikv
situatie in de wereld
13 Trouw zijn het zevende woord
trouw, echtscheiding is geen echtbreuk
inzegening
jodendom christendom
veranderende visie op relaties
14 Zij houdt van haar en hij van hem n.a.v. het zevende woord
bijbelteksten
verschillende visies op homoseksualiteit
van afwijzing tot zegening
ontdekken van seksuele identiteit
15 Omgaan met eigendom het achtste woord
recht van bestaan
kerkbalans diaconaat
jubeljaar,sabbatsjaar arm en rijk
diefstal
16 Geven van wat je hebt gekregen (diakonaat) n.a.v. het achtste woord
dienen
taak van diakenen
van eerste gemeente tot vandaag
werelddiakonaat
17 Weet wat je zegt Het negende woord
betrouwbaar zijn
gesprek in de gemeente
feitelijkheid of betrouwbaarheid
betrouwbaar spreken kritisch luisteren
18 Wat zei je? n.a.v. negende woord
vreemdelingen
binnenlands diaconaat
wereldraad van kerken
denken over vreemdelingen
19 Samen mens zijn het tiende woord
'begeren'
verschillend en toch samen
binnenkant en buitenkant
hebben of zijn
20 Tot besluit
afscheid, terugblik en afsluiting
Vragen naar de ander Hoofdstuk
Arda de Boer - van Veen © Centrum voor Levensbeschouwing / Narratio
▼ 1 Om te beginnen
groen
eerste avond, kennismaken, thema's, spaarproject Wereld
Gemeente
Bijbel
Traditie
▼
▼
▼
▼
Blok A: Een mens te zijn op aarde 2 Tot leven geroepen
geboren worden
doop
zonde en vervreemding
kinderdoop volwassendoop
3 Worden wie je bent
identiteit
levensloop
mensbeeld
geloven leren
verwondering over het bestaan
wetenschap en geloof
schepping
zorg voor de schepping
geloven andere godsdiensten
verschillende geloofswijzen
verbond
woorden voor God
kerkelijk jaar
Jezus' optreden Evangelie naar Marcus
titels
Jezus' geboorte Evangelie naar Mattheus Evangelie naar Lucas kruisiging en opstanding Evangelie naar Johannes
maagdelijke geboorte
de wereld in
Blok B: God vraagt naar mensen 4 Ruimte om te leven
5 God zoekt mensen
Blok C: Zoon van mensen, Zoon van God 6 Wie is Hij toch? wie is Jezus?
7 Zoon van mensen, Zoon van God
kerstgebruiken
Advent en Kerst
8 Gestorven om op te staan
paasgebruiken
40-dagentijd en Pasen
9 Leven van de wind
pinkstergebruiken
Hemelvaart en Pinksteren Trinitatis
10 Beginnen bij de toekomst
toekomst
voleinding
Heilige Geest Eenheid van Vader, Zoon en Geest Koninkrijk van God
Blok D: Mensen vragen naar God 11 Als het fout gaat
het kwaad
gebed van toenadering avondmaal
antwoord op zonde en schuld
verzoening
12 Het donkere geheim
het lijden
pastoraat
Job Jezus en mensen die lijden
als God bestaat…
13 Van liefde en vreugde
hobby's vriendschap
vieren en zegenen
Prediker Hooglied
levensvreugde seksualiteit
14 Over de laatste grens
de dood… en dan?
uitvaart
eeuwig leven
opstanding hemel
15 Mijn ouders vinden het een goed boek
jongeren en de bijbel
verkondiging
de taal van de bijbel
verschillende leeswijzen
Blok E: Mensen vragen naar mensen 16 Geloof je 't zelf? jongeren en geloven
het geloof belijden
geloven
belijdenisgeschriften
17 Hoezo … kerk!?
kerk in de samenleving
relaties en taken
geloofsgemeenschap lichaam van Christus
Samen op Weg-kerken
18 Mensen vragen naar mensen
individu en samenleving
missie, diaconaat en oecumene
barmhartigheid gerechtigheid dienst en getuigenis
ontmoeting uitwisseling wederkerigheid
19 Tot besluit
afscheid, terugblik en afsluiting
verrijzenis
nieuwe hemel, nieuwe aarde
