Zo hoort uw kind. Uitgebreide informatie voor ouders over horen en gehoorverlies

Zo hoort uw kind Uitgebreide informatie voor ouders over horen en gehoorverlies

Zo hoort uw kind

www.widex.com

www.widex.com

¡9 502 0221 007’¤ ¡#01v¤

Printed by Widex / 11-07 9 502 0221 007 #01

WIDEX


Inhoudsopgave Zo hoort uw kind.......................................................... 3 Meer weten over het gehoorverlies van uw kind..................................................................... 5 Het gehoor............................................................................ 6 Ontwikkeling van het normale gehoor...................................10 Gehoorverlies........................................................................13 Gehooronderzoek................................................................ 23 Het audiogram..................................................................... 28 Intensiteit..............................................................................31 De diagnose......................................................................... 34 De zorg van ouders voor een slechthorend kind................................... 39 In actie komen..................................................................... 40 Communicatie...................................................................... 43 Hulpverleners....................................................................... 44 School................................................................................. 49 De juiste hulp voor uw kind..................................... 55 Hoortoestellen..................................................................... 58 Zo werkt een hoortoestel..................................................... 62 Het onderhoud van een hoortoestel..................................... 64 Luisterhulpmiddelen............................................................. 70 De Widex benadering bij het aanpassen Van hoortoestellen bij kinderen............................................ 76

Zo hoort uw kind Met de vijf zintuigen waarover we als mensen beschikken, beleven we de wereld om ons heen. We zien onze kinderen en horen ze lachen, we voelen hun zoen op onze wang, we ruiken dat ze buiten hebben gespeeld en proeven hun met trots gebakken koekjes. Een pasgeboren kind staat open voor het ontvangen van alle informatie. Hoe meer informatie het kind ontvangt, des te beter leert het de wereld waarin we leven te begrijpen, des te beter ook kan het deelnemen aan dat leven. Onze zintuigen zijn de instrumenten die ons helpen bij het leren en het communiceren. Ons gehoor is cruciaal voor de spraak- en taalontwikkeling. Het is daarom van groot belang dat een gehoorverlies zo vroeg mogelijk wordt vastgesteld. Vertragingen in die ontwikkeling van spraak- en taalvaardigheden kunnen worden vermeden als op tijd met de aanpassing van een hoortoestel wordt begonnen en de noodzakelijke begeleiding wordt gegeven. De mededeling dat uw kind slechthorend is, kan u als ouder overvallen. Er moet zoveel informatie worden verwerkt, er zijn zoveel vragen te stellen en er moeten zoveel beslissingen worden genomen. Nog afgezien van de verwerking van de emotionele kanten van een dergelijk bericht. Ouders, broertjes, zusjes en mogelijk ook andere familieleden hebben allemaal hun eigen taak in de omgang met een slechthorend kind. En niet te vergeten de professionele hulpverleners en leerkrachten. We hopen dat dit boek u kan helpen in uw zoektocht naar informatie – over slechthorendheid in het algemeen, over het gehoor van uw kind in het bijzonder en hoe daar mee om te gaan.

Zo hoort uw kind

Meer weten over het gehoorverlies van uw kind Vanaf het moment dat wordt vermoed of is vastgesteld dat uw kind slechthorend is, komt er een stortvloed aan informatie over u heen. Voor een goed begrip is het daarom belangrijk om te weten hoe het gehoor werkt, welke informatie uit de diverse gehoortests wordt verkregen en wat er met die informatie wordt gedaan. Dit begrip vormt de basis van waar het werkelijk om gaat – dat ook uw kind zich ontwikkelt tot een gelukkig mens en zich een volwaardig lid weet van onze maatschappij.

Meer weten over het gehoorverlies van uw kind

Ovale venster Gehoorgang

Stijgbeugel Aambeeld Hamer

Evenwichtsorgaan Binnenoor Gehoorzenuw Slakkenhuis

BUITENOOR Middenoor Trommelvlies Buis van Eustachius

Het gehoor Om te kunnen begrijpen wat ‘gehoorverlies’ betekent, is het eerst noodzakelijk om te weten hoe het gehoororgaan werkt. Voor de verschillende onderdelen van het gehoororgaan worden naast de Nederlandse namen in allerlei publicaties ook vaak de medische namen gebruikt, die hebben we daarom, indien van toepassing, tussen haakjes vermeld. Alle geluiden worden veroorzaakt door beweging. Nemen we als voorbeeld het tokkelen op een gitaar. Dat veroorzaakt een trilling van de snaren. Die trilling brengt de luchtmoleculen in beweging waardoor deze met een bepaalde snelheid gaan trillen. Deze trillingen noemt men geluidsgolven. Het aantal trillingen per seconde noemen we de frequentie van die geluidsgolven: een klein aantal

trillingen per seconde (lage frequentie) wordt waargenomen als een laag geluid, terwijl een groot aantal trillingen per seconde (hoge frequentie) wordt waargenomen als een hoog geluid. Het gehoororgaan als geheel is verantwoordelijk voor het horen. Het vangt de geluidsgolven op, zet deze mechanische trillingen om in elektrische signalen (zenuwpulsjes) die door de hersenen worden verwerkt: de geluidswaarneming. Het gehoororgaan bestaat uit drie onderdelen: het buitenoor, het middenoor en het binnenoor. Het buitenoor Het buitenoor bestaat uit een uitwendig, kraakbenig deel (de oorschelp) en de gehoorgang. Aan het eind van de gehoorgang bevindt zich het trommelvlies, dat de grens vormt met het middenoor. Het buitenoor werkt als een soort trechter, die de geluidsgolven opvangt en deze naar het trommelvlies leidt. De geluidsgolven laten het trommelvlies trillen. Hierdoor wordt de met het trommelvlies verbonden gehoorbeentjesketen in het middenoor in beweging gebracht.


Het middenoor Het middenoor is gevuld met lucht. De luchtdruk in het middenoor wordt geregeld door de buis van Eustachius, die de verbinding vormt tussen het middenoor en de neus/keelholte. Er bevinden zich drie gehoorbeentjes in het middenoor; de hamer (malleus), het aambeeld (incus) en de stijgbeugel (stapes). De hamer zit aan het trommelvlies vast en de stijgbeugel sluit het ovale venster van het slakkenhuis af. Deze gehoorbeentjesketen geeft de trillingen van het trommelvlies door aan het binnenoor.

Het binnenoor Het binnenoor (cochlea) is een met vloeistof gevulde ruimte die de vorm van een slakkenhuis heeft. Het evenwichtsorgaan, dat onder andere bestaat uit drie met vloeistof gevulde halfcirkelvormige kanalen, zit vast aan het slakkenhuis. Tussen het middenoor en het binnenoor bevindt zich het ovale venster. De voetplaat van de stijgbeugel is in het ovale venster bevestigd. Deze brengt de bewegingen van de gehoorbeentjesketen over op de vloeistof in het binnenoor. In het slakkenhuis bevinden zich ongeveer 15.000 haarcellen (zintuigcellen), die mee bewegen met de bewegingen van de vloeistof. Hierdoor worden de haarcellen geactiveerd tot het afgeven van minuscule elektrische pulsjes naar de hersenen. Dankzij dit ingenieuze systeem is het oor in staat om geluidsgolven op te vangen en deze om te zetten in trillingen van de gehoorbeentjes (mechanische trillingen). Vervolgens worden deze trillingen omgezet in vloeistoftrillingen en uiteindelijk in zenuwpulsjes. Deze kunnen worden geïnterpreteerd door de hersenen. Zelfs de kleinste onderbreking in dit complexe systeem kan het vermogen om te horen aantasten.


Ontwikkeling van het normale gehoor Het is erg moeilijk om het begrip ‘normaal’ te definiëren als het om mensen gaat. Elk individu ontwikkelt zich op geheel eigen wijze en in een eigen tempo. We hebben een lijst samengesteld van een paar belangrijke momenten in de ontwikkeling van het gehoor die we als normaal beschouwen. Het is belangrijker dat een kind deze ontwikkeling op natuurlijke wijze doormaakt dan dat we ons concentreren op het bereiken van een bepaalde mijlpaal op een bepaalde leeftijd.

10

Mijlpalen in de ontwikkeling van het gehoor Voor de geboorte ■ Voor de geboorte kan de foetus vanaf de 20ste week na de conceptie al ‘horen’. Het gehoor zal zich gedurende de zwangerschap (en de eerste jaren na de geboorte) nog verder ontwikkelen. De foetus kan ook geluiden buiten het lichaam van de moeder horen; de lage tonen hoort de foetus veel beter dan de hoge tonen (de lage tonen dringen verder door in het lichaam en in het vruchtwater).

Van 0 tot 3 maanden zal het kind ■ schrikken bij plotselinge luide geluiden ■ bewegen in zijn slaap of wakker worden als iemand praat of geluid maakt ■ rustig worden als hij zijn moeder of vader hoort spreken

Van 3 tot 6 maanden zal het kind ■ zijn ogen draaien in de richting van ‘interessante’ geluiden en lijken te luisteren naar die geluiden ■ wakker worden wanneer hij geluid of gepraat hoort ■ zijn eigen geluiden gaan imiteren ■ reageren op de stem van moeder of vader

Van 6 tot 12 maanden zal het kind ■ ‘mama’, ‘papa’, ‘nee, nee’, ‘dag’ en zijn eigen naam ‘begrijpen’ ■ beginnen met het imiteren van spraakgeluiden (brabbelen) ■ speelgoed leuk gaan vinden vanwege het geluid dat het maakt en niet (alleen) vanwege het uiterlijk

➤➤➤


11

➤➤➤ Mijlpalen in de ontwikkeling van het gehoor, vervolg Van 12 tot 18 maanden zal het kind ■ zijn eerste woordjes gaan zeggen (‘mama’, ‘papa’, ‘da(g)’, ‘nee’, enz.)

Van 18 tot 24 maanden zal het kind ■ gaan zingen en neuriën ■ ongeveer 20 woordjes gebruiken en ongeveer 50 woorden begrijpen ■ beginnen met de eerste 2- en 3-woordenzinnetjes (‘mama kome’, ‘koekje hebbe’, enz.)

Rond de leeftijd van 2-3 jaar zal het kind ■ spreken in eenvoudige zinnetjes met een woordenschat van 200300 woorden ■ het leuk vinden om voorgelezen te worden en veel voorwerpen op plaatjes in boeken kunnen benoemen

Rond de leeftijd van 3-4 jaar zal het kind ■ woorden en zinnen steeds beter kunnen gebruiken om zijn behoeftes, vragen en gevoelens te uiten ■ een snelle groei laten zien in zijn woordenschat, uitspraak en het begrijpen van taal

12

Gehoorverlies Als er ergens iets mis is op de weg die het geluid door het gehoororgaan volgt, dan kan dit leiden tot een verminderd gehoor. We spreken dan van gehoorverlies. Slechts enkele vormen van gehoorverlies zijn met medicijnen of een operatie te behandelen. In verreweg de meeste gevallen is het gebruik van hoortoestellen de enige manier om de beperkingen van het gehoorverlies zo goed mogelijk te compenseren. Een kind dat met een gehoorverlies is geboren loopt een groter risico op een vertraagde spraak- en taalontwikkeling dan een kind dat in dezelfde mate slechthorend wordt nadat het grootste deel van de taalontwikkeling is voltooid. De mate van verlies heeft daarop ook een grote invloed. Hoe groter het gehoorverlies, des te groter is de kans op problemen in de spraak- en taalontwikkeling.


13

Het is heel belangrijk dat een gehoorverlies zo vroeg mogelijk wordt herkend. Uit diverse onderzoeken blijkt namelijk dat hoe eerder een slechthorend kind hoortoestellen gaat gebruiken des te groter de kans is op een vrijwel normale spraak- en taalontwikkeling. Uiteraard is dit echter ook afhankelijk van andere factoren als o.a. de grootte van het gehoorverlies en de verstandelijke ontwikkeling. Tekenen die kunnen wijzen op een gehoorverlies Kinderen die minder goed horen leren meestal dit te compenseren. Ze zijn doorgaans gevoeliger voor andere signalen zoals visuele prikkels. Bijvoorbeeld voor verandering van het licht bij het openen en sluiten van een deur. Hierdoor lijkt het alsof ze heel normaal reageren, zodat het lastig kan zijn om een gehoorprobleem vroegtijdig te onderkennen.

14

Door middel van recent ontwikkelde methoden is het mogelijk om het gehoor bij pasgeborenen te onderzoeken. Onderneem actie als u het vermoeden hebt dat uw kind minder goed hoort: vraag uw huisarts of hij/zij het gehoor van uw kind kan onderzoeken, of vraag anders om een verwijzing naar een KNO-arts of een Audiologisch Centrum. Een kind is nooit te jong voor een gehooronderzoek.


15

Een hoortest is een eenvoudige manier om vast te stellen of een kind kan horen wat de wereld te bieden heeft. We hebben een lijst samengesteld met gedragingen van kinderen die kunnen wijzen op problemen met het gehoor.

Tekenen die kunnen wijzen op een gehoorverlies ■

Niet opschrikken van luide geluiden

Niet in staat zijn om de plaats van de geluidsbron te bepalen, door bijvoorbeeld het hoofd te draaien in de richting van de persoon die spreekt. Kinderen met een normaal gehoor zullen doorgaans als ze 5-6 maanden oud zijn proberen om de geluidsbron te lokaliseren. ■

Over het algemeen een hoger geluidsniveau nodig hebben – dicht bij de tv gaan zitten, het volume van de tv of radio hoger zetten, vaak om herhaling vragen, niet reageren als er wordt geroepen. ■

16

Vaak één of beide oren aanraken of er aan trekken, wat kan wijzen op druk op het oor of een ontsteking. ■

■ Het brabbelen wordt minder of verandert in het schreeuwen van hoge geluiden rond de leeftijd van 6-8 maanden.

Niet normaal reageren op geluiden – reageert bijvoorbeeld niet op het noemen van de eigen naam rond de leeftijd van 6 maanden. ■

Het brabbelen ontwikkelt zich niet tot herkenbare spraakklanken en uiteindelijk tot woorden gedurende het tweede levensjaar. ■

Rond de leeftijd van één jaar niet reageren op eenvoudige opdrachtjes als ‘geef mij de bal’, tenzij het kind naar u kijkt en uit uw lichaamstaal kan begrijpen wat de bedoeling is. ■

Zich terug trekken uit sociale contacten en misschien agressief reageren. Dit kan wijzen op frustratie over de constante misverstanden als gevolg van het gehoorverlies. ■

Herhaaldelijk verkeerd begrijpen van gesproken aanwijzingen. ■


17

Soorten gehoorverlies Gehoorverlies wordt vaak gezien als teken van ouderdom, maar er zijn vele andere oorzaken. Zo kan een gehoorverlies erfelijk zijn, verworven (als gevolg van een ziekte) of is de oorzaak onbekend. Afhankelijk van de plaats in het oor waar het gehoorverlies wordt veroorzaakt, is er sprake van een geleidingsverlies of een perceptief verlies. Ook een combinatie van beide is mogelijk. Vaak is het mogelijk om vast te stellen waar in het oor het gehoorverlies wordt veroorzaakt. Deze informatie is erg belangrijk voor het bepalen van de beste behandeling van het probleem.

18

Geleidingsverlies Wordt het geluid niet goed door het buitenoor en/of het middenoor geleid, dan resulteert dit in een geleidingsverlies. Dit type gehoorverlies vindt zijn oorsprong in de oorschelp, de gehoorgang, het trommelvlies, de gehoorbeentjes, de middenoorholte of een combinatie hiervan.

De geleiding van het geluid kan worden belemmerd door één of meer oorzaken; vocht in het middenoor kan bijvoorbeeld de beweging van het trommelvlies belemmeren. Als de gehoorbeentjesketen is vergroeid of onderbroken, wordt geluid ook niet goed doorgegeven. De meeste geleidingsverliezen kunnen geheel of gedeeltelijk worden verholpen door een operatie en in bepaalde gevallen is een behandeling met medicijnen mogelijk. Sommige geleidingsverliezen zijn permanent of niet behandelbaar, maar mensen met een dergelijk geleidingsverlies hebben doorgaans veel baat bij een hoortoestel.


19

Veel voorkomende oorzaken van een geleidingsverlies bij kinderen Oorsmeer (cerumen)

Een opeenhoping van oorsmeer in de gehoorgang kan een geleidingsverlies veroorzaken (zie afbeelding). Is er sprake van een dergelijke oorsmeerprop, dan moet deze door een arts worden verwijderd. In principe is het gehoor na verwijdering van de prop weer volledig normaal. Middenoorontsteking (otitis media)

Een ontsteking van het middenoor komt veel voor, vooral bij kleine kinderen. Een acute ontsteking is zeer pijnlijk en dient onmiddellijk te worden behandeld. Soms kan de ontsteking leiden tot een perforatie van het trommelvlies, omdat de opgehoopte vloeistof in het middenoor het trommelvlies naar buiten drukt totdat dit scheurt. Een gezond trommelvlies herstelt doorgaans vanzelf.

20

Als een middenoorontsteking erg vaak optreedt, kan dit leiden tot een permanent geleidingsverlies. Een chronische middenoorontsteking kan leiden tot een aanzienlijk geleidingsverlies.

Perceptief gehoorverlies Een perceptief gehoorverlies wordt veroorzaakt door niet goed werkende haarcellen van het binnenoor en/of zenuwvezels die de zenuwpulsjes van het binnenoor aan de hersenen doorgeven. Een perceptief gehoorverlies kan niet worden verholpen met een operatie of met medicijnen. Veel mensen met een perceptief gehoorverlies hebben wel baat bij het gebruik van hoortoestellen.


21

Mogelijke oorzaken van een perceptief gehoorverlies bij kinderen Aangeboren (congenitaal)

Dit houdt in dat uw kind is geboren met een gehoorverlies. Een aangeboren gehoorverlies kan erfelijk zijn, voortkomend uit een bekende of onbekende oorzaak. Een aangeboren gehoorverlies kan het gevolg zijn van een genetisch syndroom (bijv. het syndroom van Down, Alport, Pendred, Treacher Collins). Verder kan dit type gehoorverlies het gevolg zijn van factoren die de zwangerschap beïnvloeden zoals het gebruik van alcohol, drugs of medicatie tijdens de zwangerschap, ziekten die de moeder tijdens de zwangerschap doormaakt (bijv. rode hond), of door complicaties tijdens de bevalling. Infecties

Ernstige infecties zoals hersenvliesontsteking, mazelen of bof kunnen eveneens een perceptief gehoorverlies veroorzaken. De ernst van het gehoorverlies laat zich niet voorspellen.

22

Gehooronderzoek Als u vermoedt dat uw kind niet goed hoort, of u maakt zich zorgen over bepaalde afwijkingen aan het oor, dan kan een gehooronderzoek worden uitgevoerd. Ongeacht de leeftijd kan bij kinderen – zelfs bij pasgeborenen - een gehooronderzoek worden uitgevoerd. Er zijn verschillende methoden die gekozen kunnen worden, afhankelijk van de leeftijd van uw kind of de verstandelijke ontwikkeling. Een gehooronderzoek is niet belastend voor uw kind. In Nederland wordt een gehoorscreening routinematig uitgevoerd door consultatiebureaus. Wanneer bij deze screening gehoorproblemen worden vermoed, wordt het kind verwezen naar een Audiologisch Centrum. Daar wordt aanvullend onderzoek door gespecialiseerde medewerkers uitgevoerd. De vaak gebruikte methode waarbij de persoon die wordt getest moet aangeven of een geluid wordt gehoord, is niet geschikt om zeer jonge kinderen te testen. Ze zijn te jong om de instructies goed te kunnen begrijpen en hun reacties op de aangeboden testtonen zijn daarom onbetrouwbaar.


23

Soorten gehooronderzoek De meest gebruikte onderzoeken bij jonge kinderen Voorgeschiedenis

De KNO-arts en audioloog verzamelen zoveel mogelijk informatie om te achterhalen wat de oorzaak is van het gehoorverlies, wat de mogelijke gevolgen en complicaties zijn en om te bepalen wat de beste behandeling is. Daarom worden vragen gesteld over de familie, de omgeving, ziekten en de zwangerschap. Deze informatie is van groot belang voor degene die uw kind behandelt. Otoscopie

Een otoscoop is een instrument waarmee de gehoorgang en het trommelvlies kunnen worden bekeken. Met behulp van een otoscoop kan worden gekeken of er afwijkingen zijn die het gehoorverlies (mede) kunnen veroorzaken. OAE-test

Een test, waarbij het niet nodig is dat uw kind actief aan de test deelneemt en die zeer snel kan worden uitgevoerd, is het meten van zg. oto-akoestische emissies. Bij deze test wordt onderzocht of de haarcellen in het binnenoor reageren op een geluidsstimulus door zelf een geluid te produceren. Dit geluid kan door een zeer gevoelige microfoon in de gehoorgang worden opgevangen en vervolgens worden versterkt. Deze test wordt als screeningsmethode gebruikt door consultatie-

24

bureaus om pasgeborenen te onderzoeken. De test wordt bij voorkeur gedaan als het kind slaapt, omdat de meting niet mogelijk is als het kind geluid maakt door bijvoorbeeld te huilen. Auditory brainstem response (ABR) en Auditory steady-state response (ASSR) test

Bij deze tests wordt hersenactiviteit gemeten in reactie op het aanbieden van geluid. Ook deze tests worden uitgevoerd zonder dat uw kind daar actief aan deelneemt. Ze duren langer dan het meten van oto-akoestische emissies, maar geven meer informatie en de resultaten zijn belangrijk bij het aanpassen van een hoortoestel. Omdat deze tests langer duren, wordt – zeker bij heel jonge kinderen – geprobeerd ook dit onderzoek te doen als uw kind slaapt. Tympanometrie

Met behulp van deze test wil de onderzoeker meten hoe groot de weerstand van het trommelvlies is om geluiden door te laten. Dit is vaak de eerste test die wordt uitgevoerd als er een vermoeden bestaat dat er sprake is van een oorontsteking of dat er bijvoorbeeld vocht zit in het middenoor. Dit onderzoek duurt kort en vraagt evenmin om actieve deelname van uw kind. Het hoeft ook niet te slapen.

➤➤➤


25

➤➤➤ Soorten gehooronderzoek, vervolg. Overig audiologisch onderzoek

Uw kind is zelf nauw bij dit onderzoek betrokken want het moet reageren op geluiden die worden aangeboden. Zorg er dus voor dat uw kind goed is uitgerust en maak duidelijk dat het een soort spel is met één of meer mensen.

Toonaudiometrie De bedoeling van deze test is om vast te stellen bij welke luidheid uw kind afzonderlijke tonen nog net kan horen; dit niveau wordt de toondrempel genoemd. De uitslag van deze test dient o.a. als basis voor de aanpassing van hoortoestellen. Uw kind krijgt kortdurende geluiden aangeboden via een hoofdtelefoon, een luidspreker of een klein telefoontje dat in de gehoorgang past. Uw kind dient dan aan te geven wanneer het een geluidje hoort. Bij heel jonge kinderen wordt dit onderzoek vaak door middel van een spel uitgevoerd. Het lijkt dan alsof het geluid wordt gemaakt door een speelgoedbeest dat naast het kind is geplaatst of dat even te zien is op een monitor. Het geluid komt echter uit een luidspreker onder het speelgoedbeest of de monitor. Doorgaans kijkt een kind naar de kant vanwaar het geluid komt. Op die manier kan heel betrouwbaar worden vastgesteld welke geluiden nog net worden waargenomen.

26

Oudere kinderen kunnen in spelvorm reageren op geluid, bijv. door een blokje in een doos te leggen. Het kind wordt gevraagd om steeds als het een geluidje hoort een blokje te verplaatsen. Is het kind oud genoeg, dan kan het – net als volwassenen – reageren door op een knopje te drukken of door ‘ja’ te zeggen, telkens als een toon wordt gehoord.

Observatieaudiometrie Dit is een vorm van toonaudiometrie bij zeer jonge kinderen tot ongeveer 5-6 maanden oud. Ervaren onderzoekers letten daarbij nauwkeurig op de (soms heel subtiele) bewegingen van het kind: knipperen van de ogen, onderbreken van het sabbelen op de speen. Zo kan toch redelijk nauwkeurig een toondrempel worden bepaald. Men spreekt dan echter liever over ‘reactiedrempel’. Spraakaudiometrie De bedoeling van deze hoortest is om vast te stellen bij welk geluidsniveau uw kind nog woorden of delen daarvan verstaat door deze geheel of gedeeltelijk na te zeggen, een plaatje aan te wijzen waarop het betreffende woord is uitgebeeld of concrete voorwerpen aan te wijzen of te pakken. Ook voor dit onderzoek zijn diverse methoden ontwikkeld. En net als bij de toonaudiometrie is de te gebruiken methode afhankelijk van de ontwikkelingsleeftijd van het kind. Doorgaans kan dit onderzoek bij kinderen vanaf ongeveer twee jaar worden uitgevoerd.


27

Het audiogram Het audiogram is een grafische weergave van de resultaten van een gehooronderzoek (audiometrie). Soms worden andere methoden gebruikt om het gehoor van het kind te kunnen beoordelen, bijvoorbeeld als het niet in staat is mee te werken tijdens het onderzoek. U zult in dat geval niet kunnen beschikken over een audiogram. Het audiogram kan dan eventueel op latere leeftijd worden gemaakt, of als uw kind beter geïnstrueerd kan worden. Vraag altijd om een kopie van het toon- en spraakaudiogram als dit beschikbaar is. Door het met eerder gemaakte audiogrammen te vergelijken krijgt u inzicht in het verloop van de ontwikkeling van het gehoor.

28

Het audiogram lezen Tijdens de test worden de frequentie (toonhoogte) en de intensiteit (geluidssterkte) gevarieerd om te bepalen wat de zachtste geluidjes zijn die uw kind nog net kan horen.

0

Normaal gehoor

20

Intensiteit

40 60 80 100 120 250 500

Hz 1K

2K

3K

4K

8K

Frequentie

Frequentie Het audiogram is een raster met twee schaalverdelingen: horizontaal staan de frequenties waarop het gehoor wordt getest. Frequentie wordt uitgedrukt in Hertz (afgekort als Hz).


29

De mens kan een groot aantal frequenties horen. Kinderen met een goed gehoor kunnen geluiden horen variërend van 20 Hz (bijv. een misthoorn) tot 20 kHz (=20.000 Hz, bijv. een heel hoog fluitje). Doorgaans toont het audiogram de testresultaten bij (125), 250, 500, 1000, 2000, 4000 en 8000 Hz en soms nog een paar tussenliggende frequenties: 1500, 3000 en 6000 Hz. Voor een goede ontwikkeling van spraak- en taalvaardigheden is een goed gehoor binnen dit frequentiegebied essentieel. De lage tonen staan links in de grafiek, de hoge tonen worden rechts weergegeven.

30

Intensiteit De verticale schaal geeft het gehoorverlies weer in decibel (afgekort als dB of dB HL). In het audiogram geeft deze schaal aan hoe luid de verschillende toontjes moeten zijn om net te kunnen worden waargenomen. Een kind met een goed gehoor kan bij elke frequentie geluiden waarnemen van 20 dB of zachter. Is het gehoorverlies groter dan 20 dB, dan betekent dit dat het volume voor die frequentie moest worden verhoogd om de toon voor uw kind hoorbaar te maken. Dit geeft aan dat bij die frequentie sprake kan zijn van een gehoorverlies.


31

De testresultaten voor het linker oor worden vaak in het blauw genoteerd met als symbool een ‘X’, terwijl de resultaten voor het rechter oor in het rood worden genoteerd met als symbool een ‘0’. Mate van gehoorverlies De audioloog kan het gehoorverlies van uw kind op verschillende manieren benoemen. Daarbij is het ook van belang dat het audiogram allerlei vormen kan hebben. We spreken in dat verband bijvoorbeeld over een vlak verlies, een aflopend verlies, een ski-slope verlies, enz. Om een indeling te maken naar de mate van gehoorverlies in dB, hanteren we het gemiddelde over 3 frequenties: 1000, 2000 en 4000 Hz.

32

Gemiddeld gehoorverlies (bij 1, 2 en 4 kHz)

Classificatie

Consequenties voor het spraakverstaan

≤ 10 dB

Normaal gehoor

Geen problemen

10-30 dB

Licht gehoorverlies

Weinig problemen in een één-op-één gesprek. Communicatie in gezelschap kan moeizaam zijn.

30-60 dB

Matig gehoorverlies

Zachte spraak wordt niet gehoord. Veelvuldig misverstaan in één-op-één gesprek. Communicatie in gezelschap is niet of nauwelijks mogelijk

60-90 dB

Ernstig gehoorverlies

Spraakverstaan is zonder hulpmiddelen (hoortoestel) en/of spraakafzien (liplezen) niet mogelijk.

> 90 dB

Zeer ernstig gehoorverlies

Spraakverstaan zal ook met optimaal aangepaste hoortoestellen niet of nauwelijks mogelijk zijn zonder visuele ondersteuning (spraakafzien en/of gebaren).

Bespreek het audiogram met de audioloog. U kunt vragen welke geluiden uw kind kan horen. Bijvoorbeeld of het een vogeltje kan horen, of dat het kan horen dat iemand iets roept en wat de gevolgen zijn voor de communicatie met bijvoorbeeld u als ouder. Deze informatie kan u een goede basis geven bij het begrijpen van de wijze waarop uw kind de wereld om zich heen hoort.


33

De diagnose Het diagnostisch onderzoek is bedoeld om uw vermoedens dat uw kind slecht hoort te bevestigen of om duidelijk te maken dat die angst ongegrond is. Door verschillende testen uit te voeren kan de KNO-arts of audioloog een diagnose stellen en aan de hand van de resultaten van dit onderzoek u meer vertellen over het gehoorverlies van uw kind. U krijgt dan te horen wat de aard is van de slechthorendheid (geleidingsverlies of perceptief gehoorverlies), de mate van slechthorendheid (licht tot zeer ernstig) en of de slechthorendheid één of beide oren betreft.

34

Mogelijk dat ook iets gezegd kan worden over de vooruitzichten, bijvoorbeeld of er rekening mee moet worden gehouden dat het gehoor verder achteruit gaat. Aarzel niet om vragen over het gehoorverlies te stellen, het gaat om uw kind en zijn of haar toekomst! Deze informatie kan helpen om te besluiten welke stappen het beste kunnen worden genomen om uw kind zo goed mogelijk te helpen.


35

De meeste ouders ervaren de bevestiging van hun vermoeden dat hun kind niet goed hoort als een schok. Sommige ouders vragen zich af of ze zichzelf iets te verwijten hebben en zijn soms wanhopig. Anderen reageren ontkennend of zijn niet in staat de betekenis van de mededeling dat hun kind slechthorend is tot zich door te laten dringen. Deze reacties zijn heel normaal. Het is dus erg belangrijk om de tijd te nemen om de boodschap tot u door te laten dringen. Pas dan bent u in staat u te richten op de toekomst. Veel emotionele reacties zijn het gevolg van onbeantwoorde vragen. Vaak ontstaat er een zeker gevoel van opluchting als de vragen beantwoord zijn en men weet wat er mogelijk gedaan kan worden. Praat daarom met iedereen van wie u denkt dat hij of zij u verder kan helpen of gewoon naar u wil luisteren. Vragen als: “Wordt het levensgeluk van mijn kind beperkt door de slechthorendheid?” of “Kan mijn kind normaal leren spreken?” worden vaak gesteld en zijn heel begrijpelijk.

36

Misschien wilt u spreken met een audioloog, arts, andere ouders of opvoeders, andere kinderen met een gehoorverlies of mensen die zelf als kind een gehoorverlies bleken te hebben. Niet alleen kunnen deze mensen helpen antwoorden te vinden op uw vragen en begrip te tonen voor uw zorg en ongerustheid, hun verhalen en ervaringen kunnen u ook helpen de toekomst wat optimistischer tegemoet te zien. U staat er niet alleen voor. Er zijn tal van deskundigen, lotgenoten, organisaties, instellingen en instanties waar u met uw vragen terecht kunt. Doorgaans wordt u door de medewerkers van het audiologisch centrum goed geïnformeerd over waar u met uw vragen terecht kunt. Zij wijzen u ook op het bestaan van lotgenotencontacten. Vraag er eventueel zelf naar.


37

38

De zorg van ouders voor een slechthorend kind Kinderen worden geboren met een volkomen open instelling, vrij van elk vooroordeel. De wereld aanvaardend. Een slechthorend kind heeft geen besef van het feit dat het ‘gehandicapt’ is, tenzij de omgeving het kind dat laat merken. De mens kan op een fantastische manier lichamelijke of verstandelijke tekortkomingen compenseren. In feite hebben we allemaal wel moeten leren leven met iets waar we in het dagelijks leven mee te maken hebben, bijvoorbeeld een beperkt gezichtsvermogen, een zwakke gezondheid of een opvliegend karakter. Hoe de omgeving van een slechthorend kind aankijkt tegen de handicap ‘slechthorendheid’, heeft een grote invloed op het beeld dat uw kind van zichzelf heeft en op zijn of haar zelfvertrouwen. Uw houding om goed te zijn geïnformeerd, er open over te durven praten, te helpen waar en wanneer nodig en in z’n algemeenheid een positieve benadering van de handicap is cruciaal. Dit alles kan ertoe bijdragen dat uw kind met diezelfde open instelling in het leven blijft staan als waarmee het werd geboren.

De zorg van ouders voor een slechthorend kind

39

In actie komen Ouders zijn meestal de eersten die het vermoeden hebben dat er met het gehoor van hun kind iets aan de hand is. Als u denkt dat uw kind niet goed hoort, wacht dan niet maar kom zo snel mogelijk in actie. Vroege interventie kan van doorslaggevend belang zijn op de ontwikkelingskansen van uw kind. Een eenvoudige gehoortest kan uw vermoedens bevestigen of juist uw zorg wegnemen. En mocht blijken dat uw kind inderdaad slechthorend is, dan zijn er vaak uitstekende hulpmiddelen om uw kind beter te laten horen. Maar vergeet nooit hoe belangrijk het is om met uw kind te blijven spelen, te zingen en te praten net zoals u dat bij elk kind zou doen, slechthorend of niet.

In actie komen We hebben een aantal punten voor u op een rij gezet die u als eerste kunt (blijven) doen als u twijfelt aan het gehoor van uw kind. Ga door met het spelen, zingen en praten met uw kind. Voor alle kinderen geldt dat een positief ouder-kind contact essentieel is voor de emotionele groei en het algemeen welbevinden. Een slechthorend kind heeft misschien nog wel een grotere behoefte aan dit één-op-één contact als basis voor een goede communicatie! ■

40

Kijk uw kind aan als u tegen hem of haar praat. Uit het lipbeeld maar ook uit de gelaatsuitdrukking en de houding van uw lichaam haalt het kind ook belangrijke informatie. ■

Spreek met een duidelijke, hoorbare stem zonder te schreeuwen. Teveel de stem verheffen kan leiden tot vervorming van uw stem zodat het zelfs moeilijker wordt voor uw kind om u te verstaan. ■

Zorg ervoor dat er voldoende licht is in de ruimte waarin u met uw kind spreekt, zodat het kind uw gezicht goed kan zien. ■

Laat het gehoor van uw kind onderzoeken door een KNO-arts. Deze verwijst u zonodig door naar een audiologisch centrum waar gespecialiseerde medewerkers uw kind verder zullen onderzoeken. ■

Blijkt uit het onderzoek dat uw kind geholpen kan worden met hoortoestellen, wacht dan niet. Volg het advies van de audioloog. Het is in het belang van uw kind dat het dan ook zo snel mogelijk hoortoestellen gaat gebruiken. Hoe eerder, des te groter is de kans op een goede ontwikkeling van de communicatieve vaardigheden. ■

➤➤➤


41

➤➤➤ In actie komen, vervolg. Zoek het contact met lotgenoten. Uw gezin is beslist niet het enige dat de zorg heeft voor een slechthorend kind. Van elkaar kun je leren. De maatschappelijk werker of een andere medewerker van het audiologisch centrum zal u zeker kunnen helpen bij het leggen van contacten met andere ouders. Ook kunt u bij haar of hem terecht voor vragen over literatuur, als u meer wilt lezen over slechthorendheid en de opvoeding van een slechthorend kind. ■

42

Communicatie Wat en hoe uw kind precies hoort is afhankelijk van zijn of haar specifieke gehoorverlies. Vraag de audioloog het gehoorverlies te beschrijven. Daarnaast kunt u ook vragen hoe u het best kunt leren communiceren met uw kind. In elk geval wordt aangeraden om duidelijk en gearticuleerd te spreken. Het zal dan ook minder vaak nodig zijn om te herhalen wat u hebt gezegd en dat draagt bij tot het makkelijker communiceren met uw kind. Het audiologisch centrum adviseert de ouders over het vervolgtraject. Dit kan bijvoorbeeld extra begeleiding (zoals logopedie) in het regulier onderwijs zijn, of eventueel de aanmelding voor een school voor speciaal onderwijs. Deze extra begeleiding kan gericht zijn op het leren spraak afzien (liplezen), het leren gebruiken van gebarentaal of trainen in het gebruik van andere vormen van communicatie. Deze extra begeleiding kan zijn gericht op de communicatievaardigheden van het kind en/of ondersteuning bij het verwerken van de lesstof.


43

Hulpverleners Als ouder hebt u als het ware de leiding over een team dat helpt om uw kind de best mogelijke kansen in het leven te bieden. Om ervoor te zorgen dat de beste zorg wordt geboden, zijn toewijding en vasthoudendheid noodzakelijk, maar ook geduld en veel energie. Het kan af en toe heel frustrerend zijn omdat u zoveel informatie en adviezen krijgt, maar elke ontwikkeling, elke vooruitgang maakt het de moeite waard om vol te houden.

De ouder in het team We hebben een aantal suggesties verzameld die u kunnen helpen uw rol als ouder in dat team hulpverleners zo goed mogelijk in te vullen. Vertrouw op uw gevoel

Indien u ook maar enigszins twijfelt aan de adviezen die u hebt gekregen van een deskundige, het gevoel hebt dat de informatie voor u niet volledig was, merkt dat de hoortoestellen niet meer toereikend zijn of niet goed (meer) functioneren, vraag dan om hulp. U bent degene die uw kind het beste kent. Blijf op de hoogte

Hoe meer u weet over slechthorendheid en de beschikbare hulpmiddelen en -bronnen, des te beter kunt u bijdragen aan en

44

meedenken over de best mogelijke hulp voor uw kind. Laat u inlichten over de mogelijkheden voor uw kind en de zorg waar het recht op heeft en vraag om goed geïnformeerd te worden over het gehoorverlies van uw kind en de werking van de hulpmiddelen die worden aangepast. Zij kunnen u helpen

Uw kind heeft er alle belang bij dat u een beroep kunt doen op allerlei deskundigen en organisaties of instanties. Wij raden u aan om daar met een maatschappelijk werker van het audiologisch centrum over te praten. Hij of zij kan u allerlei nuttige tips en adressen geven. Denk ook aan uzelf

De opvoeding van een slechthorend kind vraagt mogelijk meer van u dan die van een normaalhorend kind. Vermijd daarom dat u in uw zorg en aandacht over uw eigen grenzen heen gaat. Geduld en liefde helpen om elke taak te verlichten. Probeer dus niet alles tegelijk te regelen en te organiseren, blijf realistisch over wat u mag verwachten en wees blij met elke hindernis die genomen is. En als het dan toch eens tegen zit, blijf daar dan niet mee rondlopen. Vraag familieleden of vrienden te luisteren naar u, naar uw zorgen. Vaak kunnen zij door een enkele opmerking u weer verder helpen of u het gevoel geven er niet helemaal alleen voor te staan. En heel belangrijk: zorg ook voor ontspanning op z’n tijd en aandacht voor eventuele andere kinderen!


45

Professionele hulp Diverse professionele hulpverleners en instanties staan klaar om u te helpen bij het vinden van de best mogelijke zorg voor en begeleiding van uw kind. Audiologische en medische hulp De audioloog zal er voor zorgen dat uw kind geschikte hoortoestellen krijgt en u adviseren bij de aanschaf van eventueel andere hulpmiddelen die de communicatie kunnen bevorderen of verbeteren. Hij of zij zal uw kind ook regelmatig voor controle zien, om na te gaan of uw kind nog steeds optimaal profijt heeft van de hoortoestellen of dat deze anders moeten worden ingesteld. Daarnaast krijgt u ook adviezen van de audicien over het onderhoud van de hoortoestellen en de bediening. Ook de KNO-arts zal uw kind regelmatig willen zien, omdat het dragen van hoortoestellen kan leiden tot het ontstaan van een prop oorsmeer. Deze prop kan het gehoor van uw kind extra nadelig beïnvloeden.

46

Spraak- en taalontwikkeling Indien nodig krijgt uw kind zodra dit mogelijk is les van een logopedist. Deze zal met u en uw kind oefenen om zo goed mogelijk te leren communiceren en werken aan de taalvaardigheid van uw kind. Waar en hoe dit gebeurt, hangt af van o.a. de leeftijd van uw kind, of het al naar school gaat en naar welke school. Als ouder wordt u nauw bij deze lessen betrokken want de ontwikkeling van de communicatie en de taalvaardigheden moet juist ook thuis worden gestimuleerd.


47

Onderwijs Kies, indien mogelijk, voor de school die uw kind het best de begeleiding kan geven die het nodig heeft. U kunt bijvoorbeeld denken aan ‘remedial teaching ‘.

48

School De kindertijd is de periode waarin belangrijke informatie wordt verzameld, informatie die het kind helpt op weg naar volwassenheid. Elke dag krijgen kinderen nieuwe informatie. Elke dag leren zij nieuwe dingen - of ze nu rustig in de klas zitten of volledig opgaan in hun spel. De onderwijzers van uw kind spelen een belangrijke rol in het team dat uw kind op weg helpt om zijn of haar weg in het leven te vinden. Kinderen met een ernstig gehoorverlies zullen doorgaans naar een school voor speciaal onderwijs gaan. Het is echter ook mogelijk dat uw kind naar het reguliere onderwijs gaat. Het is dan belangrijk dat de leerkrachten en eventuele remedial teacher op de hoogte zijn van de specifieke behoeften van een slechthorend kind. Kent men deze behoeften en kan men daar goed mee omgaan, dan kunnen slechthorende kinderen vaak goed meekomen op een dergelijke school. De leerkrachten dienen zich te realiseren hoe belangrijk de luisteromgeving voor uw kind is. Naast de invloed die het gehoor heeft op de leermogelijkheden en leerprestaties van uw kind, is een goede luisteromgeving voor uw kind ook belangrijk om zich prettig te kunnen voelen. Ook heeft uw kind er belang bij om deel te kunnen nemen aan allerlei schoolactiviteiten.


49

We hebben een checklist samengesteld die u kan helpen bij het kiezen van een school voor uw kind. Bespreek deze lijst ook met de maatschappelijk werker van het AC, deze kan wellicht nog een aantal praktische tips geven. Kunt u veel vragen met ‘ja’ beantwoorden, dan is de school waarschijnlijk in staat om een goede luisteromgeving voor uw kind te realiseren. Het is echter best mogelijk dat leerkrachten en schoolleiding niet bekend zijn met de speciale voorzieningen waaraan uw kind behoefte heeft. Door deze lijst met hen te bespreken, kunt u helpen hen het belang in te laten zien van een goede luisteromgeving. Overigens kunnen de meeste van de hierna genoemde punten ook normaalhorende kinderen helpen om in een lokaal beter te verstaan.

50

Checklist bij de schoolkeuze Weten leerkrachten en schoolleiding genoeg over slechthorendheid en hoortoestellen om uw kind bij kleine problemen te kunnen helpen? ■

Zijn de leerkrachten bereid om zich te verdiepen in de problematiek van slechthorendheid en het gebruik van hoor toestellen? ■

Reageren de leerkrachten met begrip als ze horen welke problemen uw slechthorende kind kan tegenkomen? ■

Zijn de leerkrachten bereid om mee te werken aan het voorkomen van misverstanden en vooroordelen over het gehoorverlies van uw kind door klasgenoten hier meer over te vertellen? ■

Is remedial teaching beschikbaar als uw kind extra hulp nodig heeft bij het volgen van de lessen? ■

Kent de school gedragsregels m.b.t. pesten? Het pesten van kinderen, zeker als het gaat om brillen, lichaamsgewicht of hoortoestellen kan niet worden getolereerd. ■

Beschikt de school over een FM-systeem voor de communicatie tijdens de lessen? ■

➤➤➤


51

➤➤➤ Checklist bij schoolkeuze, vervolg Zijn de leerkrachten bereid om een FM-zender met microfoon te gebruiken? ■

Zijn de leerkrachten bereid om een reservevoorraad batterijen voor uw kind te bewaren? ■

Is het lokaal waarin uw kind doorgaans de lessen volgt op een rustige plaats in de school gelegen? Een frequent gebruikte hoofdingang, een gang waar steeds veel kinderen doorheen lopen, een drukke straat waar de school aan ligt, het schoolplein - het zijn allemaal bronnen waarvan veel storend lawaai mag worden verwacht, lawaai dat voor slechthorende kinderen extra hinderlijk kan zijn voor de concentratie. ■

Ligt er stoffen vloerbedekking in het lokaal, zodat nagalm en hinderlijk lawaai veroorzaakt door het schuiven van tafels en stoelen wordt vermeden? ■

Ligt er geen stoffen vloerbedekking, kunnen dan de tafel- en stoelpoten worden voorzien van rubberen dopjes? ■

52

Kan uw kind voor in de klas zitten, zodat het de leerkracht goed kan horen en zien? Of zijn er andere voorzieningen getroffen die dat mogelijk maken? ■

Is het voldoende licht in het lokaal zodat uw kind ook spraak kan afzien (liplezen)? ■

Wordt erop gelet dat andere leerlingen niet praten als er wat wordt uitgelegd? ■

Zijn er maatregelen genomen zodat in geval van brand of een andere alarmerende situatie ook slechthorende kinderen tijdig worden gewaarschuwd? ■


53

54

De juiste hulp voor uw kind Als ouder hebt u de mogelijkheid om te participeren in de professionele hulp die uw kind krijgt. U mag van alle specialisten op hun vakgebied vragen dat zij zo open mogelijk met u communiceren. Hebt u vragen, stel ze en neem alleen genoegen met antwoorden die u begrijpt. Een slechthorend kind zich zo goed mogelijk te laten ontwikkelen vormt voor iedereen die daar professioneel bij is betrokken een geweldige uitdaging. Het is een doorlopend proces waarbij – zeker in het begin – met vallen en opstaan de juiste strategie moet worden gevonden. De uiteindelijke strategie – een combinatie van de juiste versterking, het oefenen van een geschikte communicatie, leermethoden, enz. – is die benadering waarbij uw kind het optimale geluid krijgt aangeboden in combinatie met de beste mogelijkheden tot ontplooiing. Dit geldt zowel in de communicatie met anderen als in het leren. Kortom, het doel is een optimale levenskwaliteit. En met de huidige beschikbare technologie, kennis en vaardigheden, mogen u en uw kind hoge eisen stellen!

De juiste hulp voor uw kind

55

De juiste versterking van geluid is de sleutel waarmee uw slechthorende kind zich toegang kan verschaffen tot de wereld van de horenden. Om uw kind de gewenste auditieve prikkels te kunnen geven, dient deze versterking van geluid zo snel mogelijk na de diagnose te worden aangeboden. Versterking kan natuurlijk niet het gehoorverlies ongedaan maken, maar het maakt het wel mogelijk dat uw kind geluiden kan waarnemen die anders te zacht zijn om ze te kunnen horen. Er zijn twee vormen van hoorapparatuur: Hoortoestellen Het gebruik van hoortoestellen stelt uw kind in staat om op basis van zijn of haar gehoor zo goed mogelijk geluiden te kunnen waarnemen. Hoortoestellen versterken het geluid maar bewerken dit ook op een speciale manier, zodat de dagelijkse geluiden zo goed mogelijk worden weergegeven.

56

Cochleair implantaat Het cochleaire implantaat is een uiterst vernuftig hulpmiddel waardoor zeer slechthorende en dove kinderen toch geluiden kunnen waarnemen. Het belangrijkste onderdeel daarbij is een heel dun plastic draadje waarop zich een aantal elektroden bevinden. Deze zogenaamde elektrodendrager wordt tijdens een operatie in het slakkenhuis (cochlea) geschoven. De elektroden geven kleine elektrische pulsjes af, die de gehoorzenuw direct stimuleren. De gehoorzenuw zorgt er dan voor dat, net als bij de verwerking van natuurlijke of door hoortoestellen versterkte geluiden, deze informatie het gehoorcentrum in de hersenen bereikt. De elektrodendrager ontvangt de geluiden van een spraakprocessor die (uitwendig) achter de oorschelp wordt gedragen. Omdat het implantaat wordt aangebracht in het binnenoor, kunnen de overblijvende haarcellen onherstelbaar worden beschadigd. Echter, omdat kinderen met een zeer ernstig gehoorverlies beiderzijds over weinig of geen haarcellen beschikken, wordt de vernietiging van de overblijvende haarcellen in de meeste gevallen ruimschoots gecompenseerd door het feit dat er (weer) sprake is van een functioneel gehoor dankzij het cochleaire implantaat. Kinderen met een zeer ernstig gehoorverlies beiderzijds, die nauwelijks of geen baat hebben bij een hoortoestel en dove kinderen, kunnen in aanmerking komen voor een cochleair implantaat. Implantatie vindt op steeds jongere leeftijd plaats (soms al in het eerste levensjaar) om het kind een optimale kans te geven op een zo goed mo-


57

gelijke spraak-/taalontwikkeling. Kinderen die in aanmerking komen voor een cochleair implantaat worden eerst uiterst zorgvuldig onderzocht en getest. Hoortoestellen De aanpassing van hoortoestellen bij slechthorende kinderen vooral bij kleine kinderen - vormt een enorme uitdaging voor de kinderaudioloog. De doorlopende persoonlijke ontwikkeling van het kind (zowel lichamelijk als verstandelijk) en de taalvaardigheid vereisen een hoge mate van flexibiliteit in de audiologische procedures en in de te gebruiken testmethoden en apparatuur, om zo het best mogelijke te kunnen bereiken. Het aanpasproces is flexibel en steeds weer onderhevig aan veranderingen. De doorlopende ontwikkelingen in aanpastechnieken en mogelijkheden met hoortoestellen kunnen steeds weer tot nieuwe, meer geschikte keuzes leiden. De keuze van het juiste hoortoestel is afhankelijk van de specifieke behoeften van uw kind, de omgeving waarin het leeft en uiteraard het gehoorverlies. De audioloog zal de voor- en nadelen van bepaalde hoortoestellen bespreken die de uiteindelijke keuze hebben bepaald. Nadat de hoortoestellen zijn aangepast, zal het uiteindelijke succes van de aanpassing sterk afhangen van motivatie en doorzettingsvermogen. Uw kind moet begrijpen dat de hoortoestellen zoveel mogelijk moeten worden gebruikt voor een goede interactie en communicatie. Uw positieve houding en aanmoediging zijn daarbij van groot belang.

58

Uitvoering van het hoortoestel Er bestaan diverse uitvoeringsvormen van hoortoestellen die kunnen variëren van een achter-het-oor toestel (AHO) tot een (geheel) in de gehoorgang te dragen toestel (IHO = in-het-oor, CIC = completely-in-canal). Hoewel uw kind mogelijk geholpen zou kunnen worden met een hoortoestel ongeacht de uitvoeringsvorm, willen we u toch wijzen op een paar nadelen die betrekking hebben op de keuze voor dergelijke kleine IHO- en CIC-toestellen. Allereerst de afmetingen van de gehoorgang. Deze kunnen bij kleine kinderen zo klein zijn dat een IHO- of CIC-toestel er niet in past. Mocht toch een passend toestel gemaakt kunnen worden, dan doet zich het probleem van de groei voor. Het kinderoor is nog niet volgroeid zodat na verloop van enige tijd het IHO- of CIC-toestel niet goed meer in het oor past waardoor het kan gaan rondzingen (fluiten). De audio loog zal daarom en vanwege de grotere reparatiegevoeligheid van dergelijke kleine hoortoestellen en het voordeel van de eenvoudiger te vervangen oorstukjes in principe kiezen voor een AHO-toestel. Het vroeger veel gebruikte kasthoortoestel wordt nog zelden toegepast. Techniek Hoortoestellen versterken het geluid en in de technologische ontwikkeling van deze versterkers is de laatste jaren veel gebeurd. Aanvankelijk werd de analoge techniek op grote schaal toegepast. In de afgelopen jaren heeft toepassing van de digitale techniek in hoortoestellen echter een ware revolutie teweeg gebracht. De geluidskwaliteit is aanzienlijk verbeterd en ook de aanpassing kan veel verfijnder worden uitgevoerd. De juiste hulp voor uw kind

59

Digitale hoortoestellen De chip van een digitaal hoortoestel werkt als een zeer complexe computer. Door gebruik te maken van digitale technologie kunnen in korte tijd complexe berekeningen worden uitgevoerd. Geluiden kunnen op verschillende manieren worden bewerkt om tot een betere geluidskwaliteit te komen. Beter spraakverstaan in een rumoerige omgeving vormt nog altijd de grootste uitdaging voor de hoortoestelfabrikant. Innovaties zoals de ontwikkeling van nieuwe microfoons zijn dankzij de toepassing van de digitale technologie realiteit geworden en dragen werkelijk bij tot betere communicatiemogelijkheden. Het digitale hoortoestel is ook veel nauwkeuriger in te stellen, zodat het kan worden aangepast bij vele vormen van slechthorendheid zonder daarbij het gebruikerscomfort tekort te doen. Een hoortoestel op beide oren Heeft uw kind aan beide oren een gehoorverlies, dan is het vaak verstandig om op beide oren een hoortoestel te dragen. Een hoortoestel op beide oren – ook wel een binaurale aanpassing genoemd – kan het eenvoudiger maken om spraak te verstaan onder rumoerige omstandigheden maar ook in rustige situaties betekent dit een verbetering t.o.v. één toestel. Bovendien kan door het gebruik van twee hoortoestellen aanzienlijk beter de richting van waaruit een geluid komt, worden bepaald. Er is nog een ander belangrijk argument om twee hoortoestellen te dragen: een tekort aan auditieve stimulatie van het

60

oor zonder hoortoestel, kan ertoe leiden dat de zenuwvezels van dat oor geleidelijk minder gaan functioneren. Wordt dan later alsnog een hoortoestel aangepast op dat oor, dan levert het toestel mogelijk geen of slechts een beperkte extra bijdrage (meer) aan de mogelijkheden van het kind om (beter) te horen. Kleuren Veel AHO-hoortoestellen zijn verkrijgbaar in allerlei sprekende kleuren. Geven volwassenen vaak de voorkeur aan een zo onopvallend mogelijke kleur, kinderen ervaren hun handicap anders en vinden het vaak juist leuk om een gekleurd hoortoestel en een gekleurd oorstukje te gebuiken. Zij vinden een beige, grijs of bruin hoortoestel vaak maar saai!


61

Zo werkt een hoortoestel De medewerkers van het AC en de audicien – degene die het hoortoestel levert – zullen u uitvoerig informeren over de bediening van het hoortoestel en het onderhoud. Samen met hem of haar alle facetten bekijken en bespreken is beter dan het zelf bestuderen van allerlei plaatjes. Aarzel niet om vragen te stellen. Uw kind is mede afhankelijk van uw nieuwsgierigheid om tot een zo goed mogelijke spraak- en taalontwikkeling te komen. Hoortoestellen zijn in feite kleine versterkers die in een plastic kastje zijn gebouwd. De hoortoestelmicrofoon vangt de geluiden uit de omgeving op en zet deze om in elektrische signalen die naar de versterker worden gestuurd. De versterker zorgt ervoor dat het volume van de geluiden toeneemt. In hoortoestellen met een zogenaamde lineaire versterking worden alle geluiden gelijkmatig versterkt. Is er sprake van niet-lineaire versterking dan worden zachte geluiden, die doorgaans door uw kind niet worden gehoord, meer versterkt en hardere geluiden, die uw kind nog (net) wel kan horen, minder versterkt. Dus een goede aanpassing zorgt ervoor dat zachte geluiden hoorbaar worden, terwijl harde geluiden niet als te luid worden ervaren. Nadat het geluid is versterkt zet een minuscuul luidsprekertje (de telefoon) het elektrische signaal weer om in een hoorbaar signaal dat de gehoorgang bereikt. Sommige hoortoestellen hebben een volumeregelaar die door

62

oudere kinderen of door een volwassene kan worden bediend. Deze volumeregelaar kan zijn uitgevoerd als hendeltje, als wieltje of deel uitmaken van een afstandsbediening. Veel moderne hoortoestellen hebben echter geen volumeregelaar. Het volume wordt door het hoortoestel automatisch ingesteld waarbij rekening wordt gehouden met het individuele gehoorverlies van uw kind. Is het hoortoestel wel voorzien van een volumeregelaar, dan kan deze vaak door de audicien of de audioloog (tijdelijk) worden uitgeschakeld. Het hoortoestel is programmeerbaar, dit impliceert dat het kan worden ingesteld op basis van persoonlijke behoeften en voorkeuren. Dergelijke instellingen kunnen, zeker als het kind nog erg jong is, regelmatig worden aangepast als bijvoorbeeld blijkt dat het gehoor verandert of de gehoordrempel beter kan worden vastgesteld omdat het kind ouder is geworden en dus beter kan meewerken aan de test. De audioloog bespreekt met u nadat de aanpassing is afgerond, wanneer uw kind weer op het audiologisch centrum wordt verwacht.


63

Het onderhoud van een hoortoestel Het is belangrijk om de instructies in de gebruiksaanwijzing van het hoortoestel te lezen en op te volgen. Hoortoestellen zijn ingewikkelde en kwetsbare elektronische apparaatjes. Ze zijn gemaakt om jarenlang te kunnen worden gebruikt onder de wisselende omstandigheden waarin uw kind zich elke dag bevindt. Echter: hoortoestellen kunnen beschadigd raken als ze worden blootgesteld aan extreme omstandigheden, als ze ruw worden behandeld of als ze worden verwaarloosd. Om kinderen te laten begrijpen hoe ze voor hun hoortoestellen moeten zorgen, hebben we de belangrijkste adviezen op een rijtje gezet, deze worden uitgelegd door Dexi, de orka die lange tijd symbool stond voor de technologisch grote sprong die we maakten toen we overstapten naar de digitale technologie. Terwijl u samen met uw kind naar de plaatjes kijkt, kunt u de richtlijnen bij elk advies gebruiken om uw kind op begrijpelijke wijze uit te leggen wat uw kind moet weten over het hoortoestel en het gebruik ervan.

64

1. Laat hoortoestellen niet vallen

Hoortoestellen kunnen kapot gaan als ze vallen. Wij raden daarom aan om de hoortoestellen schoon te maken of de batterij te vervangen boven een zachte ondergrond, bijvoorbeeld boven een tafelkleed. Op die manier is de kans erg klein dat ze kapot gaan als ze vallen.

2. Stop de batterij niet in de mond

Voorkom dat kleine kinderen batterijen in handen krijgen, de kans is erg groot dat ze die aanzien voor snoepjes en in de mond stoppen. Vervang dus geen batterijen waar de kleintjes bij zijn en laat ook niet zien waar u ze bewaart. Sommige merken leveren hoortoestellen met speciale kinderveilige batterijhouders, controleer of dat bij de hoortoestellen van uw kind ook het geval is, zo niet vraag uw audicien er naar. Mocht uw kind onverhoopt toch batterijen hebben doorgeslikt, waarschuw dan direct uw huisarts.


65

3. Als het hoortoestel raar klinkt, moet het kind dat meteen tegen u zeggen of op school tegen de meester of juf

Een kind moet weten dat het niet moet blijven rondlopen met een hoortoestel dat niet goed meer klinkt. U als ouder (maar ook de onderwijsgevende) kunt (kan) dan helpen het probleem op te lossen, misschien is het een kleinigheid, zo niet schakel dan de audicien in.

4. Houd hoortoestellen weg bij huisdieren

Een hoortoestel dat niet wordt gedragen maar bijvoorbeeld op tafel ligt en wel aanstaat, piept. Huisdieren ervaren dat piepen als iets levends en zullen er direct de tanden in willen zetten. Voorkom daarom dat huisdieren bij de toestellen kunnen komen. Uit het oor – uitzetten en niet laten slingeren.

66

5. Gebruik geen haardroger of spuit geen haarlak tijdens het gebruik van hoortoestellen

Ook al zullen kinderen deze spullen niet gauw gebruiken, het is toch belangrijk dat ze beseffen dat hoortoestellen slecht bestand zijn tegen grote hitte en dat chemische stoffen het kastje kunnen beschadigen.

6. Laat hoortoestellen niet nat worden

Hoortoestellen mogen nooit nat worden. Dus voordat het kind in bad gaat, een douche neemt of gaat zwemmen, altijd de hoortoestellen uit het oor halen. Let er ook op dat het kind niet in de regen gaat spelen terwijl het hoortoestellen draagt. Gebruik nooit water of andere vloeistoffen om de hoortoestellen schoon te maken. Nadat u de oorstukjes hebt verwijderd van de hoortoestellen, kunt u de oorstukjes schoonmaken en mag u deze wel afspoelen met water. Let er dan echter op dat de oorstukjes goed droog zijn voordat u ze weer aan de hoortoestellen aansluit.


67

7. Alleen schoonmaken met een schoon droog doekje

’s Avonds na het uitdoen even schoonwrijven met een schone, droge doek. Dit kan helpen voorkomen dat zure stoffen in bijvoorbeeld transpiratievocht of huidsmeer in het hoortoestel komen zodat daardoor op den duur storingen kunnen ontstaan. Gebruik geen water of andere vloeistoffen.

8. Leg hoortoestellen niet in de brandende zon

Sommige materialen die in hoortoestellen worden gebruikt zijn niet bestand tegen hoge temperaturen. Leg daarom een hoortoestel nooit ergens neer waar de temperatuur al snel kan oplopen, zoals op een tafel in de brandende zon, op het dashboard van de auto of op een radiator van de centrale verwarming.

68

9. Haal hoortoestellen niet uit elkaar

Ondanks alle begrip voor de nieuwsgierigheid van kinderen, is het niet de bedoeling dat zij hun hoortoestel open maken om het eventueel zelf te repareren als het stuk is. Functioneert het hoortoestel niet naar behoren, breng het dan naar de audicien zodat het deskundig kan worden gerepareerd.

10. Leg hoortoestellen op een veilige plaats als ze niet worden gebruikt

Als hoortoestellen niet worden gebruikt, haal dan de batterijen eruit, stop ze in het bijbehorende etui en bewaar dat op een veilige plaats.


69

Luisterhulpmiddelen Er zijn verschillende luisterhulpmiddelen die als aanvulling kunnen dienen op het hoortoestel. Hierna wordt een aantal veel gebruikte hulpmiddelen beschreven, deze kunnen meestal worden aangepast aan de individuele behoeften. Vraag de audioloog of audicien om advies. Wek- en waarschuwingssystemen Slechthorende kinderen ondervinden dikwijls problemen bij het horen van allerlei waarschuwingssignalen. Dit kan worden opgelost door gebruik te maken van speciale wek- en waarschuwingssystemen. Dergelijke systemen kunnen worden verbonden met de deurbel, maar ook met de telefoonbel, een wekker, een rookmelder, enz. Het waarschuwingssignaal kan worden gehoord doordat het systeem is aangesloten op een ringleiding, of omdat het een speciale triller in werking stelt die de gebruiker voelt. Ook is het mogelijk dat een knipperlichtinstallatie in werking wordt gesteld.

70

Ringleidingsystemen Een ringleiding zendt signalen via elektromagnetische golven uit. Deze signalen worden opgevangen door de luisterspoel in het hoortoestel, mits aanwezig. De luisterspoel wordt aangeduid door de letter ‘T’. De zender kan worden aangesloten op allerlei apparatuur, zoals de TV of radio thuis of de geluidsinstallatie in bijvoorbeeld kerk of schouwburg indien hier een ringleiding is geïnstalleerd. Het systeem lijkt wel op een FM-systeem, maar het is niet zo flexibel omdat een ringleiding meestal vast is aangelegd. De meeste hoortoestellen beschikken over een luisterspoel. Meer informatie over het gebruik van de luisterspoel vindt u in de gebruiksaanwijzing van het hoortoestel. Een ringleiding wordt meestal niet aanbevolen voor gebruik op school; worden tegelijkertijd twee of meer ringleidingsystemen gebruikt, dan kan de ontvangst van het signaal worden verstoord.


71

A

D

B

Ringleidingsysteem:

A. Ringleiding B. Versterker C. Microfoon D. Bereik van het systeem

72

C

Versterkte telefoon Er zijn speciale telefoons verkrijgbaar met een ingebouwde versterker. Het versterkte geluid kan dan worden opgevangen door de microfoon van het hoortoestel of het elektromagnetische veld dat de luidspreker van de telefoon uitstraalt, wordt zodanig versterkt dat het kan worden opgevangen door de luisterspoel in het hoortoestel, zodat uw kind het hoortoestel in kan houden als het telefoneert. Handmicrofoon Een handmicrofoon kan worden gecombineerd met de meeste achter-het-oor toestellen. De microfoon wordt met behulp van een snoertje en een koppelstukje (audioschoentje) op het hoortoestel aangesloten. De hoortoestelgebruiker kan dan de microfoon zelf richten naar de geluidsbron (spreker) en ervaart zo minder last van storende omgevingsgeluiden. De afstand waaronder de handmicrofoon werkt is beperkt vanwege de snoerverbinding.


73

FM (zend/ontvangst) systemen Een FM-systeem bestaat uit twee basisonderdelen – een microfoon met een FM-radiozender en een FM-ontvanger. FM zend/ontvangstsystemen worden vaak op school in de klas gebruikt, hetzij individueel in het reguliere onderwijs, hetzij collectief in het speciaal onderwijs voor slechthorende kinderen. In dat geval spreekt men ook wel over ‘klasse-apparatuur’ . De leerkracht gebruikt daarbij een speciale zendmicrofoon die de signalen draadloos naar de FM-ontvanger zendt. De FM-ontvanger is aangesloten op het hoortoestel d.m.v. een FM-audioschoentje. Met een FM-systeem is de feitelijke afstand tussen leerkracht en kind gelijk aan de afstand tussen microfoon en de mond van de leerkracht, waardoor de verhouding tussen spraak en omgevingsgeluid aanmerkelijk wordt verbeterd, zelfs onder lastige omstandigheden.

74

FM-systemen kunnen per klas worden ingesteld zodat ze in tegenstelling tot ringleidingsystemen gelijktijdig in aangrenzende lokalen kunnen worden gebruikt. Naast FM-systemen op school kan het kind ook over een eigen FM-systeem beschikken zodat het tevens kan worden gebruikt in allerlei buitenschoolse activiteiten zoals clubs, maar ook thuis.


75

De Widex benadering bij het aanpassen Van hoortoestellen bij kinderen Omdat kinderen groeien en hun lichaam zich ontwikkelt, veranderen ook hun oren, zowel fysiek als functioneel. Hun reactie op geluid en het vermogen geluiden te onderscheiden ontwikkelen zich. Voegt u dit bij aspecten als veiligheid, uiterlijk en ergonomie, dan wordt duidelijk dat een hoortoestel voor een kind aan heel andere eisen moet voldoen dan een hoortoestel voor een volwassene. Bij Widex zijn we van mening dat standaard richtlijnen voor hoortoestelaanpassingen bij kinderen maar ten dele tegemoet komen aan de behoeften van het individuele slechthorende kind. Vanwege hun ontwikkelingsbehoeften zijn extra maatregelen nodig om te zorgen voor een constante hoorbaarheid van spraak, minimale vervorming en maximaal luistercomfort. Hierna zullen we uitleggen welke uitdagingen wij zien bij het aanpassen van hoortoestellen bij kinderen – met daarbij de oplossingen die we kunnen bieden met bijvoorbeeld de digitale hoortoestellen van Widex.

76

Aanpasnauwkeurigheid De uitdaging

Het aanpassen van hoortoestellen bij kleine kinderen kan een uitdaging vormen. Bij het onderzoek van het gehoor moeten andere criteria en andere technieken worden gebruikt dan bij het gehooronderzoek bij oudere kinderen en volwassenen. Kleine kinderen zijn snel afgeleid en kunnen meestal niet lang meewerken aan een test. Een hoortoestel voor een klein kind moet dus zo goed mogelijk worden aangepast in een zo kort mogelijke tijd. Bovendien kunnen kleine kinderen meestal niet aangeven hoe het geluid van de hoortoestellen is. Daarom zijn er technieken nodig voor het aanpassen van hoortoestellen bij kinderen, waarbij men zo min mogelijk afhankelijk is van informatie die door het kind zelf wordt gegeven. De efficiëntie en nauwkeurigheid van de aanpassing kan worden vergroot indien de hoordrempel wordt bepaald met de hoortoestellen en de individuele oorstukjes in het oor van het kind. Dit wordt een in-situ drempelmeting genoemd.


77

De oplossing:

De Widex kinderaanpasregel zorgt ervoor dat het individuele gehoorverlies van het kind wordt betrokken bij de aanpasprocedure. Deze aanpasprocedure, speciaal ontwikkeld voor kinderen, zorgt voor de juiste versterking onder verschillende luisteromstandigheden. De in-situ drempelmeting – het zogenaamde Sensogram – vormt de basis van de aanpassing met het merendeel van de Widex hoortoestellen. Voor de bepaling van het Sensogram wordt het hoortoestel in het oor van het kind geplaatst en worden de gehoordrempels gemeten bij drie of meer frequenties. In feite doet het hoortoestel dienst als audiometer. Het voordeel van deze benadering is dat de akoestische eigenschappen bij het trommelvlies tijdens de aanpassing precies hetzelfde zijn als tijdens het gebruik van het hoortoestel. Deze methode zorgt voor een zeer nauwkeurige en effectieve instelling van de versterking.

78

Flexibele instelmogelijkheden De uitdaging:

Tijdens de eerste vijf levensjaren worden de oren van het kind ook groter. De lengte en doorsnede van de gehoorgangen nemen toe en dit heeft invloed op de aanpassing. De versterking moet worden aangepast en nieuwe oorstukjes zijn nodig omdat niet goed passende oorstukjes er de oorzaak van kunnen zijn dat de toestellen gaan fluiten. Verder krijgen veel kleine kinderen te maken met oorontstekingen, die kunnen resulteren in een wisselend geleidingsverlies. De veranderingen die worden veroorzaakt door het groeien van de gehoorgang enerzijds en een mogelijk wisselend gehoorverlies anderzijds, leiden ertoe dat de oorspronkelijke instelling van de hoortoestellen na enige tijd niet meer voldoet zodat de hoortoestellen opnieuw moeten worden aangepast. Om deze veranderingen in gehoordrempel en gehoorgang te kunnen betrekken bij de aanpassing, moet het hoortoestel snel en flexibel, maar toch nauwkeurig zijn in te stellen.


79

De oplossing:

Bij de digitale Widex hoortoestellen kan de versterking van zachte, normale en luide geluiden in verschillende kanalen over een groot bereik worden aangepast. Hierdoor kunnen de toestellen worden aangepast bij veel gehoorverliezen zowel voor wat betreft type als ernst van het gehoorverlies. Bovendien leidt toepassing van de speciaal door Widex voor haar hoortoestellen ontwikkelde kinderaanpasregel tot leeftijd-gerelateerde correcties van de uitgangspunten voor de berekening van de basisversterking. Daarnaast is het mogelijk om die instelling net zo vaak bij te stellen als nodig is, het zogenaamde fijnregelen. Wisselende luisteromstandigheden De uitdaging:

Kinderen zijn van nature actief en belanden in hun dagelijks leven in veel verschillende luistersituaties. Soms luisteren ze naar zachte spraak als ze op schoot zitten en soms willen ze andere kinderen horen schreeuwen op de speelplaats. Vanwege de steeds wisselende afstand tot de geluidsbron is de sterkte van de geluiden die de hoortoestellen bereikt ook telkens anders. Hoortoestellen die het geluid lineair versterken, d.w.z. dezelfde versterking voor alle verschillende geluiden, zullen sommige van deze geluiden te zacht weergeven om te kunnen worden gehoord, terwijl andere geluiden onaangenaam luid kunnen worden weergegeven.

80

Een volumeregelaar of bij de luistersituatie passende luisterprogramma’s kunnen helpen om al die verschillende geluiden onder verschillende omstandigheden adequaat waar te kunnen nemen. Helaas moeten volumeregelaar en programmakeuzeschakelaar door het kind zelf (en/of de ouders) worden bediend en dat kan wel eens lastig zijn. De oplossing:

Een hoortoestel dat automatisch de versterking aanpast afhankelijk van de sterkte van de geluiden, kan onder alle dagelijkse omstandigheden de juiste versterking bieden. Dit is mogelijk door een zogenaamd compressiesysteem te gebruiken dat het hele geluidspectrum kan verwerken op een zodanige manier dat de weergave van de verschillende geluiden past in het voor het kind hoorbare gebied. De rekenregels die Widex toepast in haar toestellen zijn een voorbeeld van een dergelijk geavanceerd systeem. Een Widex digitaal hoortoestel anticipeert op de steeds veranderende geluidsniveaus in de omgeving van het kind. De signaalbewerking wordt voortdurend aangepast zodat zachte geluiden als zacht worden waargenomen en luide geluiden wel luid maar nooit onaangenaam zijn. Het voordeel voor kinderen is dat dit automatisch wordt geregeld, zonder dat het volume handmatig moet worden aangepast en zonder dat van programma moet worden veranderd. Dit is vooral belangrijk voor kleine kinderen die dit nog niet zelf kunnen.


81

Hoorbaarheid van zachte geluiden De uitdaging:

Gehoorverlies heeft als direct gevolg dat zachte geluiden niet gehoord kunnen worden. Bij kinderen kan dit leiden tot een vertraging van de spraak- en taalontwikkeling. Een hoortoestel moet dan ook zoveel versterking kunnen geven dat zelfs de zachtste (spraak)klanken hoorbaar worden. Om de zachtste spraakklanken hoorbaar te maken is een zogenaamde compressieregeling nodig. Een dergelijke regeling versterkt geluiden selectief, d.w.z. afhankelijk van de luidheid van het oorspronkelijke geluid. Zetten we de versterking uit in een grafiek, dan zien we een knik in die grafiek. Geluiden onder dat knikpunt worden meer versterkt dan geluiden daarboven. Hoe lager dit compressieknikpunt des te groter de versterking van zachte geluiden. Consequentie kan echter zijn dat ook de eigen ruis die het hoortoestel produceert hoorbaar wordt.

82

De oplossing:

Door gebruik te maken van digitale signaalbewerking kan in de meeste Widex toestellen een laag compressieknikpunt (20 dB HL of lager) worden gerealiseerd. Om te voorkomen dat de eigen ruis hoorbaar is, wordt deze door een speciaal systeem tot onder de hoordrempel gebracht van degene die het toestel draagt, zodat het hoortoestel altijd rustig klinkt. De hoortoestelgebruiker kan dan zachte spraakklanken horen zonder hoorbare eigen ruis en zonder een onaangename weergave van harde geluiden. Uit allerlei onderzoeken is gebleken dat een optimale hoorbaarheid van alle spraakklanken op jonge leeftijd zorgt voor een betere spraak- en taalontwikkeling.


83

Handhaven van de oorspronkelijke structuur van het geluid De uitdaging:

De manier waarop de structuur van het spraaksignaal wijzigt in de tijd, helpt de luisteraar om spraakklanken te onderscheiden en daardoor de betekenis te begrijpen. Over het algemeen hebben kleine kinderen meer informatie nodig dan oudere kinderen en volwassenen om spraakklanken te kunnen onderscheiden omdat zij nog niet over zoveel taalkennis beschikken. Het is daarom belangrijk dat de signaalbewerking die wordt gebruikt voor zeer jonge kinderen met een gehoorverlies, zelfs de kleinste veranderingen in het geluid weergeeft, zodat deze beter kunnen worden onderscheiden. Verschillende soorten hoortoestellen zijn in staat om snelle veranderingen in de spraak snel te volgen. Hoewel deze eigenschap gunstig is voor hoorbaarheid en luistercomfort, verandert het de oorspronkelijke structuur van de spraak zodanig dat daardoor het spraakverstaan kan worden bemoeilijkt; vooral kinderen met een groter gehoorverlies zullen dat ervaren.

84

De oplossing:

Widex digitale hoortoestellen bewerken het spraaksignaal langzamer, waarbij hoorbaarheid en luistercomfort worden gehandhaafd terwijl de luisteraar toch de oorspronkelijke structuur van spraak kan waarnemen. Dit mechanisme bevordert het onderscheidende vermogen van het kind bij het horen en verstaan van spraak. In de geavanceerde Widex hoortoestellen wordt tevens een ander principe, de Sound Stabilizer™, toegepast. Dit mechanisme controleert voortdurend de relatie in intensiteit van de binnenkomende geluiden om te zorgen dat de spraak steeds hoorbaar is, ook als spraak vooraf wordt gegaan door luide geluiden. Hierdoor blijft spraak hoorbaar en aangenaam onder verschillende luisteromstandigheden.


85

Optimalisering van de verhouding signaal en omgevingsruis De uitdaging:

Meestal is er sprake van meerdere geluidsbronnen waarvan de geluiden tegelijkertijd ons oor bereiken, bijvoorbeeld de stem van een spreker (signaal) en wat we achtergrondgeluiden noemen (ruis). De signaal/ruisverhouding is het luidheidverschil (uitgedrukt in een getal) tussen een belangrijk geluid en het achtergrondgeluid. Hoe hoger de signaal/ruisverhouding, des te beter is de hoorbaarheid van spraak in lawaai. Voor mensen met een gehoorverlies dient de signaal/ruisverhouding hoger te zijn dan voor mensen met een goed gehoor om tot een zelfde mate van verstaan te kunnen komen. En voor kinderen geldt dit in nog sterkere mate dan voor volwassenen. Kinderen bevinden zich relatief vaak in een rumoerige omgeving (klaslokaal, speelplaats, enz.). Omdat de taalvaardigheden van een kind nog niet zo zijn ontwikkeld als die van een volwassene, is het voor hen moeilijker om hetgeen zij niet hebben gehoord zelf aan te vullen om vervolgens de betekenis te kunnen begrijpen. Het realiseren van een gunstige signaal/ruisverhouding is daarom zeer belangrijk voor het vermogen om te horen en voor de spraak-/taalontwikkeling.

86

De oplossing:

Hoortoestellen met een microfoon die gevoeliger is voor geluiden uit een bepaalde richting (richtinggevoelige microfoon) geven doorgaans een betere signaal/ruisverhouding voor de gebruiker van het toestel. Door de gevoeligheid van het hoortoestel te verminderen voor geluiden die van opzij en van achteren komen, maakt een richtinggevoelig hoortoestel luisteren en verstaan in lawaai eenvoudiger. De zich voortdurend aanpassende richtinggevoeligheid onder wisselende luisteromstandigheden van sommige geavanceerde Widex hoortoestellen, kan worden gezien als één van de beste voorwaarden om te kunnen luisteren in lawaai. Omdat de positie van de lawaaibron kan wisselen, dient het microfoonsysteem zich zo aan te kunnen passen dat de signaal/ruisverhouding steeds zo goed mogelijk is. Het richtinggevoelige systeem stelt actief vast of er sprake is van spraak in lawaai om vervolgens de positie van de lawaaibron te bepalen, zodat de weergave van deze lawaaibron kan worden verminderd. Verschillende Widex hoortoestellen beschikken tevens over een geavanceerd systeem dat lawaai op basis van specifieke kenmerken onderscheidt van spraak. Vervolgens wordt de signaalbewerking zo aangepast dat het luistercomfort in lawaai wordt verhoogd. Tegelijkertijd krijgt – zodra spraak wordt herkend – het spraaksignaal de nadruk.


87

De kans op rondzingen (fluiten) verkleinen De uitdaging:

Rondzingen of fluiten (de vakterm is akoestische terugkoppeling) kan optreden als het oorstukje niet goed past in het oor van het kind, als er iets dicht bij het oor wordt gehouden, bijvoorbeeld een hand, of het hoortoestel wordt bedekt door bijvoorbeeld een muts. Het versterkte geluid ‘lekt’ als het ware uit het oor, wordt opgevangen door de microfoon en wordt weer versterkt, enz. Treedt terugkoppeling op, dan zal – als het hoortoestel is voorzien van een volumeregelaar – het volume van het hoortoestel meestal moeten worden verlaagd door het kind of een ouder. Hierdoor is het echter mogelijk dat het kind te weinig versterking krijgt, zodat zachte spraak en zachte geluiden niet of onvoldoende worden gehoord. De oplossing:

Een hoortoestel dat effectief de terugkoppeling onderdrukt, zorgt er enerzijds voor dat rondzingen bij normaal gebruik niet meer optreedt en anderzijds dat het kind toch de noodzakelijke versterking krijgt om spraak te kunnen verstaan en zachte geluiden te horen. Widex heeft een adaptief systeem ontwikkeld dat kan bepalen of er een kans op terugkoppeling bestaat. Is dat het geval, dan wordt het terugkoppelingsgeluid meteen onderdrukt zonder dat het algehele volume wordt verlaagd. Zo kan het kind voortdurend zachte spraak en zachte geluiden blijven horen.

88

Controle over de eigen stem De uitdaging:

Kinderen met een gehoorverlies kunnen vaak niet de nuances in hun eigen stem horen. Dit kan de articulatie beïnvloeden en ertoe leiden dat de stem niet optimaal wordt gebruikt, waardoor de verstaanbaarheid van hun spraak wordt bemoeilijkt. Het kind kan dan terughoudend worden in zijn communicatie met anderen, wat de spraak-/taalontwikkeling verder kan vertragen. De oplossing:

Omdat niet elke frequentie even goed wordt gehoord is het wenselijk dat hoortoestellen selectief versterken. Bij digitale hoortoestellen is dat goed mogelijk door het gehele frequentiespectrum te splitsen in een aantal frequentiebanden. De signaalbewerking vindt vervolgens plaats in afzonderlijke kanalen (per kanaal één of meer frequentiebanden). Hoortoestellen met meerdere kanalen kunnen een adequate, individuele versterking geven, zodat het kind de wisselende karakteristiek van zowel de eigen stem als die van anderen duidelijk kan horen. Uit onderzoek, waarbij het eigen hoortoestel werd vervangen door een Widex hoortoestel met meerdere kanalen, bleek dat het aantal vergissingen bij het spreken significant afnam. Alle digitale Widex hoortoestellen beschikken over meerdere kanalen. In combinatie met de digitale signaalbewerking en het lage compressieknikpunt bieden deze hoortoestellen een optimale oplossing om controle te houden over de eigen stem.


89

Het Widex Paediatric Partnership Bij Widex zijn we van mening dat vroegtijdige opsporing en interventie essentieel zijn om het kind optimale kansen op ontwikkeling te bieden. Door gebruik te maken van de technische voordelen van de digitale technologie, willen we kinderen met een gehoorverlies maximale kansen bieden om zich net als andere kinderen te ontwikkelen door te leren en te ervaren – met alle vijf de zintuigen. We gaan daarom door met het ontwikkelen van hoortoestellen en professionele expertise die kinderen kunnen helpen om hun mogelijkheden ten volle te benutten. De gezamenlijke inzet en toewijding van ouders, audiologen, audiciens en Widex met als doel slechthorende kinderen zo goed mogelijk te helpen is de grondslag voor het Widex Paediatric Partnership.

90

Widex website Aanvullende informatie over horen, hoortoestellen en nog veel meer kan worden gevonden op de uitgebreide Widex website www.widex.nl of de internationale website www.widex.com Onder het hoofdstuk ‘Kinderen’ vindt u tevens een speciaal gedeelte voor kinderen: ‘Speel met Dexi’. Hier kunnen kinderen samen met de orka Dexi op zoek naar een gezonken schat, maar Dexi vertelt ook meer over horen en over orka’s. Bovendien kunnen ze hun eigen film samenstellen in de Dexi filmstudio. De bedoeling van deze website is – net als met alle andere middelen die deel uitmaken van het Widex Paediatric Partnership – het bieden van een helpende hand om de hoortoestellen aangenaam en natuurlijk deel uit te laten maken van het dagelijks leven van slechthorende kinderen en hun familie. We hopen dat de kinderen ‘hun’ website met trots aan hun vriendjes en vriendinnetjes laten zien zodat zij op speelse wijze kennis kunnen nemen van slechthorendheid en hoortoestellen en zodoende beter begrijpen waarom hun vriendje of vriendinnetje soms iets niet hoort of niet begrijpt. ‘Speel met Dexi’ is echter uitsluitend Engelstalig.


91

Andere websites die u kunt raadplegen: www.de-audicien.nl De site van de NVAB (Nederlandse Vereniging van Audicienbedrijven)

www.fenac.nl

De site van de FENAC (Federatie van Nederlandse Audiologische Centra)

www.hoorstichting.nl De site van de Nationale Hoorstichting

92

www.kno.nl

De site van de Nederlandse Vereniging voor Keel-, Neus- en Oorheelkunde

www.nvvs.nl

De site van de NVVS (Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden) en de FOSS (Nederlandse federatie van ouders van slechthorende kinderen en van kinderen met spraaktaal moeilijkheden)

www.orl-nko.be:

De site van de Belgische Vereniging voor Neus-, Keel en Oorheelkunde

www.ahosa.be:

De site van de Vereniging Anders Horen door Spraakafzien.

www.fevlado.be:

De site van de Federatie van Vlaamse DovenOrganistaie vzw

www.vlocvzw.be:

De site van de Vlaamse OuderComités voor dove, slechthorende en spraakgestoorde kinderen

Dankwoord Dit boekje is na vertaling kritisch gelezen door Nederlandse audiologen. Hoewel bij het schrijven van de oorspronkelijke tekst zoveel mogelijk is uitgegaan van internationaal gebruikelijke werkwijzen, gaven wij de voorkeur aan een bewerking die recht doet aan de op het moment van verschijnen gangbare Nederlandse werkwijzen en opvattingen. Wij zijn dr. Martin Stollman en drs. Peter Kraft (beiden klinisch fysicus-audioloog) erkentelijk voor hun opbouwende kritiek en waardevolle opmerkingen die er toe hebben bijgedragen dat een leesbaar boekje tot stand kwam.


93

U vindt een schat aan informatie op www.widex.nl en www.widex.com.


Zo hoort uw kind

www.widex.com

www.widex.com

¡9 502 0221 007’¤ ¡#01v¤

Printed by Widex / 11-07 9 502 0221 007 #01

WIDEX

Zo hoort uw kind. Uitgebreide informatie voor ouders over horen en gehoorverlies

Recommend Documents