Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven

Ziek zijn en (niet) genezen… Leuven 1-12-2011 Johan Menten Walter Rombouts UZ Leuven

- ”Goed ouder worden” is een levenskunst. - Oudere mensen hebben vele zaken misschien minder in de hand, maar …….zo lang mogelijk zelf verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van hun leven. - Hoe omgaan met toenemende kwetsbaarheid, (onvermijdelijk) verlies van geliefden, pensioen, kleinkinderen, genieten, zingeving, tijdsbeleving, wijsheid en zoveel andere aspecten, met steeds dichterkomend sterven,… - Ouderen zijn vaak bijzonder krachtdadig en kunnen nog ontzettend veel. Hoe doe je dat?

Ziek zijn en (niet) genezen… 1-Medisch 2-Sociaal 3-Psychologisch 4-Spiritueel

aspect

Pijn- & symptoomcontrole

Curatieve therapie

Palliatieve therapie

- Symptomen

“genezen” - “Leven” - verlengen ? Diagnose

Palliatieve & terminale zorg

- Symptomen

 “goede dood” Overlijden

Ziek zijn en (niet) genezen…

Algemene principes

-Ongeneesbaar = onbehandelbaar

Overdreven fatalisme

onderbehandeling

Overdreven optimisme therapeutische hardnekkigheid

Ziek zijn en (niet) genezen… Algemene principes

-Niet alles wat kan behandeld worden, moet nu nog behandeld worden!!

Patienten en hulpverleners moeten / leren keuzes maken !!

Binnen de Bio-Ethiek evolueert de verhouding hulpverlener-patient van … …naar

Paternalistisch model

??? Geinformeerde toestemming

???

Dialoog Model

Autonomie van de patiënt


-Afwegen van nut / belasting v/e palliatieve therapie

-Correct ziekte-inzicht bij patiënt - familie- artsen – hulpverleners?

Ziek zijn en (niet) genezen… Algemene principes Palliatieve therapie kan een urgentie zijn

-Wilsverklaring? Zijn er orders ? -Communicatie met andere hulpverleners? met de patiënt? met de familie? -Formulier 'code van beperking van therapie‘ ?

Co de b ep er kin g va n

th er

ap ie

Code I: niet reanimeren

Code II: therapie niet uitbreiden

Code III: therapie beperken


Stopzetten van de therapie kan ‘t beste zijn!! -levensbedreigende complicaties bvb. urineleiderverstopping -therapie nog mogelijk, nog zinvol?

Als genezen niet meer kan…PIJN?

gem iddelde dos is TTS-fentany l (µ g/h)

Sterke opioiden leiden tot gewenning? 300 250 200 150 100 50 0

Aantal patiënten = 171-148-148-118-101- 65 -58 39 30 26 20

0

2

4

6

8

10

6 13 14

12 maanden

9 10

14

9

16

7

6

18

5

20

5

3

22

2

4

24

8,00%

Percentage van alle patiënten met palliatieve sedatie in PZE- UZ Leuven

7,00%

euthanasiewet

6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Ziek zijn en (niet) genezen… Algemene principes Wanneer (palliatieve) therapie stoppen?

Rol van de patiënt: symptomen of klachten Rol van de huisarts / specialist(en) Rol van de andere hulpverleners


Palliatieve therapie & zorg plannen… • voor- en nadelen • wat is wel / niet mogelijk • wensen van patiënt • maatschappelijk aspect

…gebeurt interdisciplinair


Code therapie beperking? Wilsverklaring – Alles wat kon gedaan worden, werd gedaan! – Niet alles wat kan behandeld worden, moet nu nog behandeld worden!

Wat is zinvol ? Grenzen stellen aan het medisch handelen ?

Ziek zijn en (niet) genezen… Algemene principes Goede Palliatieve Zorg is meer dan geven van pijnstillers en symptoomcontrole 1 - Medisch onderzoek & therapie

2 - Sociale 3 - Psychologische 4 - Spirituele factoren

worden belangrijker naarmate geneesbaarheid

1

3 PIJN

Lichamelijk

Psychologisch

Totale Pijn (C. Saunders)

Sociaal

LIJDEN 2

Spiritueel

4


aspect

Ziek zijn en (niet) genezen… 2-Sociaal -mensen (terug) samen brengen

- familie uitnodigen er te zijn - niets zeggen = communiceren


aspect

Ziek zijn en (niet) genezen… 3-Psychologisch - relationeel - zingeving vaak te zien in - crisisgedrag - angst, onzekerheid

Ziek zijn en (niet) genezen… 3-Psychologisch

Maar ook bejaarden…

Artsenkrant 25-8-2009

psychologisch • Downey,2009 • • • • •

Pijn onder controle Comfortabele ademhaling Vermijden van kunstmatige levenssupport Continent zijn Dekking van de ziektekosten

psychologisch • • • • • • •

Tijd voor familie en vrienden Waardigheid en zelfrespect Vrede hebben met de komende dood Menselijke benadering Vermijding van spanning voor naasten Afscheid kunnen nemen Geen angst om te sterven

psychologisch • Let op: iedereen doet het op zijn manier…. • Individuele coping (S.MILLER) • Er is niet één beste manier van sterven • “je sterft zoals je geleefd hebt”

Wat kan rol van patiënt en omgeving zijn ? • 1.Realiteit mee onder ogen zien – Spreek – Stel vragen

• 2. spreek over wat belangrijk is – – – – –

Liefde,relaties, afwikkeling, herinnering Waar sterven Welke rituelen Controle of vertrouwen Wie gaat verder voor wie zorgen

• 3. Meerzijdige partijdigheid in plaats van elkaar te sparen – Verlangen dat de ander niet afziet – Last met afhankelijkheid

Wat kan rol van patiënt en omgeving zijn ? • 4. breng belangrijke anderen op tijd samen • 5. denk in termen van een proces ipv onmiddellijke producten – Emoties kunnen verdragen – Niet alles direct oplossen – Eerst zo lang mogelijk leven, en dan zo vlug mogelijk weg ?

• 6. je hebt als naast-bestaande je na-bestaan mee in handen – Rond af, communiceer – Kom op voor wat je zelf belangrijk vindt, in overleg met de patiënt

Wat kan rol van patiënt en omgeving zijn , • 7. denk na over je eigen ‘zorgconcept’ – – – –

Hoe wil ik zorgen voor anderen ? Hoe wil ik dat de andere zorgt voor mij ? Wil ik zo lang mogelijk leven, ten koste van alles ? Wil ik » FUNCTIEBEHOUD » LEVENSVERLENGING » PIJN EN SYMPTOOMCONTROLE


aspect

Palliatieve zorgeenheid Leuven Ik en de ander Doen en laten

Weten en geloven

Spiritueel lijden Vasthouden en loslaten

Vergeten en vergeven

Ik en de ander Persoonlijk (ik – mezelf)

1

Zelfstandigheid (ik bepaal zelf)

Interpersoonlijk (ik/ de ander) Afhankelijkheid: de ander bepaalt (familie etc)

Institutioneel (ik / de maatschappij) Afhankelijkheid: de instelling bepaalt (zorgverleners)

2

Levensverhaal: de plaats van mijzelf

Levensverhaal: de plaats van de ander

Levensverhaal: de plaats van instellingen en zorgverleners

3

Basisvertrouwen in zichzelf

Basisvertrouwen in de ander

Basisvertrouwen in de instelling (zorgverleners)

4

Zelfbewustzijn, “Ik” als centrum

Verbondenheid, nabijheid, intimiteit

Impact van de nieuwe omgeving

Doen en laten Doen

Laten

1.

Perspectieven levend houden

Perspectieven afsluiten

2.

Controle over de tijd die rest

Geen controle over de tijd die rest

3.

Controle over het sterven

Geen controle over het sterven

4.

Controle over na de dood

Geen bemoeienis met na de dood

Vasthouden en loslaten Vasthouden

Loslaten

1

Vasthouden aan wie je vroeger was

Loslaten wie je vroeger was

2

Zich vastklampen aan de naasten (≠ verbondenheid van A4)

De naasten loslaten

3

Vasthouden aan het leven

Het leven uit handen geven

4

Zich vastklampen aan lichtpuntjes (hoop)

De hoop opgeven (wanhoop)

Vergeten en vergeven Vergeven

Vergeten

1

Levensbalans opmaken

Levensbalans niet willen/kunnen opmaken

2

Terecht of onterecht schuld(gevoel) onder ogen zien

Terecht of onterecht schuld(gevoel) niet onder ogen willen/kunnen zien

3

Streven naar verzoening

Niet kunnen/willen streven naar verzoening

Weten en geloven Weten of niet-weten

Geloven of vertrouwen

1

Eigen voortbestaan

Eigen voortbestaan

2

Verbinding met anderen

Verbinding met anderen

3

Houding tegenover God of het overstijgende

Houding tegenover God of het overstijgende


Palliatieve therapie en zorg = "leven promoten"

Zieken verzorgen, palliatieve zorg, stervensbegeleiding, méér dan het handje vasthouden…

-Levenskunst -Kunst om ziek te zijn -Kunst om te sterven…

-Genees-, heel- en verloskunde/st …ook opdracht voor ons allemaal kunst/de ontwikkelen -om mensen nabij te zijn -als naaste, vriend, familielid beschikbaar zijn

…ook opdracht voor ons allemaal kunst/de ontwikkelen -om (zieke) mensen nabij te zijn -als confrater, vriend, familielid -beschikbaar zijn

• We leven in een maatschappij die faalt -te erkennen dat de dood onvermijdelijk is -te erkennen dat de laatste levensfase een tijd van grote rijkdom/betekenis kan zijn. • Rituelen die aandacht schenken aan deze rijkdom moeten aangemoedigd worden Gail Gazelle, M.D. Brigham and Women’s Hospital, Boston NEJM vol. 338, 26, 1923

Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven

Recommend Documents