Diabetes en ziek zijn

Diabetes en ziek zijn Dr. Frank Nobels endocrino-diabetologie O.L.Vrouwziekenhuis Aalst 22 maart 2013

olv

Diabetes en ziek zijn • type 1 diabetes • type 2 diabetes • medicatie • hospitalisatie • vaccinatie

1


Ziekte bij type 1 diabetes Marleen heeft type 1 diabetes. Ze spuit Novorapid 14-6-12-0 E en Lantus 0-0-0-14 E. Ze belt u op omdat ze zich “grieperig” voelt. Ze voelt zich wat misselijk en heeft keelpijn. Vanmorgen staat ze 323 mg/dl.

olv

Welke risico’s? Wat raadt u aan?

2

Ziekte, chirurgie, trauma vrijstellen van "stress-hormonen" • pancreas: glucagon • bijniermerg: catecholamines • bijnierschors: cortisol • hypofyse: groeihormoon

→ insuline resistentie (voor glycemieverlagend effect) olv

Diabetische ketoacidose vetzuren

β-OHB -

glucose

water

nieren

Na+, K+, Mg++

+ H+

HCO3-

nieren

H2O + CO2

olv

3

Ziekte bij DM1: principes • blijf insuline spuiten: doorgaans meer en frequenter • meet glycemie ≥ 4x /d • spuit agressiever bij (bvb. algoritme x 2, extra tussendoor) • drink veel • blijf koolhydraten innemen (banaan, pudding, yoghurt, gewone frisdrank, …) • leg log-boek aan: glycemie, insuline, voeding • overleg met het diabetesteam olv

Paradox in educatie • klassiek:

insuline steeds met maaltijd

• "sick days": toch of zelfs meer insuline zonder of bij kleine maaltijd

olv

4

Ziekte bij type 1 diabetes Marleen heeft type 1 diabetes. Ze spuit Novorapid 14-6-12-0 E en Lantus 0-0-0-14 E. Ze belt u op omdat ze zich “grieperig” voelt. Ze heeft koorts, rilt en heeft rugpijn. Vanmorgen staat ze 323 mg/dl.

olv


Ziekte bij type 1 diabetes Marleen heeft type 1 diabetes. Ze draagt een insulinepompje. Ze belt u op omdat ze zich “grieperig” voelt. Ze voelt zich wat misselijk en heeft keelpijn. Vanmorgen staat ze 323 mg/dl.

olv


5

Ziekte bij type 1 diabetes Marleen heeft type 1 diabetes. Ze spuit Novorapid 14-6-12-0 E en Lantus 0-0-0-14 E. Ze belt u op omdat ze zich “grieperig” voelt. Ze braakt en kan niets meer binnenhouden. Vanmorgen staat ze 323 mg/dl.


olv

Ziekte bij DM1: telefonisch advies ? Welke informatie nodig? • • • • • •

hoe ziek, braken, andere symptomen eetlust glycemie evt. ketonen meten welke behandeling (pomp, spuitjes) zwanger

Hoe aanpakken?

olv

• telefonisch advies • dringende consultatie • spoedopname

6

Ketonen: meetmethoden Triglycerides

Fatty Acids

Acetoacetic Acid 13-23 %

ß-Hydroxybutyric Acid

Acetone

75-85 %

±2%

olv


Fatty Acids

Urine measurement Acetoacetic Acid 13-23 %


Acetone

75-85 %

±2%

olv

7


Fatty Acids

Urine measurement Acetoacetic Acid 13-23 %

olv

olv


Acetone

75-85 %

±2%

Blood measurement

Working group UK

8

Ziekte bij type 1 diabetes

Overleg bij hoge glycemie en ziekte

Braken = bellen (naar diabetesteam)

olv


9

Ziekte bij type 2 diabetes Leo is 75 j en heeft type 2 diabetes. Hij neemt metformine 850 mg 1-0-1, gliclazide 80 mg 2-0-1 en NPH insuline 10 E voor het slapengaan. Hij voelt zich sinds enkele dagen “grieperig” en hoest. Hij heeft geen eetlust. Hij is goed geregeld, maar gisteren toonde zijn wekelijkse dagkurve: 268 - 324 - 279 - 311 mg/dl.

olv


Hyperosmolair hyperglycemish coma vetzuren

glucose

aceton

water

nieren

olv

10

Ziekte bij DM2: advies • veel drinken • insuline opdrijven: vb. tijdelijk 2 injecties • dagelijkse opvolging – logboek aanleggen • bij zeer hoge bloedsuiker, deshydratatie: urgent specialistisch advies (opname)

olv

Ziekte bij type 2 diabetes Leo is 75 j en heeft type 2 diabetes. Hij neemt metformine 850 mg 1-0-1 en gliclazide 80 mg 2-0-1. Hij voelt zich sinds enkele dagen “grieperig” en hoest. Hij heeft geen eetlust. Hij doet geen glycemiezelfcontrole.

Welke risico’s? Wat raadt u aan? olv

11

Ziekte bij type 2 diabetes

Overleg bij ziekte

Braken = bellen (naar huisarts)

olv

Ziekte bij type 2 diabetes Leo is 75 j en heeft type 2 diabetes. Hij neemt metformine 850 mg 1-0-1 en gliclazide 80 mg 2-0-1. Hij voelt zich sinds enkele dagen “grieperig” en heeft diarree. Hij doet geen glycemiezelfcontrole.

Welke risico’s? Wat raadt u aan? olv

12

Metformine en nierinsufficiëntie Oppassen voor lactaatacidose ! • zeer zeldzaam (3/100.000 pat.jaren), maar 30-50 % • gevaar beperken door:

MDRD (ml/min)

maximale dosis (mg/d)

– nierfunctie volgen: dosis aanpassen – stop tijdelijk in alle acute situaties – stop tijdelijk 24 u voor iv-contrast en voor heelkunde

> 60

3x 850

40-60

2x850

30-40

2x500

< 30

niet

Nathan D et al. Diabetes Care 2009;32:193–203 Shaw J et al.Diabet Med 2007;24:1160–1163 Herrington W, Levy J. Int Urol Nephrol 2008;40:411–417

olv


13

Corticoïden Jean heeft enorm veel last van frozen shoulder. De orthopedist wil een locale corticoïd-injectie toedienen, maar Jean heeft diabetes. Hij wordt behandeld met Minidiab 2-0-1 en Humuline30/70 12-0-15 E

Wat raadt u aan ?

olv

Corticoïden • glycemieverhogend effect - ook bij locale toediening van depot-preparaat - niet (nauwelijks) als via inhalatie • vooral stijging overdag, minder ‘s nachts

olv

14

Corticoïden patiënt op insuline • insuline onmiddellijk ↑: -

overdag ± 50%, ‘s avonds ± 20%. volgende dagen aanpassen ~ glycemiemetingen.

• vb. Insuman Rapid 12-6-12 E en Basal 20 E → Insuman Rapid 18-9-18 E en Basal 24 E • vb. Humuline30/70 12-0-15 E → Humuline30/70 18-0-18 E olv

Corticoïden patiënt op OAD • controleer glycemie: OAD ↑ en/of + insuline • vb. Metformine 850 1-0-1 en Minidiab 1-0-½ → Metformine 850 1-1-1 en Minidiab 2-0-1 • vb. staat al op max. OAD: → toevoegen 30/70 mengsel 8-0-4 E

olv

15

Corticoïden patiënt niet bekend met diabetes

• controleer glycemie na 2 dagen: -

bij korte kuur: licht hoge waarden door vingers zien.

-

Bij lange behandeling: OAD opstarten, voorkeur: metformine ± gliptine (geen hypoglycemie)

olv

Corticoïden bij afbouwen: • in volgorde verminderen: -

1. insuline

-

2. SU-glinide (hypo)

-

3. andere OAD (geen hypo)

olv

16

Farmaca → glycemie ↑ •

corticoïden

++++

tabletten, injecties, infiltraties,… •

β2-mimetica

++

•

niet-selectieve β-blokkers

+

•

diuretica

+

•

orale contraceptiva

+

olv


17

Hospitalisatie = “glycemie-onvriendelijk” • acute ziekte : – infectie, trauma, chirurgie, … • farmaca : – glucose-infusen, corticoïden, diuretica, … – OAD vaak (tijdelijk) gecontraïndiceerd • ∆ voeding : – nuchter, eetlust, sondevoeding,… olv

• ∆ lichaamsbeweging

Een dag in het leven van een diabetoloog/diabeteseducator

olv

18

Voorkom ontevredenheid

olv

effect on lenght of stay Introduction of diabetes nurse advisor p < 0.001

12

11

10

p < 0.001

8

8

8 5

6 4 2 0 before

after

medecine

olv

before

after

surgery Cavan et al. Diabet Med 98;18:162-4

19

CABG: glycemie en sternitis % diepe sternitis % diepe sternitis

5.5-8 (100-150)

olv

8-11 (150-200)

11-14 (200-250)

14-17 (250-300)

gem. glykemie d1-2 postop. mmol/l (mg/dl)

Zerr, Ann Thorac Surg 97;67:356-61

I N T R A N E T olv

20

OLV Aalst insuline-infusie protocol

olv

Nobels F et al. Best Pract Res Clin Anaesth 2010;23:461-472

Nuchter blijven geen ontbijt, (misschien) geen lunch

olv

21

Standaard sc/po schema

olv

Standaard sc/po schema G850 1, Glicl 2

G850 1, Glicl 2

286

olv

22


G850 1, Glicl 2

286 12 AR

12 AR

8 Ist

6 AR

olv


G850 1, Glicl 2

8,8

261

162

12 AR +5

6 AR +1

286

190

12 AR

8 Ist

0,9

125

olv

23


G850 1, Glicl 2

261

162

286

190

12 AR

8 Ist

8,8

0,9

8,8

0,9

125 G850 1, Glicl 2

12 AR +5

olv

6 AR +1

16 Hum30

G850 1, Glicl 2

↓↓

10 Hum30


G850 1, Glicl 2

261

162

286

190

12 AR

8 Ist

125 G850 1, Glicl 2

12 AR +5

olv

6 AR +1

16 Hum30

G850 1, Glicl 2

10 Hum30

↓↓

24

chirurgie 917 interventions (not ICU) • BG 70-200 mg/dl (3.9-11.1 mmol/l): 89.7% • BG < 50 mg/dl (2.8 mmol/l): 0.1% • BG > 300 mg/dl (16.7 mmol/l) : 1.2%

olv

Nobels F, et al. Best Practice & Research Clinical Anaesthesiology 2009;23:461–472

olv

25

olv

olv

26

olv


27

Diabetes: vaccinaties •

Griepvaccin : jaarlijks (terugbetaald)

•

Pneumokokkenvaccinatie (Pneumo 23®): vanaf 50j om de 5 jaar (± 30 Euro)

olv


28

Sleutels voor succes • preventie: vaccinatie • bewustmaking: educatie • wees zelf voorbereid: kennis afspraken in het team protocollen in het ziekenhuis olv

Dank voor aandacht

olv

29

Diabetes en ziek zijn

Recommend Documents