Zicht op... muziekeducatie. achtergronden, literatuur, lesmethoden en websites

Zicht op... muziekeducatie achtergronden, literatuur, lesmethoden en websites

Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht 2003/2004

Inhoud Vooraf 5 Nieuwe initiatieven in het muziekonderwijs 7 Literatuur 13 Geschiedenis en toekomst 13 Repertoire en overdrachtsvormen 14 Jongerencultuur 16 Theorie en onderzoek 17 Muziekscholen 21 Primair onderwijs 23 Voortgezet onderwijs 27 Culturele en Kunstzinnige Vorming 30 Hoger beroepsonderwijs 31 Overig 34 Tijdschriften 38 Lesmethoden 40 Websites 43 Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland 45 Colofon 48 Addendum 2004 49

Vooraf Op 4 en 5 april 2003 vindt de Muziekeducatie 2-daagse plaats in Rotterdam. Reden voor ons om de eerste Zicht op … van 2003 aan muziekeducatie te wijden. De Muziekeducatie 2-daagse wordt georganiseerd door de Kunstconnectie (met medewerking van Cultuurnetwerk Nederland) en is een ‘zoektocht naar antwoorden op de vraag: hoe eigentijds, creatief, trendsettend en toegankelijk is ons muziekonderwijs?’. Meer informatie over dit evenement en over muziekeducatie in Nederland is te vinden op de website van de Kunstconnectie (www.dekunstconnectie.nl). In het inleidend artikel van deze Zicht op … schetst Geneviève van Dijk nieuwe initiatieven in de muziekeducatie. Naast dit artikel vindt u in deze Zicht op… uiteraard een literatuurlijst over muziekeducatie, een lijst met websites en met lesmethoden. Cultuurnetwerk Nederland Utrecht, maart 2003

Addendum 2004 Naar aanleiding van een bijeenkomst voor studenten van een docentenopleiding muziek is in december 2004 een aanvulling gemaakt met relevante aanwinsten van de bibliotheek tussen maart 2003 en december 2004. Deze aanvulling is als aparte bijlage toegevoegd achter de oorspronkelijke uitgave.

5

ZICHT OP... MUZIEKEDUCATIE

6


Nieuwe initiatieven in het muziekonderwijs Geneviève van Dijk In de muziekeducatie zijn in het afgelopen decennium allerlei nieuwe initiatieven ontstaan. Concertpodia hebben educatieve afdelingen in het leven geroepen, orkesten en ensembles ontwikkelen programma’s voor kinderen en jongeren, muziekscholen ondersteunen steeds vaker het reguliere onderwijs en docenten en leerlingen richten zich op een nieuw en breder repertoire. In het kader van deze inleiding komen de volgende veranderingen en vernieuwingen puntsgewijs aan de orde: •

de nadruk op de leefwereld en de cultuur van de leerling;

•

de toegenomen onderbouwing van het muziekonderwijs met theorie en onderzoek;

•

de stijging van het aantal gestructureerde samenwerkingsverbanden in het muziekonderwijs;

•

de grote rol van de nieuwe media in het muziekonderwijs.

Leefwereld en cultuur van de leerling Maatschappelijke veranderingen zoals individualisering, mondialisering en digitalisering hebben vooral invloed op het denken en doen van jonge mensen. Jongeren zijn pragmatischer en resultaatgerichter geworden en dat beïnvloedt hun motivatie; ze willen vaak direct weten waarom ze iets doen en wat dat precies oplevert. Ze zijn kritisch en hebben de beschikking over een groeiend aanbod aan keuzemogelijkheden voor culturele vorming. Bovendien is de bevolkingssamenstelling (ook weer bij de jongeren het meest) diverser geworden: mondialisering is niet alleen op internet, maar ook in het eigen klaslokaal te ervaren. Op muzikaal vlak maakt het publiek tegenwoordig over het algemeen kennis met een groter arsenaal aan muzikale uitingen, technieken en instrumenten. Voor het muziekonderwijs redenen om mee te groeien. Zo wordt de keuze van het repertoire eigentijdser en multicultureel. Tegelijkertijd wordt geprobeerd de jongeren te interesseren in de gevestigde cultuur. ‘De liberalisering van de repertoirekeus (van hardrock naar middeleeuwen) is het meest sprekende bewijs van een mentaliteitsverandering die niet meer uitgaat van vooringenomen culturele waarden maar van de reële aanwezigheid van allerlei muzikale vormen in onze cultuur,’ meent Haverkate1. Daarnaast zijn veel muzieklessen en programma’s direct gericht op resultaat. Los van het repertoire wordt er gezocht naar wat leerlingen motiveert en welke didactiek en methodiek daaraan kunnen bijdragen. Ook door in te spelen op de muzikale ontwikkelingsstadia van leerlingen wordt de effectiviteit van het onderwijs vergroot en de motivatie gestimuleerd.

Theorie en onderzoek Muziekonderwijs wordt meer dan voorheen onderbouwd door theorie en onderzoek. Vragen die worden gesteld zijn: welke muzikale ontwikkelingen maken kinderen door? Welke vaardigheden bezit het individuele kind? Hoe spelen concentratie en motivatie een rol? Antwoorden op dergelijke vragen vindt men veelal bij buitenlandse auteurs. Een voorbeeld van onderzoek naar de muzikale beleving van het kind in verschillende ontwikkelingsfasen is het model van Swanwick & Tillman. In dit model gaat het om de aspecten van de muziek - klank, expressie, vorm, waardering - waarop kinderen zich achtereenvolgens concentreren. Het model zou dus een goed hulpmiddel kunnen zijn bij de opbouw van een curriculum. 1

7

Haverkate, G. (1999). Muziekdidactiek tussen verleden en toekomst: het primaat van het gevoel. Muziek & onderwijs, 36(4), 88-91.


Een wat ouder onderzoek (dat in het kader van de huidige belangstelling voor de individuele vaardigheden van het kind genoemd kan worden) is de test die Arnold Bentley ontwikkelde voor het afzonderlijk meten van de muzikale vermogens: melodisch geheugen, ritmisch geheugen en het vermogen om samenklanken te analyseren. Via deze test krijgt de docent snel een beeld van de sterk en de zwak ontwikkelde vermogens van zijn leerling. Bovendien heeft het uitvoeren van deze test bij verschillende groepen interessante conclusies opgeleverd over de meer algemene ontwikkeling van de muzikale vermogens. De meeste auteurs van de literatuur die bijeengebracht is in deze Zicht op… zijn van mening dat binnen het muziekonderwijs de drie aspecten motoriek, cognitie en emotie/affect (doen, denken en voelen) in geïntegreerde vorm en in balans aanwezig dienen te zijn. Bovendien dient er gebruik te worden gemaakt van een didactiek waarin ‘muzikaal gedrag als functie van menselijke ontwikkeling’ en ‘vakinhoudelijkheid’ met elkaar verenigd zijn.

Gestructureerde samenwerkingsverbanden Het ministerie van OCenW heeft met de instelling van het project Cultuur en School (1996) en met het Actieplan Cultuurbereik (2001-2004) een enorme impuls gegeven aan samenwerkingsverbanden tussen het onderwijs en de culturele wereld. Voorbeelden van stimulerende maatregelen die ontwikkeld zijn in het kader van Cultuur en School zijn: de cultuurbonnen in het voortgezet onderwijs en de facilitering van het ontwikkelen van activiteiten die jongeren aanspreken. Doelstellingen van het Actieplan zijn een groter cultuurbereik en bredere cultuurparticipatie. Via subsidiëring geven provinciale en gemeentelijke overheden uitvoering aan de beleidsdoelen van het Actieplan en zo doende sturing aan de cultuureducatie. Vooral bij de centra voor de kunsten heeft dit geleid tot initiatieven gericht op een ander publiek en meer samenwerking met het binnenschoolse muziekonderwijs.

Nieuwe media Door de inzet van nieuwe media bij muziekeducatie zijn de onderwijsmogelijkheden enorm toegenomen. Er zijn computerprogramma’s ontwikkeld voor de productie van muziek, zoals arrangeren, muzieknotatie, componeren, transponeren en geluidsbewerking en voor het produceren van lesmaterialen. De muziekdocent kan bij zijn lessen gebruikmaken van programma’s voor solfège, notenleer, muziektheorie, analyse, stijlkenmerken, akkoordenleer, arrangeren, componeren, harmonieleer en muziekspelletjes. De computerprogramma’s zijn een hulpmiddel tijdens, voor en na de muziekles. Maar ook voor intercollegiale informatie worden de nieuwe media ingezet. Een voorbeeld daarvan is Community Muziek (www.digischool.nl/mu/community/), een digitale ontmoetingsplek op internet voor docenten muziek waar kennis en ervaringen kunnen worden uitgewisseld. Een cumulatieve bron op internet is ‘de website van musici voor musici’ (www.music4music.info), waarop uitgegeven en niet-uitgegeven composities, educatief materiaal en cd’s voor anderen beschikbaar gemaakt worden. Hoe zien we de hierboven geschetste culturele, wetenschappelijke, maatschappelijke en technologische ontwikkelingen terug in de praktijk?

Muziekscholen Naast aandacht voor professionalisering en een meer bedrijfsmatige aanpak, is het onderwijsaanbod van de muziekscholen de laatste jaren meer vraaggestuurd en gedifferentieerd geworden.

8


Hiermee wordt ingespeeld op de wensen van de verschillende doelgroepen. Een greep uit de geboden mogelijkheden: een groter aanbod van kortlopende cursussen (naast de gebruikelijke langlopende lessen), speciale aandacht voor jong muziektalent en compositiewedstrijden. Om jongeren te bereiken die normaal gesproken niet zo snel naar een muziekschool zouden gaan, trekken de centra voor de kunsten, waarvan muziekscholen vaak een onderdeel zijn, die wijken in waarvan de bevolking als ‘sociaal minder weerbaar’ wordt gekenschetst. Het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK) bijvoorbeeld ontwikkelde op basis van plaatselijk onderzoek een gedegen plan voor kunstzinnige activiteiten in de verwaarloosde wijk Kanaleneiland. Kenmerkend voor deze activiteiten is dat ze een duidelijk beginpunt hebben en leiden tot een concreet resultaat en dat er een koppeling plaats vindt tussen binnen- en buitenschoolse activiteiten. Het UCK heeft onlangs in Kanaleneiland een vestiging geopend. Muziekscholen bieden ook het primair onderwijs een helpende hand. Ze geven invulling aan het onderwijsprogramma en bieden ondersteuning aan de kunstmenu’s. In het voortgezet onderwijs verzorgen ze workshops en helpen ze bij de invulling van het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV).

Primair onderwijs Uit de periodieke peilingen in het primair onderwijs2 blijkt dat vooral de praktische muzikale vaardigheden van de leerlingen niet voldoen aan de in de kerndoelen gestelde maat. Door middel van samenwerkingsverbanden (met muziekscholen, podia, vakleerkrachten of kunstenaars in de klas) proberen verschillende scholen de kwaliteit van hun muziekonderwijs te verhogen, het aantrekkelijker te maken en/of beter aan te laten sluiten op de beleving van de leerlingen. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking tussen de De la Reyschool en Het Koorenhuis, een centrum voor de kunsten, in Den Haag, hetgeen resulteerde in een muziekplan op maat. Op basisscholen waar gewerkt wordt met een speciaal onderwijskundig uitgangspunt, blijkt het vak muziek goed te passen in de didactische principes. Het pilotproject De Theaterfabriek in Haarlem heeft als doel het bevorderen van de samenhang van kunstzinnige vakken in het ontwikkelingsgerichte onderwijs. Hier wordt uitgegaan van de principes van de basisontwikkeling en gestart vanuit de betrokkenheid van de leerling, vanuit wat er in de klas leeft. In experimenten met teamleren, een didactische methode waarbij de nadruk ligt op samenwerken en op het proces in een team, worden zowel muzikale als sociale doelen gesteld. Communicatie en interactie worden bewust gestuurd. Muziek blijkt niet alleen goed te passen in bepaalde onderwijskundige vernieuwingen, maar wordt zelfs wel eens het uitgangspunt. In het concept van de Wanitaschool, dat als geheel nieuwe vorm van onderwijs op vier openbare scholen in Rotterdam werd geïntroduceerd, wordt muziekeducatie gebruikt als breekijzer voor de totale ontwikkeling van het kind. Het gaat om kinderen in de wijk Feijenoord, die vaak een achterstand hebben in taalontwikkeling, basisvaardigheden en sociale competenties.

Voortgezet onderwijs Positieve uitingen over de kwaliteit van het muziekonderwijs in de basisvorming zijn te vinden in het rapport Muziek in de basisvorming: evaluatie van de eerste vijf jaar van de Inspectie van het onderwijs. En dat met een gemiddelde van 1,2 uren muziekles per week, terwijl de kerndoelen gebaseerd zijn op 3 lesuren.

2

Weerden, J. van & Veldhuijzen, N. (2000). Balans van het muziekonderwijs aan het einde van de basisschool 2: uitkomsten van de tweede peiling in 1997. Arnhem : CITO.

9


Er wordt wel een aantal verbeterpunten genoemd. Volgens de Inspectie zou er meer aandacht kunnen worden besteed aan componeren en improviseren en zou de populaire muziek beter aan moeten sluiten bij de leefwereld van de leerling (leerlingen komen op muzikaal vlak niet als een onbeschreven blad binnen). Opvallend is dat in het onderzoek verschillende randvoorwaarden, zoals middelen en de akoestiek in het muzieklokaal, buiten beschouwing zijn gelaten, terwijl daar bij het vak muziek juist wel eens de schoen wringt. Door de invoering van CKV2 is in de tweede fase van het voortgezet onderwijs meer nadruk komen liggen op de receptie van kunst en cultuur. Toch wordt het zelf musiceren niet uit het ‘oor’ verloren. Op verschillende scholen worden bijvoorbeeld muziekconcoursen gehouden. Het Meandercollege in Zwolle heeft (naar het voorbeeld van het Bogermancollege in Sneek) een bigband opgericht, organiseert tweejaarlijks een muziekmarathon, heeft een popkoor, een eindexamenkoor en een strijkersensemble. Grote podia en orkesten zoals het Concertgebouw, het Muziektheater in Amsterdam en Het Gelders Orkest bieden educatieve projecten aan waarmee zij professionele ondersteuning bieden aan scholen voortgezet onderwijs. Een voorbeeld van zo’n project is Enjoy Yourself van het Nederlands Promenade Orkest, waarin geëxperimenteerd is met een nieuwe formule voor (klassieke) jongerenconcerten met elementen uit de leefwereld van de jongeren.

Nieuwe initiatieven en talent In 2001 is de Muziekwerkplaats Brabant (MWB) van start is gegaan. Daar worden de infrastructuur en knowhow van de Brabantse podia en muziekinstellingen gebundeld om tot een beter, vernieuwend muziekaanbod te komen. In de MWB wordt geëxperimenteerd met verschillende soorten muziek en het leggen van interdisciplinaire verbanden. Een belangrijk argument voor de oprichting was het verder ontwikkelen van talent in de provincie. Een ander initiatief op het gebied van muziekonderwijs is de Rockacademie in Tilburg, een hbo-opleiding die studenten opleidt tot 'een zelfstandige beroepsuitoefening binnen de popmuziek'. Dat kan variëren van spelen in een band tot werken bij een platenmaatschappij. Ook het muziekvakonderwijs ontplooit initiatieven om kinderen en jongeren met een uitzonderlijk muzikaal talent opleidingsmogelijkheden te bieden. Het conservatorium van Utrecht heeft de Afdeling Jong Talent. Het Brabants Conservatorium stelt tijdens het Fontys Concours studiebeurzen beschikbaar voor talentvolle jongeren en ook in Den Haag en Amsterdam worden jong-talentopleidingen aangeboden, die in combinatie met het regulier algemeen onderwijs te volgen zijn.

Zorg Was men vroeger alleen bezorgd over de kwaliteit van het muziekonderwijs in het primair onderwijs, tegenwoordig vormen eveneens de aanbevelingen van de Commissie Wijnen voor de nieuwe kerndoelen muziek een punt van zorg. Van Eerden3 formuleert het als volgt: ‘Verschillende competenties die essentieel zijn voor de ontwikkeling van een kind op de basisschool en die binnen het vak muziek ontwikkeld kunnen worden, zijn in het laatste advies (kerndoelen voor 2003) overboord gezet of hooguit verplaatst naar het differentieel deel.’ In het voortgezet onderwijs staat de toekomst van het vak CKV2/3 ter discussie. Begin dit jaar zijn voorstellen gedaan voor een bijstelling van de invulling van de profielen in havo en vwo4. Een van deze voorstellen is CKV2/3 niet verplicht te stellen als onderdeel van het profiel Cultuur en Maatschappij. In plaats van CKV2/3 krijgt de leerling de keus uit CKV2, CKV3, geschiedenis en filosofie. 3

Eerden, H. van (2000). Kerndoelen herzien!: en waar blijft muziek? De pyramide, 56(2), 46-47.

4

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (2003). Ruimte laten en keuzes bieden in de tweede fase havo en vwo. Zoetermeer.

10


Modern en traditioneel klinkt tot slot het volgende citaat van Arthur Gieles, inspecteur cultuureducatie: ‘Alle beleidsvoornemens en inspanningen ten spijt gaat het in wezen om de kwaliteit van de les zelf. (…) De pure bevlogenheid van de docent blijkt toch altijd nog de beste drijfveer te zijn om kinderen en volwassenen tot musiceren te verleiden.’5 Auteur is werkzaam bij Cultuurnetwerk Nederland.

5

11

Gieles, A. (2002). Waar wachten wij op? Op elkaar?!: over muziekonderwijs in Nederland. Muziek & onderwijs, 56(3), 64-66.


12


Literatuur Geschiedenis en toekomst Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL A challenge for change in music education / Ch. Leonhard In: Music educators journal. – Vol. 86(1999)3(Nov.40-43) Charles Leonhard looks back at successes and failures of past attempts to improve music education and makes suggestions for improvements. Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Changing perspectives in music education / M.L. Mark ... [et al.] In: Music educators journal. –

This study examines the musical, educational, philosophical, and social aspects of American history and their effect on the development of music education in the United States. Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Music education since Mid-Century: the role of the Music Educators National Conference / M.L. Mark In: The journal of aesthetic education. – Vol. 33(1999)3(Fall.79-92). - Met lit.opg. This article traces the leadership and support activities that MENC has undertaken as an umbrella organization for the music education profession and

Vol. 89(2002)1(Sept.17-52). - Met lit.opg. -

that have been most critical in shaping the profes-

Themanummer Special issue on changing perspectives in music

sion from the 1950s into what it is today.

education. Features: A dynamic half century for

Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL

music education, Music education philosophy changing times, Music education in a time of cultural transformation, Psychology and music education since 1950, Historical perspectives on technology and music, Historical perspectives on technology and music, A history of music education advocacy. Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Ensemblespiel und Klassenmusizieren in Schule und Musikschule : ein Handbuch für die Praxis / hrsg.

Musikalische Bildung in Deutschland : Politik Probleme - Perspektiven / H.G. Bastian In: Musik in der Schule. - Vol. (2002)1(März.4-9). Met lit.opg. Politik, Probleme und Perspektiven in der Musikalischen Bildung in Deutschland in den allgemein bildenden Schulen und in den Musikschulen. Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Muziekdidactiek tussen heden en verleden (2) /

von R.-D. Krämer und W. Rüdiger. - Augsburg :

G. Haverkate

Wissner, 2001. - 502 p. : ill. - Met lit.opg. –

In: Muziek & onderwijs. - Vol. 9(2002)5(sept/okt.

ISBN 3-89639-219-0 In 21 Beitragen namhafter Autorinnen und Autoren

14-16)

lotet dieses Handbuch das weite Spektrum des

woorden of het mogelijk is, om op basis van een

Ensemble- und Klassenmusizierens in Geschichte

historische schets van de ontwikkeling van de

und Gegenwart aus. Jeder Beitrag enthält neben

muziekdidactiek, inzicht te kunnen krijgen in de

allgemeinen theoretischen überlegungen eine Fülle

inhoudelijke ontwikkelingsmogelijkheden van het vak

von praktische Beispielen, übungen und konkreten

muziek in de nabije toekomst. Een actueel voorbeeld

Handlungsanleitungen zum Ensemblespiel sowie

daarvan is de positie van muziek als onderdeel van

zahlreiche Hinweise auf Materialien und Literatur.

het CKV-pakket in de tweede fase.

A history of American music education / M.L. Mark


and Ch.L. Gary. - 2nd ed.- Reston : MENC, 1999. -

Muziekdidactiek tussen verleden en toekomst : het

XXIV, 405 p. : fig. - Oorspr.uitg.: New York :

primaat van het gevoel / G. Haverkate

Schirmer, 1992. - Met lit.opg. en reg. – ISBN 1-56545-115-5

13


Haverkate probeert in dit artikel de vraag te beant-

In: Muziek & onderwijs. - Vol. 36(1999)4(jul/aug. 88-91)

De historische ontwikkeling van de muziekdidactiek

vaktijdschrift Muziek & onderwijs en een enquête

wordt gekenmerkt door de formulering van doelstel-

onder muziekdocenten maken deel uit van het

lingen op basis van een gevoelsprimaat. De vragen

onderzoek.

daarbij zijn: wat valt er met muziek te doen, wat valt er van muziek te weten en wat valt er in

Vision 2020 : the Housewright symposium on the

muziek te beleven? De tegenstelling tussen de

future of music education / ed. by C.K. Madsen. -

erfgoed- en ontwikkelingsdidactiek is op

Reston : MENC, 2000. - X, 229 p. - Met lit.opg. -

fundamenteel niveau een schijntegenstelling. Het

ISBN 1-56545-128-7

concretiseren van doelstellingen heeft geleid tot een

The Housewright symposium was held at the Florida

fixatie op concrete, muzikale gedragsvormen, en tot

State University's School of Music in 1999. Collected

een quasi-verwetenschappelijking van de muzikale

are the papers presented at this symposium. They

expressiviteit.

explore key questions such as: 'Why do humans value music?', 'Why study music?', 'How can the


skills and knowledge called for in the National Stan-

De toekomst van het muziekonderwijs /

dards best be taught?', 'How can all people continue

Chr. Helsloot

to be involved in meaningful music participation?',

In: Muziek & onderwijs. –

'How will societal and technological changes affect

Vol. 39(2002)2(mrt/apr.10-12)

the teaching of music?' and 'What should be the

Een verslag van twee studiedagen van het Netwerk

relationship between schools and other sources of

Muziekdocenten Pabo (NMP) op 22 en 23 november

music learning?'. The Housewright Declaration, con-

2001 in Eindhoven over de toekomst van het

sisting of a summation of the agreements made at

muziekonderwijs op de pabo. Gastsprekers waren

the symposium has also been included.

Nico Smit, hoofd afdeling muziekpedagogiek en docentenopleidingen aan het Koninklijk Conserva-


torium te Den Haag en mede-auteur van de methode

What is effective music education? / A. Kay

'Muziek op de basisschool' en Arthur Gieles, inspec-

In: Teaching music. - Vol. 8(2000)1(Aug.50-53)

teur cultuureducatie van de inspectie van het onder-

Overview of the history of music education and of

wijs.

studies and theories on music education. Subjects: MENC, NAEP (National Assessment of Educational

Vijftig jaar Nederlands muziekonderwijs in inter-

Programs) and four contemporary approaches,

nationaal perspectief : een studie naar invloeden van

namely Orff, Kodály, Dalcroze en Gordon.

buitenlandse muziekdidactiek op onderwijsvernieuwing bij de vakken muziek en ckv1 tussen 1948 en 1998 / F. Yperlaan. - Spijkenisse : [s.n.],

Repertoire en overdrachtsvormen

2000. - 109 p. : fig., tab. - Met lit.opg. en bijl. Scriptie Erasmus Universiteit Rotterdam, Kunst- en


Cultuurwetenschappen

The Beatles en Britney Spears in de klas : de moge-

Scriptie die beoogt te onderzoeken of gedurende de

lijkheden van popmuziek op school /

veranderingsprocessen in het onderwijs in de kunst-

A. Twaalfhoven

vakken, en met name bij het vak muziek, aandacht

In: Bulletin Cultuur & School. –

is geweest voor de didactiek en pedagogiek van het

Vol. 4(2001)16(feb.10-11)

buitenland en of aspecten van die didactiek zijn

Buiten schooltijd gaan trends in de popmuziek en

gebruikt bij de ontwikkeling van nieuwe vakken.

trends in de jongerencultuur hand in hand. Maar kan

Aan de orde komen onder andere: het pedagogisch-

popmuziek ook een plek krijgen binnen de cultuur-

didactisch klimaat en de ontwikkeling van het vak

educatie op school? Popmuziek en educatie lijkt een

muziek binnen dit klimaat, de organisatorische

tegenstelling. Maar over popmuziek valt veel te leren

veranderingen in het onderwijs en daaraan gekop-

en bovendien is popmuziek een aantrekkelijke

peld de veranderingen in het vak muziek en CKV1 en

ingang om jongeren voor andere muziekstijlen te

CKV2/3, de wijze waarop schoolmusici hun kennis

interesseren.

over buitenlandse didactiek vergaren en toepassen. Een analyse van artikelen die zijn verschenen in het

14



dat alle cultuuruitingen van jongeren tot kunst

Challenges of performing diverse cultural music /

gerekend kunnen worden en de vitaliteit van de

M. Goetze

jongerencultuur geeft een nieuwe kijk op het

In: Music educators journal. - Vol. 87(2000)1(Jul.23-

muziekonderwijs.

25, 48). - Met lit.opg. In this article the author challenges some of the


assumptions held by Western trained musicians that

Jongerencultuur en muziekeducatie / F. Evelein

are apparent in the way they typically present


culturally diverse musical works and direct ensemble

Vol. 38(2001)5(sept/okt.86-89). - Met lit.opg.

performances of these works. The author describes a

Artikel waarin de auteur ingaat op wat jongeren-

general picture of performance practices that she

cultuur is en wat de relatie met muziekdidactiek is.

has observed and participated in as a conductor,

De belangrijkste conclusie die de auteur trekt is dat

teacher and arranger. She also suggests ways in

leerlingen niet als een onbeschreven blad het

which students can interact more with the music and

muzieklokaal binnenkomen. De uitdaging voor de

develop an understanding of the culture from which

muziekdidactiek is de leerlingen te stimuleren en te

it comes.

motiveren deze attitude in te zetten.

How popular musicians learn : a way ahead for


music education / L. Green. - Aldershot : Ashgate,

Music faculty perceptions of multicultural music

2002. - XII, 238 p. - Met lit.opg. en reg. –

education / K. Norman

ISBN 0-7546-3226-1

In: Bulletin of the Council for Research in Music

Drawing on a series of interviews with musicians

Education. - Vol. (1999)139(Winter.37-49). - Met

aged between fifteen and fifty the author explores

lit.opg.

the nature of pop musicians informal learning prac-

Study on the perceptions of selected college music

tices, attitudes and values, the extent to which these

faculty with the regard to multicultural education.

have altered over the last forty years, and the

The following questions were explored: What are the

experiences of the musicians in formal education.

perceptions of music faculty with regard to multi-

The author proposes that the ways in which popular

cultural music education, its nature and importance;

musicians learn could offer alternative and successful

What personal experiences were influential in

methods for formal music education and for the

shaping these perceptions; To what extent is multi-

teaching of music in general.

cultural music education a part of their thinking about teaching? Data were gathered by interviewing


nine experienced college professors.

Interkultureller Musikunterricht / I. Merkt … [et al.] In: Musik in der Schule. - Vol. (2001)4(Dec.4-51). -

Musical development and learning : the international

Met lit.opg. – Themanummer

perspective / ed. by D.J. Hargreaves and

Inhalt: Musikerziehung interkulturell, Der Klang

A.C. North. - London [etc.] : Continuum, 2001. –

Japans, Türkische Musik, Hybride Musik in Indone-

242 p. - Met reg. en lit.opg. - ISBN 0-8264-5113-6

sien, Schulprojekt 'Musik und Tanz in Ostafrika',

How do children learn - or learn about - music? How

Liederland Japan.

do national cultures and education systems affect children's musical learning? This book answers these


questions by combining information, analysis and

Jongerencultuur / A. Vervoorn

evaluation from 15 countries. It provides a global

In: Muziek & onderwijs. - Vol. 39(2002)1(jan/feb.

perspective on musical education and development,

2-5)

and a comparative framework designed to enable

Waardoor wordt de smaak van jongeren bepaald,

teachers, parents and researchers to learn from

welke stroming is momenteel in en waarom is

practice and policy in other countries. Countries:

jongerencultuur goed te gebruiken in de muziekles?

Africa, Australia, China, Germany, India, Italy,

Lifestijl als Urban Feel, stijlvormen als hiphop, rap,

Japan, Korea, North America, Poland, Portugal, Post-

R&B, breakdance, graffiti en nieuwe technieken als

USSR countries, Scandinavia, South America, United

sampling worden besproken. Paul Willis opvatting

Kingdom.

15



repertoire werd een mix van klassiek, een cover van

Turkse week bij schoolmuziek Rotterdam /

een r&b- of raphit en nieuwe composities. De

M. Bodewes

jongeren waren wel enthousiast, maar dat impliceert


niet dat ze vaker naar een klassiek concert gaan.

Vol. 7(2000)2(mrt/apr.37-38) Een verslag van een project over Turkse muziek voor

Gothic, metal, rap and rave : youth culture and its

jongeren in het voortgezet onderwijs. Workshops

educational dimensions / ed. by M.P. Baumann ;

vormden een belangrijk onderdeel van dit project.

M. Claus-Bachmann ... [et al.]. - Berlin : Verlag für Wissenschaft und Bildung, 2000. - 173 p. : ill., fig.,

World musics and music education : facing the

tab., graf. - Met lit.opg.

issues / ed. by B. Reimer. - Reston : MENC, 2002. -

A conference on the topic 'Gothic, rap and rave:

VIII, 259 p. : fig., tab. - Met lit.opg. –

youth subcultures and their cultural-pedagogical

ISBN 1-56545-145-7

possibilities' was held at the University of Bamberg,

Based on a Northwestern University Music Education

October 1999. The conference brought together

Leadership seminar, in 1998, this publication iden-

expert scholars and cultural educators from through-

tifies key issues about world musics and multi-

out Germany. This volume contains the papers from

culturalism. It presents ideas, model programs and

this conference. The general goal is to come to

teaching strategies.

terms with the musical-cultural experiential world of contemporary youth.

Jongerencultuur

Het zijn maar liedjes : handboek populaire muziekstudies / onder red. van G. De Meyer en


K. Roe. - Apeldoorn [etc.] : Garant, 1999. - 287 p. :

And all that jazz... : pedagodiek en populaire

fig., graf., tab. - Met lit.opg. - ISBN 90-5350-639-X

cultuur / G. Tillekens

Artikelen waarin popmuziek vanuit verschillende

In: Vernieuwing. - Vol. 58(1999)2/3(feb/mrt.34-36)

invalshoeken geanalyseerd wordt. Onder meer de

In de nummers van 'Vernieuwing' uit het eind van de

relatie tussen muzikale smaak en sociale achter-

jaren vijftig duiken telkens bijdragen op over jazz-

grond, het overheidsbeleid ten aanzien van pop-

muziek. Wat moesten docenten en pedagogen van

muziek, popmuziek en marketing en popmuziek als

deze nieuwe muziek denken en zou het geen

cultureel product in relatie tot muziekindustrie

verderfelijke invloed hebben op de jeugd? Over rap-

worden besproken.

en housemuziek zijn tegenwoordig soortgelijke geluiden te horen. Dat zegt volgens Tillekens meer

Popular music and youth culture : music, identity

over de afstand van pedagogen tot de cultuur van

and place / A. Bennett. - New York [etc.] : Palgrave,

jongeren en vrees voor het verlies van beschaving,

2000. - 223 p. - Met lit.opg. en reg. - ISBN 0-333-

dan over de betekenis van die muziekstijlen voor

73229-4

jongeren zelf.

Chapters: The sociology of youth culture; Youth culture and popular music; The significance of


locality; Dance music, local identity and urban

Enjoy yourself : klassieke muziekeducatie zoekt aan-

space; Bhangra and Asian identity; Hip-hop am

sluiting bij de leefwereld van jongeren /

Main, Rapping on the Tyne: hip-hop culture as a

A. Vervoorn

local construct in European cities; The Benwell

In: Boekmancahier. - Vol. 13(2001)49(sept.311-

Floyd: local live music, sociality and the politics of

320). - Met lit.opg. en met samenv. in het Engels

musical taste.

Jongeren kunnen zich niet vinden in de muziekbeleving die gebruikelijk is in de klassieke concert-

Sound identities : popular music and the cultural

praktijk: ze vinden het saai, hebben moeite om stil

politics of education / P. McLaren ... [et al.] ; ed. by

te zitten en zich te concentreren. Om hen tegemoet

C. McCarthy ... [et al.]. - New York [etc.] : Peter

te komen liet het Nederlands Promenade Orkest een

Lang, 1999. - X, 490 p. - Met lit.opg. en reg. - ISBN

eigentijdse concertformule ontwikkelen voor

0-8204-4139-2

jongeren van 12 tot 15 jaar: 'Enjoy yourself'. Het

16


Eighteen essays that look at the role music plays in


the everyday lives of the youth. The essays are

Aesthetic education and the practice of music

divided into four sections: Music in the Nation; Rap,

teaching / C. Plummeridge

Hip Hop, and the flow of values; Music in the Post-

In: British journal of music education. –

colony and in the diaspora; Music in the contested

Vol. 16(1999)2(Jul.115-122). - Met lit.opg.

Metropolis: rock and the contradictory politics of

Article that raises questions about the viability of a

youth; and The Pedagogy of the Musical Affect.

common philosophy for the arts. Over the past three decades it has become customary to regard music


education as a form of aesthetic education. Recently

Zwei Herzen in Dreivierteltakt : hoe verouderd is

a number of writers have expressed some objections

klassieke muziek (voor jongeren)? / B. Wijtman

to this view which they maintain has acquired the


status of an accepted orthodoxy. The author re-

Vol. 37(2000)5(sept/okt.126-127)

examines the concept of aesthetic education with

De problematische positie van klassieke muziek

reference to the teaching and learning of music in

onder schoolgaande jongeren is niet nieuw. De

educational institutions.

auteur denkt dat dit komt omdat klassieke muziek moet concurreren met 'orenschijnlijk' aantrekkelijker


muziekvormen en omdat jongeren een vluchtige

Creative thinking in music / M. Hickey and

luisterhouding en dito concentratievermogen heb-

P. Webster

ben. Daarnaast beschrijft de auteur enkele voorbeel-


den uit zijn eigen praktijk om muziek aan de man te

23). - Met lit.opg.

brengen. De auteur betoogt dat als jongeren niet

This article reviews some fundamental notions that

geacht worden klassieke muziek mooi te vinden,

will help define creative thinking in music and places

maar hen gevraagd wordt kritisch en onbevangen te

it at the centre of what music educators do. Rather

luisteren, het wonder zich vanzelf voltrekt.

than focusing on training children to be creative, it might be better for music teachers to nurture children's inherent ability to think creatively in music.

Theorie en onderzoek Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL

Creative thinking in instrumental classes / Th. Priest

The 18th International Society for Music Education :

In: Music educators journal. –

ISME research seminar

Vol. 88(2002)4(jan.47-51). Met lit.opg.


What can music teachers do to encourage creative

Education. - Vol. (2001/2002)147 (Winter.1-163). -

thinking? Here are some suggestions that can lead

Met lit.opg. – Themanummer

young instrumentalists to improvisation and compo-

The 18th ISME Research Seminar was held between

sition.

the 8th and 14th of July, 2000 in Salt Lake City, Utah. Twenty-eight papers were presented from


fourteen different countries. Many discussions

The Dallas Papers of the MayDay Group : June, 1998

focused on the nature of questions being asked, the

Dallas, Texas / with the collab. of J.T. Gates ...

methodology chosen to investigate it, and the out-

[et al.]

comes and interpretations of the research carried


out. Furthermore a wide range of topics were pre-

Education. - Vol. (2000)144(Spring). –

sented from research in 'Perceptions of differences

Themanummer

between voice production in girls and boys in the

The MayDay Group is a loosely organized word-wide

English cathedral choir traditions' to 'The issue of

coalition of theorists and practitioners of music edu-

westernization of Japanese music education'.

cation. They met for one of its colloquia in Dallas in June 1998 to take up David Elliott's praxialism.

17


The papers presented at the Dallas colloquium are


critiques of David Elliott's publication ‘Music matters:

Linking music learning to reading instruction /

a philosophical foundation for a sociology of music

D. Hansen and E. Bernstorf

education’ (1995).

In: Music educators journal. – Vol. 88(2002)5(Mar.17-21, 52). - Met lit.opg.

The development of musical pattern perception in

Tracking the relationship between reading skills and

school-aged children / J.E. Gronko and K. Walters

the skills used in music-text and score reading

In: Research studies in music education. –

reveals that music education enhances reading abili-

Vol. (1999)12(Jun.24-29). - Met tab. en lit.opg.

ties.

Report of a study that investigates whether children's development of musical pattern perception

Many seeds, different flowers : the music education

is a function of their audiation ability (as measured

legacy of Carl Orff / ed. by A. de Quatros. - Perth :

by the Intermediate Measures of Music Audiation).

CIRCME, 2000. - 235 p. : ill., tab. - ISBN 1-74052-

The results show that children with differing levels of

001-7

audiation ability respond to musical sound differ-

A collection of 20 articles by 24 authors from around

ently. Whereas children may have positive musical

the world illustrating the influence Carl Orff had on

experiences, they may not necessarily use virtual,

music education.

tactile, kinaesthetic or spatial information to organize their perception of musical sound into pat-


terned mental images.

Music and early childhood : special focus / L.M. Levinowitz ... [et al.]



Influences on instrumental music teaching /

43). - Met lit.opg. - Themanummer

W.I. Bauer and M.H. Berg

Contents: The importance of music in early child-


hood; Developing teachers for early childhood

Education. - Vol. (2001)150(Fall.53-66). –

programs; Musical play and young children; Child-

Met lit.opg.

centrered learning an music programs; Stravinsky's

The purpose of this study was to examine the

Firebird and young children; Facing the risks of the

influence of selected factors on a teacher's planning

'Mozart effect'.

of lessons, implementing them and assessing students. Rating high on influences on planning and


implementation were: their own experience, the

Music education as aesthetic education: a rethink /

availability of facilities and/or equipment, and their

J. Finney

college ensemble conductor. When assessing stu-

In: British journal of music education. –

dents high influences were: their own experience,

Vol. 19(2002)2(Jul.119-134). - Met lit.opg.

colleagues, and professional development activities.

The article uses methods of philosophical enquiry and historical research to clarify questions sur-


rounding epistemological basis for music education.

Een internationaal perspectief op muzikale ontwik-

It critically examines the idea of 'music as aesthetic

keling / A. de Vugt

education' in the context of evolving policy and


practice within the English National Curriculum. It

Vol. 38(2001)5(sept/okt.90-92)

argues for broadening the concept of aesthetic edu-

Verslag van een lezing van muziekpsycholoog David

cation as a necessary antidote to an impersonal cur-

Hargreaves over zijn boek 'Musical development and

riculum where an undifferentiated notion of

learning: the international perspective' (2001). In

knowledge distorts the character of goals, pedagogy

zijn betoog kwamen vier hoofdonderwerpen aan de

and the valuing of musical endeavour.

orde: 1) historische, politieke en culturele achtergronden; 2) curriculum; 3) doelstellingen van het

Musikalisches Lernen ausserhalb von Schule / hrsg.

muziekonderwijs; 4) leren in en buiten de school.

von U. Eckart-Bäcker ; A. Niessen ... [et al.]. - Mainz : Schott, 2001. - 102 p. : tab. - Met lit.opg. - ISBN 3-7957-1828-7

18


Dokumentation von beider Jahrestagungen der

vorige aflevering zijn de twee zienswijzen geschetst.

Wissenschaftlichen Sozietät Musikpädagogik 1998

In deze (en de volgende) aflevering wordt de balans

und 1999 in Essen. Inhalt: Musik und Erwachsenen-

van de discussie opgemaakt. De conclusie van deze

bildung, Die Musik und das Lernen, Musikpädago-

aflevering is dat voor wat betreft de muzikale

gische Aspekte in Franz Liszts Konzeption,

ervaring de visie van Elliott geen werkelijk alternatief

Ausserschulische Musikpädagogik und radikale

biedt voor gangbare esthetische visies, maar vooral

Schulkritik, Musikalisches Lernen in der Lebens-

een welkome aanvulling op de esthetische bena-

spanne, Bericht über eine empirisch-qualitative

dering is.

Untersuchung zum musikalischen Lernen von Laienmusikern in tradionellen Kammerorchestern, Block-


flötenspiel und Blockflötenunterricht im Umfeld der

Muziekonderwijs: esthetisch of praktijkgericht? (3) :

Jugendmusikbewegung, Die Ausbildung zum Assis-

de reikwijdte van het muziekonderwijs /

tenztanzlehrer.

C. Koopman In: Muziek & onderwijs. –

Muziek maken of schooltje spelen? / KBC Aquarius

Vol. 37(2000)3(mei/jun.79-81). - Met lit.opg.

Project ; i.s.m. Cera Foundation. - Antwerpen :

Laatste artikel in een serie over de controverse

[s.n.], 2002. - 13 p. : tab. - Bijl.: perstekst en pers-

tussen de esthetische kijk op de muzikale opvoeding

dossier van een persbijeenkomst op 28 mei 2002

en een nieuw praktijkgerichte benadering van de

Kritisch dossier over de situatie van het muziek-

auteur Elliott. De volgende drie geschilpunten komen

onderwijs in Vlaanderen. De publicatie geeft de

aan de orde: de verhouding tussen receptie en

stand van zaken na vijf jaar Aquarius project. Het

musiceren, de verschillende aspecten van muzikale

Aquarius project is een artistiek-pedagogisch project

werken en de diversiteit van functies die muziek kan

waarbij bewust en creatief musiceren in alle genres

hebben.

centraal staat. Het wil de natuurlijke muzische creativiteit aanspreken. Het muziekonderwijs zal dan ook


spelenderwijs op het instrument zelf moeten aan-

Muziekstudie en leerstijlen / J. Kaldeway

vangen. Op die manier wordt muziek als een taal


benaderd en leert men als het ware eerst spreken en

Vol. 38(2001)5(nov/dec.123-126). - Met lit.opg.

pas daarna (noten) lezen. Het project richt zich in de

Jan Kaldeway, docent studiemethodiek aan de

eerste plaats op jongeren.

Universiteit van Utrecht, brengt verschillende manieren van leren of 'leerstijlen' in kaart. De inde-


ling van leerstijlen die Kaldeway gebruikt is geba-


seerd op die van de Amerikaanse leerpsycholoog

David Elliotts nieuwe filosofie / C. Koopman

David Kolb: creatieve leerstijl, reflectieve leerstijl,


praktische leerstijl en de methodische leerstijl.

Vol. 36(1999)6(nov/dec.149-151). - Met lit.opg. Eerste van een serie van drie artikelen over de


controverse tussen een esthetische en een praktijk-

Muzikale intelligentie ook zingend ontwikkelen! :

gerichte benadering van het muziekonderwijs. In de

Eigen-wijs / R. van der Lei

eerste bijdrage bespreekt de auteur de esthetische

In: De wereld van het jonge kind. –

visie op de muzikale opvoeding, Elliotts kritiek

Vol. 27(2000)5(jan.142-145). - Met lit.opg.

daarop en diens nieuwe praktijkgerichte filosofie.

De Amerikaanse psycholoog Howard Gardner onderscheidt een achttal intelligenties. Eén van die acht is


de muzikale intelligentie. Dit artikel vormt een


nadere verkenning van de muzikale intelligentie,

de muzikale ervaring / C. Koopman

aangevuld met praktijkvoorbeelden uit de liedbundel

In: Muziek & onderwijs. - Vol. 37(2000)1(jan/feb.18-

'Eigen-wijs'. De auteur pleit voor het bevorderen van

19). - Met lit.opg.

de muzikale intelligentie op school door ontwik-

Tweede van een serie van drie artikelen over de

kelingsgericht te werken. Niet alleen zingen en

controverse tussen een esthetische en een praktijk-

luisteren naar muziek ook het zelf muziek maken en

gerichte benadering van het muziekonderwijs. In de

het bedenken van eigen muziekstukjes hoort er bij.

19



5. Social and cultural contexts; 6. Music teacher

De muzikale ontwikkeling van het kind (2) : de

education; 7. Music education connections;

theorie van Swanwick & Tillman / C. Koopman

8. Neuroscience, medicine, and music; 9. Outcomes


in general education; 10. Research design, criticism,

3-4). - Met lit.opg.

and assessment in music education.

Tweede van drie artikelen over de muzikale ontwikkelingstheorieën, waarin de relevantie van dergelijke

Spotlight on assessment in music education :

ontwikkelingstheorieën voor het muziekonderwijs

selected articles from state MEA jounals. - Reston :

besproken wordt. In deel 1 (verschenen in M&O

MENC, 2001. - 94 p. : tab. - Bron van beschr.:

36(1998)6(nov/dec.478-480) worden de theorieën

omslag. - Met lit.opg. - ISBN 1-56545-143-0

van Gardner besproken. In dit deel komt de theorie

A compilation of articles on assessing students. It

van Swanwick & Tillman aan bod.

features articles on: standards-based assessment, accurate documentation methods and assessing


students individually and in groups.

De muzikale ontwikkeling van het kind (3) ; pedagogische consequenties / C. Koopman

Spotlight on early childhood music education :


selected articles from state MEA journals. - Reston :

Vol. 36(1999)2(mrt/apr.32-33)

MENC, 2000. - 53 p. - Bron van beschr.: omslag. -

In de twee vorige afleveringen zijn de muzikale

Met lit.opg. - ISBN 1-56545-138-4

ontwikkelingstheorieën van Gardner en Swanwick &

A compilation of articles on early childhood music

Tillman tegen het licht gehouden. In dit artikel

education. Approaches, lesson ideas and ways of

komen de pedagogische consequenties van zulke

assessing are addressed.

theorieën aan de orde. Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL

Teamleren in muziekonderwijs : verslag van een

Muzikaliteit bij kinderen / C. Legêne

studiedag / Ch. Hermans

In: Muziek & onderwijs. - Vol. 39(2002)4(jul/aug.


5-8)

Vol. 36(1999)1(jan/feb.14,15)

Wat is muzikaliteit? Daarover bestaat geen een-

Verslag van de studiedag over teamleren, die op

duidige mening. Diverse onderzoekers ontwikkelden

7 november 1998 in Rotterdam werd georganiseerd.

tests om de parameters van muziek (melodie, ritme,

Naast de principes van teamleren en uitwerking van

timbre en dynamiek) te toetsen, om zo de muzikale

enkele praktijkvoorbeelden, worden ook enkele

begaafdheid bij kinderen te meten. In dit artikel

kanttekeningen bij deze vorm van onderwijs

wordt de test ontworpen door Arnold Bentley

genoemd.

beschreven. Ook wordt ingegaan op de praktische toepasbaarheid.

Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Toward integrating music and other art forms into

The new handbook of research on music teaching

the language curriculum / A. Lowe

and learning : a project of the Music Educators

In: Research studies in music education. –

National Conference / ed. by R. Colwell and C.

Vol. (2002)18(Jun.12-23). - Met lit.opg.

Richardson. - New York : Oxford University Press,

The purpose of this study was to determine the

2002. - XXV, 1222 p. : fig., tab. - Cop.: MENC. - Met

contextual elements that contribute to a successful

lit.opg. en reg. - ISBN 0-19-513884-8

experience evidenced by both research and practice

This volume is not an update of the first Handbook of

cultures as a result of the integration of music and

Research on Music Teaching and Learning (1992); it

other art forms into the language arts curriculum.

complements and extends that publication. The handbook is a collection of current research on music

Tutti leren : een onderzoek naar het instrumentale

teaching and learning. There are ten sections:

muziekonderwijs in groepsverband / E. van Lopik-

1. Policy and philosophy; 2. Educational context and

van Haselen. - Rotterdam : [s.n.], 1999. - 111 p. :

the curriculum; 3. Musical development and

fig., tab. - Scriptie Faculteit der Pedagogische en

learning; 4. Musical cognition and development;

20


Onderwijskundige Wetenschappen van de Univer-

En nu de praktijk : samenhang in raamleerplannen,

siteit van Amsterdam

methodiek en materiaal : verslag van de regionale

Scriptie over de relatie tussen onderwijskundige

informatiedagen muziek / J. van den Eijnden ...

leertheorieën en instrumentale groepslessen. Eerst is

[et al.]. - Utrecht : LOKV, 2000. - 17 p.

een literatuuronderzoek uitgevoerd. Vervolgens is in

Schriftelijke weergave van bijdragen van verschil-

een empirisch onderzoek nagegaan hoe het muziek-

lende sprekers op de bijeenkomsten in Assen op 28

onderwijs aan groepen in de praktijk wordt vorm-

januari 2000 en in Breda op 19 februari 2000. Na

gegeven. De belangrijkste bevindingen uit het

een inleiding door Arthur Gieles, landelijk inspecteur

empirisch onderzoek, met een verantwoording van

muzikale vorming volgen de bijdragen. De onder-

de theorieën uit het literatuuronderzoek, zijn uitge-

werpen: Scholing als basis (Jan van den Eijnden);

werkt in een concrete lessenreeks.

Gebruik nieuwe media (Louis Janssen); Raamleerplan popmuziek (Louis Janssen); Samenspel als


basis (Dirk de Vreede); Variabele bezetting in

Zing jij maar met je hartje! : adaptief onderwijs, ook

samenspel (Maddie Starreveld-Bartels).

voor muziek? / M. Hogenes In: De Pyramide. - Vol. 56(2002)3(jun.61-63). –

De integratie van samenspel in het instrumentaal

Met lit.opg.

muziekonderwijs : rapportage van het veldonder-

Centraal staat de vraag: Is adaptief onderwijs ook

zoek / Bureau Bert de Groot. - Amsterdam : Bureau

iets voor muziek? Aan de orde komt 'Wat is adaptief

Bert de Groot, 2000. - 28, [39] p. + conclusies en

onderwijs?' en de drie basisbehoeften die bij adaptief

aanbevelingen (1 p.) + correcties (2 p.) : tab.

onderwijs centraal staan: competentie, relatie en

De Vereniging voor Kunstzinnige Vorming heeft het

autonomie, gekoppeld aan de aspecten van leer-

LOKV gevraagd ervaringen te bundelen die de

krachtgedrag. De auteur komt tot de volgende

muziekscholen hebben opgedaan met het integreren

conclusie: door het aanbieden van een gevarieerd

van samenspel in het instrumentaal onderwijs vooral

onderwijsaanbod en door een balans te vinden

de wijze waarop en de mate waarin muziekscholen

tussen een kwalitatief hoogstaand aanbod van musi-

de in 1995 geformuleerde visie op samenspel

ceervormen en het afstemmen op de verschillen

'Inrichtingsplan Muziek' hebben overgenomen. Ook

tussen leerlingen is het heel goed mogelijk om

is onderzocht hoe ensemble in de derde en hogere

adaptief muziekonderwijs te geven.

cursusjaren deel uitmaakte van het muziekonderwijs. Het LOKV heeft het Bureau Bert de Groot gevraagd de benodigde kwantitatieve gegevens te

Muziekscholen

verzamelen. Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat de visie om samenspel / ensemblespel

Algemeen raamleerplan muziek voor instrumentaal

als kern van het instrumentaal muziekonderwijs te

en vocaal onderwijs / P. van den Bos ... [et al.]. -

beschouwen en in lesaanbod om te zetten door het

Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2001. - 34 p.

overgrote deel van de instellingen ondersteund c.q.

Landelijk raamleerplan voor het muziekonderwijs dat

in de praktijk wordt waargemaakt. Maar de praktijk

ontwikkeld is op basis van ervaringen binnen het

blijkt weerbarstiger.

instrumentaal en vocaal onderwijs in het afgelopen decennium. Het laat zien welke vaardigheden leer-

Leerlinguitval op muziekscholen : een enquête-

lingen zich eigen moeten maken bij het leren zingen

onderzoek aan zes muziekscholen in Nederland /

of bespelen van een instrument. Het is een referen-

B. de Vries, P. Mak en M. Jansma. - Groningen :

tiekader; de docenten en leidinggeven van de instel-

Studiecentrum Muziekpsychologie & Muziekeducatie,

lingen voor muziekeducatie moeten zelf de richt-

2001. - 54 p. : fig., tab., graf. - Met bijl. en lit.opg.

lijnen omzetten in een concrete aanpak. Aandachts-

Landelijk onderzoek naar de oorzaken van

punten: uitgangspunten, visie op muziekeducatie,

leerlinguitval in de periode 1997-1999. Aan het

formulering van niveaus, inhoudelijke beschrijving

onderzoek werkten de volgende zes muziekscholen

per fase (oriëntatie, verdieping, specialisatie, profes-

mee: de muziekafdeling van Kumulus te Maastricht,

sionalisering), niveaubeschrijving in schema.

de muziekscholen van Heerlen, Enschede, Arnhem, de Gemeentelijke Muziek- en dansschool van Bergen op Zoom en de Muzerie te Zwolle.

21


Voor dit onderzoek zijn enquêtes verspreid onder

Toelatingsvoorwaarde die de docenten noodzakelijk

leerlingen en ex-leerlingen instrumentaal onderwijs

vinden hebben te maken met de volgende aspecten:

en zang. De drie belangrijkste factoren waarop

het bekijken en bespreken van de aanpassings-

leerlingen afhaken zijn: de docent, het zelfbeeld van

mogelijkheden van het instrument indien er fysieke

de leerling en de inbreng die de leerling heeft op de

beperkingen aanwezig zijn, het onderhouden van

lessen.

contact en overleg met de ouders, aanpassing van de lesinhoud en doelstelling van de lessen op het


kind en de invloed die de docent heeft.

Leerlinguitval op muziekscholen : een rapport van het studiecentrum muziekpsychologie en muziek-


educatie / B. de Vries en P. Mak

Projektarbeit / F. Noll ... [et al.]

In: Muziek & onderwijs. - Vol. 39(2002)1(jan/feb.9)

In: Üben & Musizieren. – Vol.19(2002)4(Aug/Sept.

Bespreking van de uitkomsten van het onderzoek

6-41). – Themanummer

naar leerlingenuitval op muziekscholen.

Themaheft über Projektarbeit an Musikschulen, hochschulen und privat unterricht. Inhalt: Und wie

Management-metamorphose bij de muziekschool,

planen Sie Ihre Musikschulprojekte?, Projekt in der

melodieus meesterwerk of modieus marionettenspel?

praktischen Musikpädagogik, Projectarbeit in der

: een onderzoek naar de effecten van privatisering

Hochschulausbildung, Beispiele interdisziplinärer

op het management van muziekscholen /

Projekte, Zur Methodik des Musiklehreunterrichts,

A.P. Crans. - [S.l. : s.n.], 1999. - 92 p. - Scriptie

Das Toy-Symphony-Project, Auswahlbibliografie zum

Erasmus Universiteit Rotterdam, vakgroep

Thema 'Projektarbeit'.

Bestuurskunde. - Met lit.opg. en bijl. De probleemstelling luidt: Welke effecten heeft

Raamleerplan popmuziek voor instrumentaal en

privatisering op het management van muziek-

vocaal onderwijs / P. Ellenbaas, L. Janssen en

scholen? De deelvragen zien er als volgt uit:

L. Toren ; eindred. P. van Amstel. - Utrecht :

1. Welke verschillende vormen van privatisering zijn

Cultuurnetwerk Nederland, 2001. - 42 p. - Met

er?; Wat zijn de effecten bij verschillende cases?

lit.opg. en bijl.

Oftewel op welke wijze kijkt het management van

Landelijk raamleerplan voor onderwijs in popmuziek

een gemeentelijke muziekschool naar haar omgeving

dat ontwikkeld is op basis van ervaringen binnen het

en op welke wijze kijken geprivatiseerde muziek-

instrumentaal en vocaal onderwijs in het afgelopen

scholen naar hun omgeving? Deze omgevingen

decennium. Het laat zien welke vaardigheden leer-

worden aan de hand van theorieën van Porter en

lingen zich eigen moeten maken bij het samenspelen

Mintzberg bekeken. 2. Welke overeenkomsten en

en instrumentale of vocale, individuele of groeps-

verschillen zijn er aan te wijzen ten aanzien van de

lessen voor popmuziek. Het is een referentiekader;

effecten van deze verschillende cases? De visies van

de docenten en leidinggeven van de instellingen voor

managers van verschillende geprivatiseerde muziek-

muziekeducatie moeten zelf de richtlijnen omzetten

scholen en die van de gemeentelijke muziekschool

in een concrete aanpak. Aandachtspunten: visie op

worden met elkaar vergeleken. Tot slot worden aan-

popeducatie, doelstellingen, formulering van niveau's

bevelingen gedaan.

van popeducatie, inhoudelijke beschrijving per fase (oriëntatie, specialisatie, professionalisering),

Muziekonderwijs voor kinderen : een studie naar

niveaubeschrijving in schema. In de bijlagen wordt

indiceringsfactoren / J.W.G.M. van Someren. -

de praktijk in van poponderwijs in Rotterdam en in

Maastricht : Kumulus, 1999. - 16 p. : fig., tab. - Met

Sneek beschreven.

lit.opg., bijl. en samenv. Studie naar hantering van toelatingscriteria voor

Rapportage onderzoek onder allochtone publieks-

jonge kinderen op een muziekschool. Bekeken

groepen in Rotterdam en Amsterdam /

worden de criteria leeftijd, fysieke kwaliteiten en de

M. van Hoorn, J. Oostwoud Wijdenes en W. Oud. -

persoonlijkheidskenmerken motivatie en doorzet-

Rotterdam : Vier Grote Steden Kunsteducatie,

tingsvermogen. De conclusie is dat het merendeel

1999. - [31 p.] : tab. - Met lit.opg.

van docenten vindt dat kinderen die net niet voldoen

Rapportages van focusgroup interviews

aan de criteria toch kunnen beginnen met muziekles.

(georganiseerde groepsdiscussies) in Amsterdam en

22


Rotterdam. De interviews zijn gehouden met Turkse,


Surinaamse, Surinaams-Hindoestaanse en

Curriculum writing in music / C. Conway

Surinaams-Creoolse ouders. In het onderzoek is


nagegaan waarom de ouders hun kinderen laten

Vol. 88(2002)6(May.54-60). - Met lit.opg.

deelnemen aan de muziek- en danscursussen van de

Developing a curriculum for K-12 music classes

Muziekschool Amsterdam en de SKVR in Rotterdam.

requires curriculum designers to consider many

Voorts is onderzocht of de ouders tevreden zijn over

aspects of education. The article concludes with a

wat hun kinderen daar doen en leren en waarom ze

variety of practical curriculum-writing tips.

juist voor deze instellingen hebben gekozen. Ten slotte is nagegaan wat andere wensen en behoeften


van de ouders zijn als het gaat om kunsteducatief

De la Reyschool : een basisschool waar muziek in

aanbod voor hun kinderen en hoe de instellingen

zit / M. Rotgans

potentiële gebruikers uit deze doelgroep bereiken.

In: Muziek & onderwijs. – Vol. 37(2000)2(mrt/apr.48) Een voorbeeld van een geslaagde samenwerking

Primair onderwijs

tussen de la Reyschool en het Koorenhuis, centrum voor kunst en cultuur in Den Haag. De samen-

Balans van het muziekonderwijs aan het einde van

werking resulteerde in een muziekplan op maat dat

de basisschool 2 : uitkomsten van de tweede peiling

in dit artikel beschreven wordt.

in 1997 / J. van Weerden en N. Veldhuijzen. Arnhem : CITO, 2000. - 128 p. : ill., fig., tab +


2 cd-roms. - Met lit.opg. en bijl.

Developing improvisation in general music classes /

In het voorjaar van 1997 is de tweede peiling voor

T.S. Brophy

muziek einde basisonderwijs uitgevoerd. Het peiling-


onderzoek omvatte een inventarisatie van het

41, 53). - fig. - Met lit.opg.

onderwijsaanbod in de jaargroepen 6,7 en 8 en een

This article presents some suggestions and ideas for

gedetailleerd onderzoek naar de kennis en vaardig-

general music teachers to use when planning and

heid van de leerlingen. Enkele belangrijke conclu-

implementing improvisation experiences in the

sies: slechts 30% van de scholen gebruikt een les-

classroom. The author describes two steps:

methode, leerlingen zijn minder actief bezig (instru-

1. Accomodating skill and experience; 2. Planning

ment bespelen) met muziek dan in 1992, slechts

medium, context and materials. Examples are given

12% van de groepen behaalt een voldoende kwali-

for kindergarten through grade 3 and grades 4

teitsniveau voor wat betreft zingen, de individuele

through 6.

praktische prestaties van de leerlingen worden overwegend als onvoldoende beoordeeld. Over het

Evaluatie van het Musicalproject / J. Oostwoud

algemeen geldt: de vergelijking tussen 1997 en

Wijdenes en F. Haanstra. - Amsterdam : SCO-

1992 (de eerste peiling) valt bij de meeste uit-

Kohnstamm Instituut, 1999. - 60 p. : tab. –

komsten negatief uit.

Cop. 2000. - Met bijl. - ISBN 90-6813-622-4 Het Musicalproject is opgezet met financiële onder-

Children composing 4-14 / J. Glover. - London :

steuning van het Ministerie van OCenW. Het LOKV

Routledge Falmer, 2000. - 143 p. : fig. - Met lit.opg.

heeft een organisatorisch en financieel kader

en reg. - ISBN 0-415-23073-X

ontworpen zodat eerste- en tweede lijnsinstellingen

Composing is part of the mainstream music curricu-

gezamenlijk gestalte kunnen geven aan de verbe-

lum. This book traces the way in which composing

tering van de kunsteducatie in de basisschool. Het

can be organised and taught, drawing on children's

evaluatieonderzoek beantwoordt de volgende

own music-making activities. It emphasizes the need

vragen: Leidt de combinatie van receptieve met

of continuity and quality in children's composing

actieve werkvormen tot een verbetering van de

experience as they move through each phase of

schoolmusical?; Leidt de inzet van professionele

music education.

begeleiding bij de productie van de schoolmusical tot een verbetering van de schoolmusical?;

23


Wat is het bereik van het Musicalproject en in welke

Onder de titel 'Verantwoording delen' verscheen een

mate zal het project worden gecontinueerd?

advies inzake de kerndoelen voor het basis-

Conclusie: door het ontbreken van vervolg-

onderwijs. De auteur van dit artikel bekeek speciaal

financiering kan het Musicalproject niet in de huidige

het gebied muziek binnen deze kerndoelen.

vorm worden voortgezet. Het concept van het Musicalproject, integratie van actieve en receptieve


kunsteducatie en integratie van kunstdisciplines is

Kunstmagneet brengt muziek in het hart van de

gebleken waardevol te zijn en het zou jammer zijn

basisschool / M. van Kilsdonk

dit verloren te laten gaan.

In: Muziek & onderwijs. – Vol. 39(2002)4(jul/aug. 2-4)


Sinds januari 2002 zijn acht Haagse basisscholen

Hoe leuk is muziek? : een onderzoek over leuke,

gestart als Kunstmagneetschool, een vorm van

interessante en vervelende vakken op school /

onderwijs waarbij extra veel tijd besteed wordt aan

N. Selen

kunst en cultuureducatie. In samenwerking met Het

In: De Pyramide. - Vol. 53(1999)1(feb.9-10)

Koorenhuis, Centrum voor kunst en cultuur, en met

De auteur bespreekt een onderzoek van de Volks-

financiële steun van de gemeente Den Haag ontwik-

krant naar de interesses van leerlingen tussen 8 en

kelen de scholen de komende jaren een programma

12 jaar. Enkele conclusies: gymnastiek is het popu-

van binnen- en buitenschoolse activiteiten op het

lairst gevolgd door rekenen en handvaardigheid. Het

gebied van de kunsten. Een verslag.

belangrijkst vonden leerlingen rekenen en taal. Het vervelendst vonden ze rekenen, taal en muziek. Het


buitenschoolse muziekaanbod is meer geliefd dan

Maak muziek...en speel met maten! : over het

het binnenschoolse aanbod.

maken van een eigen compositie met maatkaartjes / H. Aalbersberg


In: Praxisbulletin. - Vol. 19(2002)8(apr.8-11)

Integrating music and children's literature /

Beschrijving van een werkwijze waarbij kinderen zelf

J.M. Calogero

een eigen compositie kunnen maken en spelen.

In: Music educators journal. – Vol. 88(2002)5(Mar.23-30). - Met lit.opg.

Music in the early years / S. Young and J. Glover. -

Using children's literature that explores the values of

London [etc.] : Falmer, 1999. - 227 p. : ill. - Met

music enhances music learning and appreciation, as


well as reading skills and general knowledge.

This book is intended for teachers working across the three to eight phase who want to make music inte-

Issues in music teaching / ed. by Ch. Philpott and

gral to the life of the nursery and early classroom. It

Ch. Plummeridge. - London [etc.] : Routledge,

takes children's development in music as its basis

2001. - 258 p. : fig., tab. - Met reg. en lit.opg. –

and works towards building a music pedagogy within

ISBN 0-415-23719-X

early years practice. Chapters on: playing games,

Contains chapters with a range of topics related to

talking about music, music through movement, early

the teaching and learning of music both in the

stages in composing, investigating music, notating,

primary and secondary school. The issues addressed

music for voice, music with instruments, assessment

include: the historical and comparative context of

points.

music teaching, the place of music in the curriculum, the nature of music in the curriculum, the nature of


music and music education, ICT and music edu-

Musical growth through a singing apprenticeship /

cation, music education and individual needs, com-

J.D. Merrill

munity and progression in music education.

In: Music educators journal. – Vol. 88(2002)4(Jan.36-41)


Teachers can help young students become intelligent

Kerndoelen herzien! : en waar blijft muziek? / H. van

musicians by teaching basic listening, singing, and

Eerden

composing skills as early as second grade.

In: De Pyramide. - Vol. 56(2002)2(apr.46-47)

24




Musikalische Grundkompetenz / O. Nimczik ...

Plezier en kwaliteit : vrienden of vijanden? : dis-

[et al.]

cussie naar aanleiding van de resultaten PPON-

In: Musik & Bildung. - Vol. 33(2001)3(Jun/Jul.

muziek / J. van Weerden

2-39). - Met lit.opg. - Themanummer

In: De Pyramide. - Vol. 53(1999)2(apr.39-42). - Met

Inhalt: 1. Musik lernen in der Schule? : einleitende

tab.

Gedanken zur Situation des Musikunterrichts;

Samenvatting van de uitkomsten op het gebied van

2. Kompetent, aber wann? : über die Bestimmung

muziek van het project PPON (Periodieke Peiling van

von 'musikalische Grundkompetenz' in Prozessen

het Onderwijsniveau). Aan de orde komen: onder-

ihres Erwerbs; 3. Vom musikalischen Baby zum

wijsaanbod en praktische vaardigheden waaronder

kompetent musizierenden Jugendlichen : Aneignung

klassikaal zingen en individuele vaardigheden. De

musikalischer Grundkompetenzen aus

conclusie luidt dat het met de kwaliteit van het

psychologischer Sicht; 4. Alte Eisen der Musik-

muziekonderwijs droevig gesteld staat. De prak-

pädagogik? : von Curwen bis Gordeon: zur Aktualität

tische vaardigheden zijn onvoldoende en de cogni-

historischer Konzeptionen; 5. Was sollten Kinder

tieve aspecten zijn nauwelijks beter.

können? : musikalische Grundkompetenz und Qualitätsentwicklung im Musikunterricht; 6. Groß im

Primary music : later years / S. Young and J. Glover.

Kommen : Instrumentalspiel im Klassenverband;

- London [etc.] : Falmer, 1999. - 227 p. : ill. - Met

7. Ist Musiklernen wie Sprechenlernen? : musika-


ische Grundkompetenzen: die Musikdidaktik muss

This book is intended for teachers working across the

von der Lerntheorie lernen.

7 to 11 age phase who want to widen the scope of their approach to music as part of the mainstream


curriculum for all children. It offers a series of

Muziek in de basisschool nog niet uit het slop! /

discussions and practical suggestions concerning key

J. van Weerden

issues in music learning and provision. Chapters on:

In: De Pyramide. - Vol. 54(2000)5(okt.105-108)

musical awareness, music for voices, music for

Onlangs publiceerde het Cito een rapport over een

instruments, maximising opportunities, dance and

grootschalig onderzoek naar de kwaliteit van muziek

drama, music tools, investigating music.

in het basisonderwijs. Enkele conclusies: het niveau van leerlingen is veel lager dan men wenselijk acht,

Standaarden voor kerndoelen basisonderwijs : de

de praktische vaardigheid is ver onder de maat, er

ontwikkeling van standaarden voor kerndoelen

wordt niet goed gezongen en opdrachten worden

basisonderwijs op basis van resultaten uit peilings-

niet goed uitgevoerd. Aangezien de resultaten het-

onderzoek / F. van der Schoot. - Arnhem : Cito,

zelfde zijn als vijf jaar geleden, toen hetzelfde

2001. - 231 p. : fig., tab. - Proefschrift. - Met

onderzoek werd uitgevoerd, zoekt de auteur verkla-

samenv. tevens in het Engels, lit.opg. en bijl.

ringen voor deze tegenvallende resultaten.

Proefschrift waarin de methode, de procedure en daarmee de ontwikkeling van standaarden voor


kerndoelen basisonderwijs verantwoord worden. De

De muziekhoek : mogelijkheden voor de lagere en

standaarden bieden een referentiekader voor de

de middengroepen van het basisonderwijs /

evaluatie van de leeropbrengsten in het basis-

P. Helmes

onderwijs. Het proefschrift begint met het standaar-

In: De Pyramide. - Vol. 53(1999)3(jun.53-58)

denonderzoek in het brede kader van de evaluatie

De muziekhoek is een expressiehoek waarin

van het basisonderwijs. Ingegaan wordt op enkele

geluisterd kan worden naar muziek, naar geluiden en

traditionele methoden voor het vaststellen van stan-

klanken, waar muziek wordt gemaakt en waar

daarden, methoden en procedures. Vervolgens

geëxperimenteerd wordt. Aan de hand van een

worden de resultaten gegeven van de standaard-

voorbeeld over het circus beschrijft de auteur hoe de

onderzoeken voor drie leerstofdomeinen, namelijk

muziekhoek kan worden ingericht, wat de meer-

rekenen/wiskunde, muziek en Nederlandse taal.

waarde is in het kader van ontwikkelingsstimulerend onderwijs en wat de randvoorwaarden zijn.

25




Tempo en toonhoogte : over muziek lezen en

Thematisch muziekonderwijs : muziek als onderdeel

bedenken (3) / K. van Damme

van wereldoriëntatie / J. van der Land-de Vries

In: Praxis-bulletin. - Vol. 17(2000)6(feb.27-29)

In: De Pyramide. - Vol. 53(1999)4(aug.85-88)

In de vorige twee artikelen over grafische notatie -

Ervaringen van een leerkracht van de PC basisschool

in Praxis-bulletin, 17de jaargang, nummer 2 (okto-

Ds J.L. Pierson te Hengelo (Gld.) met de integratie

ber 1999) en nummer 4 (december 1999) - is aan-

van de expressievakken in de lessen wereld-

dacht besteed aan het lezen en spelen van instru-

oriëntatie. Dit houdt in dat het thema waarmee in de

mentensymbolen en de aanduidingen voor hard en

lessen wereldoriëntatie gewerkt wordt, ook gebruikt

zacht. In dit derde en laatste artikel komen twee

wordt voor de muzieklessen. De auteur beschrijft

nieuwe, aanvullende notaties aan bod: tempo (snel

kort de drie peilers waar de school vanuit gaat,

of langzaam spelen) en toonhoogte.

namelijk het Jenaplanonderwijs, adaptief onderwijs en basisontwikkeling. Daarna beschrijft ze de


voorbereiding van en voorbeelden van thematische

De Theaterfabriek : muziekles vanuit ogo-principes /

muzieklessen. Ook noemt zij enkele voor- en

H. van Eerden

nadelen, zoals: bevordering van de creativiteit van

In: Muziek & onderwijs. - Vol. 38(2001)4(jul/aug.

de leerkrachten en leerlingen en een grotere tijds-

61-64)

investering van de leerkracht.

Aan de hand van ervaringen met de Theaterfabriek, een experiment met een naschools theaterproject in


Haarlem, illustreert de auteur hoe het vak muziek in

Vakdocent in het basisonderwijs : hoe zit dat nou

samenhang met andere kunstzinnige vakken kan

met muziek? / H. van Eerden

worden aangeboden in het ontwikkelingsgerichte


onderwijs (ogo). Na een korte uitleg van wat ogo

Vol. 37(2000)6(nov/dec.154-156)

behelst (onder andere starten vanuit de betrokken-

Argumenten voor en tegen vakleerkrachten muziek

heid van de leerling) beschrijft de auteur stap voor

in het basisonderwijs. Enkele voordelen: het vak

stap het experiment met de Theaterfabriek. Naast

muziek staat structureel op het rooster en de lessen

praktische zaken, komen onderwerpen als verwer-

zijn van goede kwaliteit. Enkele nadelen: de vakleer-

king en afronding aan de orde. De auteur is op basis

kracht is maar een beperkt aantal uren beschikbaar

van zijn ervaringen van mening dat muziek en

voor de leerling en de vakleerkracht kent de leerling

kunstzinnige vakken zich prima lenen voor een ogo

niet.

verwerking. De grote winst hiervan is dat vakken in een context geplaatst worden, in de totale ontwik-


kelingslijn van kinderen.

Van instrumentensymbool tot compositie : over muziek en bedenken (2) / K. van Damme


In: Praxis-bulletin. - Vol. 17(1999)4(dec.18-21)

De Theaterfabriek : samenhang van kunstzinnige

Behalve notenschrift wordt muziek ook opge-

vakken in het ontwikkelingsgerichte onderwijs /

schreven in de zogenoemde grafische notatie, een

H. van Eerden

notatieschrift met behulp van symbolen. De auteur


behandelt deze symbolen en geeft lessuggesties aan

Ervaringen van een pabo docent muziek en drama

leerkrachten. Kinderen leren zo een eigen compositie

die door het opzetten van 'De Theaterfabriek' in de

te maken.

praktijk wilde ervaren, met zijn studenten, hoe het vak muziek eruit zou kunnen zien in het pedagogisch


model ontwikkelingsgericht onderwijs (ogo). De

Van klankverhaal tot kleurenpartituur : over muziek

Theaterfabriek heeft anderhalf jaar bestaan en drie

lezen en bedenken (1) / K. van Damme

projecten gedraaid waarin één thema per project

In: Praxis-bulletin. - Vol. 17(1999)2(okt.10-13)

centraal stond. Dertig basisschool kinderen uit de

Eerste artikel uit een serie van drie over het werken

groepen 4 t/m 8 deden hier aan mee.

met grafische notatie; het vastleggen van muziek oftewel het noteren of opnemen van muziek, zodat het reproduceerbaar is. Dit artikel gaat over klank-

26


verhaal en kleurenpartituur. De auteur geeft een

Voortgezet onderwijs

aantal praktische lessuggesties die toepasbaar zijn in het basisonderwijs.

Componeren en improviseren met muziek in basisvorming en studiehuis : studie naar een deelleer-

Wanita leert nergens zoveel als ... : de school

plan / A. Stolwijk ; onder red. van E. Wervers. –

ontsloten door muziek / SKVR, Stichting Kunst-

Enschede : SLO, 2000. - 123 p. : ill. - Met lit.opg.

zinnige Vorming Rotterdam en Ireneschool

Componeren en improviseren zijn een integraal deel

Nederlek ; tekst E. Westerveld. - Herz. versie. -

van het leerplan voor het vak muziek en daarom

Rotterdam : SKVR, 2001. - 55 p. : ill. - Met bijl.

onlosmakelijk verbonden met musiceren en

In het kader van de ontwerpwedstrijd 'Onderwijs in

luisteren. In deze studie gaat het om de ontwikkeling

de kennismaatschappij' van het Ministerie van

en uitvoering van het domein componeren en impro-

OCenW, ontwikkelden de SKVR en de Ireneschool in

viseren. De studie is bedoeld voor de basisvorming

Krimpen a/d Lek een ontwerpschets en website

en de Tweede Fase van het voortgezet onderwijs

waarin een visie gegeven wordt hoe het basisonderwijs van de toekomst er uit zou kunnen zien.


In het document en de website 'Wanita leert nergens

Curriculum writing in music / C. Conway

zoveel als ...' doet Wanita in het jaar 2014 verslag


van haar basisschoolperiode, die zij op dat moment

Vol. 88(2002)6(May.54-60). - Met lit.opg.

afsluit. Centraal in het curriculum van de

Developing a curriculum for K-12 music classes

Wanitaschool (een school voor funderend onderwijs)

requires curriculum designers to consider many

staat de kunsteducatie, waarbij het onderwijs wordt

aspects of education. The article concludes with a

ontsloten door de kunstvakken en dan met name

variety of practical curriculum-writing tips.

door dans en muziek. De basisvaardigheden blijven belangrijk, maar worden via individuele (adaptieve)

Evaluatieverslag pop & poëzie / PJ Partners, Partners

leerroutes gekoppeld aan kunsteducatie en nieuwe

in Jeugdbeleid en Samenlevingsopbouw, Zuid-

media. De Wanitaschool is te beschouwen als een

Holland en Popunie. - Rotterdam : PJ Partners,

nieuw onderwijstype, vanwege het vraaggestuurde

[2000]. - 17 p. - Met bijl.

onderwijs waarin onderwerpen in een brede context

Het project 'Pop & poëzie' is ontwikkeld om jongeren

geplaatst worden. De school, tevens een ontmoe-

te interesseren voor poëzie. In dit project voor

tings- en activiteitenplaats voor de wijk, biedt tal

middelbare scholen is een verbinding gemaakt

van activiteiten binnen en buiten schooltijd. In 2001

tussen Nederlandse poëzie en popmuziek. 'Pop &

is het ontwerp voor de school van de toekomst

poëzie' is in de opzet deels een samenwerking

bekroond met een prijs.

tussen de docenten Muziek of CKV en Nederlands. De docent Nederlands bepaalt samen met een klas


een Nederlandstalig gedicht, welke de docent Muziek

'Wanita-onderwijs' van start in Rotterdam en Neder-

vervolgens met de schoolband tot een popsong

lek : muziekeducatie als breekijzer voor ontwikkeling

componeert. Vier scholen uit Zuid-Holland hebben

In: Over onderwijs. - Vol. 4(2002)5(mei.6)

aan het project deelgenomen en zijn positief over

Vier openbare scholen in Rotterdam en Nederlek

het resultaat dat de schoolbands gedurende het

krijgen geld en medewerking van het ministerie van

project hebben bereikt.

OCenW om een geheel nieuwe manier van lesgeven te introduceren: het Wanita-onderwijs. Het gaat om


onderwijs waarin muziekeducatie als uitgangspunt

Het gebruik van keyboards in de muzieklessen op de

wordt gebruikt voor de totale ontwikkeling van het

O.R.S. 'Lek en Linge' / Y. Ros

kind. Eén van de bedenkers van het plan is Irma van


Hoorik. Zij ontwikkelde het plan samen met de

Vol. 36(1999)2(mrt/apr.44-47)

Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR)

Voorbeeld van een school die de muzieklessen

en de Ireneschool in Nederlek.

verbeterde. Er is nagedacht over zaken als onderwijskundige vernieuwingen en een grotere mate van zelfwerkzaamheid van leerlingen.

27


Daarnaast wilde men zoveel mogelijk

Issues in music teaching / ed. by Ch. Philpott and

tegemoetkomen aan verschillen tussen leerlingen.

Ch. Plummeridge. - London [etc.] : Routledge,

Dit heeft geresulteerd in onder andere de aanschaf

2001. - 258 p. : fig., tab. - Met reg. en lit.opg. –

van vijftien keyboards. Er werd gewerkt met nieuw

ISBN 0-415-23719-X

lesmateriaal dat besproken wordt in dit artikel.

Contains chapters with a range of topics related to

Verder worden de voor- en nadelen van keyboards,

the teaching and learning of music both in the

de organisatie van het keyboardspelen in de klas en

primary and secondary school. The issues addressed

de problemen die zich daarbij voordoen besproken.

include: the historical and comparative context of music teaching, the place of music in the curriculum,

Heftiger dan house??? : een onderzoek naar het

the nature of music in the curriculum, the nature of

effect van het educatief project 'Wat nou klassiek? ...

music and music education, ICT and music edu-

Heftiger dan house!!!' van Het Gelders Orkest in

cation, music education and individual needs, com-

maart 2000 / C. Loderus-van Gils en Chr. van der

munity and progression in music education.

Velden. - [S.l. : s.n.], 2001. - 157 p. : ill., graf., tab. - Doctoraal scriptie Muziekwetenschap,

Learning to teach music in the secondary school : a

specialisatie Kunstbeleid en -management,

companion to school experience / Ch. Philpott. -

Universiteit Utrecht

London [etc.] : Routledge, 2000. - 288 p. : fig., tab.

Doel van dit onderzoek is te achterhalen hoe het

- Met lit.opg., reg. en bijl. - ISBN 0-415-15833-8

educatief project 'Wat nou klassiek? ... Heftiger dan

One of the main premises of this book is that music

house!!!' beter kan worden afgestemd op de doel-

should be taught musically. It is important that the

groep jongeren van 12 tot en met 18 jaar. Daar-

nature of music itself guides what goes on in the

naast wordt nagegaan of de werkelijke confrontatie

music classroom teachers want to motivate their

met klassieke muziek en het concert een attitude-

pupils and help them to fulfil their potential as musi-

verandering ten aanzien van klassieke muziek en het

cians. Topics covered include: the place of music in

symfonie-orkest bij de jongeren teweeg brengt en

the curriculum, the nature of musical learning, plan-

van welke factoren deze attitudeverandering

ning and assessing musical learning, music and indi-

afhankelijk is. Aan het onderzoek hebben 219 scho-

vidual needs, school examinations, music outside the

lieren meegewerkt door vóór en na deelname aan

curriculum. This books is intended to help student

het project een vragenlijst in te vullen. De twee

teachers to develop their subject knowledge, teach-

belangrijkste determinanten van waardering zijn

ing skills, understanding of the wider issues and

leeftijd en schoolniveau: scholieren van 15 jaar en

their ability to reflect on classroom practice.

ouder hebben een grotere waardering dan scholieren van 12 tot en met 14 jaar en havo-leerlingen waar-


deren het project het meeste. Wat betreft de attitu-

Het luiden van een klok : problemen van de heden-

deverandering: na het project is de mening over

daagse schoolmusicus met oplossingen /

klassieke muziek in de positieve richting veranderd,

J. ter Steege

maar is nog steeds enigszins negatief. De attitude-


verandering wordt grotendeels bepaald door de

Vol. 38(2001)5(nov/dec.114-116)

waardering van het project.

Aan het muziekonderwijs in het voortgezet onderwijs kleeft een aantal problemen: auditieve toetsing leidt


tot complexe lessituaties; muziek maken gaat niet

In de klem van les : het maken van een lesplan is zo

vanzelf; er zijn verschillen tussen leerlingen; het

gek nog niet / J. ter Steege

niveau van de schoolmuziek is laag en het is een


één-uurs-vak. Oplossingen zijn het beperken van de

Vol. 36(1999)2(mrt/apr.36-38)

ambitie van de leerkracht, variatie en creativiteit in

De auteur benadrukt het belang van het maken van

lesvormen, contact met andere leerkrachten en de

een gedegen lesplan door de aankomende muziek-

combinatie van muziek en beweging.

docent voor de muziekles in het voortgezet onderwijs. Hij bespreekt het model Didactische Analyse van Van Gelder en geeft een aantal handige tips.

28



muziek de mogelijkheden onderzocht voor een te

Muziek in de basisvorming : evaluatie van de eerste

ontwikkelen lesmethode. Bevat drie delen:

vijf jaar / C.P. de Graaff en C.W.J. Broeren

elementen rondom het vak CKV3, uitwerking leer-

In: Muziek & onderwijs. - Vol. 36(1999)6(142-145)

web en praktijkuitwerking.

In 1999 is het rapport 'Werk aan de basis : evaluatie van de basisvorming na vijf jaar' van de Inspectie

Teaching music in the secondary school / D. Bray. -

van het onderwijs verschenen. Naast dit rapport zijn

Oxford : Heinemann, 2000. - 210 p. : ill. - Met

19 vakrapporten over de kwaliteit van de vakken in


de basisvorming gepubliceerd. Dit artikel geeft een

Practical guide for both classroom and instrumental

samenvatting van het rapport over het vak muziek.

teachers covering all the key issues involved in

Aan de orde komt: de aanloop van het vak naar de

delivering music successfully to secondary school

basisvorming, beoordeling van de kwaliteit van het

students. Key topics include: planning a scheme of

leerstofaanbod, de lessen en het functioneren van de

work; making assessment manageable and

secties, leerlingresultaten, suggesties voor verbe-

effective; differentiating for individual learning

tering van de kwaliteit en een samenvatting. De

needs; making teaching effective; Ict and its impli-

auteurs zijn (vak)inspecteurs voortgezet onderwijs.

cations for music teaching; using integrated approaches for GCSE an A level courses; the place of

Muziek in de basisvorming : evaluatie van de eerste

music in the whole school. This book also provides a

vijf jaar / Inspectie van het onderwijs. - Den Haag :

framework for self-review and improvement along

Sdu, 1999. - 47 p. : fig., tab. - Bijl.: kerndoelen

with photocopiable proformas that teachers can use

muziek en algemene vaardigheidsdoelen (1993-

to review their own teaching.

1998). - ISBN 90-346-3715-8 Dit vakrapport beschrijft naast de achtergronden van


het vak muziek in de basisvorming de stand van

Van bigband tot muziek-marathon, Meander College

zaken na vijf jaar: de lessen, het leerstofaanbod

swingt! / B. Ros

voor het vak, beleid en organisatie van de sectie en


de leerlingprestaties. Enkele conclusies: het vak

Vol. 5(2002)25(dec.4-5)

muziek levert na vijf jaar een redelijke bijdrage aan

Het Meander College in Zwolle begon vijf jaar

de basisvorming. Het aanbod van de kerndoelen, het

geleden met een bigband. Inmiddels is er ook een

pedagogisch handelen van de docenten en de vakdi-

popkoor, een klassiek koor, een strijkensemble en

dactiek zijn over het algemeen in orde. De leerlingen

een jaarlijks muzikaal festijn.

presteren op de basisvormingstoetsen voldoende op niveau. Op een aantal aspecten moet vooruitgang


worden geboekt zoals instructie, klassen-

Vijf jaar muziek in de basisvorming : de evaluatie

management alsmede, registratie en evaluatie van

nader beschouwd / E. Lammers

leerlingresultaten. Sectiebeleid en algemene vaar-

In: Muziek & onderwijs . - Vol. 37(2000)1(jan/feb.

digheden, actief leren en differentiatie zijn

2-6)

elementen die nog nader ontwikkeld moeten worden.

Commentaar op het deelrapport 'Muziek in de basisvorming' van de Inspectie van het onderwijs. De

Muziek in het studiehuis : een onderzoek naar de

auteur geeft aan zaken te missen in het onderzoek

mogelijkheden voor een methode / L. Scheeres. -

en uit daarnaast kritiek op de wijze van onderzoek.

Utrecht : Hogeschool voor de Kunsten, 1999. –

Tot slot geeft ze, op basis van de door de inspectie

53 p. : ill., fig. tab. – Afstudeerscriptie

gehanteerde kwaliteitseisen, een voorzet voor een

Schoolmuziek. - Met lit.opg. en bijl.

kwaliteitskaart die docenten in hun lespraktijk

Met de invoering van het studiehuis in de tweede

kunnen gebruiken.

fase van het voortgezet onderwijs in augustus 1998 is tevens een aantal nieuwe vakken ingevoerd,

Zwarte scholen, witte toetsen : muziekonderwijs op

waaronder CKV3 (Culturele en Kunstzinnige Vorming

multi-etnische scholen voor voorbereidend beroeps-

3). CKV3 bevat vaktheorie en vakpraktijk van één

onderwijs / M. Veenhoven. - [S.l. : s.n.], 1999. –

van de disciplines dans, beeldende kunst, drama of

2 dl. (44, 86 p.) + geluidscassette. - Scriptie School-

muziek. In deze scriptie worden voor het onderdeel

muziek Rotterdams Conservatorium

29


Centrale vraag: Hoe kan het muziekonderwijs inhou-

het Nationaal Pop Instituut en Cultuurnetwerk

delijk en qua aanpak beter afgestemd worden op

Nederland. In het tweede hoofdstuk komen 14 bands

leerlingen van zwarte scholen voor Voorbereidend

aan het woord over hun ervaring met popeducatie.

Beroepsonderwijs (VBO)? Met de term zwarte

Enkele conclusies: Bij popeducatieve projecten lijkt

scholen wordt gedoeld op scholen waarvan de

popmuziek slechts te worden ingezet als middel tot

leerlingenpopulatie voor het merendeel van

een ander doel; Het vak CKV1 biedt door zijn opzet

allochtone afkomst is. Om een antwoord op de

mogelijkheden voor invulling met popeducatieve

centrale vraag te krijgen worden de volgende deel-

projecten; Er is sprake van beperkte participatie van

vragen gesteld: Wat kenmerkt zwarte scholen voor

Nederlandse popmuzikanten in educatieve projecten

VBO?; Vergen allochtone VBO-leerlingen een andere

in het kader van CKV1.

aanpak in het onderwijs dan andere leerlingen? Zo ja, welke?; Hoe kan er inhoud gegeven worden aan


intercultureel muziekonderwijs op zwarte scholen?

CKV en de schoolmusical : kunstzinnige vorming als

De bijlagen bevatten ondermeer lesvoorbeelden en

wervelende show / L. Monné

muziekfragmenten op de cassette.

In: Muziek & onderwijs. – Vol. 38(2001)2(mrt/apr.30-32) Artikel over welke eindtermen/kerndoelen van de

Culturele en Kunstzinnige Vorming

programma's CKV1 en CKV2,3 worden ondervangen met de vaardigheden die de leerlingen door de

Bijdrage van de schoolmusical aan de ontwikkeling

schoolmusical opdoen. De auteur concludeert dat

van middelbare scholieren / L. Monné. - [S.l. : s.n.],

meedoen aan een schoolmusical een bijdrage kan

2000. - 73 p. : ill. - Met lit.opg. - Afstudeerscriptie

leveren aan de algemene, sociale en kunstzinnige

Schoolmuziek, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

ontwikkeling van leerlingen die zich daardoor open-

Scriptie met de vraagstellingen: 'Welke bijdrage kan

stellen en dat het een bescheiden bijdrage kan

het participeren in een musicalproductie op school

leveren aan het behalen van eindexamennormen

leveren aan de ontwikkeling van leerlingen van het

voor de vakken CKV1 en CKV3. Dit artikel is een

voortgezet onderwijs' en 'Welke eindtermen/

bewerking van de scriptie die de auteur schreef ter

kerndoelen van de programma's CKV1 en CKV2/3

afsluiting van zijn opleiding aan de Hogeschool voor

worden gedekt of ondervangen met de vaardigheden

de Kunsten Utrecht, afdeling Schoolmuziek.

die de leerlingen door de schoolmusical opdoen?'. Deze vraagstellingen worden beantwoord door


middel van literatuurstudie en interviews met 16

Geen woorden maar daden / M. van Veen ; i.s.m.

leerlingen en 6 docenten en rectoren. De auteur

L. Souman

concludeert dat meedoen aan een schoolmusical een


bijdrage kan leveren aan de algemene, sociale en

Vol. 39(2002)2(mrt/apr.16-19)

kunstzinnige ontwikkeling van leerlingen die zich

Artikel gebaseerd op afstudeerscriptie 'Transformatie

daardoor openstellen en dat het een bescheiden

als realisatie van CKV1 doelstellingen' van Van Veen.

bijdrage kan leveren aan het behalen van eind-

Over het hoe en waarom het proces van trans-

examennormen voor de vakken CKV1 en CKV3.

formatie tussen kunstdisciplines de leeractiviteit bij uitstek is die de uitgangspunten van CKV1 kan

Blackboard Jungle : een oriëntatie studie naar de

vertalen in daden. Van Veen's transformatiemodel is

betrokkenheid van Nederlandse popgroepen bij het

gebaseerd op de brochure van André Stolwijk

schoolvak CKV1 / A.T.W. Thuss. - [S.l. : s.n.],

'Luisteren in de basisvorming'. Transformatie als

2002. - 75 p. : tab. - Afstudeerscriptie Universiteit

leeractiviteit verdient een prominente plaats in het

Utrecht. - Met lit.opg.

vak CKV1 door onder andere het samengaan van

De centrale vraag in deze scriptie luidt: 'In hoeverre

actieve, receptieve en reflectieve kunsteducatie, het

werken Nederlandse popgroepen mee aan initia-

aansluiten bij leerdoelstellingen voor de tweede fase

tieven en projecten in het kader van het nieuwe

en het studiehuisconcept.

schoolvak CKV1?'. In hoofdstuk één wordt onder andere ingegaan op de rol van popmuziek en popeducatie binnen de conservatoria, de Rockacademie,

30


Muziek in CKV2: geen kunst? : de rol van muziek in

Hoger beroepsonderwijs

het nieuwe vak / G. Kruisselbrink. - [S.l. : s.n.], 1999. - 67 p. - Doctoraalscriptie Vakgroep


Muziekwetenschap, Specialisatie Cultuureducatie,

Andere muziekdocenten gevraagd! : opleiding

Universiteit Utrecht. - Met lit.opg. en bijl.

docenten sluit niet aan bij praktijk / B. Deuss

Probleemstelling: Hoe kan muziek binnen CKV2 het

In: Kunst & educatie. - Vol. 8(1999)4(aug.5-6,19)

best functioneren? In hoofdstuk 1 wordt stilgestaan

Het muziekonderwijs op muziekscholen is de laatste

bij de lange weg die muziek heeft af moeten leggen

jaren, dankzij de vraag van de klanten, sterk ver-

voor het de positie had, die het nu in CKV2 heeft.

anderd. Plezier hebben in het maken van muziek is

Hoofdstuk 2 beschrijft de opzet van CKV en in het

belangrijker geworden dan de optimale beheersing

bijzonder CKV2. Vervolgens worden verschillende

van een instrument. Directeuren van muziekscholen

vormen van integratie besproken. Tot slot wordt in

wijzen erop dat de beroepsopleidingen voor muziek-

hoofdstuk 3 oplossingen voor mogelijke problemen

docenten zich weinig bewust zijn van deze

gegeven, plannen van aanpak en voorwaarden om

verandering. Er zou een betere aansluiting moeten

muziek en CKV2 op school de beste kans van slagen

komen tussen het muziekvakonderwijs en de

te geven.

beroepspraktijk.



Podiumkunsten werpen kritische blik op VMBO-

'Dan doen ze het op die pabo niet goed Ineke!':

methoden CKV : Codename future, Full color en

startbekwaamheden muziek leraar primair onder-

Palet / J. Vanhommerig

wijs / R. van der Lei



Vol. 4(2001)19(okt.10-12)

Vol. 36(1999)5(sept/okt.119-121)

Jeanette van der Valk, hoofd Educatie van het Ro-

Beschrijving van de startbekwaamheden van de

theater en Lin Ellinckhuijsen, educatief mede-

beginnende leraar basisonderwijs, opgesteld door

werkster van Het Muziektheater, zijn gevraagd om

het Instituut voor Leerplanontwikkeling (SLO) en de

vanuit het perspectief van de podiumkunsten naar

Vereniging Samenwerkende Landelijke Pedagogische

drie verschillende lesmethodes voor CKV in het vmbo

Centra (VSLPC) in opdracht van het Ministerie van

te kijken. Zijn deze methoden een goede voor-

OCenW. De bekwaamheden vallen uiteen in

bereiding op een bezoek aan hun instelling? Beide

algemene en vakspecifieke bekwaamheden. De

geïnterviewden geven kritiek op de verschillende

verwachting is dat het Ministerie de start-

lesmethoden.

bekwaamheden zal transformeren tot startbekwaamheidseisen.

Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Vermist / KPC Onderwijs Innovatie Centrum.

The educational training of musicschoolteachers in

Informatiepunt Kunstvakken ; onder red. van

the domain of instrumental/vocal studies in Europe :

A. Gerrits

results of a questionaire = Die pädagogische Aus-

In: Nieuwsbrief Kunstvakken. - Vol. (1999)(jan.

bildung von Musikschullehrer(inne)n im instru-

10-11)

mentalen/vokalen Bereich in Europa : Ergebnis einer

De schrijvers doen een beroep op muziekdocenten

Umfrage / G. Eicker en A. Gieles. - Utrecht : EMU,

om zich meer met de ontwikkelingen van CKV1, 2 en

2002. - 40 p. : tab. - Met bijl.

3 in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs

De EMU (European Music School Union) heeft een

bezig te houden. Want muziekdocenten zijn onmis-

vergelijkend onderzoek laten doen naar de peda-

baar bij het helpen realiseren van deze nieuwe CKV-

gogische en didactische inhoud van muziek-

vakken. Over muziek en CKV1, het opzetten van een

opleidingen in de verschillende lidstaten van de EMU.

thema, een thema koppelen aan een culturele

De resultaten zijn beschreven door Gerd Eicker, vice

activiteit, teamteaching en CKV2, netwerk CKV3 en

president van de EMU, en Arthur Gieles van de

lessuggesties voor muziekdocenten.

Inspectie van het onderwijs.

31



diversity. This fourth publication of the CONNECT

Instrumentalschulen / M. Dartsch ... [et al.]

Project contains various reports from the members

In: Üben & Musizieren. - Vol. 19(2002)3(Jun/Jul.6-

of the working group for the project. Chapter I gives

53). – Themanummer

a general overview of the project, chapter II

Themaheft über Instrumentalschulen. Inhalt: Spiel-

describes in detail the results of the three pilot

räume im Instrumentalunterricht, Instrumen-

projects and chapter III contains information about

talschulen aus lernpsychologischer Perspektive,

the research activities with a number of case studies.

Instrumentalschulen für Holzbläser, Historische Instrumentalschulen heute, Musikschule zwischen

Music education in a multi-cultural European society:

Bildung und Edutainment.

first project report / ed. by R. Shrewsbury and M. Prchal ; with an introd. by I. Horsbrugh. - Utrecht


: AEC, [2001?]. - 36 p. - Met lit.opg.

Komen ze wel eens in basisscholen ? : het veld aan

This publication contains various articles from

het woord over de startbekwaamheden voor

members of the working group for the project

muziek / J. de Vuijst

CONNECT (a one year project supported by the


European commission, as a preparatory phase for

Vol. 36(1999)5(sept/okt.122-123)

the European commission's program CULTURE 2000,

De startbekwaamheden geven aan wat een afgestu-

aimed at developing the links between the areas of

deerde van een pabo moet kennen en kunnen op het

culture, education and training with the help of

gebied van muziek. Gesprekken over dit onderwerp

research and new technologies). These essays are

met: Peter Rodenburg, directeur en groepsleerkracht

intended to approach various issues of cultural

en Jeroen Zeeuwen, groepsleerkracht, beiden

diversity and music education and represent many of

verbonden aan de Antoniusschool in Kudelstraat en

the themes that have arisen in the working group

Eric Hoorn, directeur van de openbare basisschool Et

meetings for the project.

Buut in Zaandam. Music education in a multi-cultural European society Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL

[video] / ed. by A. McAllister. - Utrecht : AEC,

Kunsten en computers bij het NMP : kunstzinnig

[2001?]. - 29 min.

opleiden / Chr. Helsloot

This video is a compilation of a project coordinated


by the AEC involving more than 20 conservatoires

16-17)

and music organisators between November 1999

Verslag van de bijeenkomst van het Netwerk

and July 2001. The project was inspired by the need

Muziekdocenten Pabo die op 2 november 2000

within education to address the many issues arising

gehouden werd in Arnhem. Onderwerpen waren de

from an increasingly divers and multicultural society.

samenwerking met het kunstvakken en de imple-

The pilot projects were: Transferable skills gained

mentatie van M3!, een digitale leeromgeving.

from the study of world music; The world music experience: practical work as a path to multicultural

Music education in a multi-cultural European society:

music education; Collaborative approaches to group

final project publication / ed. by G. Caird,

creativity. Four questions were addressed: Can

R. Shrewsbury and M. Prchal. - Utrecht : AEC,

making music from one culture affect that of

[2001?]. - 104 p. : ill., tab.

another?; Can an individual be developed further

In 1999, the European Commission provided support

through the study of different world musics?; Can a

for preparatory actions aimed at developing the links

performer's technique and style be improved by such

between the areas of culture, education and training

study?; What transferable skills could be gained

with the help of research and technologies. The

through study of world musics?

CONNECT project was one of these. The aim of this project was to raise awareness within European


Conservatories of the impact of a multicultural Euro-

Musiklehrerausbildung / H. Jünger ... [et al.]

pean society on music education. The project aimed

In: Musik & Bildung. –

to produce three pilots projects to research different

Vol. 33(2001/2002)6(Dec/Jan.4-50). - Met lit.opg. -

aspects of music education in relation to cultural

Themanummer

32


Inhalt: 1. Zuallererst sind wir doch Musiker .... :

countries. This research was conducted as a part of

Überlegungen zu den Ursachen des Musiklehrer-

the CONNECT project which in turn is part of the

mangels; 2. Das ewige Studium : Überlange

Culture 2000 programme of the European Commis-

Studienzeiten - Zeit als hochschuldidaktisches

sion.

Problem; 3. Fokus auf die Musiklehrerausbildung : Musikpädagogische Ausbildung in einem integrativen

Prometheus zoekt Aquarius : reflecties over creatief

Relationsfeld - Inhalt, Struktur und Aufgaben;

muziekonderwijs / samengest. door K. Verlie en

4. Man lernt nur durch Praxis; 5. Allgemeinbildung

J. Raes. - Peer : Alamire , 2000. - 171 p. : ill. - Met

im Musikunterricht? : ein Plädoyer für Reflexion im

lit.opg. - ISBN 90-6853-146-8

Musikunterricht und in der Ausbildung von

Aquarius is de werktitel waaronder de curricula en

Musiklehrerinnen; 6. Gibt es den besseren Menschen

lesinhouden van het Koninklijk Vlaams Conservato-

durch mehr Musik? : eine Untersuchung über den

rium Antwerpen volledig werd doorgelicht en aange-

Einfluss des Musikunterrichts in der Schule auf musi-

past. De bedoeling van Aquarius is het geven van

kalische Präferenzen und die Persönlichkeit von

nieuwe impulsen aan de wereld van muziek-

Schülerinnen; 7. Auswahlbibliografie

opleidingen. In 12 uiteenlopende essays diepen

Musiklehrerausbidlung.

verschillende auteurs het begrip creatieve muziekopleiding verder uit. Ze onderzoeken de maatschap-


pelijke relevantie, ontwikkelen toekomstperspectie-

NMP studiedagen / Chr. Helsloot

ven en reiken de nodige discussiestof aan. Enkele


bijdragen: De kleine zanger: historische schets van

24-25)

het aanvankelijk solfège- en zangonderwijs in Vlaan-

Verslag van de bijeenkomst van het Netwerk

deren tijdens de 19de eeuw; Artistieke creativiteit en

Muziekdocenten Pabo die op 11 en 12 november

onderwijs: het onderwijstype volgt uit de visie op

2000 gehouden werd in Assen. Onderwerpen waren

cultuur; Cultuurparticipatie en culturele diversiteit.

de het traditionele vernieuwingsonderwijs, het vak muziek in relatie tot de onderwijskundige

Promuse : Professional integration of musicians and

vernieuwingen die momenteel op veel pabo's plaats-

continuing education in music / AEC Association

vinden en het M3!-project, een digitale

Européenne des Conservatoires, Academies de

leeromgeving.

Musique et Musikhochschulen. - Utrecht : AEC, [2001?]. - 147 p. : tab. graf. – Met lit.opg.


Promuse is a pilot project of the AEC. Promuse was

Presentatie M3! : pabo digitaal / Chr. Helsloot

set-up with the aim of reinforcing professional music


education and of the professional music world in

Vol. 37(2000)2(mrt/apr.44)

Europe by researching the areas of professional inte-

Een verslag van de presentatie van het nieuwe

gration of musicians and of continuing music educa-

computerprogramma: M3, dat het muziekonderwijs

tion in order to offer students and professional

op de pabo moet ondersteunen, aanvullen en ver-

musicians the best professional prospects. It

rijken. Ruim 40 muziekdocenten van pabo's kwamen

consisted of two projects and ran from December

op de presentatie op 28 januari 2000 in Zwolle

1998 until April 2001. The two working groups

bijeen, om kennis te maken en te werken met het

studied the topics: professional integration of

nieuwe computerprogramma. M3! staat voor Mile

musicians and continuing education for musicians.

Muziek Meester! Mile is de afkorting van 'Multi-

This publication contains the final results. An

mediale Interactieve Leeromgeving (Environment)’.

executive summary has been made with the main research findings and examples of good practises

Professional jazz and pop music training in Europe /

has been added. The project was also funded by the

S. Posthuma ; ed. by S. Posthuma and M. Prchal. -

LEONARDO programme of the European

Utrecht : AEC, [2001?]. - 96 p. : tab. - Met lit.opg.

Commission.

This report contains the results of a comparative survey into curricula, teaching methods, funding, international exchange, etc. within professional jazz and pop music education institutes in 20 European

33


Research project : cultural diversity and student


mobility in higher music education : final report /

Wordt verwacht: zachte landing in Den Haag :

H. Schippers. - Utrecht : World Music Centre ; LOKV,

schoolmuziekstudenten van het KC wordt standbeeld

2001. - Ongepag. : tab.

van Bach ontraden / J. ter Steege

In January 2000, the Associaçao de Desen-


volvimento do Centro de World Music (ADCWM)

Vol. 37(2000)2(mrt/apr.45-47)

commissioned LOKV Netherlands Institute for Arts

De Nederlandse Bachvereniging en de afdeling

Education to conduct a broad survey to examine the

schoolmuziek van het Koninklijk Conservatorium in

bases for culturally diverse activities in higher music

Den Haag presenteerden op 17 februari 2000, het

education and training in general, and specifically for

Educatieve project Bach 2000. Onder leiding van hun

establishing an international centre for education

docenten ontwikkelden een vijftal studenten school-

and training in world music in Serpa, Portugal.

muziek een lesprogramma rond Bach. In hun

Although this was a complicated area to research

presentatie vertelden ze over hun aanpak en werden

they found a growing and diverse practice of cultural

enkele voorbeelden uit het leerlingenmateriaal

diversity in higher music education.

toegelicht. Het Educatieve project Bach 2000 wordt uitgevoerd op verschillende scholen voor voortgezet


onderwijs. Belangrijk onderdeel daarbij is dat de

De Rockacademie accentueert Tilburg als hoofdstad

leden van de Nederlandse Bachvereniging in de

van de popmuziek / P. van Sparrentak

muziekles gaan musiceren. Het project wordt

In: Brabant cultureel. - Vol. 50(2001)1/2(jan/feb.

besloten met een bezoek aan een concert van de

5-8)

Bachvereniging.

Op initiatief van het Nationaal Popinstituut is er een Rockacademie opgericht in Tilburg. De academie wordt officieel erkend door het ministerie van

Overig

OCenW, is uniek in de Benelux en trekt ook Belgische en Duitse studenten aan. De


Rockacademie leidt studenten op tot 'een

Assessment in music education : special focus /

zelfstandige beroepsuitoefening binnen de

E.P. Asmus ... [et al.]

popmuziek'. Dat kan variëren van spelen in een band


tot werken bij een platenmaatschappij. Er zijn vier

Vol. 86(1999)2(Sept.19-44). - Met lit.opg. -

afstudeerrichting: muzikant/performer,

Themanummer

muzikant/docent, muzikant/technisch specialist en

Contents: Music assessment concepts; Beginning

muzikant/ondernemer.

assessment in elementary general music; Assessment in instrumental music; Assessment and

Toekomstmuziek : eindrapport van de visitatie-

strategic planning; All about audiation and music

commissie muziek / HBO-raad ; voorw. van

aptitudes.

S.J. Doorman. - Den Haag : HBO-raad, 2001. - 2 dl. (185, 480 p.) : tab. - Met bijl.

Ateliers voor muziek & media / De Bussy Consult. -

De visitatiecommissie Muziek doet verslag van haar

Amsterdam : De Bussy Consult, 2001. - 33 p. :

bevindingen en conclusies ten aanzien van de

tab. - Met bijl. - In opdr. van het Ministerie van

kwaliteit van de hbo-opleidingen in het domein

OCenW.

muziek: de initiële opleiding muziek, de voortgezette

Instellingen voor kunsteducatie, conservatoria,

opleiding muziek en de opleiding schoolmuziek/AMV.

muziekscholen en ook scholen voor voortgezet

De beoordeling door de visitatiecommissie is zowel

onderwijs verzorgen muzieklessen en zouden

gericht op de kwaliteit van de opleidingen op

ambitieuze jongeren wellicht verder kunnen helpen.

landelijk niveau als op de situatie bij iedere opleiding

Maar zij weten de juiste snaar niet te treffen. De

afzonderlijk. Het rapport bestaat uit twee delen. Deel

huidige infrastructuur biedt nog nauwelijks routes

A is gewijd aan de bevindingen op landelijk niveau.

die aantrekkelijk zijn voor enthousiaste jongeren die

In Deel B zijn de specifieke rapportages over de elf

zich bezig houden met eigentijdse muziek, veelal in

conservatoria genomen.

een interdisciplinaire setting en gebruik makend van nieuwe media. Er is sprake van een gat tussen het

34


voortgezet onderwijs c.q. de muziekscholen en de

in het basisonderwijs, gebrek aan motivatie van de

conservatoria. De vraag die voorligt in deze notitie is

leerlingen en geluidsoverlast.

of voor de discipline muziek het gat gevuld kan worden, wie dat zou kunnen doen en aan welke


voorwaarden een dergelijke tussenvorm zou moeten

Managing assessment in music education / K. Nutter

voldoen. De notitie geeft een concrete aanzet voor

In: Teaching music. - Vol. 7(1999)1(Aug.26-31,59)

nieuwe activiteiten op het terrein van muziek-

Designing and implementing a system to manage

educatie.

the assessment process and report its outcomes are critical to establishing and maintaining a strong


music education program. This article gives informa-

'Honderd procent geven en geen steek laten vallen' :

tion on how to develop, implement and evaluate a

kwaliteit en ambacht vormen de kern van opera-

plan for assessment.

educatie / A. Wielaard In: Boekmancahier. - Vol.13(2001)49(sept.321-


330). - Met lit.opg. en met samenv. in het Engels

Music education in a digital world / R.D. Reninger

Kinder- en jongerenopera's stellen eisen aan het

In: Teaching music. - Vol. 8(2000)1(Aug.24-31)

onderwerp, de tijdsduur en de vorm van de uitvoe-

Technological advances, like CD's, internet and

ring. Centraal staat echter het overbrengen van de

MIDI-equipment, have provided music educators

passie voor klassieke muziek. Dat kan, door kwaliteit

with new ways of teaching music. This article deals

en vakmanschap te bieden, en intensieve educatieve

with the technology that lies ahead and emphasis

begeleiding. Verslag van een interview met Frank

that teachers need training to make full use of the

Groothof, Buffo Operamakers, Charlotte Margiono en

new technology. Finally suggestions are made for

de educatief medewerkers van Het Muziektheater.

finding (additional) funding to be able to buy materials.

Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Ideas for effective web-based instruction / B. Waters

Music of the spheres : conference proceedings :


ISME 2000 World Conference July 17-22, 2000

Vol. 85(1999)4(Jan.13-17)

Edmonton, Canada / ed. by M. Taylor and

Knowing how to choose an audio format, 'stream' a

B. Gregory. - [S.l.] : ISME, 2000. - 462 p. : fig. -

sound file, and conduct an on-line student

ISBN 0-7731-0407-0

conference will help instructors design Web-based

Proceedings of the 24th International Society for

music courses.

Music Education (ISME) World Conference.


The music teacher's companion : a practical guide /

Instrumentale muzikale vorming onder schooltijd /

P. Harris and R. Crozier. - London : The Associated

M. Bosklopper

Board of the Royal Schools of Music, 2000. - 132 p. :

In: JSW = Jeugd in school en wereld. –

ill. - Met lit.opg. en bijl. - UK-edition. –

Vol. 84(2000)10(jun.6-8)

ISBN 1-86096-219-X

Ongeveer twintig jaar geleden startten het Onder-

Handbook for instrumental and singing teachers. It

wijskundig Adviesbureau en de Muziekschool

contains advice, information and pragmatic solutions

Opsterland onder de naam IMV (Instrumentale

to teaching problems, forms for lessons plans, pupil

Muzikale Vorming) met instrumentale lessen onder

profiles, termly overviews and attendance registers.

schooltijd op basisscholen in de gemeente Opster-

It deals wit the quality of teaching and learning, such

land. De auteur, directeur van de Opsterlandse

as monitoring achievement, motivation and progress

Muziekschool, beschrijft de onderwijskundige doelen,

and discusses concepts and strategies that have

zoals geloof in eigen kunnen, motorische

often been unquestioned during years of teaching.

ontwikkeling en luisteren, de opzet van IMV en de consequenties voor de groepsleerkracht. Tot slot besteedt hij aandacht aan problemen zoals verschillen in manier van lesgeven op een muziekschool en

35



Artikel over Jeugdtheaterschool Hofplein in

Muziek, een hoofdvak om te doen! : muziek speciaal

Rotterdam. Iedereen tussen de zes en zesentwintig

voor het speciaal onderwijs / J. Franken en

kan deelnemen aan workshops en cursussen op het

P. Meuldijk

gebied van drama, dans, muziek en radio maken. De


lessen leiden eens per jaar tot een voorstelling.

Muziekonderwijs dat op maat wordt gegeven kan

Naast de vrijetijdscursussen zijn er tevens projecten

een grote bijdrage leveren aan alle ontwikkelings-

voor het voortgezet onderwijs en het mbo.

gebieden voor het gehandicapte kind. Twee vakleerkrachten muziek vertellen hoe muziek wordt


gegeven aan kinderen met een visuele of een

Ein Plädoyer für Instrumentalunterricht an Schulen /

verstandelijke handicap.

M. Gellrich In: Musik in der Schule. - Vol. (2001)3(Sept.47-


51). – Met lit.opg.

Muziekles aan buitenbeentjes / P. Mak

Die Frage wird diskutiert, ob es nicht Möglichkeiten


gibt, in breiterem Maßstab Instrumentalunterricht in

10-13)

staatlichen Schulen oder Schulen mit freier Träger-

Aanzet voor hoe je als muziekdocent lessen kunt

schaft zu integrieren.

aanpassen aan drie categorieën buitenbeentjes, namelijk leerlingen met een leesstoornis (dyslexie),

Het samenspeelconcept : muziekactiviteiten

hyperactieve leerlingen (ADHD) en moeilijk lerende

ontwikkelen voor de sociaal-agogische

kinderen (MLK). Voor elke groep beschrijft de auteur

beroepspraktijk / K.J.M. van Haaster. - Bussum :

die muziekpsycholoog is de symptomen, de oorzaken

Coutinho, 2000. - 279 p. : ill., fig. - Met lit.opg. en

en de door hem voorgestelde aanpak.

reg. - ISBN 90-6283-214-8 Boek waarmee (aankomende) beroepskrachten in

De muziekprogrammeur gaat educatief /

het sociaal-agogisch werk leren muziekactiviteiten te

verslaglegging N. Willemse. - Bilthoven : Walter

ontwerpen op basis van buitenmuzikale inspiratie,

Maas Huis, 2000. - 17 p.

waarbij elke activiteit wordt afgerond met een zelf

Het huidige cultuurbeleid daagt de muziek-

ontworpen speelstuk. Uitgangspunt voor het ontwik-

programmeur uit tot het ontwerpen van educatieve

kelen van deze activiteiten is het samenspeel-

muziekprogramma's. Het bedenken van activiteiten

concept, waarin de wisselwerking tussen pupil, groep

voor jongeren evenals het samenwerken met

en sociaal-agogisch begeleider centraal staat en

scholen en steunpuntinstellingen maken onderdeel

waarbij muziek maken in verband wordt gebracht

uit van de programmering. Wat betekent dit voor

met kijken en innerlijk voorstellen. Het eerste deel

programmeurs? Met welke nieuwe beroepseisen rond

gaat over de sociaal-agogische praktijk: doel-

cultuureducatie worden programmeurs geconfron-

groepen, doelen, spel en spelen, creativiteit en

teerd? Hoe pakken programmeurs die uitdaging op?

kunstzinnige vorming in relatie tot het samenspeel-

Wat werkt wel en wat is gedoemd te mislukken?

concept. In het tweede deel gaat de auteur in op

Welke inspirerende voorbeelden worden al gereali-

experimenteren, improviseren en vormgeven. In het

seerd? Met deze vragen werd een studiedag georga-

laatste deel komt de opzet van het samenspeel-

niseerd op 31 maart 2000 in samenwerking met het

concept gedetailleerd aan de orde en leert de

Walter Maas Huis, de Vereniging Actuele Muziek

sociaal-begeleider hoe het samenspeelconcept kan

Podia en Gaudeamus. Het werd een Engels-

worden uitgewerkt en hoe hij praktisch te werk kan

Nederlandse ontmoeting onder leiding van Peter

gaan.

Renshaw van het Guildhall School of Music and Drama in Londen.

Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Waar wachten wij op? Op elkaar? ...! : over muziek-


onderwijs in Nederland / A. Gieles

Op bezoek bij..... (11) : Jeugdtheaterschool en

In: De Pyramide. - Vol. 56(2002)3(jun.64-66)

Jeugdtheater Hofplein te Rotterdam / M. Hogenes

Arthur Gieles, inspecteur cultuureducatie, geeft een


overzicht van de ontwikkelingen in het muziekonderwijs in Nederland. Vervolgens geeft hij zijn

36


persoonlijke visie over de toekomst van het muziekschoolonderwijs in relatie met muziek in het basisonderwijs, inclusief de rol van de overheid en de Inspectie van het Onderwijs. Dit artikel vormde de basis voor een lezing over dit onderwerp tijdens de tweedaagse studiebijeenkomst van het Netwerk Muziekdocenten Pabo (NMP) op 22 en 23 november 2001 in Eindhoven. Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL 'We wensen je veel bondgenoten': plannen voor een landelijk netwerk van good practice / W. Brouwers In: De Pyramide. - Vol. 56(2002)1(feb.11-12) De totstandkoming en plannen voor een netwerk ten behoeve van basisscholen, scholen voor special onderwijs, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven die zich profileren door speciale aandacht te besteden aan muzikale vorming. Het netwerk heet 'Zingenderwijs'. Zij die voldoen aan het 'Zingenderwijs profiel ' worden opgenomen in de bijbehorende nieuwsbrief en website. Scholen die belangstelling hebben om hieraan mee te doen kunnen worden begeleid. Dit initiatief is mede mogelijk gemaakt door een startsubsidie van de Stichting UNISONO. Ü TIJDSCHRIFTARTIKEL Will technology transform music education? / D. Beckstead In: Music educators journal. – Vol. 87(2000/2001)(May.44-49). - Met lit.opg. MIDI technology helps to open the once-closed door to traditional note-oriented composition for students, as well as to offer limited opportunities for the composition of music that could not be realized in a traditional, human, acoustic setting. Whether teachers employ these tools in an efficient or transformative fashion seems less important than the need to make them aware of the limitations of such technology and its biases towards discrete, mechanical reproductions and Western classical notation systems. Finally, teachers need to glimpse beyond the efficiency of basic technologies and look for ways in which they can revaluate and transform the practice of composing with the aid of machines and electricity.

37


Tijdschriften Akkoord waarin opgenomen het blad Huismuziek. - Utrecht : Unisono (oorspr.uitg. St. LOAM). Aanwezig vanaf 1993. British journal of music education. - Cambridge : Cambridge University Press. - ISSN 0265-0517. Aanwezig vanaf 1984. Bulletin of the Council for Research in Music Education. - Urbana-Champaign : School of Music University of Illinois. - ISSN 0010-9894. Aanwezig vanaf 1987. CEMbulletin. - Amsterdam : CEM. Aanwezig vanaf 1997. L'éducation musicale. - Vernon Cedex : L'éducation musicale. - ISSN 0013-1415. Aanwezig vanaf 2001. FASO-Nieuws. - Eindhoven : Federatie van Amateur Symfonie- en strijkorkesten. Aanwezig vanaf 2002. Huismuziek : tijdschrift van Huismuziek, vereniging voor muziek en instrumentenbouw. - Ohé en Laak : Huismuziek. Aanwezig vanaf 2001. International journal of music education. - Reading : ISME. - ISSN 0255-7614. Aanwezig van 19871995 en vanaf 2001. ISME newsletter. Reading : ISME. Aanwezig vanaf 2000. Journal of research in music education. - Reston : MENC. - ISSN 0022-4294. Aanwezig vanaf 1986. Klasse Musik : Praxis Musikunterricht in den Klassen 5 bis 10. - Mainz : Schott. Aanwezig vanaf 2002. KNTV-Magazine. - Amsterdam : KNTV. - ISSN 1389-7055. Aanwezig vanaf 1999. Music educators journal. - Reston : MENC. - M.i.v. 1993 verschijnt dit tijdschrift afwisselend met Teaching music. - ISSN 0027-432. Aanwezig vanaf 1986. Musik & Bildung : Praxis Musikerziehung. - Mainz : Schott. - ISSN 0027-4747. Aanwezig vanaf 1977. Musik in der Schule : Fachzeitschrift für Theorie und Praxis des Musikunterrichtes. - Berlin : Pädagogischer Zeitschriftenverlag. - ISSN 0027-4704. Aanwezig vanaf 1992. Musik und Unterricht : Zeitschrift für Musikpädagogik. - Velber : Friedrich Verlag. - Voortzetting van Zeitschrift für Musikpädagogik. Aanwezig vanaf 1990.

38


Muziek & onderwijs : tweemaandelijks muziekpedagogisch magazine van de vereniging leraren schoolmuziek. - Amersfoort : Vereniging Leraren Schoolmuziek. - ISSN 0378-0651. Aanwezig vanaf 1963. Muziekwereld. - Amsterdam : NTB. Aanwezig vanaf 1999. Nieuwsbrief Het Muziektheater. - Amsterdam : Muziektheater. Aanwezig vanaf 2001. NNC magazine. - Groningen : Noord-Nederlands Conservatorium. - Voortzetting van NCC Bulletin. Aanwezig vanaf 2003. Notes, bits & bytes : informatie over muziekeducatie, computer & internet. - Vanaf juli 2000 digitaal tijdschrift via http://www.vkv.nl/nbb/nbb.html. Aanwezig vanaf 1998. Oorsprong. - Amsterdam : MGN, MuziekGroep Nederland. - Voortzetting van: Info. Aanwezig vanaf 2002. De Pyramide : tijdschrift voor muzikale vorming. - Born : Gehrels Vereniging. - ISSN 0033-4731. Aanwezig vanaf 1970. Research studies in music education : a journal fostering music education research internationally. University of Southern Queensland Australia. - ISSN 1321-103X. Aanwezig vanaf 1998. Swing. - Alkmaar : Swing. Aanwezig vanaf 2000. Teaching music. - Reston : MENC. - Dit tijdschrift verschijnt afwisselend met Music educators journal. - ISSN 1069-7446. Aanwezig vanaf 1993. TM : tijdschrift over theater, muziek & dans. - Amsterdam : St. Vakblad voor de Podiumkunst. - ISSN 1385-7754. Aanwezig vanaf 1999. Üben & Musizieren. Zeitschrift für Musikschule, Studium, Berufspraxis und Elternhaus. - Mainz : Schott. - ISSN 0174-6065. Aanwezig vanaf 1987, nr. 6.

39


Lesmethoden Primair onderwijs Eigen-wijs : liedbundel voor het basisonderwijs Bevat ruim 300 liederen voor kinderen van 4-12 jaar. Uitgever: Bureau SMV Website: www.meestersinmuziek.nl Hier zit muziek in! : groeimethode voor het basisonderwijs Bij deze methode staat het lied centraal met daaromheen verwerkingssuggesties. Uitgever: Ascolta E-mail: [email protected] In één adem : muzische vorming voor de basisschool: drama, muziek, beeld, media, beweging Praktische handleiding waarin de vakken beeldende vorming, muziek, drama, beweging en media geïntegreerd worden. Uitgever: Panta Rhei E-mail: [email protected] Moet je doen : muziek Het pakket bestaat uit: een algemene inleiding en zeven handleidingen voor de groepen 1/2 en 3 tot en met 8. Kinderen leren de eerste beginselen van de taal van muziek en ontdekken hun muzikale mogelijkheden. Uitgever: ThiemeMeulenhoff BAO Uitgeverij E-mail: [email protected] Música mundial!: multiculturele muzieklessen voor de basisschool Uitgever: SLO E-mail: [email protected] Muziek in de maak: muziekmethode voor het basisonderwijs Uitgeverij: Agteres Website: www.agteres.nl Muziek voor de basisschool Muziekmethode waarbij verschillende soorten muziek aan bod komen: lichte en klassieke muziek, volksmuziek, jazz en pop. Uitgever: ThiemeMeulenhoff BAO E-mail: [email protected] Muziek voor de basisschool Nieuwe muziekmethode die bestaat uit drie verschillende onderdelen: klank, vorm en betekenis. Uitgever: Groen Educatief E-mail: [email protected]

40


Muziek meester! : handboek voor het muziekonderwijs op de basisschool Bedoeld voor pabo-studenten, maar ook bruikbaar voor leerkrachten primair onderwijs. Uitgever: ThiemeMeulenhoff BAO Uitgeverij E-mail: [email protected] Zingen maar! : liedjes voor de basisschool Uitgever: Kreater Website: www.kreater-haarlem.nl

Voortgezet onderwijs Intro: methode voor de basisvorming vmbo/mavo/havo/vwo (tweede editie) De methode stelt het scheppingsproces van de muziek en het componeren centraal en is opgebouwd rond thema’s. Uitgever: ThiemeMeulenhoff AVO Website: www.intro-online.nl Muziek op maat Methode voor het voortgezet onderwijs. Voor de basisvorming zijn een A- en een B-editie uitgebracht. De A-editie is gericht op scholen met beperkte musiceermogelijkheden. In de B-editie wordt van de leerling meer initiatief verwacht. Uitgever: Educatieve Partners Nederland Website: www.muziekopmaat.epn.nl Overal muziek De inhoud is afgestemd op de dagelijkse ervaringen die leerlingen met muziek hebben en is gebaseerd op de betekenissen en functies van muziek. Uitgever: ThiemeMeulenhoff AVO E-mail: thiememeulenhoff.nl Stemming : muziek voor de basisvorming (herziene versie) De thema’s en leerinhouden sluiten aan bij de muzikale belevingswereld van de leerlingen. Binnen de thematische opzet zijn leerinhouden gekoppeld aan het gekozen zang-, speel- en luistermateriaal. Uitgever: Wolters-Noordhoff VO Website: stemming.wolters.nl Tracks De methode nodigt de leerlingen uit met muziek aan de slag te gaan, waarbij aanbod van leerstof en leeractiviteiten elkaar afwisselen. Opvolger van Stemming. Uitgever: Wolters-Noordhoff VO Website: www.tracks.wolters.nl

41


Van laag tot hoog (nieuwe versie) Centraal staat het omgaan met muziek, waarbij met name zingen, spelen en luisteren aan bod komen. Veel aandacht voor de basisvaardigheden. De methode bevat differentiatiemogelijkheden naar niveau, keuze en tempo. Uitgever: NijghVersluys Website: www.nijghversluys.nl Venkel met vis Muziekmethode improvisatie voor bovenbouw havo/vwo. Uitgever: Stichting Swing Website: www.swingweb.nl

Database leermiddelen De afdeling NICL/de Gids van de SLO heeft een nieuwe portal geopend: www.leermiddelenplein.nl. Deze portal geeft toegang tot een database met beschrijvingen en samenvattingen van alle leermiddelen die in Nederland uitgegeven worden voor primair, voortgezet en speciaal onderwijs en beroepsonderwijs en volwasseneneducatie.

42


Websites Portals en verzamelpunten http://www.componisten.net/ Uitgebreide informatie over componisten, muziekgeschiedenis van oudheid tot heden. http://www.hafabra.net/ Site over Nederlandse en Belgische blaasmuziek, met talloze links op thema, een agenda voor blaasconcerten. http://www2.siba.fi/kulttuuripalvelut/music.html Deze site van de Sibelius Academy Finland is een van de betere startpunten, ook met uitgebreide links naar muziekeducatie. http://www.music.indiana.edu/music_resources/ Een van de meest uitgebreide muziekgidsen voor Internet van de Indiana University School of Music. http://www.musica.nl/ Startpunt voor informatie over muziek in Nederland. Met deze zoekmachine kunt u direct zoeken in de catalogi van muziekbibliotheken en de gegevensbestanden van diverse organisaties. http://www.musikschulen.de/ Website van Verband Deutsche Musikschulen, met informatie en een overzicht van de leden. http://www.musiversum.net/ Uitgebreide links (geannoteerd) en informatie over onder andere muziekgeschiedenis, componisten, instrumenten. http://www.podiumopschool.nl/ Database met honderden voorstellingen, concerten en uitvoeringen die momenteel te boeken zijn, speciaal geschikt voor het onderwijs of andere educatieve settings. http://klassieke-muziek.pagina.nl/ Startpagina met vele links naar sites met betrekking tot klassieke muziek. http://www.wereldmuziek.startkabel.nl/ Uitgebreide startpagina over wereldmuziek met aandacht voor landen, instrumenten en artiesten.

Instellingen http://www.musicschools-emu.net/ Europese Muziekschool Unie. Koepelorganisatie van muziekscholen in Europa, via de landelijke verenigingen. Deze belangenorganisatie representeert 21 Europese landen en 5000 muziekscholen. Op de website informatie over de organisatie en over de muziekscholenbranche per land.

43


http://www.esp.ele.tue.nl/faso/ De Federatie van Amateur Symfonie- en Strijkorkesten (FASO) voor amateurs die orkesten kamermuziek maken: zo'n 250 orkesten. De catalogus van de bibliotheek met bladmuziek is online. http://www.muziekgroep.nl/ MuziekGroep Nederland. Met onder andere online een grote collectie muziekrepertoire. http://www.nedmuz.nl/ Het Nederlands Muziek Instituut is de centrale bewaarplaats voor het muzikale erfgoed van Nederland, met name componistenarchieven en andere documentatie. De bibliotheek bevat zowel bladmuziek als muziekliteratuur.

Bronnen, informatie & praktijkvoorbeelden http://web.inter.nl.net/users/R.Hiddinga/kids/index.htm Kinderstraat 101. Honderden teksten van kinderliedjes, op diverse manieren te zoeken. http://www.klassiekemuziekgids.net/ Uitgebreide site over componisten, met biografieën, foto's en geluidsfragmenten. http://www.net4music.com/ Tienduizenden partituren en bladmuziek van klassiek tot pop zijn op deze site tegen betaling te downloaden. http://www.vkv.nl/nbb/nbb.html Notes, bits & bytes is een gratis digitale nieuwsbrief over muziekeducatie, computer en internet.

44


Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland Voor iedereen die vanuit zijn studie of beroep te maken heeft met kunsten cultuureducatie is het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland van belang. In het centrum van Utrecht, vindt u een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie.

Collectie Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binnenlandse en buitenlandse (vak)tijdschriften, vele lesmethoden, les- en projectmaterialen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, handboeken, naslagwerken en onderzoeksrapporten.

Instellingendocumentatie Een aparte collectie is de instellingendocumentatie van centra voor de kunsten en van landelijke onderwijs- en culturele instellingen. Deze omvat naast overzichten van cursusaanbod en jaarverslagen ook beleidsplannen en nota's van landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. Tevens is er documentatie aanwezig over cultuureducatie in Europees perspectief. Materialen uit de instellingendocumentatie zijn ter plekke te raadplegen, maar zijn niet te leen.

Openingstijden Het studiecentrum is voor publiek geopend op maandag van 13.30 tot 17.00 uur en van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van Cultuurnetwerk Nederland, http://studiecentrum.cultuurnetwerk.nl, of bel, 030-236 12 00 voor afwijkende openingstijden in verband met feestdagen en vakantieperioden.

Studiefaciliteiten Er is ruime gelegenheid om ter plekke publicaties zelfstandig te raadplegen. De medewerkers van het studiecentrum geven desgevraagd informatie en advies en kunnen op verzoek een literatuursearch doen. Voor het bekijken van videobanden en cd-roms is telefonische reservering van de afspeelapparatuur aan te raden. Op afspraak kan het studiecentrum in groepsverband bezocht worden en de collectie geraadpleegd. Voor groepen studenten is het mogelijk een introductie in de cultuureducatie te krijgen.

Catalogus online: www.cultuurnetwerk.nl > ga direct naar bibliotheek De catalogus van het studiecentrum is op internet te raadplegen. Publicaties zijn op verschillende wijzen te vinden in de catalogus. Ook geeft de catalogus online informatie of een publicatie aanwezig is of uitgeleend. U kunt natuurlijk ook de informatiedesk bellen. De meeste materialen zijn te leen en kunnen per post aan u toegestuurd worden.

Aanwinsten maandelijks per e-mail Geïnteresseerden kunnen als zij dit willen maandelijks per e-mail een lijst ontvangen met nieuwe aanwinsten. Om van deze kosteloze service gebruik te maken, dient u zich aan te melden (met vermelding van het e-mail adres) op de website van het studiecentrum.

45


Lenen Indien u wilt lenen moet u ingeschreven zijn bij het studiecentrum. Inschrijving is vrij en kosteloos. Voor het inschrijven is een identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs, Europees identiteitsbewijs) alsmede een recent afschrift van uw giro- of bankrekening (vanwege de adresgegevens) noodzakelijk. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk. Stuur met uw aanmelding een kopie van uw identiteitsbewijs en van een recent giro- of bankafschrift mee. De uitleentermijn is één maand. Verlengen is mogelijk, mits niet gereserveerd door een ander. Publicaties kunnen ook schriftelijk, telefonisch of per e-mail opgevraagd worden. Geleende materialen kunnen per post, mits deugdelijk verpakt, geretourneerd worden. Bij overschrijding van de uitleentermijn wordt een boete in rekening gebracht.

Leden Personen en instellingen kunnen lid worden van het studiecentrum. Leden betalen geen leengeld voor materialen en krijgen 50 procent korting op literatuurselecties. Bovendien ontvangen leden gratis Zicht op... .

Kosten Lidmaatschap particulieren: € 20,50 per jaar. Lidmaatschap instellingen en scholen: € 34,50 per jaar. Niet-leden: Leengeld per publicatie: € 0,90 Av-materialen: € 2,75 Basistarief literatuurselectie: € 4,50 plus € 0,10 per titel. Overige kosten: Reserveringen: € 0,45 per titel Toesturen kopieën: basistarief € 2,50 (inclusief 2 x A4-kopie) Meerdere kopieën: per A4 € 0,25.

46


47


Colofon Zicht op… muziekeducatie is een uitgave in de serie Zicht op… van Cultuurnetwerk Nederland Redactie: Marie-José Kommers Inleidend artikel: Geneviève van Dijk Literatuurselectie: Leontine Herschoe en Petra de Regt Productie Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht Drukwerk Anraad Print BV Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030-236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.nl Studiecentrum op internet: http://studiecentrum.cultuurnetwerk.nl 2003.003 Zicht op... is gratis voor leden van het studiecentrum cultuureducatie. Deze uitgave is in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.nl. Geïnteresseerden kunnen ook tegen betaling van de verzend- en administratiekosten een exemplaar bij Cultuurnetwerk opvragen, zolang de voorraad strekt. Eerdere nummers van Zicht op... op www.cultuurnetwerk.nl: Samenwerking in de cultuureducatie Een kwarteeuw onderzoek naar kunsteducatie Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs Museumeducatie Nieuwe aanwinsten 2001 Provinciaal en lokaal beleid Jeugd en cultuur Kunst- en cultuureducatie in het basisonderwijs Cultureel erfgoed Culturele diversiteit Kennis en management

© Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht, 2003

48


Addendum 2004-12-20 Aanvulling op de literatuurlijst van Zicht op … muziekeducatie (maart 2003). De aanvulling betreft het jaar 2003 en 2004. 30 jaar European Music School Union: een organisatie in crescendo : een onderzoek naar de relevante ontwikkelingen die hebben plaatsgevonden binnen de EMU sinds haar oprichting in 1973 en de ontwikkelingen in het denken over programmering en didactiek die daarbij een rol hebben gespeeld / M. Veenendaal. - Utrecht : [s.n.], 2003. - 193 p. : fig., tab. - Met lit.opg. en bijl. Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, Taal- en Cultuurstudies. Onderzoek naar de relevante ontwikkelingen die hebben plaatsgevonden binnen de Europese Muziekscholen Unie of European Music School Union (EMU) sinds haar oprichting in 1973. Het onderzoek richt zich specifiek op de organisatorische ontwikkelingen en de ontwikkelingen in het denken over programmering en didactiek. Aspiring to excel : leadership initiatives for music educators / K.R. Raessler. - Chicago : GIA, 2003. XXVI, 395 p. - Met bijl. en reg. - ISBN 1-57999-216-1 The author offers readers a unique perspective on the state and future of music education in the United States based on his experiences as a teacher and administrator for public school and university music programs. Including chapters on leadership and qualities of leadership for the music educator, building community and district support, developing a comprehensive curriculum and avoiding a burnout. Raessler discusses the particular needs of music educators at each level, from elementary school to the university level. Benchmarks in action : a guide to standards-based assessment in music / C.A. Lindeman (redacteur). - Reston : MENC, 2003. - 148 p.+ cd : ill. - Met bijl. en lit.opg. - Met begrippenlijst. - ISBN 1-56545123-6 The content is: step-by-step process for developing and implementing assessments that are based on standards; print and audio responses, reflecting benchmark student work at basic (9 years of age), proficient (13 years of age) and advanced levels (17 years of age) of achievements; tips for administering and adapting the assessment tasks; explanations of how the responses meet the standard or what characteristics make them good examples for the given achievement level; cd with audio benchmarks and music used for stimulating responses to selected assessment tasks. Bridging the gap : popular music and music education / C.X. Rodriques (redacteur). - Reston : MENC, 2004. - IX, 247 p. - Met lit.opg. - ISBN 1-56545-158-9 A collection of essays presented at the seminar 'Popular music and music education: forging a credible policy' held in June 2002 in Illinois. The following key questions were the basis for discussion: How do we define popular music?; How and why do popular styles change?; How do popular musicians learn?; What learning processes are implicit in popular music making?; Is it possible or desirable to teach popular music in music education?; What are the key issues in bridging the gap between popular music and traditional school music?; and What are the implications for teacher education?

49


Conceptions of musical ability / S.Hallam; V. Prince, 2003 - Met lit.opg. (Research studies in music education nr. 20, Jun. 2-22 p.) Historically, musical ability has been conceptualised in relation to aural abilities. Recently, this view has been challenged. Musical ability is now viewed by many as a social construction, acquiring different meanings in different cultures, sub-groups within cultures and at the individual level. This study aimed to explore these constructions. A dissonant duet: discussions of music making and music teaching / R. Bernard, 2004. - Met lit.opg. (Music education research Vol. 6, nr. 3, Nov. 281-298 p.) The literature in the field of music teacher education describes a tension between the music making and the music teaching in the professional lives of music educators. Yet how do music educators themselves think about their work? This study is an investigation of how six elementary general music teachers who are also performers speak about their music making and their music teaching. Educatie rond compositiewedstrijden voor componisten in de dop / A. Twaalfhoven, 2003 (Bulletin Cultuur & School Vol. 6, nr. 26, feb. 4-5 p.) Het Prinses Christina Concours, het jaarlijkse compositieconcours voor klassieke muziek, brengt dit seizoen naast haar reguliere concours ook een educatief programma voor het voortgezet onderwijs dat aansluit bij het vak Culturele Kunstzinnige Vorming (CKV). Hiervoor is een samenwerking opgezet met De Ereprijs, een professioneel ensemble dat al tien jaar ervaring heeft met educatieve projecten. De twee instellingen organiseerden 'De dag van de jongste muziek' voor leerlingen CKV 1, 2 en 3. Op deze workshopdag konden jongeren onafgemaakte composities met behulp van een computerprogramma afmaken. De resultaten werden aan het eind van de dag uitgevoerd door De Ereprijs. Ook het Nederlands Blazers Ensemble stimuleert jongeren en kinderen om zelf te componeren. Het geluidenboek [ cd ] [ cd-rom ] / D. Donck (auteur van idee) / CEM, Centrum voor Electronische Muziek (producent); Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (producent). - Utrecht : AW Bruna, 2003 + handleiding + + headset (koptelefoon + microfoon). - ISBN 90-229-4816-1 Componeren met geluiden en verhalen voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Een keuze kan gemaakt worden uit 20 verhalen en meer dan 500 geluiden. De cd en cd-rom bevatten: De Boekenkast met verhalen van bekende kinderboekenschrijvers, Het Boek waarmee verhalen bewerkt kunnen worden, Het Laboratorium waarin met geluiden geëxperimenteerd kan worden en De Studio waarin geluiden kunnen worden opgenomen. The grandmaster series: Collected thoughts of leaders in twentieth century music education / M. Fonder (redacteur). - Reston : MENC, 2003. - VIII, 79 p. - Met lit.opg. - ISBN 1-56545-155-4 A series of articles that appeared in Music Educators Journal from 1999 through 2003. Harde noten : muziekeducatie in wereldperspectief / H. Schippers. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 95 p. : fig., tab. - Met lit.opg. - Samengevatte publieksversie van het proefschrift 'Teaching world music in the Netherlands 1983-2003, A cross-cultural investigation into concepts, ideas and practices of music transmission in culturally diverse environments'. - ISBN 90-6997-109-7

50


De auteur Huib Schippers bevecht de ingesleten structuren en denkpatronen in de muziekeducatie, met als provocerend wapen de culturele diversiteit. Schippers bekijkt verschillende vormen van muziekeducatie uit de hele wereld. Welke zijn het meest succesvol in het bereiken van hun leerdoelen? En in welke mate weerspiegelt de organisatie van westers muziekonderwijs verouderde onderwijskundige ideeën? Volgens Schippers levert de structuur van muziekeducatie de instrumenten, maar de structuur werpt ook - vaak verborgen - drempels op om een praktijk te realiseren die recht doet aan de cultureel diverse realiteit. Die drempels zijn merkbaar in de keuzen van repertoire en de vorm daarvan, in de benadering van het leerproces van leerlingen of studenten en in de positie die de docenten innemen tegenover hun nieuwe omgeving. High school music studies and social studies : an interdisciplinary approach / A.F. Rosenbloom, 2004 (Music educators journal Vol. 90, nr. 3, Jan. 41-45 p.) This article discusses an interdisciplinary approach to music and social studies giving curriculum suggestions and methods to implement. Hoogstandjes tijdens Muziekeducatie 2-daagse / P. van Amstel, 2003 (Bulletin Cultuur & School Vol. 6, nr. 28, jun. 4-5 p.) Als beleidsmedewerker bij De Kunstconnectie was Irma Van Hoorik de drijvende kracht achter de Muziekeducatie 2-daagse Z de toon!, die april 2003 in Rotterdam plaatsvond. Met ruim vijftig voordrachten, lezingen, workshops en optredens presenteerde les-gevend en -nemend Nederland hoogstandjes, succesverhalen en eigentijdse inzichten op educatief muziekgebied. Cultuurnetwerk Nederland trad op als mede-organisator van dit evenement. How one class with one computer composed music / J. Siegal, 2004 (Teaching music Vol. 11, nr. 5, Apr. 45-48 p.) An example of a music class composition project for third-, fourth- and fifth graders (8-10 year olds) using one computer, an electronic MIDI keyboard and a TV. A poem written by a student was used as a base. Through composition different areas of music curriculum is covered: singing, notation, improvisation, form, style, tempo, dynamics, music vocabulary and assessment. Ieder zingt zijn eigen lied... : praktiseren over kunstzinnige oriëntatie speciaal met betrekking tot muziekonderwijs op de basisschool / J. Letschert. - [Enschede] : SLO, 2003. - 18 p. - Met lit.opg. Lezing van Jos Letschert gehouden op de tweedaagse studieconferentie Proposo. De conferentie vond plaats in Conferentieoord Wolfheze te Wolfheze op 9 en 10 januari 2003. In de lezing van Letschert komen drie punten aan de orde: de ontwikkeling van een canon; het nut en de noodzaak van een kunstzinnige oriëntatie in het primair onderwijs; de spanning tussen vakspecialisme en de pedagogische taakstelling van het primair onderwijs. 'Ik ben muzikant' : ontwikkelingsgericht muziekonderwijs / J. van Loon, 2004 (De pyramide Vol. 58, nr. 2, mrt. 23-25 p.) Er wordt gewerkt om muziek binnen de zogeheten basisontwikkeling, een uitwerking van het ontwikkelingsgericht onderwijs voor groep 1 en 2 van het primair onderwijs, op de kaart te zetten. Tijdens de SLO-conferentie 'Kunstvakken Pabo' werd een eerste workshop over ontwikkelingsgericht muziekonderwijs gegeven. Een verslag. De inhoud van muziek / T. Doevendans, 2003 (Kunstzone Vol. 2, nr. 11, nov. 18-21 p.)

51


In dit artikel wordt ingegaan op de inhoud van muziek, een belangrijk onderwerp uit de muziekesthetica. Sinds de invoering van de Tweede Fase maakt esthetica deel uit van het examenprogramma CKV2 in het profiel cultuur en maatschappij voor het vwo. Instrumentaal onderwijs voor het primair onderwijs / Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 21 p. : tab., graf. - Met bijl. - In opdr. van het Koninklijk Conservatorium Den Haag. De publicatie geeft antwoord op de volgende twee vragen: 'Welk aanbod van instrumentaal onderwijs hebben de Nederlandse muziekscholen voor het primair onderwijs?' en 'Bestaat er bij muziekscholen interesse om regionale samenwerkingsprojecten op te zetten voor instrumentaal onderwijs aan jonge kinderen (5/6 jaar) binnen het primair onderwijs?' Intercultureel muziekonderwijs : deel van het interculturele geheel / A. Mordiva, 2003 - Ook verschenen in: Kunstzone 2(2003)12(dec. 18-20 p.) (Muziek & onderwijs Vol. 40, nr. 4, jul/aug. 13-15 p.) Eerste deel van 2 artikelen over intercultureel onderwijs. Mordiva, docent en projectleider allochtonenbeleid aan de pabo INHOLLAND te Haarlem, beschrijft een voorstel om intercultureel onderwijs structureel in het onderwijs toe te passen. Allereerst wordt ingegaan op de begrippen intercultureel en cultuur, vervolgens worden doelen voor intercultureel onderwijs beschreven, waarna een aanpak met vijf uitgangspunten wordt uiteengezet. De uitwerking van de vijf uitgangspunten wordt in aflevering 2 besproken. Intercultureel muziekonderwijs (2) : deel van het interculturele geheel / A. Mordiva, 2003 (Muziek & onderwijs Vol. 40, nr. 5, sept./okt. 13-15 p.) Tweede deel van 2 artikelen over intercultureel onderwijs. Mordiva, docent en projectleider allochtonenbeleid aan de pabo INHOLLAND te Haarlem, beschrijft op welke wijze een docent structureel aan intercultureel onderwijs (ICO) kan werken. Zijn motto impliceert vijf uitgangspunten voor ICO: deelnemen, verhalen interactie, cultureel en geheel. Deze begrippen worden in het artikel uitgewerkt. Intro havo/vwo [tweede editie] / H. den Bezemer ... [et al.]; W. Tempelaar (eindredacteur). - Utrecht [etc.] : Meulenhoff Educatief, 2002-2004. - 2e dr. - 7 dl.+ 11 cd's : ill. - 1e ed.: 1997. - Bevat 3 leerboeken (jaar 1, 2 en 3), 3 werkmappen (jaar 1, 2 en 3) en docentenmap (jaar 1, 2 en 3). Driejarige versie. - Bestaat ook in een tweejarige versie voor vmbo. Muziekmethode voor de basisvorming voor havo/vwo. De methode stelt het scheppingsproces van de muziek en het componeren centraal. Leerlingen worden meegenomen in het muzikale wordingsproces. De leerstof is geordend rond de principes en processen van het componeren in samenhang met musiceren en luisteren. De methode is opgebouwd uit thema's, waarbij het componeerproces in stappen is ontleed. Elke stap wordt aangeboden in de vorm van liedjes, composities, componeeropdrachten en luistervoorbeelden. De methodesite bevat ondersteunend materiaal. http://www.intro-online.nl (methodesite) Intro vmbo [tweede editie] / H. den Bezemer ... [et al.]. - Utrecht [etc.] : ThiemeMeulenhoff, 20022004. - 2e dr. - 5 dl.+ 8 cd's : ill. - 1e dr.: 1997. - Bevat 2 leerlingenboeken (jaar 1 en 2), docentenmap (jaar 1 en 2), 2 werkmappen (1 en 2). - Tweejarige versie. - Bestaat ook in een driejarige versie voor havo/vwo.

52


Muziekmethode voor de basisvorming voor vmbo. De methode stelt het scheppingsproces van de muziek en het componeren centraal. Leerlingen worden meegenomen in het muzikale wordingsproces. De leerstof is geordend rond de principes en processen van het componeren in samenhang met musiceren en luisteren. De methode is opgebouwd uit thema's, waarbij het componeerproces in stappen is ontleed. Elke stap wordt aangeboden in de vorm van liedjes, composities, componeeropdrachten en luistervoorbeelden. De methodesite bevat ondersteunend materiaal. http://www.intro-online.nl (methodesite) Lehren und Lernen im Instrumentalunterricht : ein pädagogisches Handbuch für die Praxis / A. Ernst. - Mainz [etc.] : Schott, 2004. - 232 p. - Met lit.opg. - ISBN 3-7957-8718-1 Eine allgemeine Didaktik des Instrumentalunterrichts. Dieses Handbuch beschreibt fächerübergreifend Ziele, Lerninhalte und Lehrmethoden und bietet eine Fülle von detaillierten Vorschlägen für die Praxis. Der instrumentale Gruppenunterricht wird in einem ausführlichen Kapitel behandelt. Liedmachien : groep 3 t/m 5 : handleiding / G. Knoef (redacteur); / A. Rooymans (projectleider). Hilversum : Teleac/NOT, 2003. - 32 p.+ cd + videoband : ill. - Jaar van uitg. handleiding: 2001. ISBN nummer is afkomstig van de cd. - ISBN 90-6533-564-1 Het schooltelevisieproject Liedmachien, dat bestemd is voor de groepen 3 t/m 5 van het primair onderwijs. Het totale project bestaat uit tien televisieprogramma's op video, een cd met liedjes en een handleiding. Ondersteunend lesmateriaal is te vinden op de site. Bekende Nederlandse artiesten leren kinderen in elk programma van tien minuten een nieuw lied. Daarnaast wordt aandacht besteed aan een specifieke instrumentengroep. De programma's hebben de volgende opbouw: voorzingen/luisteren, oefenen, intermezzo/muziekinstrument en meezingen. Naast zang en muziek is er ook aandacht voor dans en beeldende kunst. http://www.schooltv.nl/liedmachien ( Internetsite) Macht Musik wirklich klüger? : Musikalisches Lernen und Transfereffekte / H. Gembris (redacteur); RD. Krämer (redacteur); G.Maas (redacteur). - Augsburg : Wißner, 2003. - 2. veränderte Aufl. - 153 p. - 1e dr. 2001 is gepubliceerd in Musikpädagogische Forschungsberichte, Vol. 8 van de serie Forum Musikpädagogik. - Met lit.opg en samenv. tevens in het Engels. - ISBN 3-89639-373-1 Schlagzeil en wie 'Musik macht intelligent' und Verheißungen, dass Musik soziales und kreatives Verhalten fördere, Sprach- und Rechtschreibfertigkeiten verbessere, erheischen Aufmerksamkeit. Der vorliegende Band nimmt eine kritisch-distanzierte Betrachtung der Arbeiten vor, die mit aufwändigen Untersuchungen die Wirkungen eines intensiven Musikunterrichts erforschen und befasst sich mit den entsprechenden Forschungsmethoden. International anerkannte Autorinnen und Autoren melden sich zu dieser Problematik zu Wort. Music education entering the 21st century / P. Martin Shand (redacteur). - Nedlands : ISME, 2004. 152 p. : fig., tab. - ISBN 0-9752063-0-3 2003 marks the 50th anniversary of the International Society for Music Education (ISME). The celebration of that anniversary is an opportunity for the ISME Music in Schools and Teacher Education Commission (MISTEC) to reflect on the past, consider the present, and plan for the future. A history of the ISME Music in Schools and Teacher Education Commission, and papers and workshop descriptions from the MISTEC 2000 and 2002 seminars.

53


Muziek binnen het totaalonderwijs : over het benutten van raakvlakken tussen muziek en andere vakken / J. van Loon, 2003 (De pyramide Vol. 57, nr. 5, okt. 29-31 p.) De integratie van muziek (en andere expressievakken) in andere vakken en omgekeerd, dringt steeds verder door in het primair onderwijs. Muziek en dans : activiteiten voor peuters / E. Doekes; T. van der Does; M. Heising (redacteur); I. Roozen (eindredacteur). - Enschede : SLO, 2004. - 85 p.+ cd : ill. - ISBN 90-329-2140-1 Deze brochure gaat over het begeleiden van muziek en dans in de peuterspeelzaal. Concreet uitgewerkte muziek- en dansactiviteiten geven een beeld hoe je als leidster hiermee met peuters aan de slag kunt gaan. De theoriehoofdstukken geven praktijkgerichte achtergrondinformatie over de didactiek van muziek en dans met heel jonge kinderen. De bijbehorende cd bevat liedjes en muziekvoorbeelden. Muziek in een internationale schakelklas / E. Wolfs, 2003. - Ook verschenen in: Kunstzone: 2(2003)12(dec. 21-22 p.) (Muziek & onderwijs Vol. 40, nr. 4, jul/aug. 16-17 p.) De internationale schakelklas (ISK) is een onderwijsvorm voor anderstalige leerlingen. Het doel is leerlingen zo snel mogelijk Nederlands te leren om zich te kunnen redden in de maatschappij. Een tweede doel is het bevorderen van de doorstroming naar het reguliere onderwijs. In dit artikel wordt ingegaan op de toegevoegde waarde van het vak muziek binnen deze onderwijsvorm en waarom een school juist aan deze leerlingen creatieve vakken zou moeten aanbieden. Muziek maakt slim : muziekonderwijs stimuleert de intelligentie en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen / H.G. Bastian. - Katwijk : Panta Rhei, 2003. - 103 p. - Met bijl. - ISBN 90-76771-32-4 Samenvatting van een omvangrijk rapport van een jarenlang wetenschappelijk onderzoek op Berlijnse basisscholen naar het effect van muziekles op de algemene schoolprestaties van kinderen van 6 tot 12 jaar. Het onderzoek toont aan dat muziekles onder meer het sociaal gedrag verbetert, de schoolprestaties bevordert, de intelligentie stimuleert en concentratieproblemen vermindert. Muziek maken met de pc : een handleiding voor late beginners / H. de Boer. - [S.l.] : Pearsons Education, 2003. - 178 p. : ill. - Met bijl. - ISBN 90-430-0786-2 Praktische handleiding voor iedereen die muziek wil maken op de pc. Na een uitgebreide inleiding over muziek in het algemeen, komen onder meer de volgende aspecten aan bod: sequencer, virtuele muziekinstrumenten, midi, muzieklessen via de computer en ten slotte eigen opnamen maken. Muziek meester! / R. van der Lei; F. Haverkort; L. Noordam. - Utrecht [etc.] : ThiemeMeulenhoff , 2004. - 2 dl. (303, 128 p.) + cd-rom : ill. - Herz. versie van Muziek meester! : handboek voor het muziekonderwijs op de basisschool (1994). Methode voor pabo-studenten. Deel 1 behandelt het muziekonderwijs op de basisschool en de (muzikale) competenties die noodzakelijk zijn voor het geven van goed muziekonderwijs. In deel 2 komt de praktische en theoretische verdieping van het muziekonderwijs op de basisschool aan bod in thema's als vorm, betekenis, musical en muziek in samenhang. Ook wordt aandacht besteed aan de muziekpedagogische achtergronden van en leerlijnen in het muziekonderwijs. De cd-rom bevat (stage)lessen, muziekvoorbeelden, luisterfragmenten en videofragmenten van lessen.

54


Muziek met jonge kinderen / S. van der Werf, 2003 (De pyramide Vol. 57, nr. 3, mei. 13-16 p.) Ingegaan wordt op de waarde van muzikale activiteiten voor de ontwikkeling van het kind. O.a. worden de motorische, zintuiglijke sociale en muzikale ontwikkelingen besproken. Verder geeft de auteur aandachtspunten om op een speelse en verantwoorde wijze muziek in te voegen in kindercentra. Muziek op maat : de nieuwe editie / W. Maatman, 2004 (Muziek & onderwijs Vol. 41, nr. 1, jan/feb. 18-20 p.) Bespreking van de nieuwe editie van de muziekmethode ‘Muziek op Maat' deel 1 bestaande uit een havo/vwo editie en een vmbo-editie. Nieuw is een engelse versie ' Tune into music, first edition' . Muziek op maat : vmbo, vmbo-L en havo/vwo / M. Berendsen ... [et al.]. - Houten : EPN , 2002-2004. - [Herz. ed.]. - 16 dl. + 3 cd's + 5 cd-rom's : ill. - Oorspr. ed.: Culemborg : Educaboek, 1984-1988. - Bevat 6 leerboeken (jaar 1 en 2), 4 werkboeken (jaar 1 en 2) en 6 handleidingen (jaar 1 en 2). Onderwijsmethode voor de basisvorming. Centraal in deze muziekmethode staat het samen muziek maken, waarbij er aandacht is voor culturele achtergronden, maatschappelijke en expressieve betekenis van muziek. Met bijbehorende luister en musiceer cd's. Op de cd-rom staan geluidsfragmenten, interactieve oefeningen en toetsen. http://www.muziekopmaat.epn.nl (Methodesite) Muziek op maat : 2e fase / M. Berendsen ... [et al.]. - Houten : EPN, 2004. - 5 dl. + 4 cd's + 2 cdrom’s : ill. - Bevat leerboek, 2 handleidingen (havo en vwo) en 2 werkboeken (havo en vwo). Onderwijsmethode voor de tweede fase. Centraal in deze muziekmethode staat het samen muziek maken, waarbij er aandacht is voor culturele achtergronden, maatschappelijke en expressieve betekenis van muziek. Met bijbehorende cd’s en cd-rom’s met o.a. luistervoorbeelden en opdrachten. De methodesite bevat ondersteunend lesmateriaal. http://www.muziekopmaat.epn.nl (Methodesite) Muziek... meer (dan) plezier! / H. van Eerden, 2004 (De wereld van het jonge kind Vol. 31, nr. 10, juni, 326-330 p.) Muziek en beweging vormen dé manier waarop kinderen leren en communiceren. De auteur schetst drie fasen van muzische vorming bij kinderen met drie praktijksituaties. Belangrijk is dat de leidster in de peuterspeelzaal en de leerkracht in de basisschool de competenties onderkennen en weten te sturen in een doorgaande ontwikkelingsleerlijn. Het muziekboek voor kinderen / C. Carbo; G. Jaquet. - Amsterdam : Ploegsma, 2004. - 91 p. : ill. Met reg. - ISBN 90-216-1737-4 Aan de orde komen vragen als: Blokfluit, viool, gitaar of drumstel: hoe kies je jouw instrument?; Componeren, kun je dat zelf?; Waarom is jazz moeilijk en zing je popliedjes meteen mee? Hoe zit een orkest in elkaar en hoe begin je een eigen bandje? Muziekeducatie in Beweging / Walter Maas Huis. - Utrecht : Walter Maas Huis, 2003-2004. Ongepag.

55


Muziekeducatie in Beweging is een project van De Kunstconnectie en het Walter Maas Huis. Naar aanleiding van de Muziekeducatie 2-daagse 'Z de toon!' in april 2003, is duidelijk geworden dat er op verschillende vlakken ontwikkelingen zijn waarover veel vragen gesteld worden. Onderwerpen als authentiek leren, community arts, creativiteit in de klas, en educatieve initiatieven door podia en ensembles komen veelvuldig aan de orde. Echter, de gesprekken die erover plaats vinden in het veld zijn versnipperd en daardoor worden veel kansen gemist. Om die reden is hierover een reeks van acht actiegerichte debatten georganiseerd. Deze publicatie bevat de verslagen van deze debatten. Muziekeducatie in perspectief / De Kunstconnectie. - Utrecht : De Kunstconnectie, 2003. - 2 p. Op de Muziekeducatie tweedaagse Z de toon! (4 en 5 april 2003) heeft de voorzitter van De Kunstconnectie Bruines aan staatssecretaris Van Leeuwen het manifest 'Muziekeducatie in perspectief' overhandigd. In dit manifest dat door de ongeveer duizend deelnemers aan Z de toon! werd ondersteund, wordt gepleit voor een aantal maatregelen om de uitvoering en de positie van de muziekeducatie in het onderwijs en in muziekscholen te verbeteren. Muziekeducatie slaat nieuwe weg in / M. Severijnen, 2004 (Bulletin Cultuur & School nr. 33, jun. 10-11 p.) Vernieuwers in muziekeducatie vinden dat leerlingen zelf muziek moeten maken, in plaats van theorieën leren. Deze werkwijze vraagt een totaal andere rol van vakdocenten, zij moeten flexibel zijn en bereid zijn zelf te leren en meerdere instrumenten bespelen. Muziekeducatie-tweedaagse 'Z de toon!' / L. Aussems, 2003 (De pyramide Vol. 57, nr. 3, mei. 28-30 p.) Verslag van een tweedaagse manifestatie over muziekeducatie gehouden op 4 en 5 april 2003 in Rotterdam. Meer dan duizend bezoekers hebben presentaties, workshops, lezingen en debatten bijgewoond. Duidelijk is geworden dat overheden, cultuurinstellingen en scholen geen duidelijke visie en beleid hebben. Opgenomen is het slotdocument 'State of the art'. Muziekeducatie2daagse / J. ter Steege, 2003 (Muziek & onderwijs Vol. 40, nr. 3, mei/jun. 18-20 p.) Een impressie van de manifestatie 'Muziekeducatie2daagse', georganiseerd door De Kunstconnectie, die gehouden werd op 4 en 5 april 2003 in De Doelen in Rotterdam. Tijdens dit festival kwam muziekeducatie in de ruimste zin van het woord aan bod. Muziekeducatie2daagse : Z de toon / M. de Boer, 2003 (Kunstzone Vol. 2, nr. 4, apr. 15-17 p.) Verslag van de Muziek2daagse. Deze tweedaagse conferentie op het gebied van muziekeducatie vond plaats in Rotterdam op 4 en 5 april 2003. Organisator van het geheel was de branchevereniging De Kunstconnectie (in samenwerking met Cultuurnetwerk Nederland). Muziekinstrumenten : een klas vol muzikanten, 2003 - Themanummer (De pyramide Vol. 58, nr. 2, mrt. 4-28 p.)

56


In dit themanummer staat het Muziekinstrument centraal. Van babies in het kader van een cursus 'Muziek op schoot' tot kinderen in de bovenbouw die met wereldmuziek in aanraking komen. Veel praktijkvoorbeelden worden gegeven. De volgende artikelen zijn opgenomen: In goede handen(2) van M. van Gestel; Ik speel in een orkest van L. van den Berg; Een klas vol muzikanten van C. Nieuwmeijer; Een wereld vol staginstrumenten van M. Hogenes; Erop uit! van B. Jacobs; 'Zingenderwijs', een Gideonbende? van B. Jacobs; Alles uit de kast van C. Nieuwmeijer; Ik wil alles horen van M. Hogenes; en Muziekspel van L. van den Berg. MuziekOlympiade 2003 : feestelijke afsluiting / C. Legêne, 2004 (Muziek & onderwijs Vol. 41, nr. 1, jan/feb. 6-7 p.) Verslag van de Muziekolympiade van 2003. Een jaarlijkse, landelijke compositiewedstrijd voor scholieren. De olympiade heeft de bedoeling leerlingen in het eindexamenjaar muziek te stimuleren om te componeren. Muziekopleidingen en het nieuwe opleidingsprofiel / H. Luif, 2003 (KNTV-Magazine Vol. 6, nr. 2, apr. 8-9 p.) Het nieuwe opleidingsprofiel met de opleidingskwalificaties voor de musicus, de componist en de muziektechnoloog is door de HBO-raad vastgesteld. Het biedt kwalificaties waaraan elke afgestudeerde musicus moet voldoen en geeft de hogescholen richtlijnen bij de vorming van de inhoud van de opleidingen. Muziekwetenschap na je vijftigste = senioren in de collegebanken / B. Dees, 2003 (Akkoord nr. 4, sept. p.18-19) HOVO (Hoger Onderwijs Voor Ouderen) is een type onderwijs, dat in 1987 is gestart en wordt gegeven op een aantal universiteiten en hbo-instellingen. HOVO biedt lezingencycli en cursussen die tegemoet komen aan de behoeften van ouderen. Een docent (Madeleine Pfundt) en een cursist (Hetty Hoorens van Heyningen) vertellen over het programma muziekwetenschap van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Een nieuwe Liedmachien, een nieuw geluid : een school-tv-project Kunstzinnige oriëntatie / A. Rooymans, 2003 (De pyramide Vol. 57, nr. 4, sept.45-47 p.) Dit artikel bespreekt de school-tv-serie Liedmachien en zijn rol in een breed project met als doel de kwaliteit van het muziekonderwijs in het primair onderwijs te verbeteren. De stichting Zingenderwijs, de Gehrels Vereniging, Muziekschool Amsterdam en de stichting Unisono ontwikkelen samen met de conservatoria Rotterdam, Amsterdam en Tilburg een curriculum waarin de eigenaardigheid (zingen, toetsen, gitaar) alsmede de didactiek van het zingen en spelen in de klas centraal staan. Liedmachien heeft voor het school jaar 2003/2004 een nieuw project op stapel. De tien tv-programma's, de uitgebreide internetsites voor leerkrachten en leerlingen en lesmaterialen zijn bestemd voor de bovenbouw van het basisonderwijs en bieden materiaal voor zang, muziek, dans en beeldende kunst. Onbekend maakt onbemind : actieve confrontatie met klassieke muziek kan jongeren naar concertzaal lokken / A. Vervoorn, 2003 (Boekman. Tijdschrift over kunst, cultuur en beleid Vol. 15, nr. 56, jun. 90-98 p.) Jongeren vinden klassieke muziek saai. Om een nieuw jong publiek aan te boren moeten concertzalen in hun programmering en educatieve projecten aansluiten bij de eigen smaak, cultuur en belevingswereld van deze doelgroep.

57


Oog in oog met de Matthäus Passion [ cd-rom ] / Podium, Bureau voor educatieve communicatie. Utrecht : Podium, 2003 + lesmateriaal (10 p.) + instructiebrief (2 p.) - In opdr. van de Nederlandse Bachvereniging Op een interactieve en eigentijdse manier wordt het lijdensverhaal van Christus en de compositie van Bach aan jongeren gepresenteerd. Het lijdensverhaal wordt in een 3 minuten durende animatiefilm verbeeld en vormt de introductie van het interactieve programma. Door muziekfragmenten te beluisteren, zelf composities te maken en historische achtergronden op te vragen, o.a. een biografie over het leven van Bach, krijgt de gebruiker een helder beeld van de Matthäus Passion. Doel van het project is jongeren te interesseren voor klassieke muziek en de Matthäus Passion van Bach. Geschikt voor de basisvorming en sluit aan bij de vakken CKV 1, 2 en 3. Oor voor muziek, oog voor de toekomst / M. Wiersema, 2004. - Met lit.opg. (De wereld van het jonge kind Vol. 32, nr. 1, sept. 13-15 p.) Het artikel beschrijft de rol die muziek kan spelen bij het voorkómen van problemen met probleemleerlingen of gewelddadige kinderen. Muziek biedt veel kansen om kinderen te leren samenleven. Opleidingsprofiel Docent Muziek (bachelor) / Werkgroep Opleidingsprofiel Muziek. - [S.l.] : Netwerk KVDO, 2003. - Ongepag. : tab. - In opdr. van het Netwerk Kunstvakdocentenopleidingen (KVDO). Het Landelijk gemeenschappelijk opleidingsprofiel Docent Muziek beschrijft wat de docentenopleidingen Muziek gemeenschappelijk hebben als kader voor de eigen profilering van de opleidingen en is bedoeld als sturend en richtinggevend voor de vorming van opleidingscurricula. Biedt collectieve uitspraken over de kwalificaties waaraan een afstuderende docent Muziek moet voldoen. Dit opleidingsprofiel heeft betrekking op de bachelor. Perspectives on Music Education, 2003 - Met lig.opg. – Themanummer (British journal of music education Vol. 20, nr. 2, Jul. 117-222 p.) Within the disciplines psychology, sociology, history, philosophy, ethnomusicology, and music therapy scholars have been asked to share insights on how recent developments in their research area might contribute to a greater understanding of the learning and teaching of music. Contributions are: The past in the present: revitalising history in music education by M. McCathy; Music education: perspectives from current ethnomusicology by J.P.J. Stock; Music education in the twenty-first centrury: a psychological perspective by D.J. Hargreaves, N.A. Marshall and A.C. North; Music sociology: getting the music into the action by T. DeNora; Music therapy with children; a complementary service to music education by L. Bunt; and What philosophy can bring to music education: musicianship as a case in point by E.R. Jorgensen. A philosophy of music education : advancing the vision / B. Reimer. - Upper Saddle River : PrenticeHall, 2003. - 3e ed. - XI, 307 p. - Met reg. - 1e dr. 1970. - ISBN 0-13-099338-7

58


Contents: 1) From philosophical concurrence to diversity, 2) An experience-based philosophy of music education, 3) The feeling dimension of musical experience, 4) The creating dimension of musical experience, 5) The meaning dimension of musical experience, 6) The contextual dimension of musical experience, 7) Musical roles as intelligences, 8) Toward a comprehensive general music program, 9) Toward a comprehensive specialized music program. A key addition in this edition is the author's new theory of intelligence, based on roles rather than frames of mind. By demonstrating how each of various musical roles constitutes a particular manifestation of intelligence, he liberates the concept of intelligence from its traditional and continuing narrowness. Popeducatie bezig met inhaalslag / A. Twaalfhoven, 2004 (Bulletin Cultuur & School Vol. 7, nr. 31, feb. 7-9 p.) Hoewel het een van de meest voor de hand liggende manieren lijkt om jongeren te bereiken, was er tot op heden maar weinig voor het onderwijs op het gebied van popmuziek. Maar hierin komt nu verandering. Het project Cultuur en School wil poppodia en jongeren dichter bij elkaar brengen, door een stimulans te geven aan het CKV-onderwijs. Drie voorbeeldprojecten 'Do it!, TheMusiczone en Let's Work 2gether' moeten de popeducatie op landelijk niveau een plek geven. Proposo : vakdocent muziek in het primair onderwijs / E. Bijsterveld, 2004 (Muziek & onderwijs Vol. 41, nr. 2, mrt/apr. p. 11) Uitgangspunt van een nieuw curriculum voor conservatoriumstudenten is 'musici in de basisschool'. Vanaf januari 2004 biedt het conservatorium Den Haag een verkorte versie van deze studie aan. Na de pilot kan het traject op alle conservatoria in Nederland doorlopen worden. De vraag is wel of er genoeg geld zal zijn om meer vakdocenten in het basisonderwijs aan te stellen. Proposo : Wanita, de school van de toekomst / P. Simons, 2004 (Muziek & onderwijs Vol. 41, nr. 3, mei/jun. p. 13) Het Proposoproject (Proposo = projecten primair onderwijs en speciaal onderwijs) muziek en dans beoogt leerkrachten handreikingen te geven hoe op een laagdrempelige manier allerlei verwerkingen met muziek, dans, drama gemaakt kunnen worden aan de hand van een thema. Op de drie Wanitascholen in en rond Rotterdam wordt het uitgeprobeerd. 'Proposo' en de potentiële 'klanten' / J. de Vuijst, 2003 (De pyramide Vol. 57, nr. 3, mei. 26-27 p.) Reacties van enkele leraren en directeuren van basisscholen, scholen voor speciaal onderwijs, muziekscholen en pabo's over de plannen van de conservatoria (Proposo= Projecten Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs) voor een structurele verbetering van het muziekonderwijs in het primair en het speciaal onderwijs. Reader 'Z de toon! Muziekeducatie2daagse' 4-5 april 2003 / P. Vogelezang (samensteller); G.van Dijk (samensteller). - Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2003. - Versch.pag. Achtergrondinformatie: lijst van boeken en artikelen bij het congres 'Z de toon!, Muziekeducatie2daagse' gehouden op 4-5 april 2003 in De Doelen te Rotterdam. Organisator van het geheel was De Kunstconnectie (in samenwerking met Cultuurnetwerk Nederland). Report on the first European meeting 'The future of music schools in European policy' (a European development centre for music schools) in Madrid on 21 and 22 February 2003 / J. van Muilekom; EMU, Europese Muziekschool Unie. - Utrecht : EMU, 2003. - 13 p.

59


This international meeting on music education for leading politicians and officials, was opened by her Majesty Queen Sophia and represented both national and local levels of government from 12 EMU member countries. The meeting has been organized by the EMU and the Spanish Ministry of Education, Culture and Sports (MECyD). The meeting made clear that, up till now, politicians and central persons in the national bureaucracies have hardly had any opportunity to share views and experiences on music schools and national music school systems. The opportunity for an exchange on an international, European level was thus greedily seized upon by all national representatives present. The report consists mainly of excerpts from the speeches held. Schoolorkest en jeugdorkest / E. Ruiter, 2004 (Muziek & onderwijs Vol. 41, nr. 3, mei/jun. 16-17 p.) Op 20 maart 2004 werd in Zwolle een minisymposium gehouden met als onderwerp Schoolorkest en Jeugdorkest. Vier sprekers belichtten een specifiek facet van het onderwerp. Sound links : cultural diversity, mobility and employability in music education : final report / N. Kors; H. Schippers; L. Saraber. - Rotterdam : Academy of Music and Dance, 2003. - 129 p.+ brochure 'From policy to practice - cultural diversity in ten easy steps'. : tab. - Met bijl. Research in the context of Sound Links shows that over the past decade, over 50 institutions for higher music education have found approaches to cultural diversity. Content: the general results of a survey on culturally diverse music education can be found in Part I. Part II presents an in-depth account in the form of case studies of the actual practice of cultural diversity at eleven institutions. Part III describes aspects of the higher education climate in Europe which are relevant to further development and co-operation in the field of cultural diversity, such as degrees and qualifications, and professional development. The Sound Links Project was realised in co-operation with Conservatory of Amsterdam, Rhythmic Music Conservatory, Darlington college of Arts, Irish World Music Centre, Malmö Academy of Music and World Music Centre Serpa. Structurele kwaliteitsverbetering voor muziek in het primair onderwijs / F.Max; N.Smit; L.Aussems, 2003 (De pyramide Vol. 57, nr. 3, mei. p. 25) Onder de titel Proposo (Projecten Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs) heeft een aantal conservatoria plannen ontwikkeld voor een structurele verbetering van het muziekonderwijs in het primair en het speciaal onderwijs. Dit gebeurde in opdracht van het Ministerie van OCenW. De plannen worden in dit artikel puntsgewijs behandeld. Supporting musical development in the early years / L. Pound; C. Harrison. - Buckingham [etc.] : Open University Press, 2003. - IX, 156 p. : ill., tab. - Met lit.opg. en reg. - ISBN 0335212247 A practical guide for parents, teachers and other early years (0-6 years)practitioners who are concerned with young children's musical development. The authors highlight the relationship between music and the development of communication, the expression of emotion and playfulness. They show how these three elements, in conjunction with musical activity and experience, underpin all future learning including the development of language. They go on to explore music as a subject in its own right and its role in supporting other areas of the curriculum. Talking about music: better questions? better discussions! / R.E. Allsup; M. Baxter, 2004 (Music educators journal Vol. 91, nr. 2, Nov. 29-33 p.)

60


The ideas, types of questions and frameworks for critical listening in the article are intended to serve as springboards for richer discussions in the music classroom. Teach them how to practice / M.J. Kostka, 2004. - Met lit.opg. (Music educators journal Vol. 90, nr. 5, May 23-26 p.) Many teachers and students may not be communicating sufficiently about how to optimize practicing to make it more effective and enjoyable. Students who are struggling in their music lessons might benefit from instruction specifically devoted to practice techniques.The article gives instructions and practice tips for students how to practice. Teach your children (1) : educatieve mogelijkheden van popmuziek / A.T.W. Thuss, 2004 (Muziek & onderwijs Vol. 41, nr. 4, jul/aug. 11-13 p.) Eerste van twee artikelen over initiatieven van het Nederlandse muziek- en kunstonderwijs en de Nederlandse popscene. Dit artikel schetst de achtergrond en de geschiedenis van de huidige popeducatieve initiatieven die mede naar aanleiding van de doctoraalscriptie 'Blackboard jungle' van de auteur zijn geïnitieerd. Thuss concludeerde in zijn scriptie dat popeducatieve projecten goed inpasbaar zijn in het vak CKV1. Teach your children (2) : educatieve mogelijkheden van popmuziek / A.T.W. Thuss, 2004 (Muziek & onderwijs Vol. 41, nr. 5, sept/okt. 17-18 p.) Tweede deel van een artikel over initiatieven van het Nederlandse muziek- en kunstonderwijs en de Nederlandse popscene. In het eerste deel werd de achtergrond en de geschiedenis van de huidige popeducatieve initiatieven beschreven. Dit tweede deel belicht twee projecten: 'The Music Zone', en ' Let's Work 2gether'. Teaching music as democratic practice / L.C. DeLorenzo, 2003 - Met lit.opg. (Music educators journal Vol. 90, nr. 2, Nov. 35-40 p.) The purpose of this article is to provoke thought about how to prepare students not only as musicians but also as active contributors to a good and just society. The author demonstrates that democratic practice provides an arguable foundation for every aspect of a music program while musicianship continues to remain central to the music program. Democratic practice not only strengthens music teaching by creating opportunities for examining social issues, but also develops thinking, sensitive musicians. Theory, technology and the music curriculum / T. Cain, 2004 (British journal of music education Vol. 21, nr. 2, Jul., 215-221 p.) Cain presents in this article a case for developing a new theory of music education. He argues that advances in music technology have undermined some of the most basic conceptual frameworks currently used. Three learning styles : four steps to reach them / K. Mixon, 2004. - Met lit.opg. (Teaching music Vol. 11, nr. 4, Feb. 48-52 p.) This article explains three styles of learning: auditory, visual and tactile/kinesthetic, and how to use them all in order to maximize the effectiveness of music teaching. Auditory learners approach education experiences through listening, they process verbal instructions easily. Visual learners benefit from seeing graphic representations, visual models, and demonstrations of skills and concepts while tactile or kinesthetic learners learn by doing.

61


Toward a global community: the International Society for Music Education 1953-2003 / M. McCarthy . - Nedlands : ISME, 2004. - 258 p. : ill. - ISBN 0-9752063-1-1 A survey of the history of ISME's first 50 years. Transforming music education / E.R. Jorgensen. - Bloomington, IN : Indiana University Press, 2003 . - XV, 187 p. - Met reg. - ISBN 0-253-21560-9 The necessity to transform music education is the central theme in the four essays that compile this book: Justifying transformation; Transforming education; Transforming Music; and Creating alternatives. The author gives accounts of historical events, social influences on music and music education and the issues that face teachers of today. She challenges music educators to think beyond their own subject and look for connections between other subjects. Uit de (school)orkestbak / J. van de Sant, 2003 (Kunstzone Vol. 2, nr. 6, jun. 19-21 p.) Verslag van een leerling over zijn CKV-activiteit. Hij nam deel aan de schoolmusical door in het schoolorkest te spelen. Uitnodiging voor een concert [ dvd ] : Rotterdams Philharmonisch Orkest & Valery Gergiev / Chr. van Schermbeek (samensteller); A.Vermeulen (samensteller); Y.Zijlstra (samensteller); M.de Boer (medewerker); Rotterdams Philharmonisch Orkest (producent). - Rotterdam : Rotterdams Philharmonisch Orkest, 2004. - Dvd set (dvd-rom, dvd video)+ begeleidend boekje. - ISBN 908044184-8 De DVD-set 'Uitnodiging voor een concert' bestaat uit een DVD-ROM en een DVD-video. De DVD-ROM 'De uitnodiging' biedt een kennismaking met het Rotterdams Philharmonisch Orkest aan de hand van vierhonderd video-items en 15 interactieve muziekmachines. Ook is een aantal lesbrieven voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs opgenomen. De concert-DVD bevat registraties van Moesorgski's 'Schilderijen van een tentoonstelling' door het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Valery Gergiev in verschillende uitvoeringen. Vakleraren muziek opleiden aan de Pabo / F. Haverkort, 2003 (Muziek & onderwijs Vol. 40, nr. 5, sept/okt. 5-6 p.) Het afgelopen jaar hebben samenwerkende muziekvakinstellingen plannen ontwikkeld om tot verbetering van het muziekonderwijs in de basisschool te komen. Deze hebben de verzamelnaam gekregen Projecten Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs (Proposo). Eén van deze Proposoprojecten is het plan Vakleraren muziek dat voorziet in een nieuwe opleiding voor getalenteerde pabo-studenten die hiermee het diploma Vakleraar Muziek Basisonderwijs kunnen behalen. Vakspecifieke competenties muziek (1) / J. van Loon, 2003 (De pyramide Vol. 57, nr. 5, okt. 32-34 p.) Het Instituut voor Leeplanontwikkeling (SLO) beschrijft momenteel de noodzakelijke competenties voor afgestudeerde pabo-studenten en vakleraren muziek. Wat moeten ze kennen en kunnen. In dit artikel gaat de auteur in op het begrip competentie. Vakspecifieke competenties muziek (2) / J. de Vuijst, 2004 (De pyramide Vol. 58, nr. 1, jan. 33-34 p.)

62


Het Instituut voor Leerplanontwikkeling (SLO) beschrijft de noodzakelijke competenties voor afgestudeerde pabo-studenten en vakleraren muziek. Wat moeten ze kennen en kunnen? In dit artikel gaat de auteur in op de achtergronden van het concept competenties voor muziek in de pabo en opleiding voor vakleraar muziek zoals die tot nu toe zijn ontwikkeld door de SLO. Verkenningen : handreiking voor de kinderkoordirigent / J. van Bouwelen ... [et al.]; S. van Lieshout (auteur van voorwoord). - Utrecht : Unisono, 2003. - 80 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 90-72805-23-2 Handreiking voor kinderkoordirigenten met gedachten, ideeën, tips en oefeningen voor de praktijk. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: de opleiding van kinderkoorsolisten, ensemblezang, Nederlandse concertliteratuur voor kinderkoor, opera voor, door en met kinderen, het werk van Vlaamse componisten en het repertoire voor kerkelijk kinderkoor. Verslag tweedaagse studieconferentie Proposo : veldadvisering / R.G. van der Lei; H. GrijseelsLunsche; H. Statema. - Enschede : SLO, 2003. - 98 p. : tab. - Advies 03, project 1878.01. - Met bijl. - In opdr. van Koninklijk Conservatorium Den Haag Op 9 en 10 januari 2003 werd door SLO Primair onderwijs en het bureau Veldadvisering een adviesconferentie georganiseerd met de naam Proposo (Projecten Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs). Deze conferentie was bestemd voor projectontwikkelaars: docenten schoolmuziek die in het kader van verstrekte OCenW-subsidie voorstellen voor te ontwikkelen projecten hebben geformuleerd en ingediend. De conferentie was opgezet als veldraadpleging: een bijeenkomst waarin advies wordt ingewonnen vanuit het 'veld'. Dit veld bestaat uit verschillende vertegenwoordigers vanuit de wetenschap, het opleidingsonderwijs, de buitenschoolse muzikale vorming en het basisonderwijs. Tijdens de conferentie zijn de projectvoorstellen van de opleiders schoolmuziek kritisch tegen het licht gehouden. Vitamine M voor kinderen : muziek in het speciaal onderwijs / M. Wiersema, 2004 (JSW Vol. 88, nr. 8, apr. 29-31 p.) Dit artikel beschrijft de waarde van goed muziekonderwijs, met name voor het speciaal onderwijs. Kinderen met concentratie problemen of kinderen die in zichzelf gekeerd zijn hebben baat bij goede muziekles. Muziek is een antistressmiddel, een uitlaatklep én bevordert de leermotivatie volgens de auteur. De Hogeschool voor de Kunsten te Utrecht, faculteit muziek geeft een post HBO-opleiding die leerkrachten opleidt tot gespecialiseerd muziekconsulent. Vlees en bloed : studiedag muziek in het vmbo / J. ter Steege, 2003 - Ook verschenen in: Muziek & onderwijs 40(mei/jun.)3(14-15p.) (Kunstzone Vol. 2, nr. 5, mei. 8-9 p.) Verslag van een studiedag 'Muziek in het vmbo' gehouden op 15 maart 2003, georganiseerd door de VLS. De auteur benadrukt, aan de hand van een stukje geschiedenis, het belang van het feit dat muziek als kunstvak een normaal onderdeel van het schoolgebeuren moet worden. Watch that sound : vervolgreeks Rotterdams project Film en Muziek 1 / M. de Boer, 2003 (Kunstzone Vol. 2, nr. 7/8, jul/aug. p.13 -15)

63


Eerste aflevering van een reeks artikelen over het Rotterdams project Film en Muziek 'Watch that sound'. In dit artikel komt de bedenker van het project, muzikant en muziekdocent Jacques van de Veerdonk, aan het woord. Het project is een vervolg op een workshop, die Van de Veerdonk heeft gegeven, tijdens het Internationale Filmfestival in Rotterdam. Het project gaat uit van een andere benadering van het begrip schoolconcert. De bedoeling is kinderen op een actieve en creatieve manier om laten gaan met muziek. Watch that sound : vervolgreeks Rotterdams project Film en Muziek 2 / M. de Boer, 2004 (Kunstzone Vol. 3, nr. 7/8, jul/aug. 24-25 p.) Tweede aflevering van een reeks artikelen over het Rotterdams project Film en Muziek. Het eerste artikel ging over de bedenker van het project 'Watch that sound' Jacques van de Veerdonk en het basisidee van zijn project. Watch that sound is een project waarbij kinderen zelf muziek ontwerpen en uitvoeren bij een film. Dit tweede artikel gaat over de actuele stand van zaken. Why and how to teach music composition: a new horizon for music education / M. Hickey (redacteur). - Reston : MENC, 2003. - VIII, 243 p. : tab., fig. - Met lit.opg. - ISBN 1-56545-154-6 It presents theoretical foundations and current practice in the teaching of music composition in the schools. Furthermore, it contains an analysis of children's composition and compositional processes, a discussion of the teacher's role in composition instruction, suggestions for creating an environment that encourages creativity in composing and a review of research into the nature of creativity and children as composers. Based on a Northwestern University Music Education Leadership Seminar directed by Bennett Reimer. Yamaha seminar 'Muzikale Peuterpret' / D. Snijders, 2004 (De pyramide Vol. 58, nr. 3, mei, 25-27 p.) Verslag van een seminar 'Muzikale Peuterpret'. Tijdens dit seminar van twee en een halve dag werd men wegwijs gemaakt in de Yamaha methodiek voor het geven van groepslessen muziek aan jonge kinderen en ouders. Doelstellingen van 'Muzikale Peuterpret' zijn: ouders over de drempel halen om te zingen en te bewegen met hun kind; een open oog en oor creëren voor muziek, materialen én stilte; bij de kinderen alle zintuigen en ontwikkelingsgebieden aanspreken en bezig zijn met muzikale parameters, stem- en gehoorontwikkeling. Young people's music in and out of school / A. Lamont ... [et al.], 2003. - Met lit.opg. (British journal of music education Vol. 20, nr. 3, Nov. 229-241 p.) This article examines the perceived and documented problems of school music, particularly at secondary level (aged 8-14 years), in England. Four issues are explored: teachers' approaches to music in school; pupils' levels of engagement in musical activities in and out of school; pupils' attitudes to music in and out of school; pupils' aspirations in music. In contrast to earlier research both teachers and pupils demonstrated very positive attitudes towards music. Music listening formed an important part of pupils' lives, but music making was more prominent than suggested by previous research. Commitment to musical activity seemed more robust out of school than in school. Zoals de ouden zongen, piepen nu de jongen : educatieve tak binnen de muzieksector is volwassen geworden / A. Nuchelmans, 2003 (Boekman. Tijdschrift over kunst, cultuur en beleid Vol. 15, nr. 56, jun. 99-102 p.)

64


De afgelopen tien jaar zijn peuters, kleuters en kinderen tot speerpunt van de muziekindustrie gemaakt. Maar ook gevestigde instellingen boren deze nieuwe publieksgroep aan om zo hun toekomst zeker te stellen. Daarbij ontgroeien educatieve diensten langzaamaan de kinderschoenen.

65


Zicht op... muziekeducatie. achtergronden, literatuur, lesmethoden en websites

Recommend Documents