Zet de natuur in voor een gezonder Brabant!

Zet de natuur in voor een gezonder Brabant! Actieplan voor de politiek

Ambitie

tentie heeft een enorme po De Brabantse natuur ndheid en leveren aan de gezo om een bijdrage te arvoor is alle Brabanders. Da het welbevinden van de natuur. n band hebben met nodig dat mensen ee nisaties, n slaan groene orga Om dat te bereike holen en aties, gemeenten, sc gezondheidsorganis ineen om Brabant de handen de Provincie Noorddat alle t mogelijk te maken het in Noord-Braban n duurbasisschoolperiode ee kinderen tijdens hun tuur opbouwen. zame band met de na

IV Scholen moeten invulling geven aan nieuwe vormen van onderwijs. Zij zien in projecten zoals Het Bewaarde Land en NatuurWijs een goede manier om daar inhoud aan te geven.

Maatschappelijke vraagstukken: Aanleiding voor dit actieplan I De gezondheidskosten nemen jaarlijks fors toe. Het aantal mensen dat lijdt aan een chronische ziekte (waaronder obesitas, diabetes, ADHD, dementie, burn-out) is de laatste decennia behoorlijk toegenomen en zal de komende jaren naar verwachting verder stijgen.

Preventie in de zin van een gezonde leefstijl is belangrijk. Naast het in toom houden van de kosten voor de gezondheid, kan de Brabantse burger daardoor langer blijven werken en in gezondheid bijdragen aan de maatschappij. Uit: Advies Gezondheid en Natuur, Provinciale Raad Gezondheid Brabant, 2013.

“Wij hechten veel waarde aan de brede ontwikkeling van kinderen. Natuurbeleving vormt daar een onderdeel van. Daarmee worden ook andere vaardigheden ontwikkeld zoals motoriekontwikkeling, samenwerken, creativiteit en wereldoriëntatie”.

V De overheid wil de betrokkenheid van burgers vergroten. Er zijn veel volwassenen die heel graag

II De laatste jaren is er een stortvloed aan onderzoekspublicaties verschenen waaruit blijkt dat natuur voor

een steentje willen bijdragen om kinderen een

jong en oud een rol kan spelen bij zowel het herstel van allerlei ziekten als bij het voorkómen ervan. Zie de

onvergetelijke ervaring in de natuur te geven.

literatuurlijst aan het einde.

Het begeleiden van kinderen in de natuur is voor

Specifiek voor kinderen met ADHD, obesitas en autisme geldt dat zij merkbaar baat hebben bij meer contact

heel veel mensen een vrijetijdsbesteding die veel

met de natuur. Ook zijn er duidelijke aanwijzingen dat kinderen door vaker in de natuur te zijn, zich beter

voldoening geeft en een mooie manier om maat-

kunnen concentreren, creatiever worden en zich minder snel depressief voelen.

schappelijk betrokken te zijn.

III Veel gezondheidsorganisaties onderkennen het belang van preventie. Zij zien in het actief inzetten van de helende werking van de natuur

“Voor jong en oud geldt dat bewegen goed is voor de gezondheid. Het is daarom een goede zaak dat kinderen de kans krijgen om te bewegen in de natuur. Het vermindert (toekomstige) gezondheidsproblemen.” Peter Langenbach, Raad van Bestuur Jeroen Bosch Ziekenhuis.

J.M. Aarts, lid college van bestuur INOS, Stichting Katholiek Onderwijs Breda

Kortom: Er is een enorme potentie om de natuur in te zetten voor de gezondheid en het welbevinden van alle Brabanders.

(het “groene medicijn”) een goede mogelijkheid om dat te realiseren.

Hoe gaan we dit realiseren? Natuur vermindert stress, het is goed voor de ontw ikkeling van kinderen, het stimul eert bewegen en draagt bij aan de persoonlijke ontwikkeling. Uit: Een groene gezo nde wijk, VUmc en GGD

Wanneer je in je jeugd geen  band opbouwt met de natuur, ben je ook niet gemotiveerd om later die natuur te beschermen. Natuur beschermen is hetzelfde als je huis goed onderhouden, broodnodig. Nol Verdaasdonk, directeur Brabantse Milieu Federatie.

2

Voor het benutten van deze potentie van natuur is het cruciaal dat mensen uit zichzelf de natuur gaan opzoeken. Hoe bereik je dat meer mensen dat doen en dat ze dat vaker doen? Dat gebeurt alleen als mensen een positieve band met de natuur hebben. Die positieve band ontstaat het gemakkelijkst op jonge leeftijd. De ontvankelijkheid hiervoor is het grootst tijdens de basisschoolperiode. Volwassenen die regelmatig in de natuur komen, brengen dat vrijwel altijd in verband met positieve natuurherinneringen uit hun jeugd. De tijd die kinderen buiten doorbrengen is in twintig jaar gehalveerd (Van den Boorn, 2007). Het is duidelijk dat een band met de natuur op jonge leeftijd niet meer vanzelf ontstaat.

Daarom is onze AMBITIE dat we het in Noord-Brabant mogelijk maken dat alle kinderen tijdens hun basisschoolperiode de gelegenheid hebben om een band met de natuur op te bouwen. Het unieke en bijzondere van dit actieplan is dat wordt ingezet op een intensieve, meerdaagse onderdompeling in de natuur waardoor deze band diepgaand en duurzaam wordt. Groene organisaties, gezondheidsorganisaties, gemeenten, scholen en de Provincie Noord-Brabant slaan de handen ineen om dat te bereiken!

3

“Natuurmonumenten ondersteunt dit initiatief omdat wij het belang van natuurbeleving op jonge leeftijd volledig onderschrijven. Daarom stimuleren wij kinderen via ons programma “OERRR” om op eigen gelegenheid de natuur in hun directe woonomgeving te ontdekken.” Christ Rijnen, regiodirecteur Natuurmonumenten Noord-Brabant en Limburg.

Goed nieuws De tijd voor zo’n ambitieuze doelstelling lijkt er rijp voor, want er is veel goed nieuws: ✔ Het draagvlak hiervoor in Nederland is erg groot: maar liefst 97,2 % van alle Nederlandse ouders vindt het belangrijk tot

“NatuurWijs beklijft! Dit is hoe leerlingen leren. Ze zullen het nooit meer vergeten en ik kan er steeds naar teruggrijpen, het hele jaar door, bij alle vakken”.

zeer belangrijk dat hun kind contact heeft met de natuur. ✔ Een recent onderzoek onder jongeren laat zien dat een grote meerderheid van hen een bezoek aan de natuur positief waardeert (Motivaction, 2015). ✔ Er zijn diverse programma’s waarvan is aangetoond dat ze zeer succesvol zijn om een positieve verandering in houding

Juf Wilma, leerkracht basisschool, Breda.

ten opzichte van natuur te bewerkstelligen: programma’s van het IVN, NatuurWijs en Het Bewaarde Land.

Natuurlijk doen we dat in Noord-Brabant De provincie Noord-Brabant loopt in Nederland voorop in het doen van investeringen in natuur en landschap.

Daar komt bij dat een dergelijke aanpak op meer terreinen

Zij vervult daardoor een voorbeeldfunctie ook ten aanzien van het thema van dit actieplan.

bijdraagt aan het oplossen van maatschappelijke problemen:

Daarnaast is de bereidheid om vrijwilligerswerk te doen in Noord-Brabant van oudsher erg groot. Het is zaak om de betrokkenheid van de burgers ook op termijn te behouden. Door de decentralisatie van het natuurbeleid

✔ Natuurbeleving op jonge leeftijd is essentieel voor de be-

naar de provincies, zijn de provincies de eerstverantwoordelijken om het draagvlak voor het natuurbeleid op

“Goed geschoolde medewerkers zijn ook voor het groene bedrijfsleven van groot belang. Dat gaat niet vanzelf. Het begint er mee dat kinderen al op de basisschool op een intensieve manier kennis kunnen maken met de natuur en met activiteiten in de buitenruimte”.

trokkenheid en verantwoordelijkheid van mensen bij natuur

peil te houden.

en voor de ontwikkeling van een duurzaam gedrag op latere

In Noord-Brabant is een breed draagvlak om kinderen meer in contact te brengen met natuur. In het Manifest dat

leeftijd. Daarvoor is nodig dat kinderen niet alleen geleerd

onlangs is opgesteld door onder meer de drie grote terreinbeheerders, de ZLTO en de Waterschappen, wordt

hebben dat natuur belangrijk is, maar vooral dat ze met hart

dit als volgt verwoord:

Bert van Helvoirt, eigenaar Van Helvoirt Groenprojecten.

✔ Natuurbelevingsprogramma’s geven invulling aan een groot

en ziel ervaren hebben hoe leuk en hoe waardevol de natuur voor henzelf is.

aantal doelstellingen op het gebied van onderwijsvernieuwing.

“Een belangrijke opgave voor de komende jaren ligt in het verder versterken van passende mogelijkheden voor natuurbeleving en –educatie, met daarbij speciale aandacht voor de jeugd. Het doel hiervan is het versterken van de binding tussen mensen en de natuur, met positieve effecten op hun gezondheid als gevolg”. Uit: Manifest Brabant Buiten, Verbindingen Versterken!

Programma’s zoals Het Bewaarde Land staan symbool voor een moderne manier van onderwijs die we nastreven. Het 21ste eeuw leren, het grenzeloos leren, het passend onderwijs en de preambule van de kerndoelen, je vindt het allemaal terug in Het Bewaarde Land.” Jolanda de Roos, leerkracht groep 5.

4

5

Onze aanpak is resultaatgericht

Het bereiken van de uiteindelijke ambitie wordt in fasen gerealiseerd. De ambitie voor de periode 2016 t/m

Voor de uitvoering van de ambitie is een aantal dingen nodig:

2019 is een jaarlijks oplopend aantal kinderen zoals hieronder is aangegeven.

1 Organisaties die de programma’s aanbieden

Aantal kinderen

IVN, NatuurWijs en Het Bewaarde Land gaan de inzet van alle deelnemende organisaties coördineren. Zij zullen, ieder vanuit eigen ervaring en mogelijkheden, programma’s aan scholen aanbieden.

2 Scholen die deelnemen Het werven van de scholen zal in samenwerking met gemeenten worden opgepakt. Alleen in de gemeenten die bereid zijn om dit actieplan financieel te ondersteunen worden scholen geworven. De ervaring leert dat de meeste scholen graag willen deelnemen aan kwalitatief goede educatie-programma’s die in de natuur worden aangeboden. De kosten zijn de belangrijkste drempel.

2016

2.000

2017

4.000

2018

8.000

2019

14.000

Totaal

28.000

Op grond van de ervaringen van de uitvoerende organisaties, bedragen de kosten per kind ongeveer € 100,-.

3 Geschikte terreinen De bereidheid van natuurterreineigenaren in Noord-Brabant is groot als het gaat om het zoeken van geschikte

De verdeling over de financiers wordt als volgt voorzien:

gebieden voor de uitvoering van educatieve activiteiten. Zowel Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten als Brabants Landschap steunen dit actieplan.

Per kind

Totaal

Provincie

€ 50

€ 1.400.000

Scholen

€ 20

€ 560.000

Gemeenten

€ 25

€ 700.000

€ 5

€ 140.000

€ 100

€ 2.800.000

Donaties ouders en bedrijven Totaal 2016-2019

“Dat kinderen en jong volwassenen nu leren wat het belang is van de natuur in onze samenleving betaalt zich uit op latere leeftijd, wanneer zij de beslissers van de toekomst zijn geworden.”

Dit actieplan krijgt alle steun van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Het initiatief brengt kinderen op een mooie manier met de natuur in contact. Het is van groot belang voor de verdere ontwikkeling van kinderen in onze samenleving. College van B&W gemeente ‘s-Hertogenbosch

Wat vragen wij van u ? In dit actieplan doen wij een beroep op u

Jan Baan, directeur Brabants Landschap.

om in het komende bestuursakkoord van de Provincie Brabant: 1.

Het belang van natuur voor zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid te erkennen.

2.

Het fundament voor het benutten daarvan te leggen door kinderen tijdens hun basisschoolperiode intensief in contact te brengen met de natuur.

3.

Hiervoor een bedrag van € 50,- per kind als cofinanciering beschikbaar te stellen.

4 Vrijwilligers Het begeleiden van kinderen in de natuur spreekt veel volwassenen aan. Ook het besef om op deze manier bij te dragen aan de bescherming van de natuur is vaak een krachtige motivatie. Hoewel het opleiden en de verdere scholing van vrijwilligers veel aandacht vraagt, wordt op basis van ervaringen in Noord-Brabant, niet verwacht dat dit een knelpunt zal zijn.

5 Financiering De ambitie houdt in dat uiteindelijk alle Noord-Brabantse kinderen een meerdaagse natuurbeleving meemaken. Jaarlijks gaat het daarbij uiteindelijk om ongeveer 25.000 kinderen. Het tempo waarin dat wordt gerealiseerd hangt samen met de bereidheid van gemeenten om een financiële bijdrage aan deze doelstelling te leveren. Het uitgangspunt daarbij is dat alleen scholen kunnen deelnemen uit gemeenten die deze bijdrage leveren. Behalve van de gemeente wordt een bijdrage van de school gevraagd. Daarnaast verwachten we enige opbrengsten te krijgen uit donaties van ouders en bedrijven. De Provincie wordt gevraagd de lokale bijdragen te verdubbelen. De hoogte daarvan is dus afhankelijk van het aantal gemeenten dat meedoet en daarmee dus ook afhankelijk van het aantal kinderen dat uiteindelijk een meerdaags bezoek in de natuur beleeft.

6

7

Samen de schouders eronder! Dit actieplan is een initiatief van een flink aantal organisaties in Noord-Brabant dat actief is op het gebied van Natuur en op het gebied van Gezondheid. Het is een gezamenlijk initiatief waarbij afzonderlijke inspanningen worden gebundeld om een gezamenlijke ambitie te realiseren. Dit zijn de drie trekkers van het actieplan:

Dit zijn de organisaties die het initiatief ondersteunen:

Deelnemende scholen

Referenties: Overzichten van onderzoek naar de gezondheidseffecten van de natuur zijn gegeven in: • Berg, A.E. (2013). Waarom wij natuur nodig hebben. Factsheet IVN. • KPMG (2012). Groen, gezond en productief. The Economics of Ecosystems & Biodiversity. • Maas, J. (2009). Vitamine G: Natuurlijke omgevingen – Gezonde omgevingen. Proefschrift Universiteit Utrecht. • Santvoort, M. van (2014). Advies Gezondheid en Natuur. Provinciale Raad Gezondheid Brabant. • Veldwerk Nederland (2012). Ieder kind naar buiten. • Wetten, J. van (2010). Een groene gezonde wijk. EMGO+ instituut / GGD Nederland. Verder: • Berg, A.E. van den (2011). Natuur als therapie bij ADHD. Alterra Wageningen. • Boom, C. van den (2007). Boomhut of chatroom? Onderzoek naar de natuurinteresse van Nederlandse kinderen. Vrije Universiteit Amsterdam. • Motivaction / Stichting Waarde (2015). Natuur, leefstijl en gezondheid. Kwalitatief publieksonderzoek bij jongeren. Vormgeving: Tal Grafische Vormgeving - www.talgv.nl - [email protected]

8