Zeg schat, nog even over die neurotoxinen… Jij bent een academicus, maar hij is nooit verder gekomen dan de mavo. Downdaten komt steeds vaker voor. Vooral doordat ieder jaar weer meer vrouwen dan mannen afstuderen aan de universiteit. Ze moeten wel ‘naar beneden’ kijken. Maar werkt het ook? “Ik vond het fantastisch. Tot we een keer tijdschriften aan het lezen waren en hij het woord calvinistisch niet kende.” Roos (32 jaar) is op en top carrièrevrouw. Als manager verdient ze genoeg geld om bijvoorbeeld meerdere keren per jaar op vakantie te gaan. Ze heeft een groot sociaal netwerk en een prachtige koopwoning in Utrecht. Alleen in de liefde, daar ging het steeds mis. Zoals 80 procent van de mensen zocht Roos haar partner in haar eigen sociale klasse. Carrièremannen die net als zij hoog opgeleid zijn en een goede baan hebben. Maar na de zoveelste mislukte relatie had Roos helemaal genoeg van de zogenaamde intellectuele man. “Ik wilde gewoon ongecompliceerd gelukkig zijn. Dat lukte mij niet met mannen die alleen maar aan zichzelf denken, aan hun eigen carrière. Ik wilde een man waar ik leuke dingen mee kon doen. Ik wilde gezelligheid. En toen kwam ik Dennis tegen. Hij was anders. Een stuk jonger en hij woonde nog bij zijn ouders. Hij had geen opleiding en werkte als hulpkok in een restaurant in Amsterdam. Dat hij niet de hele tijd met werken bezig was, maar ook genoot van het leven, vond ik een verademing.” Socioloog Linda Verachtert die in 2005 afstudeerde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam op het fenomeen ‘downdaten’ zegt dat de huwelijksmarkt een omgekeerde beweging lijkt te maken. “Voorheen was er sprake van krapte op de huwelijksmarkt voor mannen doordat er veel hoog opgeleide mannen en maar weinig hoog opgeleide vrouwen waren. De mannen konden hun status en kapitaal uitruilen tegen de zorg van lager opgeleide, jongere en zorgzame vrouwen. Het aantal hoog opgeleide vrouwen op de huwelijksmarkt is echter flink gegroeid. Steeds vaker is te zien dat mannen kiezen voor een partner met een gelijk opleidingsniveau.” De laatste jaren studeren meer vrouwen dan mannen af aan de universiteit. In 1990 studeerde 11.050 mannen af, tegenover 8.060 vrouwen. In 2006 waren dat 7.670 mannen tegenover 9.010 vrouwen. Hierdoor ontstaat krapte op de huwelijksmarkt voor hoog opgeleide vrouwen. Verachtert: “Hoewel hoog opgeleide mannen er steeds meer waarde aan hechten dat hun vrouwelijke partner ook hoog is opgeleid, kiezen mannen nog steeds vaak voor een jongere en lager opgeleide partner. Vrouwen met status en kapitaal zijn steeds vaker genoodzaakt om naar beneden te kijken, naar een lager opgeleide, zorgzame en eventueel jongere mannelijke partner. Maar of de relatie met een lager opgeleide man uiteindelijk werkt en het overleefd, daar zijn geen cijfers over bekend.” Volgens Caroline van der Schoor (29) en Kevin … (30) is het hebben van dezelfde interesses veel belangrijker dan het hebben van hetzelfde opleidingsniveau. Toen Caroline medische biologie studeerde aan de universiteit en daarna aan de slag ging als toxicoloog had Kevin zijn MTS elektrotechniek al afgemaakt. Hij deed allerlei uitzendbaantjes: medewerker bij een callcenter, maaltijdbezorger bij een bejaardentehuis, bijvuller van snoepautomaten en postbode. Dat laatste doet hij nog steeds één dag in de week. Het verschil in opleiding is nooit een probleem geweest. Kevin: “Ik heb misschien helemaal in het begin wel eens gedacht: ‘zij is wel écht slim’ maar in het dagelijks leven merk ik er niks van.” Caroline: “Wij houden allebei heel
erg van muziek, het bezoeken van concerten en van reizen. Dat ik dat met hem kan delen, vind ik het belangrijkste. Ik heb nooit problemen gehad met al zijn verschillende uitzendbaantjes.” Kevin: “Dat reizen hebben we allebei in ons bloed, maar de bestemmingen komen van mij. Ik hou van cultuur en geschiedenis. We zijn net terug van een reis naar Jordanië, Libanon en Syrië. Prachtig.” Caroline: “Kevin kan beter doen wat hij leuk vindt, anders wordt hij chagrijnig. Hij organiseert nu concerten en boekt bands, dat is zijn passie. Het enige dat ik merk van het opleidingsniveauverschil is zijn taalgebruik. Hij is nogal ongenuanceerd in zijn uitspraken. En hij maakt veel taalfouten. Maar misschien valt mij dat ook op omdat ik een ontzettende taalpurist ben.” Kevin: “Ik had er meer moeite mee dat zij bij een slagerij werkte als bijbaantje dan dat ze zo veel hoger opgeleid is dan ik. Ik ben overtuigd vegetariër. Ik begrijp niet waarom wij mensen hele ecosystemen moeten vernielen. Waarom zouden wij levende wezens gebruiken voor onszelf?” Caroline: “Zijn ouders hadden geen moeite met mij, mijn moeder niet met hem. Alleen mijn vader en mijn oma zeiden: “Zou je dat nou wel doen? Hij verdient zo weinig.” Voor mij maakt dat niets uit.” Kevin: “Ik verdien nu prima en bovendien vind ik het niet erg dat zij meer verdient dan ik.” Caroline: “Ik ben blij met hem. Weet je wat het is? Kevin is de enige man die me aankan. Andere mannen die wel hoog opgeleid waren, daar liep ik zo overheen. Die gaven mij altijd mijn zin, en hoewel dat leuk klinkt ging dat tegenstaan. Ik heb tegengas nodig en dat vind ik juist bij Kevin.” Voor Meike (20) was het wel moeilijk te accepteren dat haar vriend Thijs (23) bij de benzinepomp werkte terwijl zij criminologie studeerde aan de universiteit. Meike: “We leerden elkaar vijf jaar geleden kennen, maar toen wist ik nog niet dat het serieus zou worden tussen ons. Dat hij gestopt was met zijn mbo-opleiding boeide me dus niet. Maar toen het wat serieuzer werd, vond ik dat soms wel ongemakkelijk. Ik begrijp niet dat iemand zijn opleiding niet afmaakt. Waarom zou je niet alles doen om de hoogst mogelijke opleiding te doen die je kunt halen? Zo ben ik opgevoed.” Thijs: “Voor het mbo had ik een leer/werkplek nodig en die kon ik niet vinden. Toen ben ik ermee gestopt. Ik was gewoon heel lui. Ik ben gaan werken bij het benzinestation en dat vond ik leuk. Ik ben trots op Meike dat ze naar de universiteit gaat, maar ik voel me daarom niet minder dan haar. Sterker nog, ik vind dat ik sociaal voelender ben dan zij. Ik heb meer levenservaring. Ik heb gewerkt, zij heeft alleen nog maar op school gezeten. Dat is heel anders. Ik merkte wel dat haar omgeving aan mij moest wennen.” Meike: “Mijn ouders vonden hem niet meteen geschikt. Dat begrijp ik wel. Maar ik ben nu heel blij dat hij heeft besloten bij de politie te gaan. Hij zit nu ook op de politieacademie. Thijs: “Ik vind alles leuk aan Meike. Behalve die constante drang om te discussiëren. Als ik een standpunt heb wil ze er maar over door blijven praten en daar heb ik niet altijd zin in. Ik denk dan wel eens: Ja, gewoon dáárom.” Meike: “Ik vind dat makkelijke van hem wel eens vervelend. Ik vind hem nog al kort door de bocht. Maar voor de rest accepteren wij elkaar in hoe we zijn.” Volgens Jasper Jan de Konink, mede oprichter van e-Matching.nl (datingsite voor mensen van academisch, hbo- en mbo-niveau) is bij het zoeken van een relatie via internet het opleidingsniveau, naast leeftijd en woonplaats, één van de allerbelangrijkste selectiecriteria. Op basis van de geanonimiseerde gegevens van het berichtenverkeer op e-Matching.nl blijkt dat de man het liefst zoekt naar contact met een gelijk of lager opgeleide vrouw (84 procent). De vrouw heeft daarentegen een voorkeur voor een gelijk of hoger opgeleide man (87 procent). De Konink: “Blijkbaar zijn de oude patronen in het zoeken van een partner hardnekkig. Voor
hoger opgeleide vrouwen en lager opgeleide mannen is het vinden van een partner nog steeds het moeilijkst.” Manager Roos: “Het is voor mij als hoog opgeleide zelfstandige vrouw niet gemakkelijk een geschikte partner te vinden. En na veel mislukte relaties wilde ik natuurlijk dat het met Dennis wel zou slagen. Bovendien dacht ik dat het met een lager opgeleide man makkelijker zou zijn. In het begin was ik verliefd. Tenminste, dat hield ik mezelf voor. Ik fantaseerde over een huis met een enorme keuken waar hij elke dag voor mij en mijn vriendinnen zou koken. Ik deed alsof ik het voeren van goede gesprekken niet nodig had.” Dat kun je ten slotte ook met je vriendinnen, redeneerde Roos. Maar toen de eerste stiltes vielen in de gesprekken die ze hadden, bleek de liefde niet zo sterk als Roos dacht. “Ik ergerde me ook aan zijn taalgebruik. Zelfs zijn liefdesbrieven zaten vol spel- en taalfouten. En toen we een keer samen tijdschriften aan het lezen waren en hij het woord calvinistisch niet kende, voelde ik het voor het eerst heel duidelijk: hier kan ik niet mee leven.” Roos maakte een einde aan de relatie en verkiest tegenwoordig mannen met hetzelfde opleidingsniveau. “Niet omdat ik opleiding zo belangrijk vind maar omdat ik inhoudelijke discussies wil kunnen voeren en omdat ik een man wil die net zo gedreven is als ik.” Politicoloog Jantine (29) kwam op een avond Peter tegen. Jantine: “Het was absoluut niet de bedoeling dat ik Peter vaker dan die ene nacht zou zien, maar zo ging het wel. De volgende ochtend bleek dat hij vijf jaar jonger was, net op zichzelf woonde en meteen na de mavo is gaan werken. Ik kom uit een heel andere wereld en ik vond het waarschijnlijk daarom wel interessant. Wat me opviel, was dat hij zo lief voor me was. Niets was te gek. Hij deed alles voor me. Hij gaf me cadeautjes, bloemen, brieven, cd’s met mooie muziek. Hij hielp me met het huishouden. Belde elke dag meerdere keren met de liefste teksten. Maar daar werd ik dus een kreng van. Ik vroeg hem de belachelijkste dingen voor me te doen en hij deed het allemaal. Ik was eigenlijk de hele tijd aan het testen hoe ver ik kon gaan. Hij nam me mee naar feestjes, concerten, familiebezoek en etentjes. Zat ik de hele tijd te kijken of ik niet een bekende tegen kwam. Ik durfde zijn bestaan niet toe te geven aan vriendinnen. Laat staan dat mijn ouders het wisten. Op een gegeven moment kon ik alleen nog maar tegen hem snauwen. Er bleef weinig meer over dan goede seks dus heb ik het uitgemaakt. Ik weet nu dat ik een man wil met dezelfde achtergrond en hetzelfde opleidingsniveau. Iemand die mij aankan. Waar ik een goed gesprek mee kan voeren. Misschien wil ik gewoon tegen een man opkijken. Ja, ik wil trots op hem zijn.“ Volgens socioloog Linda Verachtert willen partners altijd hun eigen mogelijkheden vergroten. Verachtert: “Men kiest voor een partner die bijdraagt aan de eigen overlevingskans en die van het (eventuele) nageslacht. Daarbij spelen opleiding, sociaal milieu en een baan een belangrijke rol. Je partner moet dus eigenlijk winst opleveren. In meer traditionele patronen waarbij de man hoger is opgeleid, worden diens economische middelen geruild tegen huiselijke arbeid en familiezorg door de vrouw. Hoewel vrouwen steeds hoger zijn opgeleid, geven ook hoog opgeleide vrouwen nog steeds de voorkeur aan een oudere, hoger opgeleide man met een goed betaalde baan. Het downdate fenomeen lijkt strijdig met deze theorie. Laag opgeleide mannen dienen volgens deze theorie dus hulpbronnen te bezitten die zó in trek zijn bij sommige hoog opgeleide vrouwen dat ze daar hun hoge sociale en/of economische status voor willen uitruilen.”
Voor Ilona (27, afgestudeerd antropoloog) was de ongecompliceerdheid van Remko (33, mbo) dé reden om een relatie met hem aan te knopen. “Ik had behoefte aan een makkelijke man in mijn leven. Mannen met een hoog opleidingsniveau denken en praten altijd maar door. Ik wilde rust. Remko is simpel en eerlijk. Hij denkt niet zover door. Ik stuurde hem bijvoorbeeld een keer een sms’je met: ‘Ik denk aan je’. Stuurt hij terug: ‘Ik niet aan jou, maar wel leuk dat je aan mij denkt’. Dat zou ik dus nooit doen. Je denkt er toch over na hoe dat is voor iemand anders. Hij niet. Dat vond ik heerlijk.” Ilona hoopte dat Remko haar leven wat simpeler zou maken door zijn stabiele, ongecompliceerde karakter. Maar na een tijd ging haar dat juist enorm tegenstaan. “Hij zag de nuances niet. Hij stelde naar mijn idee de zaken te simpel voor, daar ergerde ik me aan. We liepen bijvoorbeeld eens langs een daklozenkrantverkoper. Zei hij: ‘Die man kan natuurlijk ook gewoon op kantoor werken van negen tot vijf’. Dan denk ik, hoe weet jij dat? Misschien is die man claustrofobisch en kan hij helemaal niet tussen muren werken. Ik bedoel, denk even verder dan wat je op het eerste gezicht ziet. Uiteindelijk kies ik toch liever voor een intelligentere man. Dan toch maar harder werken in de relatie.” Marieke (30) leerde Jeroen (35) kennen op een festival. Marieke: “Ik zat toen op het mbo. Jeroen had zijn studie niet afgemaakt en werkte al in de filmwereld. Dat vond ik wel aantrekkelijk. Ik ben van het mbo naar het hbo gegaan en toen naar de universiteit. Ik heb nooit het gevoel gehad dat er een niveauverschil is tussen ons. Taalkundig is Jeroen een drama, hij zal me nooit kunnen helpen met teksten die ik voor mijn werk of studie moet schrijven. Maar ja, dat weet je.” Jeroen: “Ik vind het belachelijk dat mensen alleen naar opleidingsniveau kijken. Als je vent de betekenis van een woord niet kent, lijkt me dat geen probleem. Ik werk in de filmindustrie en de woorden die we daar gebruiken, kent Marieke ook niet. Het enige verschil tussen ons is afkomst. Ik kom uit een Amsterdams arbeidersgezin en Marieke uit een Limburgs elitegezin. Mijn ouders zijn heel erg op familie gericht. Het gaat bij ons thuis om de gezelligheid. Opleiding doet er niet toe. Bij Marieke zijn ze allemaal hoog opgeleid. En haar ouders hebben een gigantisch groot sociaal netwerk, die zijn nooit thuis.” Marieke: “Mijn moeder nodigt voor haar verjaardag alleen al vijfentwintig tennisvriendinnen uit. Bij Jeroen komt alleen de familie. Beetje ouwehoeren en een wodka’tje drinken.” Jeroen: “De reactie op mijn komst was niet meteen positief. Ze zeiden: ‘Deze man komt uit een heel ander milieu, dat werkt niet’. En een tante van haar zei: ‘Hij is een kunstenaar, die verlaten je op den duur altijd’. Marieke: “Mijn ouders moesten in het begin wel wennen, maar ik ben de discussie nooit met ze aangegaan. Bovendien begrijp ik het wel. Jeroen is freelancer en dat betekent onzekerheid op het gebied van zijn salaris. Met mijn fulltime baan zorg ik voor de zekerheid van een vast inkomen in de maand. Jeroen verdient soms maanden niets en dan ineens een halfjaarsalaris. Ik heb daar soms wel moeite mee, ik houd van meer zekerheid. Maar dat heeft volgens mij niets te maken met verschil in opleidingsniveau maar met verschil in persoonlijkheid.” Jeroen: “Ik voel me ondanks de verschillen wel op mijn gemak bij haar familie, ik ben gewoon altijd mezelf.” Marieke: “Misschien hecht ik ergens wel meer aan status en opleiding dan Jeroen, want toen ik op de universiteit zat schaamde ik me voor mijn vooropleidingen. Ja, stom eigenlijk. En als mensen vroegen naar Jeroen, dan kon ik gewoon zeggen dat hij werkt in de filmindustrie. Dan reageert iedereen met ooooh, de film. Ze denken dat het een glamourwereld is waardoor het niet over opleidingsniveau gaat.” Jeroen: “Als we later kinderen krijgen wil ik wel voor 50
procent huisvader zijn.” Marieke: “Ik ben blij met deze man. Hij is inderdaad altijd zichzelf, hij speelt niet een rol. Dus ik weet precies wat ik aan hem heb. En dat is voldoende.” In verband met privacy zijn Roos, Dennis, Meike, Thijs, Jantine, Peter, Ilona, Remko, Marieke en Jeroen gefingeerde namen. Zes dingen die je moet weten over downdaten 1. Aan de hand van de statistieken van het CBS is er een lichte trend zichtbaar van een toenemend aantal downdate stellen 2. Het opleidingsniveau van vrouwen wordt steeds hoger 3. Downdate stellen zijn positief over hun relatie, opleidingsniveauverschil wordt wel ervaren, maar er wordt weinig betekenis aan gegeven 4. De omgeving van hoog opgeleide vrouwen accepteert niet altijd de lager opgeleide man 5. Hoog opgeleide vrouwen ervaren voornamelijk de onafhankelijkheid in hun relatie als winst 6. Naast onafhankelijkheid waarderen hoog opgeleide vrouwen vooral emotionele steun en stabiliteit van de lager opgeleide partner
