zakelijke dienstverlening

sectormonitor

zakelijke dienstverlening

Å Sector kijkt aan tegen stagnerende omzet.. Å ...en heeft last van structurele druk op marges Å ABN AMRO verwacht winstdaling in 2013

december 2012

1 | Sectormonitor Zakelijke Dienstverlening | December 2012

ABN AMRO Economisch Bureau

Visie van de Sector Banker INHOUDSOPGAVE De afgelopen maanden hebben een verzwakking laten zien van omzet en winst Macro economie

2

Sector Zakelijke Dienstverlening

3

advocatenkantoren

Human Resource Management

4

beursgenoteerde uitzenders Randstad en USG People laten een verdere

Professionele Dienstverlening

5

verzwakking zien van de vraag naar tijdelijk personeel. CEO Rob Zandbergen van

Facility Management

6-7

USG People liet al weten in een recent interview met BNR dat een vermindering van

binnen

belangrijke

segmenten hebben

van

de

vooralsnog

zakelijke geen

last

dienstverlening. van

De

top

margedruk.

De

50% van het aantal kantoren tot de mogelijkheden behoort. De eerdere geconstateerde uitdagingen voor de sector blijven onverminderd van kracht: druk op

Sector & Commodity Research

de bruto marges, behoefte aan onderscheidend vermogen en het duidelijk maken

Hans Arendshorst

van de toegevoegde waarde propositie (wat krijg ik voor de prijs van de dienst). Veel

[email protected]

ondernemers in de sector reageren hierop door te onderzoeken of er nieuwe

Commercieel contact Han Mesters tel: +31 6 30 291 231 [email protected]

groeimarkten zijn of door de efficiency in hun processen te verbeteren. ICT speelt een belangrijke rol in dit streven naar meer efficiency. Sectoren binnen de zakelijke dienstverlening die tot voor kort met een groot kantorennetwerk werkten, worden nu geconfronteerd met een ander gedrag van klanten. Klanten zoeken steeds meer contact via internet. Wij zien dan ook dat spelers met een sterke ICT achtergrond in staat zijn bestaande sectoren te herdefiniëren. Het uitzendbedrijf Studentenwerk is hiervan een goed voorbeeld. In de accountancy zien we dat de kernactiviteit sterk onder druk komt te staan door het gegeven dat het jaarverslag voor kleinere bedrijven bijna gratis tot stand kan komen door de mogelijkheden die ICT biedt. Als de crisis en de daar mee gepaard gaande vraaguitval langer duren, zal de aandacht steeds meer verschuiven van het efficiënter uitvoeren van bestaande verdienmodellen naar het zoeken naar nieuwe verdienmodellen en bedieningsconcepten. Tevens zal ook anders gekeken worden naar winstmaximalisatie als belangrijkste streven voor een onderneming. ‘Profitability without growth’ zal het thema zijn voor 2013. Met name beursgenoteerde bedrijven zullen gedwongen worden na te denken over hun manier van meten van waardecreatie. Momenteel is dat nog altijd primair naar aandeelhouders. Het snijden in kosten bij achterblijvende omzet is geen succesvolle methode om op langere termijn waarde te creëren. Ook zien we een sterke opkomst van het zogeheten ‘Golden Circle’-concept van Simon Sinek. Te veel bedrijven zijn bezig met het ‘hoe’ en ‘wat’ van hun producten en diensten. In deze tijd is er steeds meer behoefte aan het ‘waarom’. Dat geldt ook voor de reden van bestaan van bedrijven. Apple is een mooi voorbeeld van een bedrijf dat in haar communicatie en branding veel gebruik heeft gemaakt van de ’why’. De noodzaak om uit te gaan van het ‘waarom’ is voor bedrijven in de zakelijke dienstverlening alleen nog maar groter geworden omdat er geen sprake is van tastbare producten.

Han Mesters Sector Banker Zakelijke Dienstverlening



Macro economie Nederlandse economie zakt weer terug BBP-ontwikkeling Nederland

volumegroei in % (k-o-k)

2 1 0 -1 -2 -3 2007

08

09

10

11

12

Bron: CBS

Vertrouwen bedrijfsleven verslechterd

saldo pos/neg antwoorden

Vertrouwen producenten en dienstverleners

10

60

5

55

0

50

-5

45

-10

40

-15

35

-20

30

-25 2007

25 08

09

10

11

12

Producentenvertrouwen Nederland PMI Services Eurozone (r.as) Bron: CBS, Markit Economics

Sinds 2008 hebben de kredietcrisis en de daaropvolgende Europese schuldencrisis gezorgd voor aanhoudende economische malaise. Na de tweede recessie eind 2011 is er nauwelijks sprake van herstel: de Nederlandse economie groeit begin 2012 op kwartaalbasis nauwelijks. Het derde kwartaal laat weer een krimp zien van 1,1% en hiermee zwakt de economie weer duidelijk af. Voor heel 2012 verwacht ABN AMRO een krimp van 0,7%. De oorzaken voor het zeer trage herstel in zowel Nederland als de eurozone zijn bekend. Aanhoudende onzekerheid over de schuldencrisis blijft een negatieve invloed hebben op het vertrouwen bij consumenten en in het bedrijfsleven. Zowel bedrijven als consumenten besparen dit jaar op hun uitgaven. De overheid heeft door de oplopende staatsschuld en het te hoge begrotingstekort geen ruimte voor een expansief begrotingsbeleid. Het enige segment van de economie, dat momenteel een positieve invloed heeft op het BBP is de export. Zonder dit exporteffect zou de Nederlandse conjunctuur er een stuk slechter voorstaan.

De vertrouwensindices voor zakelijke dienstverleners en producenten staan beide al heel 2012 in negatief terrein. Ondernemers zijn momenteel somber over de herstelkansen van de economie. De kans op een significant herstel op korte termijn is gering door de aanstaande overheidsbezuinigingen en de verder oplopende werkloosheid. Voor het bedrijfsleven zijn de consumptieve bestedingen een belangrijke factor en die krimpen volgend jaar opnieuw. De consument ziet zijn koopkracht in 2013 voor het vijfde jaar op rij dalen. In Nederland bestaat een verband tussen consumptieve bestedingen en de woningmarkt. Gezien de verwachte aanhoudende prijsdalingen van woningen, is dit voor de komende jaren een slecht voorteken. De Nederlandse consument heeft simpelweg weinig ruimte om meer te consumeren en tegelijkertijd zijn huishoudboekje op orde te krijgen. Het bedrijfsleven is het zelf wel gelukt om de winsten redelijk op peil te houden. Maar voor hernieuwde economische groei is toch echt een toename van de particuliere consumptie nodig.

Economische vooruitzichten 2013 zijn mager Economische kengetallen Nederland (in % j-o-j)

2011

2012 v

2013 v

BBP

1,0

-0,7

0,2

Particuliere consumptie

-1,0

-1,5

-0,4

Investeringen

5,8

-4,7

0,5

Export

3,9

2,9

4,5

Werkloosheid (%)

5,4

6,4

7,1

Bron: CBS, ABN AMRO

Ondanks een lichte verzwakking van de wereldhandel sinds de zomer, is het toch weer de export, die de Nederlandse economie dit jaar en in 2013 blijft ondersteunen. De verwachting is ook dat het bedrijfsleven weer heel voorzichtig gaat investeren. Het anticipeert hiermee op verder economisch herstel in Europa en de rest van de wereld. Langzamerhand groeit het vertrouwen internationaal dat Europese beleidsmakers greep krijgen op de schuldencrisis. Aan de negatieve kant staan de overheidsbezuinigingen, die een drukkend effect hebben op de overheidsuitgaven en de koopkracht. Consumenten zullen ook in 2013 nog niet in staat zijn om een bijdrage te leveren aan de economische groei. Voor komend jaar verwacht ABN AMRO daarom een bescheiden groei van de Nederlandse economie van 0,2%. Dit broze herstel is te krachteloos om de negatieve trend op de arbeidsmarkt te keren. De werkloosheid stijgt verder en zal begin 2014 pieken op 7,5% van de beroepsbevolking. Al met al is er in 2013 dus nog geen substantieel economisch herstel te verwachten.



Zakelijke Dienstverlening Omzet zakelijke diensten groeit nauwelijks Zakelijke dienstverleners laten al ruim een jaar over de hele linie een vlakke omzetontwikkeling zien, na het korte herstel in de eerste helft van 2011. Eind 2012 verslechtert de economie weer. Hierdoor stagneert de omzet in 2012 en 2013, aangezien de omzetgroei niet boven de 1% uitkomt. Het bedrijfsleven is vanaf de tweede helft van het jaar begonnen aan een nieuwe ronde van bezuinigingen. Niet alleen door het schrappen van arbeidsplaatsen, maar ook door het terugbrengen van de investeringen, probeert het de winstgevendheid op peil te houden. De trend naar Het Nieuwe Werken versnelt doordat de besparingen op werkplekken de werkgevers momenteel goed uitkomen. Op de sector zakelijke dienstverlening hebben deze maatregelen een negatieve impact. Maar toch zijn er ook branches die de tegenwind trotseren en het beter doen dan gemiddeld: consultancy, advocatenkantoren en beveiligers. Of branches die redelijk overeind weten te blijven, zoals de schoonmaakbedrijven. In de hoek waar de klappen vallen zitten momenteel de uitzenders, accountantskantoren en de notarissen.

Omzetontwikkeling zakelijke dienstverlening*

groei in % j-o-j

10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 2007

2008

2009

2010

2011

Omzet

2012

Prijs

Bron: CBS

* Juridische diensten, consultants, marktonderzoek, beveiliging, schoonmaakbedrijven en uitzendbureaus

aantal per kwartaal

Faillissementen zakelijke diensten en verhuur

450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2008

2009

2010

2011

2012

Bron: CBS

Sector ziet omzet stagneren in 2013

Prognoses omzet zakelijke diensten

Sector ZD Uitzenden Accountancy Rechtskundig Consultancy Facilitair 2012

-2%

2013 Bron: ABN AMRO

-1%

0% 1% 2% groei in % j-o-j

Faillissementskans blijft op hoog niveau In de eerste drie kwartalen van dit jaar is het aantal faillissementen in Nederland gestegen met bijna een kwart. In de sector zakelijke dienstverlening is het aantal faillissementen gestegen met 5,5%. De CBS-cijfers hiernaast wijken iets af van de definitie van zakelijke diensten, die ABN AMRO hanteert. Toch zijn ze een goede indicatie van de trend in de sector. De relatief beperkte stijging van het aantal faillissementen lijkt een positief gegeven, maar de figuur leert dat het aantal failliete dienstverleners in 2011 relatief hoog is gebleven. In de rest van het bedrijfsleven nam dit aantal juist af vorig jaar. Vergeleken met voor de crisis is de faillissementskans – het aantal failliete bedrijven in een jaar op het totaal aantal bedrijven – nu anderhalf keer zo groot. Bedroeg deze kans in 2008 nog 1,4%, in 2012 ligt dit percentage op circa 2,1%. Deze cijfers zijn exclusief eenmansbedrijven. Het is waarschijnlijk dat de faillissementen verder stijgen, gezien de nieuwe economische tegenwind die zich heeft aangediend. De economische depressie duurt nu vijf jaar en dit heeft zo zijn gevolgen voor de financiële weerbaarheid. Want bijna alle dienstverleners hebben te maken met krimpende marges en staan voor de uitdaging hoe hier het best mee om te gaan.

3%

De verwachtingen over de conjunctuur zijn voor volgend jaar met een economische groeiprognose van 0,2% zeer gematigd. Een licht positieve noot is dat het bedrijfsleven er ook volgend jaar nog relatief goed voorstaat. Door de bezuinigingen zijn de meeste bedrijven winstgevend en nemen in 2013 de bedrijfsinvesteringen weer licht toe. Op basis van de conjunctuurverwachting voor volgend jaar en de stabiliteit in de resultaten van de opdrachtgevers (het bedrijfsleven), verwacht ABN AMRO dat de sector zakelijke dienstverlening de omzet redelijk stabiel kan houden. Hierbij scoren uitzenders, consultants en rechtskundige dienstverleners een bovengemiddelde groei en profiteren hiermee van een betere conjunctuur. Bij de laatste zijn het vooral de advocatenkantoren, die de omzet zien groeien. Notariskantoren blijven last houden van de slechte woningmarkt. Facilitaire dienstverleners zitten rond het gemiddelde van de sector. Accountantskantoren zien als enige ook volgend jaar de omzet dalen door een structurele prijsdruk.



Human resource management Uitzendmarkt sterk verbonden met conjunctuur Uitzenduren en werkloosheid 7

20 6 10 0

5

-10 4 -20 -30

3 03

04 05

06

07

08

09 10

Uitzenduren ABU

11

in % beroepsbevolking

groei in % j-o-j

30

12

Werkloosheid (r.as)

Bron: ABU, CBS

Meer informatie over uitzendbureaus is te vinden in de Uitzendmonitor van ABN AMRO.

Aandeel flexibel werk op de arbeidsmarkt 16 14

aandeel in %

12 10 8 6 4 2 0 2000 02 uitzend

04 06 totaal flexibel

08

10 12 zelfstandigen

Bron: CBS

Voorgestelde maatregelen arbeidsmarkt

Beperken WW Versoepelen ontslagrecht

Positief effect op flexibilisering

Bescherming flexwerk Winstbox zzp’ers Stimuleren vast dienstverband lagere loonschalen

Bron: Regeerakkoord “Bruggen slaan”

Negatief effect op flexibilisering

Op de arbeidsmarkt bestaat een duidelijk verband tussen het aantal uitzenduren enerzijds en de conjunctuur en hoogte van de werkloosheid anderzijds. De relatie tussen uitzenduren en werkloosheid is echter vaak niet synchroon en ook indirect van aard. De uitzendbranche gedijt het allerbest bij een gemiddelde werkloosheid (voldoende arbeidsaanbod) en gematigde of hoge economische groei (genoeg vraag naar uitzendkrachten). Vanaf medio 2010 tot medio 2011 heeft de branche zich in zo’n periode deels kunnen herstellen van de recessie van 2009. Het herstel is echter eind 2011 – in vergelijking met het herstel in 2005/2006 – vrij snel in de kiem gesmoord. De economische groei in Nederland zakte opnieuw in en dit jaar krimpt het aantal uitzenduren. Deze krimp van 4 tot 5% valt mee – in vergelijking met 2003 en 2009 – omdat de economische dip ook minder diep is. Toch bevinden uitzenders zich momenteel in de voor hen slechtst mogelijke situatie: een snel stijgende werkloosheid en tegenvallende conjunctuur. Het bedrijfsleven heeft eerst al uitzendkrachten wegbezuinigd en is daarna overgegaan tot ontslaan van vast personeel. Bedrijven gaan pas weer hun personeelsbestand uitbreiden met tijdelijke krachten als de economische groei significant aantrekt.

Verzadigde uitzendmarkt kent weinig groeiperspectief De Nederlandse uitzendmarkt geldt als hoogontwikkeld, maar daarmee ook als verzadigd. Het aandeel van uitzendwerk op de arbeidsmarkt bedraagt momenteel 2,2% en dit percentage schommelt op kwartaalbasis tussen de 1,8 en 3%. Het betekent dat de uitzendbranche meebeweegt met de conjunctuur, maar structurele omzetgroei hoofdzakelijk alleen nog maar uit prijsverhogingen kan halen. En dat is weer lastig in een sterk concurrerende markt voor generiek uitzendwerk. Bij uitzending van specialisten zijn prijsverhogingen makkelijker door te voeren. De flexibilisering van de arbeidsmarkt is de laatste jaren vooral voortgedreven door het gestaag toenemende aantal zzp’ers en werknemers met flexibele contracten. Hun aandeel in de beroepsbevolking steeg tussen 2000 en 2012 van 23% naar 29%. De door het bedrijfsleven gewenste flexibilisering van de arbeidsmarkt lijkt dus voldoende gevorderd.

Overheid gaat arbeidsmarkt hervormen Het regeerakkoord van het nieuwe kabinet Rutte II bevat een aantal voorgenomen maatregelen over de arbeidsmarkt. Dit is een significante verandering in beleid, omdat de overheid lange tijd niet aan het ontslagrecht en de ww heeft willen tornen. Maar inmiddels heeft de markt wel haar eigen oplossingen gecreëerd om de gewenste flexibiliteit te bereiken. Hierdoor is het verschil in rechtspositie tussen werknemers met een vast contract (voor een groot deel oudere werknemers) en alle andere werknemers met flexibele werkverbanden (veelal jongeren) in de loop der tijd steeds groter geworden. Het nieuwe beleid van dit kabinet is bedoeld dit verschil weer te verkleinen. Of deze maatregelen inderdaad werkelijkheid worden en hoe ze precies gaan uitpakken voor de uitzendmarkt, is nog ongewis. Want het geheel aan beleidsvoornemens is voor een deel tegengesteld in de impact op de flexibilisering. Feit is wel dat de toekomst duidelijke verschuivingen gaat brengen op de arbeidsmarkt.


Professionele dienstverlening

groei in % j-o-j

Omzet en prijzen managementadviesbureaus

20 15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 2007

2008

2009

2010

Omzet

2011

2012

Prijs

Bron: CBS

groei in % j-o-j

8 6 4 2 0 -2 -4 2008

2009

2010

Omzet

2011

2012

Prijs

Bron: CBS

Omzet en prijzen rechtskundige dienstverleners

groei in % j-o-j

6 4 2 0 -2 2007

2008

2009

2010

2011

Omzet rechtskundige dienstverlening Prijzen advocatuur Prijzen notariaat Bron: CBS

Consultants profiteren van reorganisatietrend De consultancybranche heeft er lang over gedaan om de diepe recessie van 2009 achter zich te laten. Pas dit jaar laten de managementadviesbureau’s weer duidelijke omzetgroei zien. De afgelopen jaren kregen consultants te maken met een bedrijfsleven dat uit bezuiningsoogpunt veel minder opdrachten heeft uitgezet. Een andere trend in deze branche is het toenemend aantal zzp’ers, dat vooral in het MKB-segment voor extra concurrentie en zelfs enige prijsdruk zorgt. Begin 2012 is er echter een ommekeer opgetreden en realiseren consultancybedrijven weer omzetgroei. De bezuiningstrend in het bedrijfsleven heeft het punt bereikt, waarbij de ‘kaasschaafmethode’ is uitgewerkt. Bij een noodzaak tot verder snijden in de kosten, zijn dan meer ingrijpende reorganisaties en saneringen nodig. En daar worden weer meer consultancyopdrachten voor uitgezet. Aangezien dit soort reorganisaties voornamelijk in het grootbedrijf voorkomt, profiteert vooral het topsegment van de branche. De vraag is wel hoe lang deze positieve wind nog aanhoudt. De branche is namelijk sterk conjunctuurgevoelig en eind 2012 verzwakt de economie juist weer.

Accountants worstelen met markt en regelgeving

Omzet en prijzen accountantskantoren

2007


2012

Accountantskantoren hebben sinds de crisis te maken met een structurele druk op hun omzet. Na een jaarlijkse omzetdaling van circa 1% in 2010 en 2011, koersen accountants dit en volgend jaar af op eenzelfde daling. Het traditionele controlewerk van jaarrekeningen heeft te maken met afnemende volumes en prijsdruk. De oorzaken hiervoor liggen in een dalend aantal klanten (faillissementen, overnames) en standaardisering van het werk (automatisering, online dienstverlening). Daarnaast krijgt de branche te maken met nieuwe regelgeving: onder meer scheiding van advies en controle, kantoorroulatie en een betere kwaliteitscontrole. Overheden en toezichtshouders zijn al langere tijd ontevreden over de structuur van de markt voor accountancydiensten en het functioneren van de Big Four accountants. Met enige regelmaat komt er in Nederland een accountant in opspraak door financiële onregelmatigheden bij een van zijn klanten. De branche kampt hierdoor met een gebrek aan vertrouwen en heeft een kwaliteits- en imagoverbetering nodig.

Grote verschillen in positie juridische dienstverleners Als een van de weinige branches in de sector, is het de rechtskundige dienstverleners de afgelopen jaren gelukt boven de nullijn te blijven. Op jaarbasis is de omzet gedurende de hele crisisperiode gegroeid. Dit positieve gemiddelde maskeert wel een duidelijke scheiding tussen de notarissen en de advocatenkantoren. Notariskantoren zitten sinds de kredietcrisis gevangen in een structurele omzetdaling als gevolg van de malaise op de huizenmarkt. Deze negatieve trend zal voorlopig aanhouden, ook in 2013 treedt er naar verwachting geen verbetering op van de woningmarkt. De advocatuur profiteert van haar sterke positie als leverancier van specialistische juridische kennis. Deze kennis weet zij ook steeds beter online te gelde te maken, zonder dat dit leidt tot standaardisatie of waardevermindering. Toch zorgt ook hier de verslechterde conjunctuur voor een dalende omzetgroei. Klanten willen af van de hoge uurtarieven en vragen meer en meer om een vaste prijs vooraf voor een gehele opdracht of periode.



Facilitaire dienstverlening Facilitaire diensten zien omzet stagneren Omzet, prijzen en marges facilitaire dienstverleners

10 8

groei in % j-o-j

6 4 2 0 -2 -4 2006

07

08

Omzet

09

10

Prijs

11

12

Brutomarge (%omzet)

Bron: CBS, *Brutomarge beveiliging en schoonmaak

Blijvende druk op omzet door Het Nieuwe Werken

Aandeel thuiswerken in 2011

De langetermijntrend richting meer thuiswerken heeft voor het bedrijfsleven en de werknemers veel voordelen. Voor facilitaire dienstverleners leveren ze echter een krimpende markt op van de diensten aan bedrijfskantoren. Verschillende onderzoeken voorspellen op lange termijn een afname van het kantoorgebruik in Nederland tot wel 30-40%. Momenteel werkt 22% van de werknemers al meerdere dagen thuis. En dit aantal zal gestaag gaan toenemen. De precieze impact van Het Nieuwe Werken op dienstverleners is nog onzeker. Het aantal m2 per werknemer neemt weliswaar af, maar deze kantoorruimte gaat wel veel intensiever gebruikt worden. Werktijden gaan verruimen en daarmee ook de tijdsspanne voor het gebruik van kantoren. De gebruikerseisen voor kantoren van de toekomst zullen veel hoger liggen als het gaat om de aangeboden diensten. Hiervan kunnen facililtaire dienstverleners profiteren om een deel van het omzetverlies te compenseren.

Meer dan 1 dag 22%

Nooit 32%

1 dag of minder 46%

Bron: Kluwer

Geen herstel omzet facilitaire diensten in 2013

Prognoses omzet facilitaire diensten

Schoonmaak Catering Beveiliging Facilitaire Diensten -2%

-1%

groei in % j-o-j

Bron: ABN AMRO

0%

1%

Voor de crisis hebben facilitaire dienstverleners een aantal goede jaren gekend met gezonde omzetgroei. De kredietcrisis van 2008 is voor de branche duidelijk een omslagpunt geweest. Het herstel na de crisis was kort en gematigd en de branche weet de omzetgroei niet te verhogen. Hierbij doen de beveiligingsbedrijven het wel beter dan de schoonmaak- en cateringbedrijven. Deze druk op de omzet kent een conjuncturele oorzaak, maar daarbovenop komen ook de structurele veranderingen als gevolg van Het Nieuwe Werken. Door de teruggang in de economie neemt het aantal kantoorbanen af en bezuinigen bedrijven op hun facilitaire kosten. Daarnaast proberen werkgevers extra te besparen door thuiswerken te stimuleren en daarmee het aantal werkplekken te beperken. Dit betekent een afname van de vraag naar facilitaire diensten. De achterblijvende omzetontwikkeling in de branche is ook terug te zien in de brutomarge van beveiligers en schoonmaakbedrijven, die de laatste jaren een gestage daling laat zien. Terwijl omzetgroei door verzadigingseffecten lastig is te realiseren, stijgen wel de loonkosten in deze arbeidsintensieve branche.

2% 2013

2012

Voor komend jaar zijn het de conjuncturele effecten, die de kansen voor de branche bepalen. En deze zijn niet onverdeeld gunstig. Volgend jaar blijft economisch herstel uit en staan bedrijven nog in de bespaarstand. Het best af zijn de beveiligingsbedrijven, die in 2013 net als dit jaar een bovengemiddelde groei kunnen boeken. Ondanks de hoge concurrentie weten beveiligers bij de jaarlijkse onderhandelingen nog steeds een betere prijs te bedingen. Bedrijven beseffen dat bezuiningen op beveiliging niet zonder risico’s is. Anders is dit bij schoonmaakdiensten, maar hier geldt weer een zeker afbreukrisico, na de vrij intensieve stakingen, die vorig jaar veel media-aandacht hebben gegenereerd. Het slechts af zijn de cateraars, die net als dit jaar een omzetdaling te verwerken krijgen. Deze is niet zozeer gedreven door het bedrijfsleven, als wel door een besparende consument, die minder uitgeeft aan eten buitenshuis. Facilitaire diensten zien gemiddeld genomen hun omzet maar een fractie hoger uitkomen. De stagnatie in de branche houdt dus aan en de druk op de marges neemt in 2013 verder toe.


Markt schoonmaakbedrijven gefragmenteerd

marktaandeel top 3 in %

80 70 60 50 40 30 20 10 0 Schoonmaak

Beveiliging

Catering

Bron: CBS, Facility/Security Management, Veneca

Arbeidsintensiviteit facilitaire dienstverleners

arbeidskosten in % omzet

70 60 50 40 30 20 10 0 Beveiliging

Schoonmaak

Bron: CBS

Locaties voor cateringdiensten (2011)

Vervoer 4% Onderwijs 7%

Zorg 39%

Bron: Veneca

Bedrijven 50%

Catering


Schoonmaakbranche relatief versnipperd Schoonmaakbedrijven zijn dit jaar in rustiger vaarwater terecht gekomen. De intensieve stakingsacties rond de jaarwisseling zijn begin dit jaar besloten met een nieuw cao-akkoord en een convenant voor goed gedrag bij opdrachtgevers. Met dit convenant hebben de opdrachtgevers aangegeven minder op prijs te gaan onderhandelen over schoonmaakcontracten. Dit neemt niet weg, dat bedrijven binnen de bestaande contracten proberen te besparen door de frequentie van schoonmaak terug te brengen. De prijsdruk is dan wel afgenomen, de concurrentie en de druk op de marges blijven onverminderd hoog. Toch leidt dit niet automatisch tot schaalvergroting in de branche. Van de drie branches binnen de facilitaire diensten, is de markt voor schoonmakers het minst geconcentreerd. De top-3 spelers hebben in Nederland een marktaandeel van 18%. De concentratiegraad is daarmee veel lager dan in de branches beveiliging en catering het geval is. Voor een deel komt dit doordat de top vijf van grootste bedrijven in de branche al jarenlang niet verandert en veelal betreft het familiebedrijven. De trend naar schaalvergroting bestaat wel in de schoonmaakbranche, maar verloopt vrij gradueel.

Beveiligingsbranche raakt inmiddels ook verzadigd Beveiligingsbedrijven in Nederland hebben in het eerste decennium een aanhoudende omzetgroei gekend. Zij profiteerden van een grotere behoefte aan meer veiligheid in de samenleving en het afstoten van beveiligingstaken door de overheid. De opeenvolgende economische crises zijn de beveiligers goed doorgekomen. Alleen in 2010 kende de branche een milde omzetdaling. Wel neemt de omzetgroei de laatste jaren duidelijk af en raakt ook dit segment van de facilitaire dienstverlening verzadigd. Beveiliging kent een hoge arbeidsintensiviteit door de hogere lonen en opleidingseisen voor de werknemers. De dalende omzetgroei heeft dan ook een duidelijke impact op de gemiddelde brutomarge in de branche. Deze is tussen 2008 en 2011 gedaald van 5,4% naar 4,1% van de omzet. De verzadiging van hun markten hebben ertoe geleid dat facilitaire dienstverleners uitwijken naar andere mogelijkheden voor omzetgroei door bijvoorbeeld internationalisering en schaalvergroting. Een andere trend is die van multiservice-bedrijven, die alle facilitaire diensten aanbieden, maar deze lijkt weer wat af te zwakken.

Catering heeft last van besparende consument In Nederland is in 2011 ruim EUR 3,3 mrd uitgegeven aan cateringdiensten, ongeveer evenveel als in 2010. Voor dit en volgend jaar zijn de verwachtingen licht negatief. Cateraars wijken enigszins af van de overige facilitaire dienstverleners, omdat ze voor hun omzet meer afhankelijk zijn van consumptieve bestedingen dan van bedrijven of organisaties. De omgevingsfactoren van cateraars hebben daarom veel gemeen met andere horecabedrijven. En net als in andere horecabranches hebben cateraars last van de structureel krimpende consumptieve bestedingen in Nederland. De koopkracht van de gemiddelde Nederlander blijft ook in 2013 dalen. Een pluspunt voor de branche is dat ze door een lagere arbeidsintensiviteit en grotere prijskracht, kan werken met hogere marges. De brutomarge van cateraars schommelt rond de 10% en dat is veel hoger dan die van beveiligers en schoonmakers. Wel is ook in deze branche de concurrentie hoog te noemen. De drie grootste cateraars domineren de markt met een marktaandeel van rond de 75%.



Contactgegevens ABN AMRO | Economisch Bureau | Sector & Commodity Research: Aandachtsgebied

Telefoonnummer:

E-mailadres:

- Jacques van de Wal (hoofd)

Alle sectoren

020 628 0499

[email protected]

- Eric Huliselan

Industrie, Export

020 628 2138

[email protected]

- Casper Burgering

Delfstoffen & dienstverlening

020 383 2693

[email protected]

- Nadia Menkveld

Transport & logistiek

020 628 6441

[email protected]

- Thijs Pons

Food, agribusiness &, agrigrondstoffen

020 628 6437

[email protected]

- Mathijs Deguelle

Detailhandel, horeca, recreatie, sport & cultuur

020 344 2179

[email protected]

- Hans van Cleef

Energie

020 343 4679

[email protected]

- Madeline Buijs

Bouw & onroerend goed

020-383 8201

[email protected]

- Theo de Kort

Informatieanalist, autohandel

020 628 0489

[email protected]

- Ingrid Kroeze

Research ondersteuning

020 383 5161

[email protected]

Volg ons ook via:

Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. Teksten zijn afgesloten op 12 december 2012

© ABN AMRO, december 2012 Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van ABN AMRO.

0900 - 0024 (€ 0,10 per minuut) abnamro.nl/sectoren

zakelijke dienstverlening

Recommend Documents