YOU AIN T SEEN NOTHING YET. Kees de Kort

Ter gelegenheid van de opening van de eerste vestiging van ClubOffice in Zeist op 12 november 2009, gaven Kees de Kort en Gert-Jan Geels hun visie op beleggen in deze moeilijke tijden.

PRESENTATIES TU IN VA N SCHELLIN G ER 2 0 ZEIST +3 1 (0 )3 0 6 9 8 1 1 8 0 WWW.CLU B OFFICE.N L

YOU AIN’T SEEN NOTHING YET Kees de Kort Macro-Econoom

Zeist, 12 november 2009

What we have seen already…

• Kredietcrisis 2008 – begin 2009 • Diepe recessie 2008 h2 – 2009 h1 • Opvallend herstel 2009 Q2 tot nu

Kees de Kort – Macro-Econoom


Fundamentele probleem van nu

Einde tijdperk wereldwijde snelle kredietgroei



Gouden tijden 1982 - 2007 • Thatcher – Reagan – Volcker Deregulering/privatisering/marktwerking • Groei wereldeconomie • Winsten bedrijfsleven • Welvaart • Vertrouwen publiek/bedrijven ongekend hoog • Waardestijgingen huizen, aandelen, pensioenen Kees de Kort – Macro-Econoom


Ontwikkeling 1982 – 2007: Bijdrage financiële sector cruciaal • Kredietgroei • Risicobesef • Securitisatie • Creatieve producten (SIV’s / CDO’s / CLO’s) • Weinig serieuze tegenslagen Financiële sector extreem groot & belangrijk geworden Kees de Kort – Macro-Econoom


In periode snelle kredietgroei • Veel welvaart opgebouwd • Erg veel schulden gemaakt (keerzijde van krediet)

Welvaart niet verdiend maar voor een groot deel geleend Kees de Kort – Macro-Econoom


Herfst 2007: 100% crisis

WHAZZUP?



Begin problemen door betalingsachterstanden / waardedalingen • Gewone verliezen op gesecuritiseerde producten • Liquiditeit droogt op • Risicobesef helemaal terug • Verliezen torenhoog • Leverage omlaag / gedwongen verkopen • Wantrouwen maximaal = twijfel over cijfers / waarderingen • Liquiditeit / solvabiliteit financials • Zoveel mogelijk geld in huis houden Kees de Kort – Macro-Econoom


Gevolgen: • Forse verliezen in financiële sector • Banken blijken erg kwetsbaar • Reddingsoperaties – overnames • Kapitaalinjecties • Volkomen ander risicobesef • Banken worden veel voorzichtiger • Securitisatie: minder middelen beschikbaar • Vertrouwen publiek / bedrijven onder druk Kees de Kort – Macro-Econoom


Vooruitblik financiële sector (langere termijn) •

Sterk toegenomen risicobesef / herprijzing risico’s • Creatieve producten verdwijnen voor belangrijk deel • Veel minder belangstelling voor securitisatie • Hogere kapitaaleisen • Veel meer toezicht / nationalisatie Conclusie: 1. Sector veel kleiner 2. Minder kredietverlening 3. Herfinanciering uitstaande schulden



Fundamentele probleem

Einde tijdperk wereldwijde snelle kredietgroei



Gevolgen financiële crisis • Risicobesef verandert • Vertrouwen publiek / bedrijven omlaag; twijfel aan herfinanciering schulden en betaalbaarheid (bestedingen / investeringen) • Meer sparen, minder uitgeven, voorzichtiger • Minder vraag duurzame goederen



Gevolgen voor de economie: Zonder heel veel & heel goedkoop krediet gaat het niet (meer)

• Faillissementen marginale spelers (bedrijven consumenten) • Waardedalingen huizen • Werkloosheid / ZZP-ers • Meer problemen voor de banken Conclusie: daling welvaart onvermijdelijk



Opstelling bedrijven • Consumenten (moeten/kunnen) • Business to business • Bezuinigingen / investeringen Conclusie: verdere daling van de welvaart



Optreden autoriteiten (economische teruggang) Tegen elke prijs handhaven van de status quo lijkt primaire doelstelling • Bestedingsprogramma’s / belastingverlagingen China / USA / -land • Steun industriële bedrijven / sectoren GM / auto-industrie • Garanties overal • Renteverlagingen



Resultaat optreden autoriteiten

• Aantrekken groei 2009 • Einde recessie? • Meer schulden en hogere tekorten



Is dit herstel blijvend? Door schulden uiteindelijk in de problemen gekomen; nóg meer schulden gaan ons helpen? • Schuldenposities – Risicobesef – Betaalbaarheid / herfinanciering – Terugbetalen aflossen

• Sociale verandering – Vertrouwen onder druk – Meer sparen – Bling bling vs soberheid – Moeten kopen, willen kopen

• Bedrijven – Bezuinigen

Denk aan Japan 1989 Kees de Kort – Macro-Econoom


Dus: • Financiële crisis gaat verder – Banken op de knieën, recessie

• Economie verslechtert verder / werkeloosheid / huizenprijzen • Tekorten exploderen • Financieringsproblemen op komst • Problemen worden vooruit geschoven • Vertrouwen publiek / bedrijven verder omlaag • Pensioenellende Conclusie: onprettige tijden Kees de Kort – Macro-Econoom


Wanneer voorbij? • Kloof schulden / bezittingen veel kleiner • Veel verliezen genomen • Financiële sector weer gezond • Gewenning duurder en schaarser geld • Economie en arbeidsmarkt hersteld • Verband inkomens / schulden verbeterd • Vertrouwen publiek terug



Schatting • (Oplopende) verliesverdeling • Politieke / maatschappelijke discussie

Conclusie: jaren



Einde van de rit • Financiële sector veel kleiner • Pensioenen veel lager dan gehoopt • Betalingsverkeer / sparen onder controle / toezicht van de overheid (“Wij-Bank”) • Veel bezittingen eigendom van Arabieren



Mogelijke aanpak • Accepteer verlies welvaart • Zorg voor gezonde banken (debt for equity swap) • Maak programma pijn verdelen / schulden verminderen • Accepteer lagere pensioenen • Stimuleer economie, bijvoorbeeld: – Bedrijven starten vergemakkelijken – Eisen verlagen – Belastingaftrek mogelijk / mee investeren – Omscholing / bijscholing Kees de Kort – Macro-Econoom


AFS Capital Management BV Oudezijds Voorburgwal 282 1012 GL Amsterdam Telefoon:

020 5707220 Fax: 020 5707230

www.afscapitalmanagement.nl



Gert-Jan Geels – Algemeen Directeur

Agenda: Zeist, 12 november 2009

1. Eureffect Asset Management 2. De crisis: oorzaken, gevolgen en oplossingen 3. Wat moet u nu met uw geld?

Eureffect Asset Management

Partnerschap Onafhankelijk Korte lijnen, snelle besluitvorming Active stock picking Inzichtelijke rapportage Persoonlijke contacten Sterk risico management Performance gedreven

De crisis: essentie en oorzaak

“In dat schaduwbankensysteem zetten spaarders hun geld niet meer vast op spaarrekeningen bij de bank, maar stopten ze het in geldfondsen die er asset backed commercial paper van kochten van siv’s die er collateralised debt obligations (cdo’s) mee kochten die gecreëerd waren uit gesecuritiseerde hypotheken. En die siv’s schreven dan weer cds’en uit, die bijvoorbeeld aan hedgefondsen werden verkocht. Snapt u het nog? Nee, en dat was ook precies de bedoeling.” (Bankroet, pagina 271)

Credit Crunch? Huizenprijzen als fundament voor krediet? Consumentenbestedingen en investeringen zijn grotendeels afhankelijk van krediet Bail out van centrale banken en overheden

Too Big Too Fail = Too Big Too Exist “Systemic Risk” -> per definitie te groot als bank niet mag omvallen! Support the weak Belastingbetaler draagt het uiteindelijke risico

De crisis, de afgelopen 2 jaar....

2 jaar kredietcrisis…

...of een crisis in wording gedurende reeds 30 jaar?

Gevolgen: verstrekkend en ingrijpend

Lessons learned? Bonussen terug van weggeweest….

Welk herstel krijgen we?

Wat moet u nu met uw geld?

Aandelen + 50% sinds maart 2009, maar nog steeds - 40% sinds najaar 2007 AEX op zelfde niveau als oktober 2003 Rendement op (staats)obligaties ~ 2,5% Rente op spaarrekening 1,5% - 2,0% -> risk free?? Conclusie: Pro-actief beheer optimaliseert risico / rendement!!

Performance neutrale portefeuille in cijfers Verloop neutraal belegde portefeuille 50% aandelen, 50% obligaties/garantieproducten Netto rendement +17% vs benchmark +11% Datum

Periode (1)

Periode (2)

Verschil (1 - 2)

Portefeuille

Benchmark

Verschil (1 - 2)

31-12-2008

0,00 %

0,00 %

0,00 %

0,00 %

0,00 %

0,00 %

31-01-2009

-4,57 %

-0,58 %

-3,98 %

-4,57 %

-0,58 %

-3,98 %

28-02-2009

-6,71 %

-4,49 %

-2,22 %

-10,97 %

-5,04 %

-5,93 %

31-03-2009

6,33 %

2,49 %

3,84 %

-5,33 %

-2,68 %

-2,66 %

30-04-2009

10,28 %

6,17 %

4,11 %

4,40 %

3,33 %

1,07 %

31-05-2009

3,91 %

0,60 %

3,31 %

8,49 %

3,95 %

4,54 %

30-06-2009

-0,04 %

0,49 %

-0,54 %

8,44 %

4,46 %

3,98 %

31-07-2009

8,25 %

4,48 %

3,77 %

17,39 %

9,14 %

8,25 %

31-08-2009

-2,09 %

1,55 %

-3,63 %

14,94 %

10,83 %

4,11 %

30-09-2009

2,50 %

1,44 %

1,06 %

17,81 %

12,42 %

5,39 %

31-10-2009

-1,37 %

-1,04 %

-0,33 %

16,20 %

11,25 %

4,94 %

06-11-2009

1,08 %

0,00 %

1,08 %

17,45 %

11,25 %

6,20 %

17,45 %

11,25 %

6,20 %

Concrete ideeën van een pro-actieve vermogensbeheerder

Variabele obligaties die inspelen op verwachte inflatie- en renteontwikkelingen (EIB, NWB en BNG) Obligaties met vaste coupon van solide debiteuren (Heineken NV, Schiphol NV, AUD$ en NOK) Ondergewaardeerde aandelen (Aalberts Industries, Nokian Renkaat, Fugro, Purecircle)

Gert-Jan Geels

Stan Westerterp

Algemeen Directeur / Partner

Portfolio Manager / Partner

020-5205855

020-5206161

[email protected]

[email protected]

Sander Noordhof Portfolio Manager 020-5213093 [email protected]

TU IN VA N SCHELLIN G ER 2 0 ZEIST +3 1 (0 )3 0 6 9 8 1 1 8 0 WWW.CLU B OFFICE.N L

YOU AIN T SEEN NOTHING YET. Kees de Kort

Recommend Documents