WRAP: HET ONDERZOEK NAAR DE RELATIE TUSSEN EMOTIEVERWERKING EN SLAAPPATRONEN
“Starry Night” door Vincent van Gogh, Saint-‐Rémy-‐de-‐Provence, 1889 De meesterschilder laat hier, met wiskundige precisie, turbulentie in de schitteringen van de sterren zien. Tijdens uw slaap is uw lichaam wel, maar uw brein zeker niet stil. Slaap bevordert het onthouden van emotionele herinneringen. Maar, als wij alleen maar turbulente herinneringen onthouden, zouden we wel hele emotionele beesten zijn. Klaarblijkelijk zijn we dat niet. Er zouden dus hersenprocessen zijn die, terwijl u slaapt, de turbulente emoties die omwikkeld zijn om uw herinneringen ontrafelt.
Een onderzoek van het Nederlands Herseninstituut, onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES INFORM ATIE OVER HET ONDERZOEK Al het onderzoek vindt plaats op het Nederlands Herseninstituut in Amsterdam en is goed bereikbaar met zowel auto als openbaar vervoer. Op pagina 9 vindt u een uitgebreide routebeschrijving. U bent niet de enige deelnemer, er zijn tijdens uw verblijf nog twee andere deelnemers aanwezig. Start van het onderzoek Dag 1 (op een vrijdag of dinsdag) Het onderzoek start met een dag op het Nederlands Herseninstituut. U wordt om 9:30 in de ochtend uitgenodigd en duurt uiterlijk tot 20:00 waarna u weer naar huis kunt. Om 10:00 uur verwelkomen we u en zal het onderzoek met u besproken worden. Ook zullen we al uw vragen over het onderzoek naar vermogen beantwoorden. Het onderzoek wil de vraag beantwoorden welke hersenprocessen tijdens slaap een rol spelen bij het verwerken van emotionele herinneringen. Daarbij willen we weten of er verschillen zijn tussen oude en nieuwe herinneringen. Oude emotionele ervaringen We vragen u ten minste 5 emotionele ervaringen uit uw eigen leven te herinneren, waar u zich voor schaamde toen het gebeurde, en nu misschien nog. Het gaat hierbij specifiek om schaamte die u voelde door uw eigen toedoen, niet om plaatsvervangende schaamte: door toedoen van een ander. Bij elk van de herinneringen kiest u een aantal steekwoorden, zodat u, als u deze woorden later in het onderzoek weer te zien krijgt, de herinnering weer kunt op halen. De herinneringen zelf zijn persoonlijk en deelt u niet met de onderzoekers. Deze kennen alleen de steekwoorden die u zelf kiest en die alleen voor u een speciale betekenis hebben. Om de emotionele herinneringen te kunnen vergelijken, vragen we u ook ten minste 5 triviale, niet emotionele, ervaringen uit diezelfde periode te herinneren. Dit onderdeel neemt ongeveer een uur van uw tijd. Verdere instructies voor dit onderdeel krijgt u van ons op de eerste dag van het onderzoek. Nieuwe emotionele ervaringen We willen bij u een nieuwe emotionele herinnering tot stand brengen door u naar uw ingezongen karaoke te laten luisteren. Op het slaaplaboratorium staat een karaoke opstelling waar u een lied in zult zingen. Over een hoofdtelefoon zal een lied afgespeeld worden waarbij u de tekst van het lied mee ziet lopen op een scherm. In totaal zal het opnemen ongeveer 10 minuten duren. TMS onderzoek Het eerste experiment is Transcraniële Magnetische Stimulatie. De hersenen kunnen kortdurend plaatselijk worden gestimuleerd door middel van een magnetische spoel die tegen het hoofd wordt gehouden. In dit onderzoek werken wij met losse en gepaarde stimulaties. In dit geval stimuleren we het gebied dat verantwoordelijk is voor het bewegen van uw rechterhandspieren, u kunt dus bij sommige prikkels een spiertrekking in uw duim voelen. De spierspanning die door de TMS wordt veroorzaakt zal gemeten worden met elektromyografie (EMG) – drie elektroden op uw hand. Het EMG signaal geeft ons een maat voor hoe gevoelig uw hersenen reageren op de stimulaties. Het hele experiment duurt ongeveer 45-‐60 minuten waarbij u ontspannen en stil moet zitten in een massagestoel. Omdat een ieders brein er net iets anders uit ziet beginnen we met het zoeken naar uw motorschors (15 minuten). Daarna bestaat het experiment uit vier delen: drie van ongeveer 3 minuten en één van 13 minuten. In totaal stimuleren we ongeveer 300 keer met tussen elke
pag. 1
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES stimulatie steeds drie tot zeven seconden pauze. De stimulaties voelen als een kleine tik op het hoofd: “alsof er een knikker op valt” volgens sommige deelnemers. Na het geven van de eerste stimulatie zullen we met u overleggen wat u ervan vindt, en ook tijdens het experiment zullen we u regelmatig vragen naar uw comfort. We vragen u om in de acht uur voorafgaand aan dit onderdeel geen cafeïne houdende dranken (koffie, thee) of -‐voedingsmiddelen (chocola) te nuttigen. Bij vrouwen is de gevoeligheid van de hersenschors gerelateerd aan de menstruatiecyclus. Daarom vragen we vrouwelijke deelnemers de data van de meest recentelijke menstruatie met ons te overleggen. Indien uw menstruatiecyclus niet regelmatig of afwezig is door anticonceptie, overgang, of menopauze, vragen we dit ook uit. MRI onderzoek MRI is een Engelse afkorting voor Magnetic Resonance Imaging, een techniek die gebruik maakt van een sterk magnetisch veld om 3-‐dimensionale afbeeldingen te maken van uw brein. Zo zijn er vele soorten scans die elk verschillende gevoeligheid hebben voor de stoffen in uw brein. We zullen dus een ‘batterij’ aan verschillende scans maken, om zo op verschillende manieren naar uw brein te kunnen kijken. Dit zijn de zogenaamde structurele scans, maar door elke twee seconden een afbeelding te maken, kan deze techniek ook gebruikt worden om activiteit van uw brein te meten over tijd: de functionele scans. U wordt op de tafel van de MRI scanner gelegd waarbij uw benen op een verhoogd kussen komen te liggen en uw hoofd ingeklemd wordt met kussentjes. U mag gedurende de gehele scansessie namelijk niet bewegen. We bevestigen een aantal randsensoren op uw lichaam: een klipje op uw wijsvinger, twee elektroden op de middel-‐ en ringvinger, een luchtkussen op uw middenrif, een fotosensor op uw wang, en twee elektroden op uw mondhoek, wenkbrauw en schouderspieren. Ook zullen we uw oogbewegingen meten. Daarom willen we u vragen geen mascara op te doen, of alvorens de scan te verwijderen. Dan krijgt u oordopjes in en een hoofdtelefoon op, en een deken om u comfortabel warm te houden. Boven uw ogen komt een spiegeltje waarmee u uit de magneet (de grote donut) kunt kijken naar een TV-‐scherm. De tafel schuift vervolgens zover in de magneet dat uw hoofd in het midden van de magneet is. De onderzoekers verlaten dan de scan-‐ruimte en zullen u vanuit de controlekamer monitoren. De scans maken veel lawaai, maar door de oordopjes en hoofdtelefoon zult u daar geen last van hebben. Dit betekend wel dat communicatie tijdens de scan niet mogelijk is. We zullen steeds tussen de scans door met u praten. Mocht u tijdens een scan met ons willen praten, dan kunt u gebruik maken van het stressballetje. We stoppen de scan direct wanneer u in het balletje knijpt en openen de communicatie. MRI experiment 1 Nadat de andere deelnemers ook het TMS experiment hebben voltooit, starten we het eerste MRI experiment. In totaal duurt dit onderdeel ongeveer 90 minuten. U krijgt tijdens het scannen een film te zien voor vermaak. De laatste 12 minuten van het onderzoek ziet u een plusje op het scherm waar u uw ogen op moet richten, aan niets specifieks moet denken, en moet proberen niet in slaap te vallen. Dit is de zogenaamde rust-‐scan. Verdere instructies voor dit onderdeel volgt vlak voordat u gescand word. Tijdens de MRI-‐scans krijgt u een film te zien. Als u een bril nodig heeft, maken we voor u een MRI-‐veilige bril, of neemt u contactlenzen mee. Bedenk alvorens het MRI experiment welke sterkte uw bril is, dan weten we zeker dat u goed kunt zien.
pag. 2
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES Lunch en avondeten U hoeft geen eten of drinken mee te nemen voor de lunch of avondeten, dit zullen wij verzorgen. Behoeft u aandacht voor uw dieet, dan houden we daar natuurlijk rekening mee. U kunt dit aangeven bij Yvon Sweere (
[email protected], 020-‐5661140) of Rick Wassing (
[email protected], 020-‐5661142). Ambulant onderzoek: slaapdagboeken en activiteit Dag 2 t\m 8 (op maandag t/m zondag, of op woensdag t/m dinsdag) Tijdens de aansluitende week meten we uw lichamelijke bewegingen en houdt u een dagboek bij. Dit stelt ons in staat een goed overzicht te verkrijgen over uw reguliere slaap-‐waak ritme. U ontvangt bij de start van het onderzoek soort horloge: de actometer. Deze is geprogrammeerd om vanaf de start datum de bewegingen van uw niet-‐dominante arm te meten. Hiermee kunnen we afleiden wanneer u in bed heeft gelegen en wanneer u heeft geslapen. Daarnaast willen we weten hoe u in de week voor en tijdens het labonderzoek heeft geslapen. Daarom zult u in dit logboek en op www.slaapregister.nl elke dag twee vragenlijsten invullen. Voor dit onderdeel gebruikt u uw gebruikersnaam en wachtwoord van het slaapregister. Zoekt u indien u dit niet (meer) weet even op. Indien u uw wachtwoord niet meer weet, kunt u op www.slaapregister.nl een nieuw wachtwoord aanvragen. Slaaponderzoek Dag 9, 10 en 11 (op maandagavond t/m woensdagochtend, of op woensdagavond t/m vrijdagochtend) Voor het slaaponderzoek wordt u op dag 9 om 18:30 uur verwacht bij de hoofdingang van het Amsterdams Medisch Centrum, Meibergdreef 9 in Amsterdam. Op pagina 8 vindt u een routebeschrijving en plattegrond van het AMC. Als u belt naar 020-‐5660099 wordt u opgehaald door een van onze onderzoekers en begeleid naar het Nederlands Herseninstituut waar u gedurende twee opeenvolgende nachten zult slapen en tussen de twee nachten ook op het slaaplaboratorium zult verblijven. Denkt u daarom aan het meebrengen van bijvoorbeeld een boek of andere bezigheden. Op de ochtend van dag 11, om uiterlijk 11:00 uur, bent u klaar met het onderzoek. U krijgt uw eigen stille slaapkamer met toilet en wastafel toegewezen. Daarnaast is er een algemene ruimte waar (bord)spelletjes en een iPad beschikbaar zijn voor vermaak. Veel deelnemers hechten zich veel aan hun eigen hoofdkussen. U kunt natuurlijk gebruik maken van onze hoofdkussens, maar u kunt overwegen om uw eigen mee te nemen. Om storingen tegen te gaan op de EEG apparatuur, mag u tijdens de nachtmeting geen elektronica in uw kamer.
pag. 3
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES Nachtelijke slaapregistratie met elektro-‐encefalografie (EEG) Voor de slaapregistratie wordt er een EEG-‐net over uw hoofd geplaatst en worden er een aantal elektroden op uw lichaam geplaatst: twee op uw been, een onder uw sleutelbeen, een onder uw oksel, en twee onder uw kin. Om er zeker van te zijn dat de elektroden goed contact maken, dient u die dag uw haren gewassen te hebben en geen gel in uw haren te hebben. U kunt ook bij ons ten einde van de dag (net voor het plaatsen van het EEG-‐net) uw haren wassen. Vervolgens moeten alle elektroden gevuld worden met een gel. Dit duurt ongeveer 30-‐45 minuten, waarna we een EEG-‐test doen van ongeveer 15 minuten. U bent daarna vrij om te doen wat u wilt tot het moment dat u naar bed wilt. Er is een iPad ter beschikking om te internetten, en er zijn andere deelnemers en onderzoekers aanwezig. Op het moment dat u naar bed wilt, worden er twee banden om uw middenrif en borst bevestigd en worden alle elektroden op uw lichaam aangesloten op de meetapparatuur. Vanaf dat moment mag u enkel gebruik maken van een nachtlampje om te lezen en moet alle elektrische apparatuur uit. Ook zal er een video-‐opname gemaakt worden waarbij u niet herkenbaar in beeld bent. Op het moment dat u wilt gaan slapen, doet u het nachtlampje uit. Dit stelt ons in staat de juiste tijden te loggen. Er is een intercom aanwezig voor communicatie met de controle kamer waar de hele nacht twee onderzoekers aanwezig zijn. In de ochtend wordt u door ons gewekt. We halen dan direct het EEG-‐net van uw hoofd af en verwijderen de randsensoren. U krijgt dan de mogelijkheid om te douchen en te ontbijten. We vragen u om in de acht uur voorafgaand aan dit onderdeel geen cafeïne houdende dranken (koffie, thee) of -‐voedingsmiddelen (chocola) te nuttigen. MRI experiment 2 en 3 Samen bespreken we uw normale slaappatroon en tijdsschema, en plannen we twee MRI experimenten. Elk van deze experimenten duren ongeveer 80 minuten. Als u in de “waak” groep zit, heeft u deze experimenten allebei op dag 10 (één in de ochtend, en één in de avond), of als u in de “slaap” groep zit, één op dag 10 (in de avond) en één op dag 11 (in de ochtend). Dit onderdeel verloopt op gelijke wijze als MRI experiment 1, maar precieze instructies voor deze onderdelen krijgt u aldaar. Tijdens deze experimenten en gedurende de tijd tussen de experimenten zullen we niet-‐ onprettige geuren aanbieden. Hiervoor krijgt u een kleine slang onder uw neus. Het is noodzakelijk dat u geen parfum draagt, niet rookt en niet verkouden bent.
pag. 4
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES Bijwerkingen, risico’s, voor-‐ en nadelen Voor alle technieken die gebruikt worden, geldt dat er geen ingreep wordt gedaan in het lichaam, noch worden er medicijnen toegediend. Voor elk van de onderdelen van het onderzoek worden hieronder eventuele bijwerkingen en voor-‐ en nadelen besproken. Het zingen van karaoke en het opbrengen van emotionele herinneringen Het is onwaarschijnlijk dat deelname aan het onderzoek uw psychologisch welzijn beïnvloedt. Desondanks wordt tijdens het onderzoek gevraagd in hoeverre u van slag raakt door deelname. Mocht u tijdens of na het onderzoek psychische klachten ervaren, dan kunt u desgewenst contact opnemen met een zeer ervaren gecertificeerde psychotherapeut (dr. F. Schalkwijk; telefoon: 020-‐ 6649347; e-‐mail:
[email protected]; Parnassusweg 20-‐III, 1076 AP, Amsterdam). Magnetic Resonance Imaging (MRI) Deze techniek maakt gebruik van een sterk magneetveld om uw hersenen af te beelden. Dat houdt in dat u geen metalen voorwerpen in of op uw lichaam mag hebben, inclusief pacemaker, gehoorapparaat, sieraden, etc. Ook een operatie waarbij metalen clips op bijvoorbeeld bloedvaten zijn achtergebleven, kan een reden zijn waardoor deelname aan het onderzoek niet wenselijk is. Sommige mensen vinden het stilliggen in de scanner vervelend; als u last heeft van claustrofobie kan dat een reden zijn niet aan het onderzoek deel te nemen. De scanner kan lawaaiig zijn, hiervoor krijgt u oordopjes in waarbij wij nog wel via de intercom met u kunnen communiceren. Als de oordopjes niet goed geplaatst zijn kan dat gehoorbeschadiging veroorzaken. De opnames van uw hersenen worden niet standaard door een radioloog of neuroloog onderzocht. In het zeldzame geval dat wij denken een afwijking geconstateerd te hebben, zullen wij een radioloog of neuroloog verwittigen. Deze arts zal besluiten om wel of niet via uw huisarts te overleggen over de vervolgprocedure. Indien u niet op de hoogte gebracht wenst te worden van eventuele toevalsbevindingen, kunt u aan dit onderzoek niet meedoen. Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS) De hersenen kunnen kortdurend worden gestimuleerd door middel van een magnetische spoel die tegen het hoofd wordt gehouden. In dit onderzoek werken wij met losse en gepaarde stimulaties. De stimulaties produceren een luide klik, waarvoor u oordoppen krijgt. Er worden elektrodes op uw hand bevestigd waarmee we kunnen meten hoe de stimulaties uw duimspier beïnvloeden. U kunt bij sommige prikkels een spiertrekking in uw duim voelen. TMS is een techniek voor wetenschappelijk onderzoek waar in dit geval geen medische informatie aan ontleend wordt. U krijgt direct voorafgaand aan de TMS een vragenlijst voorgelegd. Aan de hand van deze vragen kunnen we u mogelijk van dit onderdeel van het onderzoek excluderen als we een verhoogd risico op bijwerkingen verwachten. Bij de voorzorgsmaatregelen die we treffen kan TMS als veilige methode worden beschouwd. De belangrijkste drie mogelijke bijwerkingen van TMS onderzoek zijn: 1. Hoofdpijn. Hoofdpijn en/of lichte pijn in het hoofd en nek worden met enige regelmaat genoemd. Mogelijke oorzaken hiervoor zijn langdurig stil zitten met het hoofd gefixeerd of samentrekking van de aangezichtsspieren die vlak onder de hoofdhuid zitten. Deze bijeffecten worden beschouwd als ongevaarlijk. 2. Flauwvallen (syncope). Het is gerapporteerd dat deelnemers aan TMS kortstondig het bewustzijn verloren (ook wel syncope genoemd) maar er is geen aanleiding om aan te nemen dat dit een direct gevolg is van TMS. Het is mogelijk dat syncope is opgetreden bij mensen die de TMS meting als zeer
pag. 5
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES stressvol ervoeren. We zullen voor alle zekerheid geen TMS meting doen als u zich niet ontspannen voelt over deelname aan dit onderdeel; een van de vragen die we u vooraf zullen voorleggen. U kunt dan wel gewoon aan de andere beschreven onderdelen mee doen. 3. Epilepsie. In het verleden zijn er enkele gevallen geweest waar een epileptisch insult heeft plaats gevonden. Binnen de gezonde populatie is de kans op een epileptisch insult zeer klein (kleiner dan 1%). Bij mensen met epilepsie is de kans op een epileptisch insult iets groter (+/-‐ 1.4%). Personen met een geschiedenis van epilepsie zijn echter uitgesloten van deelname aan dit onderzoek. Ambulant onderzoek Omdat de actometer zeven dagen lang om uw pols zit is er een kleine kans dat dit huidirritatie veroorzaakt. Doet u in dat geval de actometer af, droog de huid en smeert u naar gelang wat verzorgende zalf op de huid. Elektro-‐encefalografie (EEG) Voor dit onderdeel van het onderzoek draagt u een EEG-‐net, een soort haarnet met ingebouwde elektroden, die verbonden zijn met een opnameapparaat dat naast uw bed staat. Hiermee kan de hersenactiviteit een hele nacht gemeten worden terwijl u slaapt. U voelt hier niets van. Met EEG meten wij de elektrische activiteit van uw hersenen. Nadelige bijwerkingen zijn niet bekend. Het EEG dat voor dit onderzoek gemaakt wordt is voor wetenschappelijke doeleinden. Het is dus niet een klinisch onderzoek en wordt ook niet door een arts onderzocht. In het onwaarschijnlijke geval dat het EEG-‐onderzoek toch aanwijzingen oplevert voor het bestaan van epileptische activiteit, sturen wij uw EEG registratie door naar een neuroloog die de vondst controleert. Mocht deze de vondst bevestigen dan wordt deze informatie aan uw huisarts doorgegeven. Mocht u hiermee niet akkoord gaan kunt u niet deelnemen aan het onderzoek. Verder laat het EEG-‐net afdrukken van de elektrodes achter op de huid van uw hoofd. Deze afdrukken verdwijnen in de loop van de dag. Er is een kleine kans dat de huid wat geïrriteerd is. Droogt u in dat geval de huid en breng verzorgende zalf aan. Ook is er een kleine kans dat u hoofdpijn ervaart als gevolg van het EEG-‐net. Deze hoofdpijn gaat vaak in de loop van de dag weg, en er zijn eventueel pijnstillers aanwezig. Verzekering Aangezien dit onderzoek geen bijzondere gezondheids-‐ of veiligheidsrisico’s met zich meebrengt is de standaard aansprakelijkheidsverzekering van de UvA van toepassing. Bedenktijd Wij adviseren u voldoende tijd te nemen om na te denken over deelname aan dit onderzoek. Dit stelt u ook in de gelegenheid om deelname aan dit onderzoek met anderen te bespreken. Vertrouwelijkheid van de gegevens De gegevens die in het kader van dit onderzoek verzameld worden zullen vertrouwelijk worden behandeld. De verkregen informatie wordt onder een code verwerkt. In publicaties zal uw naam niet terug te vinden zijn.
pag. 6
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES Vrijwilligheid van deelname U bent geheel vrij om al dan niet aan dit onderzoek mee te doen. U heeft altijd het recht om zonder opgave van redenen af te zien van verdere deelname aan het onderzoek. Tevens kunt u 24 uur na dit onderzoek, alsnog uw toestemming om gebruik te maken van uw gegevens intrekken. U kunt uw medewerking dus te allen tijde staken. U bent vrij om dit te doen zonder opgave van redenen. Mocht u uw medewerking staken, of achteraf, zij het binnen 24 uur, uw toestemming intrekken, dan zullen uw gegevens worden verwijderd uit onze bestanden en vernietigd. Vergoeding en reiskosten Indien u reiskosten moet maken voor de bezoeken aan het Nederlands Herseninstituut, in verband met uw medewerking aan dit onderzoek, zullen wij deze vergoeden. Tevens ontvangt u een financiële tegemoetkoming van €250. (Omdat u van de Belastingdienst niet meer dan €150 per maand onbelast mag ontvangen, vergoeden we u €150 op de eerste dag van het onderzoek en €100 + onkosten na afronding van de experimenten op de eerste dag van de volgende maand). Nadere informatie Mocht u nog vragen hebben, vóór, tijdens of na het onderzoek, dan kunt u altijd contact opnemen met Rick Wassing (telefoon: 020-‐5661142; e-‐mail:
[email protected]). Mocht u informatie wensen van een onderzoeker die niet bij het onderzoek betrokken is, kunt u zich wenden tot de heer dr. Y. van der Werf (telefoon: 020-‐5665493; e-‐mail:
[email protected]; Meibergdreef 47, 1105BA, Amsterdam). Eventuele klachten over het onderzoek kunt u voorleggen aan de voorzitter van de Facultaire Commissie Ethiek: Dr. Wery van den Wildenberg (telefoon: 020-‐ 5256686; e-‐mail:
[email protected], UvA-‐Afdeling Psychologie, Weesperplein 4, 1018 XA Amsterdam, kamer 6.20).
pag. 7
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES SCHEM A
Dag 1 (vrijdag of dinsdag)
9:30
Melden bij de hoofdingang van het AMC
Rond 11:00
Dag 2 t/m 8 (maandag t/m zondag, of woensdag t/m dinsdag)
Karaoke zingen
Tussen 11:30 en 13:30
Start TMS onderzoek (1 uur), en lunch
Tussen 14:45 en 18:00
Start MRI experiment 1 (1,5 uur)
Tussen 17:00 en 19:30
Avondeten
Uiterlijk 20:00
Einde van de eerste onderzoeksdag
Elke ochtend en elke avond
Dagboek invullen
Dag 9 (maandag of woensdag)
18:30
Melden bij de hoofdingang van het AMC
19:00
Introductie, kamerindeling en avondeten
20:00
Plaatsen van het EEG-‐net
22:00
Start EEG-‐nachtmeting
Dag 10 (dinsdag of donderdag)
Tussen 7:00 en 10:00 8:00 of 9:30 12:30
Ontbijt Start MRI onderzoek 2 (waak groep; 1,5 uur) Lunch
17:40, of 19:10 Tussen 18:00 en 20:00
Start MRI onderzoek 3 (waak groep; 1,5 uur) Avondeten
20:40
Start MRI onderzoek 2 (slaap groep; 1,5 uur)
21:00
Plaatsen van het EEG-‐net
22:00
Start EEG-‐nachtmeting
Dag 11 (woensdag of vrijdag)
Tussen 7:00 en 10:00
Ontbijt, einde onderzoek (waak groep)
7:30, of 9:00
Start MRI onderzoek 3 (slaap groep; 1,5 uur)
Uiterlijk 11:00
Einde onderzoek (slaap groep)
pag. 8
WRAP: HET ONDERZOEK NAAR SLAAP EN EMOTIES RO UTEBESCHRIJVING
Voor actuele routeinformatie: zie www.amc.nl/route Trein: uitstappen op NS-‐station Holendrecht. Plan uw route op www.9292.nl of www.ns.nl. M etro: uitstappen op metrostation Holendrecht. Plan uw route op www.9292.nl of op www.gvb.nl. Lijn 54, richting Gein, vanaf Amsterdam CS, via Amsterdam Amstel en Bijlmer-‐Arena Lijn 50, richting Gein, vanaf Amsterdam Isolatorweg, via Amsterdam Sloterdijk en Bijlmer-‐Arena Bus: uitstappen op halte Holendrecht. Plan uw route op www.9292.nl, op www.gvb.nl, of www.connexxion.nl GVB Connexxion Lijn 45, vanaf station Bijlmer-‐Arena Lijn 120, vanaf Utrecht CS Lijn 47, vanaf station Bijlmer-‐Arena Lijn 126, vanaf Mijdrecht Lijn 153, vanaf Almere Buiten * Lijn 375, vanaf Purmerend Lijn 155, vanaf Almere Stad Lijn 376, vanaf Purmerend Lijn 328, vanaf Almere Haven Lijn 377, vanaf Purmerend * alleen in de spits Lijn 378, vanaf Edam Lijn 379, vanaf Hoorn Auto: u kunt parkeren op P6. Plan uw route op ww.routeplanner.nl naar 1105 AZ, Meibergdreef 9, Amsterdam. pag. 9
