Workshop: Aandacht voor de mantelzorger Dr. Maud Graff, Radboudumc afdeling revalidatie & IQ healthcare, Senioronderzoeker & docent EDOMAH
Gera Lambrechts, docent EDOMAH en praktijkhouder 1e lijns praktijk Ergocentraal
Inhoud workshop: “Aandacht voor de mantelzorger” • Inleiding • de mantelzorger & mantelzorger benadering in het EDOMAH programma • Zorg op maat: inzicht in mogelijkheden • Leervermogen & leerstrategieën • Effectieve probleemoplossing & coping door mantelzorger : vermindering ervaren zorglast • Casusbespreking in groepjes (20 minuten) • Presentaties & discussie nav casusbespreking
Mantelzorg • 74 % van de personen met dementie, zijn thuiswonend met behulp van mantelzorg (Zwaanswijk et al, 2009)
• 98% van de mantelzorger ervaart problemen in de zorg voor hun naaste met dementie (Zwaanswijk et al, 2009) • 50% van de mantelzorgers van mensen met dementie heeft een klinisch depressie (Vernooy-Dassen, 2008)
Mantelzorg: moeilijk om alle ballen in de lucht te houden
Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers aan huis Het EDOMAH programma
Maud Graff Margot van Melick Marjolein Thijssen Patricia Verstraten Jana zajec
Ergotherapie doel: Cliënt & mantelzorger centraal: • participeren in betekenisvolle dagelijkse activiteiten eigen omgeving; • omgaan met gevolgen van ziekten en beperkingen; • vergroten van autonomie • verbeteren kwaliteit van leven. • vergroten competentie door verbeteren probleemoplossing door mantelzorger
3. Effectiviteit Klinisch relevante verbeteringen na afloop ergotherapie (6 weken) en blijft gelijk na 3 maanden: • Proces vaardigheden (AMPS) • Behoefte aan hulp (IDDD) • Gevoel competentie mantelzorger (SCQ) & wordt nog beter na 3 maanden! • Kosten-besparend na 3 maanden: mbt kosten oudere met dementie & kosten mantelzorger. (Graff, Vernooij-Dassen, Thijssen, Dekker, Hoefnagels, Olde-Rikkert, BMJ, 2006, BMJ 2008) ,
Ergotherapeut: zorg op maat: inzicht in mogelijkheden • Motivaties cliënt & mantelzorger: analyse van beide verhalen! • Inventariseer dagelijkse problemen & omgeving • Observeer vaardigheden cliënt en mantelzorger (motorische, proces-, interactie-/communicatie, probleemoplossing & coping)
• Observeer strategieën cliënt & mantelzorger: welke zijn effectief ? • Bepaal geschikte benaderingswijze
Verhaal mantelzorger: : Etnografisch interview Analyse motivatie/drijfveren, normen & waarden & mogelijkheden mantelzorger mbt zorgsituatie & uitvoeren eigen activiteiten • • • •
De beleving van de zorgsituatie De betekenis van de eigen activiteiten Welke gevoelens roept dit op? Welke copingstrategiën gebruikt mantelzorger?
Verhaal mantelzorger -1Etnografisch (Narratief) interview: • mantelzorger is expert, toon respect en interesse & voer bij voorkeur gesprek thuis • vooraf doel gesprek duidelijk • vooraf beeld van vragen • vraag naar normen en waarden
Verhaal mantelzorger -2Etnografisch (Narratief) interview: • wees flexibel: inspelen op & taal mantelzorger • vraag door naar betekenissen & belevingen!!! • herhaal, vat tussentijds samen en check of je het goed begrepen hebt
• geef geen oplossingen in dit gesprek!!!!
Praktische & emotionele begeleiding van mantelzorger: • praktische instructies: - manieren om cliënt te begeleiden : toegepast op strategieën die cliënt hanteert !
- hoe fysieke omgeving aanpassen • probleemoplossing: consultvoering-cyclus HKU formule
• coping strategieën: hoe omgaan met zorglast
Leervermogen oudere met dementie & mantelzorger: Afhankelijk van: • Motivatie cliënt & mantelzorger: daarom betekenisvolle haalbare activiteiten! Motivatie = wants x beliefs x rewards costs = wensen x geloof in mogelijkheden x beloning investering/moeite
Leervermogen oudere met dementie • • • •
Motivatie: betekenisvolle activiteit Behouden van autonomie: zelfbepaling Inspelen op routines en gewoonten Effectief & bewust gebruik leren maken van eigen strategieën • Effectief gebruik leren maken van aanpassingen in omgeving • Haalbare doelen met positief resultaat
Leerstrategieën oudere met dementie: • • • • • • • • •
Perceptuele strategieën (visueel, auditief, tactiel) Temporale strategieën (pacing, isoleren voorwerp & volgorde) Versterken aandacht (vooruit-, terugkijken, controle) Trial & error (steeds opnieuw tot het lukt) Ondersteuning door taal (verbaal: self-guiding process; geschreven: notities) Lichaamstaal en visualisering (foto’s & symbolen van lichaamsuitdrukkingen Hulp vanuit sociale omgeving (struktuur & aanwijzingen door mantelzorger) Gewoonten en routines (energiebesparende strategieën & vergelijken voorwerpen ter herkenning) Hulpmiddelen als geheugensteun (klokken, agenda’s, etc)
Copingstrategiën mantelzorgers 1.Hantering: - actief ingrijpen, problemen in de hand - valkuil: inadequate: teveel doen, teveel ingrijpen 2.Acceptatie: -objectief ongunstige omstandigheden accepteren & adequaat mee omgaan - valkuil: passief: “je verandert er niets aan” 3.Motivatie:a) hoge motivatie:- drijfveer om zorg te verlenen, liefdevolle band; -valkuil: niet in staat afstand te nemen, geen grenzen, zich wegcijferen b) lage motivatie: taak is zware plicht Van de Vught, proefschrift 2006
Begeleiding Leerstrategie mantelzorger: effectieve probleemoplossing 1) Afspraken samenwerking & verantwoordelijkheid (Mantelzorger = expert situatie, ET = coach proces)
2) Probleem analyse: Wat ging goed, wat ging niet goed en waarom? Welke benaderingswijze past wel/niet?
3) Hku - vraag: Hoe kunt u bereiken dat .… 4) Brainstorm over mogelijkheden & oplossingen: Wat past bij cliënt én mantelzorger?
5) Probleemoplossing : toepassen in activiteit 6) Evaluatie resultaat (* Herstart evt. cyclus)
Begeleiding van Leer- en Copingstrategiën mantelzorgers • Een casus: voorbeeld bespreking
• Opdrachten: toepassing casus in groepjes: • Bespreek hoe (plan opstellen) je de mantelzorger gaat coachen in zo effectief mogelijk inzetten van leerstrategieën en mogelijkheden van beiden (client en mantelzorger) en waarbij coping-strategieën mantelzorger effectief worden ingezet
Het gaat dus om: Perspectief & keuzes cliënt met dementie & mantelzorger & perspectief ergotherapeut! Beleving staat centraal!
Succes met het coachen van de mantelzorgers !
