maart 2006 A4-kranten bevatten artikelen van NRC Handelsblad en NRC Next over actuele onderwerpen. Deze A4-kranten kunnen worden gebruikt in lessen en bij opdrachten voor scholieren in het ‘Studiehuis’ (hoogste klassen havo/ vwo). De A4-kranten zijn gratis te downloaden via
www.nrcnl/scholieren. De redactie van Stepnet van uitgeverij ThiemeMeulenhoff maakt opdrachten bij artikelen in de A4-kranten. Deze opdrachten zijn te vinden op de website www.stepnet.nl. De artikelen in de A4-kranten zijn zo gekozen dat er voor meedere vakken opdrachten bij gemaakt worden.
Redactie: Marlies Hagers Vormgeving: Bart Grätz
nrc.next
What’s Next?
Sinds maart van dit jaar bestaat de nieuwe krant NRC Next. Deze ochtendkrant (vijf keer per week, van maandag tot en met vrijdag) brengt het nieuws op een andere manier dan het al heel lang bestaande landelijke dagblad NRC Handelsblad. Next richt zich op lezers die de krant niet als de enige, vanzelfsprekende nieuws- en informatiebron zien. Mensen die de hele dag door gebruik maken van alle moderne communicatiemiddelen, hoeven niet al het nieuws ook nog eens keer in de krant te lezen. Ze willen wel van bepaalde onderwerpen graag wat meer weten. Next maakt daarom dagelijks een keuze uit het nieuws en kleedt dat aan met allerlei extra informatie en achtergronden. In deze A4-krant kun je lezen hoe Next dat aanpakt. Een keuze uit NRC Next dus. Foto Jeroen Oerlemans/HH
Futurologen zijn een soort wetenschappelijke waarzeggers, ze bedenken trends waarlangs onze kennis en innovatie zich zou kunnen ontwikkelen. Een paar voorbeelden vind je in deze krant terug onder de kopjes: De Trend.
������� ���������� ������������� ���������
De trend 1 Zacht zoevend de files omzeilen 2007 Alternatieven voor de auto
Nederland zit vast in permanente en verstikkende files. In kringen van gadget-lief-hebbers onstaan alternatieven voor de auto in de vorm van elektrische scooters en het ultieme stadsvervoersmiddel: de Segway. Dit apparaat brengt zijn eigenaar met 20 kilometer per uur naar zijn/haar eindbestemming en is licht genoeg om in de
������������ trein mee te nemen. Met deze ‘opvuller’ van de gaten in het openbaar vervoer wordt de trein weer een reëel alternatief voor de zakelijke reiziger. In buitengebieden moet men nog wel wennen aan het verschijnsel van stedelingen die zich vrijwel geruisloos van een stationnetje naar hun bestemming laten zoeven; sommige van de nieuwe voertuigen
worden dan ook rücksichtslos in beslag genomen.
2014 Netwerk van metro’s
Olie kost nu per vat 115 euro (ongeveer 22.000 dollar). Europa heeft een pijnlijke maar succesvolle switch gemaakt van fossiele brandstoffen naar duurzamere alternatieven. Betere accu’s
en brandstofcellen op bioalcohol zijn weliswaar nog steeds niet zo krachtig als de verbrandingsmotoren van tien jaar geleden, maar door ze te gebruiken in kleine, lichte voertuigen is dat niet erg. Voor de lange afstanden gebruiken de meeste mensen een netwerk van metro’s, lightrails, sprinters en de Frans-Duitse Eurotrain,
opvolger van de TGV en ICE. Bij een jaartkaart geeft de net gerenationaliseerde NS toegang tot elektrische tweewielers vanaf alle stations. Forensen gebruiken hun meeste reistijd om te lezen, slapen of werken.
2021 Verkeer snel, stil en schoon
Hoewel veel menselijke interactie tegenwoordig virtueel plaatsvindt, blijven mensen het prettig vinden elkaar op te zoeken. Nu de Eurotrain is doorgetrokken naar Moskou, Peking en Bangalore komt het vrije verkeer van goederen en mensen goed op gang. China produceert elektrische voertuigen voor Eurazië. De nazaten van de Segway komen binnen ieders bereik. Als reactie op de vraag naar meer comfort, bieden diverse leveranciers nu een uitbreiding voor kleine voertuigen: een magneetveld dat om de berijder wordt geprojecteerd dat de meeste wind en regen buiten houdt. Heel Europa zoeft snel, stil en schoon naar z’n familie en werk.
Andreas Ligtvoet & Arjen Kamphuis
inhoud Internet 2 en 3 Politiek 4 en 5 Veilig vrijen 6 en 7 In de cel 8 en 9 Mannen en vrouwen 10 en 11 Milieu 12 Privacy 13 en 14 De Trend 5, 9 en 11
Vijftien sites die Nederland hebben veranderd nrc handelsblad A4-krant
Amazon used to be a large river in South America – but that was before the world wide web. Zo begon de Britse krant ‘The Observer’ eind augustus een artikel waarin ter gelegenheid van de vijftiende verjaardag van www een lijst werd gepresenteerd met vijftien sites die wereldwijd de meeste invloed hebben gehad. Welke sites zijn dat in Nederland? Hier het voorstel van nrc. next. Maar tegelijk aan jullie de
What’s Next?
De uitvinders van www De techniek voor internet is bijna allemaal in de VS ontwikkeld. Maar het world wide web is het werk van de Brit Tim Berners-Lee en de Vlaming Robert Cailliau, verbonden aan Cern, het centrum voor deeltjesfysica in Genève. Deeltjesfysici moesten met het web makkelijker informatie kunnen delen. Het was maar een klein project binnen het reusachtige
gebruiker er legaal muziek kopen. Soortgenoten: talloze sites, die telkens uit de lucht worden gehaald.
2
Internet
vraag: welke site had nóóit op deze lijst gemogen en welke website ontbreekt er?
Kazaa.com Voor velen de eerste ontmoeting met muziekruilsoftware. Kazaa was van alle in Nederland gevestigde websites internationaal de bekendste. De site werd in 2000 gelanceerd in Amsterdam. Er was software op te halen die het voor gebruikers mogelijk maakte om muziek te ruilen. Eind 2001 spande de muziekindustrie een rechtszaak aan, omdat via Kazaa inbreuk werd gemaakt op auteursrecht. Het bedrijf werd verkocht, maar volgens het Hof was de technologie legaal. Anno 2006 kan de
Nu.nl Brengt het nieuws snel en gratis naar iedere pc. Nu.nl werd in 1999 opgericht en is onderdeel van Ilse Media. Gebruikmakend van de berichten van persbureau ANP is Nu.nl uitgegroeid tot de grootste nieuwssite en is momenteel na de sites van Google, Yahoo en MSN de best bezochte website van Nederland. Voor veel mensen maakt Nu.nl een
deel van de traditionele nieuwsmedia overbodig. Plannen om Nu.nl van zijn troon te stoten zijn tot op heden mislukt. Soortgenoten: alle Nederlandse kranten hebben eigen sites. Populair is ook teletekst.nl.
Stemwijzer.nl Doorspitten van verkiezingsprogramma’s is niet meer nodig. De StemWijzer wordt sinds 2002 gemaakt door het Instituut voor Publiek en Politiek. Voor zwevende kiezers die niet de tijd hebben de verkiezingsprogramma’s te lezen,
onderzoeksinstituut. Met Kerstmis 1990 waren de eerste twee computers binnen Cern via het web met elkaar verbonden. Berners-Lee en Cailliau nodigden collega’s uit om het web te gebruiken, maar de reacties waren lauw. Er waren twee problemen: de enige browser draaide uitsluitend op een NeXT computer, en die had bijna niemand; en op het web was eigenlijk alleen informatie over het web zelf te vinden. Een stagiaire programmeerde vervolgens een browser die ook op andere computers werkte. In april 1991 was het zo ver. En toen ook het interne telefoonboek van Cern via het web werd ontsloten, hadden de collega’s er ineens wel belangstelling voor.
is de site een belangrijk hulpmiddel. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen dit jaar werden op de verkiezingsdag 1.133.013 adviezen verstrekt. Maar let op: zo’n advies komt niet altijd overeenkomt met de verwachtingen, het gebruik van de site kan leiden tot een identiteitscrisis. Soortgenoten: geen
9292ov.nl Nooit meer dure informatienummers bellen en in de wacht hangen. ‘Er zijn nog meer dan tien wachtenden voor u.’ Dat frustrerende bandje hoeft niemand meer te beluiste-
Om de ontwikkeling van het web meer vaart te geven riep Berners-Lee de hulp in van de internetgemeenschap, op dat moment nog vooral wetenschappers en studenten. In augustus 1991 liet BernersLee via discussiegroepen weten wat het web was, en dat iedereen de software gratis van Cern kon downloaden. Deeltjesfysici liepen voorop. Zo opende het deeltjesonderzoekcentrum van Stanford in California in december de eerste website buiten Europa. Eind 1991 waren er ongeveer twaalf websites in de wereld. Tim Berners-Lee is sinds 1994 directeur van het World Wide Web Consortium, dat de standaarden voor het web bewaakt. Robert Cailliau is met prepensioen bij Cern.
ren als hij een reis via het openbaar vervoer wil plannen. Op 9292ov.nl is het traject van deur tot deur en van minuut tot minuut te plannen. Ook handig zijn de laatste storingsberichten. Inmiddels is ook de weersverwachting op de site te vinden, net zoals leuke uitgaanstips, zodat het een echt reisportaal is geworden. Soortgenoten: telefoongids.nl heeft het bladeren door een dik telefoonboek overbodig gemaakt.
Schreeuw-, shock-, en meninkjesblog dat in 2003 werd gestart door Telegraaf-redacteur Dominique Weesie. Onder de naam Fleischbaum deelt hij samen met medebloggers als De Chileen, Prof. Hoxha en Pritt Stift billekoek uit aan iedereen die zich te politiek correct of anderszins hinderlijk gedraagt. In de posts worden ‘feiten’ en meningen gemengd. Soortgenoten: Retecool. com en Volkomenkut.com.
Geenstijl.nl Het meest invloedrijke Nederlandse weblog.
Startpagina.nl Voor wie niet weet waar te beginnen op internet.
nrc handelsblad A4-krant
What’s Next?
Startpagina.nl werd in 1998 opgericht door Durk Jan de Bruin. Hij had een website voor ogen waar beginnende internetters per categorie de aardigste sites kregen voorgeschoteld. De deelpagina’s werden bijgehouden door vrijwilligers. De site was een groot succes; in 2000 en 2001 was het de bestbezochte Nederlandse website. De Bruin verkocht Startpagina in 2000 voor 30 miljoen gulden (13,5 miljoen euro) aan Ilse Media. Nu mensen met behulp van Google zelf de weg vinden op het web, wordt de populariteit van Startpagina minder. Soortgenoten: startkabel. nl.
3
Internet
Alt0169.com Het eerste succesvolle Nederlandse weblog. Alt0169 (het copyrightteken) ontstond in 1999. Jeroen Bosch, alias De Kolonel, en kornuiten die schuilgingen achter namen als Pjoe, Eendvogel en Oxysept schuimden het internet af op zoek naar interessante sites die ze van (meestal satirisch) commentaar voorzagen. Ze populariseerden termen als ‘internot’ en ‘geyle neuqsex’. Alt0169 stond kritisch tegenover de internethype. In 2001 hielden de makers ermee op, omdat ze last hadden
van ‘linkmoeheid’. Soortgenoten: andere pioniers op bloggebied waren tonie.net en sikkema.net.
Marktplaats.nl In plaats van de kleine krantenadvertentie en het briefje bij de supermarkt. Sinds 1999 kan iedereen die een oude tuinstoel of een kastkwijt wil, een melding kwijt op Marktplaats. Dat was aanvankelijk gratis, tegenwoordig moet er betaald worden voor het plaatsen van sommige advertenties. Vorig jaar was de website de op drie na best bezochte Nederlandse site, met meer dan 5,6 miljoen bezoekers. De virtuele rommelmarkt werd grootgemaakt door directeur Frank Crébas, die Marktplaats in 2005 voor 225 miljoen euro verkocht aan veilinggigant eBay. Soortgenoot: Speurders.nl.
Uitzendinggemist.nl Niet meer thuis moeten blijven voor je favoriete tvprogramma. Bijna vier miljoen men-
sen bekijken maandelijks een tv-programma van de Publieke Omroep via Uitzendinggemist.nl. Je favoriete programma’s bekijk je waar en wanneer je wilt, zonder dat je het hoeft op te nemen. De televisiegids zoals we die nu kennen bestaat over een jaar of tien niet meer. Soortgenoten: ook de de commerciële omroepen bieden webherhalingen aan.
Relatieplanet.nl Daten via internet en hopen op een geschikte partner. Relatieplanet.nl is met 500 duizend actieve gebruikers de grootste datingsite van Nederland. Voor wie het jagen in kroeg of club voor gezien wil houden is internetdaten ideaal. De zoekparameters kunnen zo nauwkeurig worden afgesteld dat je desgewenst alleen in contact komt met veganistische gothics met een voorkeur voor Disneyfilms. Soortgenoten: Iwannadate.nl, Parship.nl, Lexa.nl.
dds.nl De eerste gratis online gemeenschap. De Digitale Stad Amsterdam was in 1994 een initiatief van cultureel centrum De Balie en internetprovider Hack-Tic (tegenwoordig Xs4all). Elke Nederlander die een modem had om in te bellen kon een gratis account met e-mailadres krijgen. De site van DDS deed ook dienst als ontmoetingsplaats voor gelijkgezinden. In 2000 ging de site ten onder in het geweld van de internethype. Anno 2006 is DDS een commerciële provider. Soortgenoten: tal van DDS’n van andere steden
Hyves.nl Je vrienden altijd online beschikbaar. Online vriendengemeenschappen zijn de afgelopen jaren sterk in opkomst. Hyves bestaat sinds oktober 2004 en is momenteel de populairste van de Nederlandse community sites, maar dat kan na een hype weer helemaal anders zijn. Wouter Bos heeft wel 800 vrienden in zijn Hyves- account. Wat niet wegneemt dat online vriendengroepen over het algemeen bestaan uit slecht spellende pubers die worstelen met hun hormonen.
Soortgenoten: sugababes. nl, superdudes.nl, cu2.nl.
Ilse.nl Zo ging je zoeken binnen het Nederlandse internet. Zoekmachine Ilse was bij de lancering in 1996 het geesteskind van Wiebe Weikamp, een 20-jarige informaticastudent. In september van dat jaar waren er al meer dan een miljoen pagina’s op .nldomeinen te doorzoeken. Ilse.nl is allang niet meer de beste zoekmachine voor Nederlandse webpagina’s, als ze dat ooit al was. Soortgenoten: Een goede Nederlandse zoekmachine bestaat niet. Daarom gebruikt iedereen Google.
Alex.nl Goedkoper investeren voor privé-beleggers. In maart 1999 lanceerde de Bank Labouchere Alex.nl. De telefonische orderlijn kon het allemaal niet meer aan op het hoogtepunt van de beurshype. Inmiddels doet bijna niemand meer
zijn beleggingen via de telefoon, want beleggen via internet doe je met lagere transactiekosten. Klanten die via internet beleggen bij kleinere specialisten als Alex blijken ook tevredener dan klanten van grote banken. Soortgenoten: Binck Bank. Ook alle grote banken hebben websites. Daar kunnen allerlei bankzaken worden gedaan
Funda.nl De makelaar is overbodig. De Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) startte in 2000 met Funda, waarop het volledige aanbod van de bij de vereniging aangesloten makelaars te zien is. De snel groeiende populariteit van de site zorgde ervoor dat de Vereniging Eigen Huis een klacht indiende bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit omdat de NVM met Funda een monopoliepositie zou hebben. Soortgenoot: Zoekallehuizen.nl, maar ook Kamer. net
Praten over politiek? Begin bij hun lijntje coke nrc handelsblad A4-krant
Jongeren zijn niet alleen in zichzelf geïnteresseerd. Debatten op festivals trekken veel jonge bezoekers. Op weblogs discussiëren ze fel over alles. Door Herien Wensink
What’s Next?
4
Politiek
Wie zich op de avond van de val van het kabinet Balkenende II op scheeuwsites als Geenstijl.nl en Retecool.nl waagde, kwam voor een aangename verrassing te staan. De brutale bloggers bleken massaal in de ban van het politieke spektakel. Elke minuut van het debat stroomden er tientallen reacties binnen, de verklaringen, analyses en voorspellingen buitelden vrolijk over elkaar heen. Niet dat ze allemaal hout sneden (‘De LPF komt terug in het kabinet!’ ‘Alexander Pechtold blijft in de Kamer als eenmansfractie’), maar de betrokkenheid was opvallend. Uit sommige bijdragen bleek zelfs dat hele groepen jongeren gezamenlijk naar het debat hadden zitten kijken, als was het een voetbalwedstrijd, compleet met snacks en bier.
Coolpolitics Jaap Spreeuwenberg (30) is niet verbaasd. Toen hij in 2003 met zijn organisatie Coolpolitics begon, was hij al optimistisch over de politieke betrokkenheid van jongeren. Dat jaar organiseerde hij een politiek debat op popfestival Lowlands, met Femke Halsema (Groen Links), Jan Marijnissen (SP) en Boris van der Ham (D66). Spreeuwenberg was ervan overtuigd dat er animo voor moest zijn, ook al was het ’s ochtends vroeg, toen de meeste festivalgangers hun roes nog moesten uitslapen. De organisator rekende op een mannetje of 150. Het werden er 2.500, en ze zaten de volle vijf kwartier van het debat uit. In 2004 was op Lowlands weer een goed bezocht debat, dit keer met Agnes Kant (SP), Marijke Vos (GroenLinks) en Ayaan Hirsi Ali (VVD). Er volgden debatten op het Bevrijdingsfestival en de Amsterdamse Uitmarkt en een Europese tournee
in het kader van de verkiezingen voor het Europese Parlement in 2004. Muziekzender MTV zond een reeks debatten uit in 2005, en doet dat sinds mei dit jaar opnieuw. Ook was Coolpolitics wéér op Lowlands, met naast het traditionele debat nu ook Lowlands University, een serie lezingen door deskundigen over bijvoorbeeld klimaatverandering en globalisering.
Geen Haagse hokje Wat verklaart het succes van een organisatie die politieke betrokkenheid, kennis, maatschappelijk engagement en normbesef ‘cool’ wil maken?
Heel simpel, zegt oprichter Jaap Spreeuwenberg. Politiek leeft enorm onder jongeren, alleen noemen ze het niet zo. „Ze denken vaak ‘politiek, dat is niks voor mij!’, maar als je even doorvraagt blijken ze enorm maatschappelijk bewogen. Het gaat er dus om hoe je het brengt.” Dat doet Coolpolitics zo. Als je jongeren bijvoorbeeld wil laten discussiëren over 100-procentscontroles op Schiphol, begin je eerst te praten over het lijntje coke dat een aantal van hen ongetwijfeld af en toe neemt. Dat onderwerp kun je vervolgens stap voor stap uitbreiden: waar komt die coke vandaan? Dan kom je vanzelf op smokkel, illegaliteit, veiligheid en de
grenzen van persoonlijk genot. Wil je het hebben over aidsbestrijding in Afrika, dan begin je bij een one night stand, volgt onbeschermde seks, enzovoorts. Coolpolitics is een optimistisch initiatief, maar de inhoudelijke vormgeving van de debatten is op het cynische af. De organisatie zegt de ‘belevingswereld van jongeren’ individualistisch en soms hedonistisch is. Modieuze genotzucht wordt niet veroordeeld, maar is het vanzelfsprekende uitgangspunt van waaruit vervolgens de stap wordt gezet naar andermans belang of een hoger plan. Want, zegt Spreeuwenberg, ook feestende jongeren hebben behoefte aan ‘meer’. Aan inspira-
nrc handelsblad A4-krant
What’s Next?
5
Politiek
tie, stof tot nadenken, kennis. Hoe krijg je honderden jongeren op een popfestival ’s ochtends vroeg naar een lezing van een hoogleraar cognitieve neurowetenschap? Door die lezing op de website zo te introduceren: ‘Ben jij bang voor hersenbeschadiging door overmatig drankgebruik en blowen? Geen nood, je hersenen lossen hun eigen shit zelf wel op.’ Volgt de mededeling dat professor Peter Hagoort door middel van een live-verbinding zal laten zien hoe ‘jouw hersenen omgaan met de geneugten van het leven’. Zo combineert Coolpolitics typische dingen voor jongeren – feesten, drinken, blowen – met een veronderstelde behoefte aan bewustwording. Niet alleen inhoudelijk maar ook praktisch: de debatten en lezingen worden omlijst door coole muziek en hippe visuals, naast politici zijn soapies, tv-sterren en artiesten te gast, en de activiteiten vinden bij voorkeur plaats op feesten en festivals.
Oppervlakkig Met zijn realistische inslag zou Coolpolitics kunnen worden gerekend tot de stroming van het ‘praktisch idealisme’. Natasja van den Berg en Sophie Koers schreven een boek onder deze titel en gaven het als ondertitel een handboek voor de beginnende wereldverbeteraar mee. Beginnende wereldverbeteraars zijn idealistisch, maar passen dit in in hun moderne, materialistische levensstijl. Een strandvakantie in Brazilië combineren met één dag ontwikkelingswerk Angst voor aanslagen Marktonderzoekbureau Qrius doet elke twee jaar onderzoek naar de leefwereld van kinderen en jongeren van 6 tot en met 29 jaar. Uit het onderzoek van 2005 blijkt dat veel jongeren zich actief bezighouden met actuele maatschappelijke ontwikkelingen. Jongeren vragen zich af hoe ze om moeten gaan met de spanningen die sinds de moord op Theo van Gogh in november 2004 zouden zijn ontstaan tussen diverse bevolkingsgroepen. Veel jongeren vinden de berichtgeving in de media over die spanningen overdreven. Bekijk het volledige onderzoek op www. qrius.nl
bijvoorbeeld, of een feest geven voor het goede doel. Meningen verschillen over de waarde van deze moderne opvatting van idealisme. Voorstanders vinden het hedendaagse idealisme eerlijker dan het complete engagement van de idealisten uit de jaren zestig en zeventig. En beter vol te houden bovendien, omdat het aansluit bij de egocentrische, materialistische levenstijl van veel jongeren. De idealisten van de oude stempel vinden het allemaal wel heel oppervlakkig, gemakkelijk en vluchtig.
Geen populisme De initiatieven van Coolpolitics zijn volgens Spreeuwenberg minder vrijblijvend. „Nee, Coolpolitics-publiek staat ook niet op de barricaden. Maar demonstreren en handtekeningen verzamelen is juist de makkelijkste manier van je maatschappelijk inzetten. Dat gaat namelijk alleen over wat een ánder moet doen. Bij ons gaat het veel meer om wat je zelf kunt betekenen. De lezingen en debatten zijn niet oppervlakkig. Ze duren een uur, en gaan over onderwerpen als de opkomst van Azië en globalisering. MTV- en Lowlandspubliek is hoogopgeleid en kritisch. Voor hen geldt: hoe inhoudelijker hoe beter. Daarom gedijt populisme ook niet goed op ons podium. Het corrigerende vermogen van het publiek is groot. Makkelijke oneliners of verkiezingsslogans, daar prikken de toeschouwers zo doorheen.” Of Coolpolitics ook daadwerkelijk de betrokkenheid van jongeren bij de (Haagse) politiek heeft vergroot, is moeilijk te zeggen. Er zijn concrete aanwijzingen van toegenomen politieke activiteit onder jongeren. In 2004 groeiden de jongerenafdelingen van politieke partijen met 20 procent. Bij het referendum over de Europese Grondwet bracht 67 procent van de jongeren een stem uit. En aan de laatste gemeenteraadsverkiezingen deden twaalf politieke jongerenpartijen mee. Onderzoeksbureau Qrius constateert dat de politieke betrokkenheid van jongeren momenteel ‘vergelijkbaar (is) met die in de jaren tachtig’. Spreeuwenberg: „Het zou pedant zijn om die ontwikkeling helemaal aan Coolpolitics toe te schrijven. Het hangt zeker ook samen met allerlei maatschappelijke ontwikkelingen. Misschien heeft Coolpolitics wel gewoon de tijdgeest goed aangevoeld.”
De val van het Kabinet-Balkenende trok veel belangstelling van jongeren bij het gebouw van de Tweede Kamer. maar ook op internet. (Foto Peter Hilz)
De Trend 2 Het ouderwetse peertje wordt een puntje 2006 Gloeilamp, spaarlamp, TL
Philips sluit een lampenfabriek in Weert. Het wordt donker in ons land. Arbeid vloeit weg naar lagelonenlanden. De productie van de gloeilamp is niet meer rendabel. Sluiting dreigt ook voor de overige lampenfabrieken. Gloort er dan geen licht aan het eind van de tunnel? Effe dimmen, want Nederland heeft een reputatie hoog te houden met licht. Wij hebben tenslotte de gloeilamp groot gemaakt.
2012 LED: rozig, vurig, koel
LED-verlichting is hot! De lichtbron is een puntje. LED’s (light emitting diode) hebben grote voordelen. Ze zijn compact, gaan heel lang mee, ze zijn er in allerlei kleuren en geven geen warmte af. Ook zijn LED’s bijzonder zuinig met energie. De nieuwste LED’s zijn zuiniger dan de oude spaarlampen. Eindelijk kunnen onze designers hun gang gaan en naar hartelust spelen met licht! In alle kleuren van de regenboog. Populair is de LEDtoepassing in architectuur. Licht wordt
geïntegreerd in theater en entertaiment. Of gewoon thuis. Met één druk op de knop regel je de lichtkleur. Hoe is de stemming vandaag: rozig, vurig rood of koel blauw? Je kunt al je sfeertjes voorprogrammeren.
2023 Verlichting als behang
Naast LED-verlichting is er verlichting op basis van polymeren. Deze verlichting is goedkoper en efficiënter dan de vertrouwde LED’s. Het materiaal is zo dun als een vel papier. Ideaal als behang: elke dag een ander bloemetje of streepje. Polymeren worden ook toegepast als superplatte beeldschermen voor tv of computer. Zelfs oprolbare schermen zijn nu heel gewoon. Het lichtproducerende materiaal is ook handig in beroepskleding. Politie, brandweer, ambulancepersoneel en wegwerkers dragen dit ‘lichte’ goed. Een nieuwe toepassing: polymeren als coating. Als experiment is een huiskamer ingericht waarin alles is bekleed met polymeren. Er lijkt gewoon daglicht te zijn. Het is een illusie. De ramen zijn beeldschermen op basis van polymeren. Het ‘raam’ biedt zelfs een 3D-beeld van een wereld die er niet is. Geen lamp te bekennen en toch is er licht. De eeuw van de nieuwe Verlichting is aangebroken.
Paul Ostendorf
Vrijen graag, maar dan wel zonder condoom nrc handelsblad A4-krant
zeggen jongens en meiden dat ze hun partner vertrouwen. Dat ze weten dat de partner niks heeft.
Van de jongeren gebruikt ruim de helft in een nieuwe relatie binnen drie maanden geen condoom meer. Ze schatten de risico’s die ze lopen verkeerd in.
Mond vol tanden Yuri Ohlrichs is consultant voor de Rutgers Nisso Groep en heeft seksuele vorming op scholen gegeven. „Jongeren die nu aan seks beginnen, weten allemaal dat ze het veilig moeten doen. Maar als je ze vraagt hoe ze dat moeten aanpakken, staan ze met de mond vol tanden. Het is ook moeilijk. Een meisje dat een condoom bij zich draagt, wordt nog altijd als slettebak gezien, een jongen ‘is erop uit’.” Volgens Ohlrichs laten jongeren zich niet testen, omdat ze zich niet bewust zijn dat ze risico hebben gelopen. „Vaak weten ze niet dat je ook via orale seks een soa kunt oplopen.” Veel soa’s die wel schadelijk kunnen zijn, leidden niet (meteen) tot klachten. Jongeren denken dat het dan wel goed zit. Eén op de tien jongeren heeft geen idee waar hij of zij zich kan laten testen.
Door Inger Kuin
What’s Next?
6
Veilig vrijen
Onveilig vrijen is als door rood licht rijden. Iedereen weet dat je beter kunt wachten. En toch rijden veel mensen door rood. Vaak zelfs. Ze denken: ‘Ach, ik kijk toch goed uit, er komt niets aan.’ Nederlandse jongeren weten dat het gevaarlijk is zonder condoom te vrijen. Ze weten dat ze seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) of het aidsvirus (hiv) kunnen oplopen. En dat ze daarmee vervolgens anderen weer kunnen besmetten. De meeste jongeren weten wat voor soa’s er zijn en welke gevolgen ze hebben. Dat je van chlamydia niets hoeft te merken, bijvoorbeeld. En toch neemt het aantal hiv- en soabesmettingen in Nederland weer toe. Twee jaar geleden meldde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) nog dat de toename van soa’s was gestopt en het aantal hiv-besmettingen
10 smoezen om geen condoom te hoeven gebruiken 1 Vertrouw je me niet of zo? (Of: denk je soms dat ik aids heb?) 2 Maar je bent toch aan de pil? 3 Als je niet zonder condoom wil vrijen, maak ik het uit. 4 Je bent de enige met wie ik het zonder condoom doe. 5 Ik weet zeker dat ik niks heb, want ik heb geen klachten. 6 Met condoom is er niks aan. 7 We zijn toch elkaars eerste? 8 Ik ben allergisch voor rubber. 9 Ik heb geen condooms bij me en ik kan ze nu niet meer kopen. 10 Gedverdemme, die dingen stinken! Bron: www.vrijsoavrij.nl
zelfs afnam. Dit voorjaar becijferde het RIVM dat het aantal hiv-besmettingen in 2005 met 22 procent steeg ten opzichte van 2004. In Nederland hebben nu naar schatting ruim 18.000 mensen hiv. Het aantal chlamydia-besmettingen steeg met 15 procent, vooral bij hetero’s onder 25 jaar. Expertisecentrum Soa Aids Nederland schat dat jaarlijks 60.000 mensen met chlamydia besmet raken. Meer mensen laten zich testen en de testen worden beter, maar ook als hiermee rekening wordt gehouden, hebben steeds meer mensen deze geslachtsziekte of hiv.
Testen Hoe komt dat? De Rutgers Nisso Groep (voorheen Rutgersstichting) ging in opdracht van Soa Aids Nederland op zoek naar mogelijke verklaringen. Deze maand werden de resultaten van het onderzoek
gepubliceerd. Ruim de helft van de Nederlandse jongeren gebruikt in een nieuwe relatie binnen drie maanden geen condooms meer. En slechts drie op de tien jongeren laten eerst testen of ze een soa hebben of hiv, voordat ze onbeschermd met hun nieuwe liefde naar bed gaan.
Met onbekende naar bed Als jongeren tijdens hun vakantie met een onbekende naar bed gaan, doet 28 procent niets om zich tegen een soa te beschermen, blijkt uit hetzelfde onderzoek. Van de jongeren met ‘losse partners’, die in 2005 meerdere, kortdurende seksuele relaties hadden, gebruikt 47 procent altijd een condoom. Terwijl in 1998 nog tweederde van deze jongeren het altijd veilig deed. Gevraagd naar de reden om voortaan onveilig te vrijen, zonder een test vooraf,
Leuk maken Hoe moeten jongeren overgehaald worden om veilig te (blijven) vrijen? Soa Aids Nederland wil jongeren vaardigheden aanleren. Op de site www.vrijsoavrij.nl staat een top 10 van smoezen om geen condoom te gebruiken én de manieren om ze te pareren. Zegt iemand ‘met condoom is er niks aan’, antwoord dan ‘pure onzin. Als je een condoom goed gebruikt, kun je het zeker net zo leuk maken mét als zonder condoom’. Verder worden condooms genoemd die de seks leuker maken doordat ze ultradun zijn, een smaakje hebben, of stimulerende noppen en ribbels. „Maar ja, hoe pak je dat dan aan, als je daar zit met je grote liefde. Je zit dan niet op de rand van het bed om na te denken”, zegt Lisette Kuyper, onderzoekster bij de Rutgers Nisso Groep. Het is niet haalbaar dat álle jongeren het áltijd veilig zullen doen, erkent ze. Zimbile: „Je emotie overheerst, niet je ratio. Je bent jong en verliefd en als je de mogelijkheid hebt, doe je het gewoon liever zonder condoom.” Lees meer over soa’s op www.vrijsoavrij.nl
Geen condoom, maar waarom eigenlijk niet? Redenen om condoom niet te gebruiken
nrc handelsblad A4-krant
Mannen
Vrouwen
Starter Losse partner(s) Vaste partner
Starter Losse partner(s) Vaste partner
100
80
Een geneeskundestudente (22):
Een economiestudent (24):
„Ik heb nog nooit een soa gehad. Ik gebruik altijd een condoom, je weet niet wat een kerel allemaal heeft uitgespookt. Ik heb meestal geen condooms op zak, behalve als ik een scharrel heb en weet dat ik bij hem blijf slapen.” „Nu met mijn vriendje gebruik ik geen condooms. Ik heb een spiraaltje, daarvoor heb ik de pil gebruikt. Seks is gewoon fijner zonder een condoom. We zijn na een maand of twee gestopt met condooms. Ik heb me wel eens laten testen, maar dat moest voordat ik mijn spiraaltje kreeg. Anders had ik het niet gedaan, want ik heb het nog nooit onveilig gedaan.”
„Gelukkig heb ik nog nooit een soa gehad. Ik gebruik niet altijd een condoom. Ik denk dat ongeveer de helft van mijn one-night-stands onveilig waren.” „De reden was meestal niet dat ik er moeite mee heb om een condoom te gebruiken. Het was meer omdat er geen condooms in de buurt waren en ik te dronken was om verstandig te zijn. Ik heb ook geen condooms bij me, dat vind ik een beetje overdreven. Maar als een meisje erover begint dat ze het onveilig wil doen, vind ik dat een slecht teken.” „In het verleden ben ik dan dom genoeg geweest om het toch te doen. Ik denk dat ik dat nu niet meer zo snel zou doen. Als een meisje een condoom bij zich heeft, vind ik dat verstandig. Ik heb me weleens laten testen op soa’s en op hiv, omdat ik dacht dat ik iets had opgelopen.”
60 Wat verwachten jongens en meisjes van elkaar?
What’s Next?
7
40
Helemaal mee oneens Niet eens / niet mee oneens Helemaal mee eens
20
Geschatte kansen bij ’starters‘ op hiv, soa en zwangerschap bij onbeschermd seksueel contact met een nieuwe partner
100 0%
Voelt minder
Hinderlijke onderbreking
Minder intiem
NRC 290806 / FG / Bron: Rutgers Nisso-groep
40
De Rutgers Nisso Groep en Soa Aids Nederland publiceerden vorig jaar het onderzoek ‘Seks onder je 25ste’. Aan het onderzoek deden vijfduizend jongeren tussen de 12 en 25 jaar mee. Enkele resultaten:
20
• Van de meisjes die seks hebben gehad, heeft 13 procent zich weleens op soa’s laten testen. 11 procent heeft zich laten testen op hiv. Voor jongens is dit respectievelijk 9 en 8 procent. • Twaalf op de duizend meisjes en zes op de duizend jongens hebben weleens een soa gehad. • Bij anale seks gebruiken jongeren minder vaak een condoom dan bij vaginale seks, terwijl het risico op besmetting juist groter is.
Klein
Redelijk
Geen tot zeer klein
100
60
Steeds meer schoolgaande jongeren hebben seks
• In 2005 had 30 procent van de schoolgaande jongeren (tot en met de middelbare school) seks gehad. In 1995 was dit nog maar 24 procent.
Veilig vrijen
80
Groot
80 60 40
0% Jongen hoort een meisje te versieren en niet andersom
Vooral Jongens horen meisjes meer te horen niet experimen- over te teren met komen als seks dan voorbereid meisjes op een onenight-stand
Ondervraagden zijn mensen met losse partner(s) NRC 290806 / FG / Bron: Rutgers Nisso-groep
20 0% hiv
soa
zwanger
NRC 290806 / FG / Bron: Rutgers Nisso-groep
Mam, ik ben erin geluisd. Ik zit in de cel in Peru nrc handelsblad A4-krant
– 85 procent voor drugssmokkel of drugsgerelateerde delicten. De groei is aanzienlijk: in 2000 zaten 1.880 Nederlanders in buitenlandse gevangenissen, in 1990 nog maar 650. Vooral de Dominicaanse Republiek kent een explosieve toename. In 2002, het jaar vóór de invoering van de controles voor vluchten uit de Antillen, zaten in dat land 18 Nederlanders voor drugsmokkel vast. Nu zijn het er 129. Intussen is Suriname het enige ZuidAmerikaanse land waar het aantal Nederlandse gedetineerden is afgenomen: van 128 in mei 2003 naar 69 in mei 2006. Verklaring: de uitgebreide controles zijn in 2004 óók voor vluchten uit Suriname ingevoerd. Vluchten uit Peru, Ecuador en de Dominicaanse Republiek naar Schiphol worden niet uitgebreid gecontroleerd.
De 100-procentscontroles op Schiphol helpen. Maar de drugssmokkel neemt niet daadwerkelijk af. De smokkelaars kiezen gewoon andere routes. Door Hedi de Vree
What’s Next?
8
Wie rode ogen heeft of er vermoeid uitziet, moet zich uitkleden en wordt onderzocht, om te kijken of hij drugs smokkelt. Want zo werken de ‘100-procentscontroles’: uitgebreide inspecties van passagiers naar drugsbezit op alle vluchten uit de Antillen, Suriname en Venezuela. Minister Donner van Justitie voerde de 100-procentscontroles in december 2003 in, om te beginnen voor de Antillen. En ze helpen. Werden in 2004 op Schiphol nog 3.400 bolletjesslikkers aangehouden, in de eerste helft van dit jaar waren het er nog maar 490. Dankzij de 100-procentscontroles komen dus minder drugssmokkelaars in Nederlandse gevangenissen. Maar is de drugs-
‘Ik had twee, drie maanden verwacht
In de cel
‘Mam, ik ben erin geluisd. Ik zit in de cel in Peru.’ Eind vorig jaar werd de 19jarige Wendy uit Rotterdam opgepakt op het vliegveld van Lima, toen ze samen met een vriendin 32 kilo cocaïne naar Nederland wilde smokkelen. Ze was acht weken zwanger. Waarom deed ze het? Ze wilde geld verdienen voor babyspullen en een eigen huisje. En toen een paar jongens uit het uitgaansleven haar een reis naar Peru aanboden, hapte ze toe. Eerst een gratis vakantie in Peru, daarna terug met een vrachtje coke. Het kon niet fout gaan, zeiden de jongens. En als het wel mis zou gaan, zouden zij haar vrijkopen. Maar dat deden ze niet. Wendy’s veroordeling is nog niet bekend, maar ze loopt kans op vijftien jaar cel, de maximale straf voor drugssmokkel in Peru. (Nieuwe Revu, Algemeen Dagblad)
Een Nederlandse drugskoerier in de gevangenis in Paramaribo. (Foto Taco van der Eb/HH) smokkel ook daadwerkelijk afgenomen? Dat is niet zeker. Want de laatste tijd worden steeds meer Nederlandse drugssmokkelaars aangehouden in ándere landen, vooral in Zuid- en Midden-Amerika.
Meer opgepakt Vorige maand nog werden vier Neder-
landers in de Dominicaanse Republiek veroordeeld tot twintig jaar cel. Ze hadden 97 kilo cocaïne naar Nederland willen smokkelen. Kort daarvoor werden drie Nederlanders opgepakt in Peru, met 21 kilo cocaïne. Op dit moment zitten ruim 2.500 Nederlanders in het buitenland achter de tralies
Nieuwe landen Het lijkt er kortom op dat de 100-procentscontroles drugssmokkelaars dwingen de ‘oude routes’ via de Antillen, Suriname en Venezuela naar Schiphol in te ruilen voor andere, nieuwe smokkelroutes. Drugskoeriers komen daardoor steeds vaker vast te zitten in landen die een paar jaar geleden niet of minder bekend stonden als doorvoerland voor drugs. Is de drugssmokkel richting Nederland na de invoering van de 100-procentscontroles dan helemáál niet afgenomen? „Dat is giswerk”, zegt Laurens Westhoff, plaatsvervangend directeur Consulaire Zaken bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat ministerie is belast met het wel en wee van de gedetineerden in het buitenland, inmiddels een tijdrovende en omvangrijke taak. Westhoff: „Veel landen profiteren nu van verbeterde apparatuur, ze hebben honden en scanmachines. Dat was begin jaren negentig anders. Het is dus óók mogelijk dat verhoudingsgewijs meer koeriers worden gepakt.” Maar er zijn meer aanwijzingen dat de drugssmokkel naar Nederland niet afneemt. Zo werd in 2005 op Schiphol voor 5.675.000 euro afgepakt van geldsmokkelaars. Het meeste geld was afkomstig uit de drugshandel. Dat was
bijna twee keer zoveel als in 2004, aldus een woordvoerder van de marechaussee. Een groei in drugsgeld kan wijzen op een groei in drugshandel.
nrc handelsblad A4-krant
What’s Next?
9
Geen preventie Volgens Laurens Westhoff van Buitenlandse Zaken heeft de toename van het aantal drugskoeriers dat vastzit in het buitenland ook „te maken met gebrek aan preventie”. En preventie, zoals campagnes om te waarschuwen voor zware straffen in het buitenland, is moeilijk omdat zijn ministerie geen zicht heeft op de maatschappelijke achtergrond van de gedetineerden. Waar komen ze precies vandaan? Hoe zijn ze in het smokkelcircuit terechtgekomen? Potentiële smokkelaars zijn moeilijk aan te spreken, als je niet weet wie ze zijn. Het ministerie van Justitie gaat nu de achtergronden van Nederlandse drugsgevangenen onderzoeken. Met de resultaten van dat onderzoek hoopt Buitenlandse Zaken potentiële drugskoeriers al te kunnen waarschuwen voordat zij geronseld zijn. Bijvoorbeeld dat andere landen het Nederlandse ‘gedoogbeleid’ niet kennen. Of dat gepakt worden met drugs daar betekent: zware en lange straffen onder vaak erbarmelijke omstandigheden. LijfStokslagen, maar ook de doodstraf
In de cel
‘Het goedkoopste ticket naar de hel!’ Zo noemt het ministerie van Buitenlandse Zaken drugssmokkel. Het ministerie heeft de handen vol aan alle gedetineerden in het buitenland. Zo worden de 2.500 Nederlandse gevangenen in het buitenland eens in de maand bezocht. Gedetineerden buiten Europa krijgen van de Nederlandse staat 30 euro per maand. Dat moet vaak contant worden overhandigd. De mogelijkheden voor de Nederlandse overheid om echt hulp te bieden aan gevangenen, zijn beperkt. Uitlevering aan Nederland is vaak onmogelijk. De straffen voor drugsdelicten zijn in Nederland relatief laag. Omdat de meeste gedetineerden drugssmokkelaars zijn, heeft Buitenlandse Zaken vorig jaar een campagne opgezet
straffen als stokslagen en zelfs de doodstraf zijn in sommige landen gewoon.
De Trend 3
Typisch Nederlands Maar misschien heeft Nederland meer nodig dan onderzoek naar de achtergronden van koeriers. Westhoff: „We hebben hier traditioneel een ruimhartig drugsbeleid. De perceptie van wat wel en niet kan is daardoor vaak anders dan in andere landen. Nederlanders denken makkelijker over smokkel. Ze verwachten niet de zware straffen die in andere landen gelden.” Zeker is dat drugssmokkel een typisch Nederlands probleem is. Er zitten relatief meer Nederlanders voor drugsdelicten achter de tralies dan inwoners van andere EU-landen in buitenlandse gevangenissen. Ter illustratie: van de 2.700 Engelse gevangenen in het buitenland (op een totale bevolking van 56 miljoen) zit 28 procent voor drugs vast. Van de Nederlanders is ten minste 85 procent wegens drugs opgepakt. Voor Midden- en Zuid-Amerika nadert dit percentage intussen de 100 procent. In Argentinië, Barbados, Jamaica en Peru ís al 100 procent van de huidige Nederlandse gevangenen gepakt voor drugsdelicten.
Alles onzichtbaar 2010 Jassen niet te zien
om (potentiële) drugskoeriers te waarschuwen voor de consequenties. Een lijfstraf als stokslagen, maar soms ook de doodstraf, is voor drugsdelicten in sommige landen gewoon. De kans om met een vracht cocaïne of xtc te worden gepakt, is groter dan de meeste koeriers denken. Ook denken velen dat de gevangenisstraf die ze dan krijgen, hooguit een paar maanden duurt. Niets is minder waar. Zo kreeg in Venezuela een 43-jarige taxichauffeur vijftien jaar gevangenisstraf voor 800 gram heroïne. Uit onderzoek van Buitenlandse Zaken bleek dat de meeste drugskoeriers hoge schulden hebben. Zij gaan voor het snelle, makkelijke geld. Kijk op www.drugssmokkel.nl voor informatie over straffen in het buitenland, gevolgen voor familie en vrienden en getuigenissen van gepakte koeriers.
Het is er wel, maar je ziet het niet. Wetenschappers van het Imperial College in Londen vertellen ze over een mysterieus materiaal dat ze onzichtbaar kunnen maken door er met laserlicht op te schijnen. Over de precieze methode doen de onderzoekers nog wat geheimzinnig. ‘In het materiaal zitten speciale kristallen’, zegt natuurkundige Chris Phillips. ‘De atomen van die kristallen bewegen op een bepaalde manier in het licht, waardoor het materiaal onzichtbaar wordt voor het menselijk oog.’ Rond 2010 liggen de onzichtbaarheidsmantels van de Japanse uitvinder Susumu Tachi al in de winkel. In de jassen zitten camera’s die beelden maken van alles wat er voor en achter je gebeurt. Ingebouwde computerchips projecteren die beelden zo op het kledingstuk dat ze perfect aansluiten bij de omgeving. Voorbijgangers krijgen daardoor het idee dat ze dwars door de jas heen kijken.
2019 Auto’s ook niet meer
Wetenschappers van het Amerikaanse leger halen hun neus op voor de huis-, tuin- en keukentechniek van Tachi. De onzichtbare voertuigen die ze in 2019 presenteren, maken gebruik van een veel ingenieuzer systeem. Auto’s, tanks en vliegtuigen worden bedekt met zoge-
noemde plasmonen. Die deeltjes kunnen de lichtweerkaatsing op de voertuigen neutraliseren. Er komt daardoor nauwelijks nog licht van het oppervlak af. En omdat voorwerpen alleen voor het oog waarneembaar zijn als er licht op weerkaatst, blijven de voertuigen onzichtbaar vanuit alle kijkhoeken. Al snel gaan fabrikanten van personenauto’s de techniek ook gebruiken. Maar nog voordat de eerste Porsche met onzichtbaarheidsmodus op de markt komt, wordt de wagen in Nederland verboden. De politie schaft speciale detectiesystemen aan waarmee illegale plasmonenauto’s kunnen worden opgespoord.
2040 En nu zelfs huizen
De wetenschappers van het Imperial College hebben gelijk gekregen. Het is 2040 en bouwmaterialen met onzichtbaarheidskristallen zijn in veel gevallen zelfs verplicht. De Nederlandse regering heeft delen van het Groene Hart en de Veluwe aangewezen voor grootschalige woningbouw. Voorwaarde is dat de huizen overdag niet zichtbaar zijn. De bewoners moeten hun ‘kristalmuren’ van zonsopgang tot zonsondergang beschijnen met een ingebouwde laserlichtinstallatie, zodat het uitzicht in de natuurgebieden bewaard blijft. Toch zijn veel wandelaars ontevreden: ze mogen niet meer van de paden af, omdat het risico anders te groot is dat ze tegen een huis aan lopen.
Dennis Rijnvis
Ze nemen de rechtszaal en de operatiekamer over nrc handelsblad A4-krant
Dit studiejaar gaan weer veel meer meisjes dan jongens studeren. Ze nemen traditionele mannenberoepen als advocaat en arts over. Hoe erg is dat? Door Inger Kuin
What’s Next?
10
Mannen en vrouwen
‘Gezocht: advocaat. Onze voorkeur gaat uit naar een man.’ Een vreemde advertentie? Niet echt. Het zal niet lang meer duren of deze advertentie is gewoon op de vacaturepagina in de krant te vinden. Al jaren schrijven meer meisjes dan jongens zich in voor een studie rechten. Inmiddels zijn ook onder jonge advocaten, met maximaal vijf jaar ervaring, vrouwen in de meerderheid. In bepaalde rechtsgebieden, zoals familierecht, werken nog maar weinig mannen.
Hoe heeft dit kunnen gebeuren Er zijn meer traditionele mannenberoepen waar het aantal vrouwen sterk toeneemt. Naast de advocatuur geldt dit bijvoorbeeld voor rechters, huisartsen, officieren van justitie en medisch specialisten. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? En is het een probleem als verdachten in de rechtbank alleen maar vrouwen tegenover zich zien, als openbaar aanklager, Jongens blijven zitten Meiden doen het beter dan jongens in het onderwijs. Op de middelbare school doen meisjes vaker havo of vwo en minder vaak vmbo dan jongens. Jongens blijven vaker zitten. In schooljaar 2003/2004 was 55 procent van de scholieren die slaagden voor het vwo vrouw. In datzelfde studiejaar deden meisjes gemiddeld drie tot zes maanden korter over het hbo of de universiteit en ze waren bij afstuderen één jaar jonger dan de jongens. De verschillen tussen de seksen in onderwijsprestaties zijn de afgelopen jaren gegroeid. Dit alles blijkt uit deze zomer gepubliceerd onderzoek van het Nijmeegse instituut ITS.
Chirurgen in een snijzaal. In 1990 waren er 2.237 vrouwelijke specialisten, in 2005 al 4.261. (Foto Marc de Haan/HH) rechter en griffier, en een vrouwelijke advocaat ze bijstaat? „Het komt wel voor dat we bij een zitting met alleen maar vrouwen zijn”, zegt Kitty Nooy, officier van justitie in Den Haag. „Als de verdachte dan binnenkomt, dat is dan meestal een man, kijkt hij wel wat beteuterd ja.” Op het moment werken bij het Openbaar Ministerie 345 mannen als openbaar aanklager en 329 vrouwen. „Toen ik rechten ging studeren was het onder meisjes een geliefde studie alleen om een leuke man te vinden.” Nanneke Quik-Schuijt trad in 1967 als één van de eerste vrouwen toe tot de rechterlijke macht. Dat nu bijna de helft van de Nederlandse rechters (47 procent) vrouw is, had ze toen niet kunnen bevroeden, zegt ze lachend. „Door vrouwen is de rechterlijke macht met beide benen op de grond
komen te staan. De maatschappelijke betrokkenheid is groter geworden en de de kwaliteit van de rechtspraak is er op vooruit gegaan.”
Meisjes beter Quik-Schuijt vindt het echter zorgelijk dat nu nog maar weinig mannen rechter worden. „Voor mijn eigen sector familierecht van tien rechters hebben we nu gelukkig één man weten te strikken. Bij rechtsgebieden die dicht bij de mensen staan, zoals familie- en strafrecht, moeten beide seksen gelijk vertegenwoordigd zijn.” „Ik ken een gebied in Nederland met maar twee mannelijke advocaten familierecht”, zegt Els Unger, algemeen deken van de Nederlandse Orde van Advocaten. „Dat is wel fijn voor hen, zij hebben overvolle praktijken, maar er moeten gewoon
genoeg mannelijke advocaten zijn. Bij een echtscheiding is de vertrouwensband tussen de advocaat en de cliënt extra belangrijk. Sommige mannen willen per se een mannelijke advocaat.” De oorzaak van de lage instroom van mannen is simpel. „De meisjes die we in selectieprocedures krijgen zijn vaak gewoon beter.” Vrouwen veroveren mannenbolwerken doordat ze het beter doen in het onderwijs. Maar dat is niet het enige. Omdat academische en hbo-opleidingen enkele decennia geleden in de praktijk nauwelijks toegankelijk waren voor vrouwen, gold eigenlijk voor alle beroepen op dat niveau dat ze alleen door mannen werden uitgeoefend. Maar in 2005 was 53 procent van de studenten in het hoger onderwijs vrouw. Het
kon eigenlijk niet anders dan dat vrouwen vervolgens massaal toetraden tot de hogere beroepen die voorheen alleen voor mannen toegankelijk waren.
nrc handelsblad A4-krant
What’s Next?
11
Bètastudies Een ongeschonden mannenbolwerk is de exacte wetenschap. Behalve voor de studie geneeskunde, blijft de animo voor bètastudies onder meisjes laag. Dit is één van de oorzaken van het tekort aan wiskundigen en natuurkundigen. Maar waarom kiezen meiden niet exact? Meisjes blijken het belangrijk te vinden, meer dan jongens, dat ze met hun studie een concreet beroep kunnen uitoefenen. Ook is de verwachting de opleiding met succes af te kunnen maken voor meisjes belangrijker. Dit kan verklaren waarom meisjes eerder voor rechten of geneeskunde kiezen, dan voor een exacte wetenschap. Met die studies word je advocaat, rechter of arts, maar met wiskunde word je wiskundige, en wat houdt dat dan in? Lager aanzien Is het problematisch als een beroep alleen door vrouwen wordt uitgevoerd? In beginsel niet, vindt de Groningse professor gender-studies Mineke van Essen. „Tenzij je denkt dat er grote, fundamentele verschillen bestaan tussen vrouwen en mannen. Maar vrouwen zijn net mensen. Als vrouwen een beroep overnemen worden de professionele eisen gewoon gehandhaafd. Bij invoering van het vrouwenkiesrecht werd ook gedacht dat de vrede zou uitbreken. Dat is dus niet
gebeurd.” Advocaat Els Unger: „Als veel vrouwen een beroep uitoefenen komt dat beroep in lager aanzien te staan, wat leidt tot een lagere beloning. In de advocatuur is dat nog niet zo, maar ik verwacht dat dit wel gaat gebeuren.” „Dat is geen natuurwet”, zegt Van Essen, „dat is cultureel bepaald en het kan ook overgaan. Ik kan me voorstellen dat het over tien jaar niet meer zo is.” En: „Dat het beroep arts is veranderd, komt niet alleen door feminisering. Maar ook door minder zelfstandigheid in het ziekenhuis en een andere relatie met de patiënt, die mondiger is.”
Afspiegeling Toch wil Van Essen voorkomen dat beroepen als advocaat, rechter of arts alleen nog door vrouwen worden uitgeoefend. „Dit soort beroepen moeten een afspiegeling van de samenleving zijn. Iedereen moet zich erin kunnen herkennen en denken ‘dat kan ik ook worden’.” Advocaat Unger is het hiermee eens: „We moeten zorgen dat het beroep advocaat ook voor mannen aantrekkelijk blijft.” Moeten mannen positief gediscrimineerd worden? Rechter Quik-Schuijt: „Ik heb collega’s die als een vrouw eigenlijk beter is, toch een man zullen kiezen. Zelf zou ik toch de beste kandidaat willen. Maar ja, we moeten wel een man hebben...” Officier van Justitie Kitty Nooy: „We moeten niet terugschrikken voor positieve discriminatie als het nodig is.”
‘Ik zou liever niet de enige leraar willen zijn’ Anil Toewar (25) is net klaar met zijn eerste jaar pabo aan de Haagse Hogeschool. Met een andere student en twee docenten, allen mannen, vormt hij de Paboys, die werken aan een beter studieklimaat voor jongens op de pabo. Anils school telt nu nu 120 mannen en 721 vrouwen. Mannen en vrouwen
Toewar: „Eerst studeerde ik technische informatica, maar dat vond ik te oppervlakkig. Ik vind het leuk met kinderen te werken, ze iets mee te geven. De schoolleiding maakte dit jaar van een voetbal-
toernooi een volleybaltoernooi, omdat de meisjes niet zouden willen voetballen. Toen hebben de Paboys er voor gezorgd dat we toch gingen voetballen. „Ik zou op een school liever niet de enige man in een team zijn. Als er alleen vrouwen op een school werken, krijgen kinderen geen realistisch beeld van alle rolmodellen. Het mannelijke rolmodel is ook belangrijk op een school. „Ik ben een keer voor het geld gegaan en daar ben ik op afgeknapt. Je moet iets doen wat je echt leuk vindt. Dit is het en dan verdien ik maar wat minder.”
Het nieuwe World Trade Centre (Illustratie Reuters)
De Trend 4 Veilig op straat 2006 World Trade Center
Het herbouwde World Trade Center in New York moet de nieuwe standaard worden voor veiligheid in publieke ruimtes. Naast de bouwkundige veiligheid van het WTC (vliegtuigbestendig!) is er vooral aandacht voor de virtuele veiligheid. Een irisscan voor alle bezoekers en een analyse van hun vingerafdrukken; dan pas mogen ze naar binnen. Slimme camera’s matchen de gezichten van de bezoekers met foto’s van bekende terroristen en criminelen, ze kunnen ook wapens ontdekken. Sensoren zien of er giftige gassen dreigen te worden verspreid.
2006 op straat en thuis
Het WTC is het symbool van antiterrorisme, maar veiligheid is veel meer dan dat. Op heel gewone plekken, op straat en thuis, worden steeds vaker virtuele ‘WTC’-gereedschappen gebruikt voor slimme wetshandhaving. Virtuele veiligheid betekent niet alleen het voorkomen van fraude en identiteitsdiefstal, maar ook minder verkeersongelukken en tijdig gewaarschuwd worden voor een tsunami. Intelligente camera’s snappen wat ze horen en zien. In Londen verminderen
Graphic Story Size
SEPT11 REBUILDING – 15 cm x 20 cm
ze de files en de straatroof en in de auto verbeteren ze uw rijkunst. Ze voorkomen dat in de trein potentieel gewelddadige situaties uit de hand lopen.
2020 in je mobieltje
De ‘standaard voor veiligheid’ is verplaatst van het WTC naar je mobieltje. Dat fungeert in 2020 als milieucheck, paspoort en leugendetector, en zorgt ervoor dat iedereen zichzelf beter kan beschermen. Burgers hebben meer privacy en veiligheid gekregen. Slimme, semi-automatische wetshandhaving zorgt ervoor dat alleen de crimineel wordt lastiggevallen en gecontroleerd, niet de nette burger. Slim handhaven is preventief handhaven. Het is onmogelijk geworden de regels te overtreden. Wie niet fraudeert, kan probleemloos anoniem blijven; wie wel fraudeert, wordt meteen ontmaskerd. Een intelligent apparaat functioneert niet meer als het is gestolen, dus waarom dan nog stelen? Geen gênante foto’s meer op internet geplaatst door wraakzuchtige exen; zonder ingebouwde toestemming gaat het beeld immers automatisch op zwart. Eindelijk loont misdaad niet meer! Agenten brengen veel minder tijd door achter hun bureau en veel meer op straat. Natuurlijk is het gezag van de politie volledig hersteld.
Marcel Bullinga Date 07 / 09 / 06 Reporter – Research W. Foo
Karton is weer helemaal oké nrc handelsblad A4-krant
Nederlanders grepen liever naar plastic dan karton. Maar via mooi, jong en invloedrijk publiek brengt fabrikant Tetra Pak Nederland weer aan het kartonnen pakje. Door Friederike de Raat
What’s Next?
12
Milieu
Het begon met mineraalwater voor MTV. Speciaal voor de jongerenfeesten van de populaire muziekzender ontwikkelde verpakkingsfabrikant Tetra Pak een zilverkleurig kartonnen pakje met daarop in flitsende letters het woord MTV. Het drankje, dat niet in de winkel te koop is, werd een succes onder het publiek. Daardoor aangemoedigd ontwikkelde Tetra Pak een eigen merk in een al even trendy kartonnen pakje: Dick’s Republic, een watertje dat anderhalf jaar lang op de meest trendy locaties werd verkocht: van een cocktailparty bij veilinghuis Christie’s tot hiphop-straatfeesten. „Na die party kregen we een telefoontje van een grote voedselfabrikant die zei: hé, ik wist niet dat jullie van die leuke verpakkingen maakten”, herinnert verkoopdirecteur Laurens van de Vijver zich. De volgende hippe tent waar het publiek rijp werd gemaakt voor de kartonnen verpakking was nachtclub Jimmy Woo in Amsterdam. „Zo hebben we een heel netwerk opgezet onder de smaakmakers van Nederland. Mooie, jonge en invloedrijke mensen werden plotseling gezien met drankjes in karton, dus karton werd weer oké”, vat Van de Vijver zijn strategie samen.
Plastic Die omslag was hard nodig. Het Zweedse Tetra Pak, de grootste fabrikant van kartonnen verpakkingen ter wereld, had een probleem in Nederland. De omzet van karton stagneerde, doordat de consument in de supermarkt naar plastic verpakkingen greep. Die waren aantrekkelijker qua uiterlijk en gebruiksvriendelijker door hun dop. „We hebben de afgelopen tien jaar ver-
Foto’s Dirk-Jan Visser zuimd om de consument te vertellen wat de voordelen van karton zijn”, zegt DirkJan Stoppelenburg, algemeen directeur van Tetra Pak Nederland. Hij somt op: „Karton is milieuvriendelijker omdat het uit hout wordt gemaakt en we voor elke gebruikte Zweedse boom er één terugplanten; kartonnen verpakkingen worden op rollen vervoerd waardoor je veel minder vrachtwagens nodig hebt dan voor bijvoorbeeld glas; karton stapelt makkelijker in het schap; karton beschermt voedsel tegen daglicht, waardoor de voedingswaarde constant blijft. En we zijn vergeten te vertellen dat veel kartonnen verpakkingen tegenwoordig een dop hebben, waardoor er na een paar dagen geen verkleurde klodders vla meer aan je pak hangen, zoals vroeger.”
Trendsettend Stoppelenburg: „Nederland heeft voor marketeers één groot voordeel: als een bepaald, trendsettend deel van de bevolking iets wil, dan willen we het plotseling
allemaal!” En daar heeft Tetra Pak met behulp van MTV, Jimmy Woo en andere hippe tenten handig op ingespeeld. Van de Vijver: „Vroeger gingen we met een blanco pak karton en een brochure naar potentiële klanten toe. Nu komen we met kant-en-klare bedrukte verpakkingsvoorstellen. In het afgelopen jaar hebben we vijftig van dat soort presentaties gedaan, 10 procent daarvan is nu op de markt.” En dat merkt Tetra Pak aan de cijfers. Er zijn inmiddels drie nieuwe afvulmachines geplaatst voor de Tetra Prisma verpakking, de moderne versie van het welbekende vruchtensappak maar dan met afgevlakte hoeken en schroefdop. Die drie machines zijn goed voor 100 miljoen kartonnetjes per jaar ofwel een jaaromzet van 6 miljoen euro.
Linda Inmiddels bellen klanten zelf of ze ook zo’n leuke kartonnen verpakking kunnen krijgen, beweren Stoppelenburg en
Van de Vijver. „Wekelijks krijgen we telefoontjes uit de modewereld, van banken, van media.” H & M heeft ruim een half miljoen verpakkingen besteld voor mineraalwater. Bij discotheek Now & Wow in Rotterdam werd het mineraalwatermerk ‘From the supermarket’ gelanceerd. En ook Linda de Mol heeft een verpakking voor haar eigen mineraalwater laten ontwerpen. In haar blad vertelde Linda dat ze karton zo milieuvriendelijk vindt. „Nee, dat hebben wij ècht niet ingestoken.” Het streven van Tetra Pak: de kartonnen verpakking moet het alternatief worden voor de pet-fles. De signalen uit de markt zijn hoopvol, vindt Stoppelenburg: „Ik heb op een MTV-feest meegemaakt dat de directeureigenaar van een voedingsmiddelenbedrijf op één avond besloot om al zijn producten over te hevelen van glas naar karton. Het is allemaal veel groter geworden dan we dachten. In elk geval krijgen we nooit meer te horen dat plastic hipper en eigentijdser is.”
Even bellen tijdens het ontbijt
Naar de trein Opslag: (ongerichte) beelden. De overheid en NS experimenteren ook met slimme camera’s, die reageren op verdachte geluiden en bewegingen.
Opslag: hoe laat, hoe lang en met welk nummer gebeld.
nrc handelsblad A4-krant
Duur opslag: een half tot twee jaar.
Reden: EU-wetgeving.
Onderweg ben je via je mobieltje te traceren. Een gsm die aanstaat zoekt voortdurend contact met de dichtstbijzijnde zendmast. Telecombedrijven beschikken over deze gegevens.
Reden: openbare orde. Het NS-personeel heeft geen toegang tot de beelden.
Duur opslag: volgens de NS worden selectief beelden bewaard, het bedrijf wil niet zeggen hoe lang.
Door de poortjes het kantoor in Opslag: tijd van binnenkomst, naam medewerker, pasnummer. Duur opslag: verschillend. Als de poortjes alleen voor veiligheidsdoeleinden worden gebruikt, meestal enkele weken tot een maand. Als ze ook als prikklok worden gebruikt, minimaal een jaar. Reden: bedrijfsveiligheid of urenregistratie.
OV-chipkaart Opslag: traject, datum en tijdstip. Indien een abonnement op naam: klantgegevens.
What’s Next?
13
Jij leest dit artikel... In de VS zijn sinds 11 september 2001 talloze gegevens van burgers opgeslagen in databanken. ‘Datamining’ is de trend. Door Thalia Verkade
Privacy
Ze heeft last van gevoelloze vingers, is op zoek naar een vrijgezel van zestig en heeft een hond die overal plast. Maak kennis met Thelma Arnold, 62, weduwe en wonend in Lilburn, Georgia. Om informatie op internet te vinden, gebruikte ze tot voor kort de zoekmachine van America On Line (AOL). Deze grootste internetaanbieder van de Verenigde Staten plaatste onlangs 20 miljoen zoektermen voor wetenschappelijke doeleinden online – zonder toestemming te vragen aan de 657.000 gebruikers van wie de zoektermen afkomstig waren. Doel: experimenteren met datamining, het geautomatiseerd analyseren van grote hoeveelheden gegevens op profielen, patronen en trends. De zoektermen stonden per persoon geclusterd onder een uniek, willekeurig nummer. Maar omdat Thelma Arnold (nummer 4417749) ook haar eigen achternaam had ingetikt en informatie
over haar woonplaats had opgezocht, kon een verslaggever van The New York Times haar identiteit achterhalen. Had mevrouw Arnold toevallig op „numb fingers”, „dog that urinates everything” en „60 single men” gezocht? Arnolds reactie: „Lieve hemel, mijn hele persoonlijke leven! ik had geen idee dat er iemand over mijn schouder meekeek.” In de VS liggen bedrijven en instanties die databanken aanleggen en analyseren steeds vaker onder vuur. „Een tikkende privacy-tijdbom”, zei de directeur van het Electronic Privacy Information Center in The New York Times. De Amerikaanse burgerrechtenorganisatie ACLU spande onlangs een zaak aan tegen de veiligheidsdienst NSA (National Security Agency). Sinds 2001 luisterde de NSA miljoenen telefoongesprekken af en sloeg belgegevens op in een gigadatabank. Dit gebeurde ten behoeve van de strijd tegen terrorisme. Een plotselinge toename in telefoontjes naar een bepaald gebied kan erop duiden dat een terroristische aanslag wordt voorbereid. In Nederland wordt het gebruik van datamining intussen populair. Supermarkten, banken en andere commerciële bedrijven Vervolg op pagina 14
Duur opslag: nog niet vastgesteld.
Reden: de NS willen beter inzicht krijgen in reisgedrag om hun diensten daarop te kunnen aanpassen. Invoering 2006-2008. NRC 280806/Yassine Salihine
...intussen lezen wij jou Techniek maakt controle mogelijk. Van de wet mag het. Maar dreigt Nederland zo geen ‘controlestaat’ te worden? Door Wilmer Heck Sinds twee weken zit in elk nieuw paspoort een chip met persoonsgegevens en een digitale foto. Later komen daar nog vingerafdrukken bij. De overheid wil gegevens van dit biometrisch paspoort opslaan in een centrale databank. Daarmee dreigt Nederland een controlestaat te worden, waarin de kans toeneemt dat onschuldige burgers onderwerp worden van opsporingsonderzoek. Dat zegt althans het Rathenau Instituut, dat adviseert over vraagstukken op het snijvlak van wetenschap, technologie en samenleving. Binnenkort brengt het Rathenau Instituut het rapport ‘Van privacyparadijs tot controlestaat?’ uit. In dit rapport maakt het instituut een optelsom van alle veiligheidsmaatregelen en de gevolgen daarvan voor de privacy van de gewone burger. Volgens het instituut zijn veel maatregelen in het begin ingegeven door technische innovaties: computernetwerken,
mobiele telefoons, bewakingscamera’s. Een groot aantal stamt van vóór de aanslagen van 11 september 2001. Vervolgens is de terroristische dreiging door de overheid gebruikt als legitimatie voor het verstrekken van nieuwe bevoegdheden aan opsporingsdiensten. Geert Munnichs, projectleider bij het Rathenau Instituut zegt: „Terrorisme wordt te pas en te onpas aangehaald. Natuurlijk is het veiligheidsbelang groot, maar je kunt je afvragen of er een zorgvuldige afweging van privacybelangen plaatsvindt.” De onderzoeker denkt dat burgers nauwelijks weten wat er allemaal op dit gebied aan de hand is. „Politici zeggen vaak dat burgers bereid zijn privacy op te geven in ruil voor veiligheid. Uit onderzoek blijkt echter dat de burger wel degelijk om zijn privacy geeft, maar dat hij simpelweg geen flauw idee heeft wat er achter de schermen gebeurt.” Het Rathenau Instituut verwacht dat opsporingsdiensten in de toekomst steeds vaker onjuiste verbanden zullen leggen. Geert Munnichs: „Als je in de bibliotheek een scheikundeboek leent en af en toe een telefoontje pleegt naar een kennis in Saoedi-Arabië, kunnen de alarmbellen bij Vervolg op pagina 14
Inloggen op het werk
Even lunch kopen bij de Albert Heijn
Opslag: veel bedrijven slaan vrijwel alles op, waaronder e-mailverkeer en internetgebruik.
nrc handelsblad A4-krant
Duur opslag: afhankelijk van het beleid en de opslagcapaciteit. Reden: bedrijven willen arbeidsprocessen terug kunnen halen. Bij een sterk vermoeden van misbruik mag de leidinggevende van het bedrijf ook de inhoud van e-mails en het internetgedrag laten onderzoeken. Dit moet dan wel gemeld worden aan de ondernemingsraad en aan de medewerker.
Na het werk boeken lenen bij de bieb Opslag: bibliotheken zijn verplicht gegevens over hun leden aan justitie te geven als die daarom vraagt. Dit geldt voor vrijwel alle bedrijven en instellingen. Het gaat dan om*:
Opslag (bonuskaart): aankoop boodschappen, indien kaart op naam: klantgegevens. Duur opslag: onbeperkt. Reden: een bedrijf kan met een klantenkaart zijn marketing verbeteren en toegespitste aanbiedingen
- “identificerende gegevens” zoals naam, adres, woonplaats - “andere dan identificerende gegevens” zoals uitleengegevens en internetgebruik - “gevoelige gegevens” zoals godsdienst, ras, politieke gezindheid en seksueel
Duur opslag: leengedrag: in principe zo kort mogelijk, meestal tot enkele maanden na teruggave van geleende artikelen.
Reden: uitleenadministratie en om beschadigingen te kunnen achterhalen.
Vervolg van pagina 13 What’s Next?
14
Privacy
onderwerpen hun klantgegevens al jaren aan patroononderzoek om reclames op maat te ontwikkelen. In een wetsvoorstel dat op dit moment bij de Tweede Kamer ligt, zouden de Algemene en de Militaire Inlichtingendiensten (AIVD en MIVD), de mogelijkheid krijgen complete databanken te vorderen van de transportwereld, de telecommunicatie
Februari 2000: Wet Bijzondere Opsporingsbevoegdheden (BOB). Regelt observatie, infiltratie, gebruik van informanten, afluisteren en aftappen. Voortaan mag een officier van justitie hiertoe besluiten zelf. Mei 2002: Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Introduceert dezelfde soort bevoegdheden als de BOB, maar dan voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Juni 2002: Wet Preventief Fouilleren. Een burgemeester mag een gebied tijdelijk aanwijzen als veiligheidsrisicogebied. Binnen zo’n gebied kan de officier van justitie preventief fouilleren gelasten. December 2003: Akkoord tussen de EU en de VS over de overdracht van gegevens van vliegtuigpassagiers uit de EU naar de VS. Juni 2004: Wet Vorderen Gegevens Finan-
Vervolg van pagina 13 en de financiële sector. Het doel is dataanalyses uit te voeren „aan de hand van profielen of het vergelijken van gegevens met het oog op patronen”. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, kunnen ook de Nederlandse veiligheidsdiensten risicogroepen gaan opsporen op basis van gegevens verzameld door, onder meer, de NS, telecombedrijven en banken.
de AIVD al gaan rinkelen.” Intussen kijkt de Tweede Kamer heel anders aan tegen de ontwikkelingen dan het Rathenau Instituut. Justitiewoordvoeder Sybrand van Haersma Buma van het CDA zegt dat, inderdaad, „privacymuren voor een belangrijk deel zijn geslecht”. Maar hij beschouwt dit louter als positief. „We komen uit een
Nieuwe wetten ciële Sector. Geeft opsporingsambtenaren de mogelijkheid bij banken naam, adres, woonplaats en informatie over financiële transacties van klanten op te vragen. September 2004: Wet Vorderen Gegevens Telecommunicatie. Geeft opsporingsambtenaren de mogelijkheid naam, adres en postcode van abonnees op te vragen bij telefoon- en internetaanbieders. Maakt ook het opvragen van bel-, e-mail- en internetgedrag mogelijk. Januari 2005: Algemene Legitimatieplicht. Op het niet dragen van een geldig legitimatiebewijs staat sindsdien een boete (maximaal 2.250 euro). Januari 2006: Wet Cameratoezicht. Regelt het gebruik van cameratoezicht door overheden in openbare ruimten. Eén op de vijf gemeenten heeft intussen
cameratoezicht. Januari 2006: Wet Bevoegdheid Vorderen Gegevens. De wet verplicht maatschappelijke instellingen en bedrijven gegevens af te staan als justitie of politie daarom vragen. Mei 2006: EU-besluit Invoering Bewaarplicht Telecommunicatie. Verplichte opslag van telefoon- en e-mailverkeer van alle Europese burgers voor minimaal zes maanden en maximaal twee jaar. Maakt mogelijk achteraf te bepalen wie wanneer met wie contact had. Mei 2006: Wetsvoorstel Aanpassing Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Als de wet wordt aangenomen, mogen veiligheidsdiensten de telecomsector, de financiële en de vervoerssector verplichten gegevens over te dragen.
* zoals bepaald in de wet bevoegdheden vorderen gegeven
samenleving waarin privacy te veel op een voetstuk werd geplaatst. Dat kon niet zo blijven.” Aan een publiek debat over dit onderwerp heeft hij geen behoefte. „Dat er nu amper discussie over is, is niet waar. En we voeren dit beleid heel bewust. Dit is niet het creëren van een controlestaat. Dit is een overheid die doet wat nodig is om de veiligheid te garanderen.”
28 augustus 2006: Invoering Biometrisch Paspoort. Het paspoort bevat een op afstand afleesbare RFID-chip. Aanvankelijk alleen met de huidige gegevens, plus een gelaatsscan. Later (uiterlijk 2009) ook met twee vingerafdrukken. De regering wil een nationale databank van de opgeslagen gegevens aanleggen. September 2006: Computercriminaliteit II. Deze wet introduceert nieuwe bevoegdheden tot opsporing, zoals aftappen zonder medewerking van de netwerkbeheerder. 2006-2008: Invoering OV-chipkaart. Is vanaf 2009 het enige geldige reisdocument (en betaalmiddel) in het Nederlandse openbaar vervoer. Vervoerders willen gegevens van reizigers gebruiken voor marketingdoeleinden. Alle gegevens kunnen opgevraagd worden in verband met opsporingsonderzoek.
