Woonservicegebieden Rapportage resultaten tot mei 2009
Wat is de visie op woonservicegebieden? De gemeente Nijmegen wil de stad zo inrichten dat de wijken in 2020 levensloopbestendig zijn. Dat betekent dat mensen in hun wijk kunnen blijven wonen, zolang ze dat willen, ook als ze minder mobiel worden of andere beperkingen krijgen. Er moeten daarom geschikte woningen voorhanden zijn, waar de nodige zorg geleverd kan worden. Behoud van zelfstandigheid en privacy staat voorop. De woningen liggen in de buurt van een ‘wijkservicepunt’, dat wil zeggen centraal in de wijk, bij voorzieningen zoals eerste- en tweedelijns gezondheidszorg, winkels en openbaar vervoer. Ook is het belangrijk dat de woonomgeving barrièrevrij en sociaal veilig is. Voor mensen die niet (meer) de regie over het eigen leven kunnen voeren, voor dementerende ouderen en verstandelijk gehandicapten, zijn er, naast de huidige verpleeghuizen, ook kleinschaligere woonvormen hiervan beschikbaar in de wijk. Een dergelijk gebied noemen wij een woonser-
vicegebied. Nijmegen heeft in 2020 negentien woonservicegebieden. Deze zijn op maat ingevuld, afhankelijk van de mogelijkheden en omstandigheden in de wijk. Dit betekent dat ieder woonservicegebied er anders uit ziet. Maar de volgende basisfuncties zijn in ieder geval aanwezig.
Wonen Er zijn voldoende geschikte woningen (aangepast wonen, verzorgd wonen en beschermd wonen) beschikbaar in de buurt van de voorzieningen. De woonomgeving is hierop aangepast.
Zorg en welzijn In iedere wijk zijn de volgende voorzieningen aanwezig: eerste- en tweedelijnszorg, ondersteunende diensten (maaltijdzorg, boodschappendienst) en voldoende mogelijkheden voor ontmoeting en ontspanning.
Uitleg van vaak gebruikte termen Onder aangepast wonen verstaan wij woningen die aangepast zijn voor mensen met een beperkte mobiliteit, denk aan rollatorwoningen, rolstoelwoningen en woningen die speciaal aangepast zijn voor ouderen. De bewoner woont zelfstandig. Verzorgd wonen gaat over zelfstandige woningen in woonzorgcomplexen met een beschut woonklimaat en extra zorg en dienstverlening. Onder beschermd wonen verstaan we onzelfstandig wonen; denk aan woningen voor dementerende senioren of woonvormen voor verstandelijk gehandicapten. Dit kan in kleinschalige vormen in de wijk of in grootschalige complexen. Als aanpasbaar gebouwd wordt, dan kan de woning aangepast worden aan de behoefte en de wensen van de bewoner. Hierdoor kan de bewoner langer in de eigen woning blijven wonen, ondanks fysieke beperkingen.
Algemene conclusies De resultaten van het woonservicegebiedenbeleid worden concreet. Een aantal wijken springt er uit: – In Bottendaal is het Dobbelman-terrein ingericht als centrum van een woonservicegebied. Hier zijn ruim zeventig plaatsen met verschillende woonvormen gerealiseerd waarin wonen en zorg gecombineerd zijn. – In Brakkenstein is onder andere verzorgingshuis Boszicht gemoderniseerd en heeft de nieuwbouw Brackenhove appartementen met zorg, zelfstandige appartementen en verpleeghuisplaatsen opgeleverd. Kalorama breidde uit met extra bedden in verpleeghuisvorm en zelfstandige appartementen. – Ook in Hatert is er veel gebeurd. Verschillende woonvormen gericht op ouderen en mensen met een functiebepreking, zoals Fokus-, rolstoel- en rollatorwoningen, zijn
gerealiseerd. Bovendien is het plan, dat beschrijft hoe de serviceplint wordt ingevuld, klaar. – In Waterkwartier zijn afspraken gemaakt met woningcorporaties en zorgpartijen over de bouw van zorg- en pg-woningen (psychogeriatrisch) met mogelijkheden voor ontmoeting, ook voor de wijk. Verder zijn de behoeften aan woonvormen beter in beeld gebracht. – Tenslotte vordert de invulling van de woonservicegebieden in de Waalsprong gestaag. In plan Laauwick gaan verschillende zorgaanbieders en corporaties voorzieningen realiseren.
Serviceplint Hatert In een woontoren naast het bestaande wijkcentrum in Hatert zal de begane grond vrijgehouden worden voor een serviceplint, hier is de dienstverlening op het gebied van wonen, welzijn en zorg geconcentreerd. Er komt in ieder geval een ADL-cluster (algemene dagelijkse levensverrichtingen) met 24-uurs zorg voor de bewoners van de Fokus-woningen (aangepaste woning voor zwaar lichamelijk gehandicapten) in deze wijk. Eind vorig jaar is de samenwerkingsovereenkomst getekend voor de serviceplint. Betrokken partijen zijn: Dichterbij, Mee, NIM, Portaal, RIBW, SWON, Tandem en ZZG Zorggroep. Door de samenwerking worden de lijnen tussen de diverse professionals verkort. De bouw van de toren start zomer 2009 en de oplevering zal naar verwachting een jaar later plaatsvinden. Dit betekent dat dan het cliëntondersteuningsteam Hatert, Fokus (met een ADL-cluster), ZZG Zorggroep (met een zorgteam), RIBW (met een ambulant team) en een huismeester van Portaal de plint zullen gaan betrekken. “Dichterbij” zal gebruik gaan maken van de gezamenlijke flexruimte.
Resultaten op de thema’s wonen, zorg en welzijn Wonen In 2008 zijn 60 zorgwoningen en 36 pg-plaatsen opgeleverd. Het gaat om twee projecten: de woningen van RIBW aan de Nieuwe Mollenhutseweg en het vernieuwde Nijevelt met zorgappartementen en pg-plaatsen. Ook zijn er 145 woningen aanpasbaar gebouwd, zoals de etagewoningen op het Dobbelman-terrein, Dikkeboomweg en Stadshof. De nieuwbouw van Kalorama met 29 appartementen en 60 verpleeghuisbedden in Brakkenstein is zo goed als afgerond en de oplevering vond in het eerste kwartaal van 2009 plaats. De eerste fase van het centrumgebied van Hatert, 91 aanpasbaar gebouwde woningen met daarbinnen begeleide woonvormen, is klaar. In 2008 werd een start gemaakt met de nieuwbouw van Nieuw Malderborgh, 100 zelfstandige woningen en 24 pg-plaatsen. Voor een groot aantal locaties zijn afspraken gemaakt over de realisatie van wonen met zorg. Naar verwachting worden in 2009/2010 opgeleverd: – Nieuw Malderborgh (fase 2, 100 aangepaste woningen); – Honinghoeve (110 zorgwoningen); – gezondheidscentrum Horstacker (21 rolstoelwoningen);
– winkelcentrum Marialaan, Kievietstraat, Koekoekstraat (98 zorgwoningen en 150 aangepaste woningen); – Sperwerstraat (56 aangepaste woningen en 26 pg-plaatsen); – Fase 1 Rosa de Lima (76 zorgwoningen voor ouderen).
Zorg en welzijn In Nijmegen-west en Neerbosch-Oost is het pilotproject Buurthulp gestart. Via Buurthulp krijgen ouderen en mensen met een functiebeperking diensten aangeboden van vrijwilligers en betaalde arbeidskrachten, waardoor zij zelfstandig in hun wijk kunnen blijven wonen. Denk hierbij aan een boodschappendienst, klussendienst of gezelschap. Bijzonder is dat de vrijwilligers en arbeidskrachten in de wijk wonen. Het mes snijdt aan twee kanten, want doordat uitkeringsgerechtigde wijkbewoners een rol spelen, wordt een verbinding gelegd tussen de WWB (Wet Werk en Bijstand) en de Wmo (Wet Maatschappelijke Ondersteuning). In Buurthulp werkt Tandem als projectleider samen met SWON, Hulpdienst, Vrijwilligerscentrale en wijkposten. Verder is in Hatert en Bottendaal al veel bereikt, zie kaders.
Geïntegreerde dienstverlening Globe Op het Dobbelman-terrein in Bottendaal hebben de ZZG Zorggroep, De Driestroom en Pluryn samen een kleinschalig wooncomplex, de Globe, gerealiseerd, waarbij geïntegreerde zorgverlening nagestreefd is. De Globe biedt woonruimte aan dementerende ouderen én gehandicapten, mensen met verschillende leefstijlen en culturele achtergronden. Zij hebben verschillende vormen van zorg nodig. De bedoeling is om de zorg- en dienstverlening zo efficiënt en klantgericht mogelijk te organiseren, los van de bestaande kaders van de organisaties. Het uiteindelijke doel is geïntegreerde dienstverlening op wijkniveau.
Ambities 2009-2010 Inventarisatie In 2007 heeft de gemeente een inventarisatie gemaakt van het aantal woonvormen/ woningen per wijk voor ouderen en mensen met een beperking, afgezet tegen de landelijke behoeftenormen. Dit heeft geleid tot een planningskader voor Nijmegen met daarin per woonservicegebied de tekorten en overschotten van beschermd, verzorgd en aangepast wonen. Samen met stichting Maat hebben wij een aanpak ontwikkeld om deze eerste – wat grove – inventarisatie te verfijnen. In 2008 is dieper ingezoomd op Waterkwartier om de behoefte aan nieuwe woningen in beeld te krijgen. Tegelijkertijd werd overeenstemming bereikt over de terminologie van woningtypen.
De behoefte aan deze woningen in 2020 is hiermee inzichtelijk gemaakt voor het Waterkwartier. Dit noemen we de planningsopgave. Daarover maken we afspraken met de partijen, vooral de woningcorporaties. Vanaf 2009 gaan wij deze inventarisatieaanpak ook toepassen op de andere wijken van Nijmegen, te beginnen bij Lindenholt en Dukenburg. Nieuw is dat we ook de benodigde voorzieningen meenemen in de inventarisatie. Doel is om de komende jaren de hele stad te inventariseren. Ook de partijen die niet aangesloten zijn bij Stichting Maat worden door de gemeente betrokken bij dit proces en bij de realisatie van woonservicegebieden.
Samenwerking partijen, stichting Maat Tot voor kort bestond er weinig samenwerking tussen de corporaties, zorgaanbieders en welzijnsinstellingen. Verschillende maatschappelijke ontwikkelingen, zoals vergrijzing en scheiden wonen en zorg, hebben geleid tot de noodzaak en ook de wens tot samenwerking. Een groot aantal van deze partijen besloot om een stichting in het leven te roepen om de samenwerking gestalte te geven. Dit is stichting Maat. Zij treden in Nijmegen op als projectleider waar het gaat om de inrichting van de samenwerking, de inrichting van servicewijken vanuit klantperspectief en de ontwikkeling van zorg- en dienstenprogramma’s. Stichting Maat ontwikkelt (samenwerkings)concepten die vervolgens door de verschillende partijen uitgevoerd worden. Een voorbeeld van zo’n concept is de 24-uurs alarmopvolging in de stad. Ook de partijen die niet aangesloten zijn bij stichting Maat, ontwikkelen hun eigen vormen van samenwerking en proberen verder te denken dan de eigen organisatie.
Ambities 2009-2010 Nieuwe bouwprojecten en plannen
Woonomgeving Om ervoor te zorgen dat er in de openbare ruimte voldoende rekening wordt gehouden met ouderen en andere doelgroepen met een slechte mobiliteit, is met inbreng van belangengroeperingen de Checklist toegankelijkheid openbare ruimte gemaakt. Deze is door het college van burgemeester en wethouders vastgesteld en wordt als richtlijn bij alle projecten in de openbare ruimte gehanteerd. Toegankelijkheid heeft te maken met de aanleg van verkeersvoorzieningen, maar ook met beheer en onderhoud. Bij de aanleg van nieuwe infrastructuur is het belangrijk dat er rekening wordt gehouden met bijvoorbeeld hellingshoeken, breedte van voetpaden, obstakels en op- en afrit-
ten op hoeken van trottoirs. Bij beheer gaat het om het voorkomen van bijvoorbeeld overhangende begroeiing, losliggende tegels, verzakkingen en gladheid. Inmiddels heeft de checklist een vaste plek verworven in veel gemeentelijke procedures en wordt standaard meegenomen in de voorwaarden die de gemeente stelt bij nieuwe projecten. Het ingenieursbureau neemt de aanbevelingen mee bij veranderingen in wegen en trottoirs in de stad. Ook is de checklist onlangs opgenomen in het handboek ‘Inrichting openbare ruimte’, waarin alle gemeentelijk beleid op dit gebied gebundeld is. De checklist raakt steeds meer bekend binnen de gemeentelijke organisatie.
De realisatie van woonservicegebieden wordt ook in 2009 met veel inzet gecontinueerd. Het overzicht ‘Woningbouwprojecten vanaf 2007’ geeft in het kort weer wat er komende jaren per wijk wordt gedaan of is gebeurd. Projecten in aanbouw, concrete plannen in ontwikkeling of gerealiseerde projecten zijn hierin meegenomen.
Buurthulp De pilotprojecten Buurthulp in Nijmegenwest en Neerbosch-Oost moeten ertoe leiden dat er eind 2010 een structuur ligt, die gebruikt kan worden voor Buurthulp in de rest van de stad.
Website Om burgers en instanties beter te informeren op het gebied van woonservicegebieden is een nieuw onderdeel op de gemeentelijke website in ontwikkeling. Hierin wordt per wijk de stand van zaken aangegeven, verdeeld naar de thema’s wonen, zorg en welzijn. De indeling van woonservicegebieden is nagenoeg conform de wijkindelingen van de gemeente. Enkele afwijkingen zijn er wel. Deze hangen samen met de grootte en ligging van de wijk ten opzichte van voorzieningen en bestaande woonzorgcomplexen.
Woningbouwprojecten vanaf 2007 Aantal woningen Woonservicegebieden *
0
100
200
300
400
Centrum (1) gerealiseerd in aanbouw planvorming Bottendaal (2) Altrade (3)
Beschermd wonen Verzorgd wonen Aangepast wonen
Galgeveld (4) Groenewoud / Heijendaal (5) Willemskwartier / – Hazenkamp (6)
Neerbosch-Oost (7) Hatert (8) Brakkenstein (9) Dukenburg (10) Lindenholt (11) Hees/Heseveld (12)
* indeling woonservicegebieden
Waterkwartier (13) 19
Hengstdal (14) –
17
Grootstal / Hatertse Hei / St. Anna (15)
18
Wolfskuil (16) Lent/Laauwik (17)
13 16 11
12 7
1 2
4
6 5
Citadel (18) Groot-Oosterhout (19)
3
10
15 8
9
14
Colofon vormgeving OptimaForma, Nijmegen Dit is een uitgave van gemeente Nijmegen Juni 2009
