Wmo-wijzer voor gemeenten. Een selectie producten van NIZW, LCO, CIVIQ, X-S2, TransAct en Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid

Wmo-wijzer voor gemeenten

Een selectie producten van NIZW, LCO, CIVIQ, X-S2, TransAct en Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid

Colofon De Wmo-wijzer is een selectie uit bestaande publicaties en producten, geordend naar de prestatievelden en thema’s in het kader van de Wmo. Naast deze selectie kunt u bij de kennisinstituten terecht voor andere publicaties, producten, informatie en adviestrajecten al dan niet toegesneden op de lokale situatie. De Wmo-wijzer is een gezamenlijke uitgave van NIZW, CIVIQ, LCO, X-S2, TransAct en Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid. NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 230 63 11 Utrecht: 2005

Als u op de hoogte wilt blijven van nieuwe publicaties, websites, projecten en overige ontwikkelingen, bezoek dan regelmatig de websites van de deelnemende organisaties: www.nizw.nl www.civiq.nl www.opbouwwerk.nl www.x-s2.nl www.transact.nl www.homo-emancipatie.nl

NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 23 06 311 Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de kwaliteit en vernieuwing van de sector zorg en welzijn. Het NIZW verzamelt, verwerkt, verrijkt en verspreidt kennis. Het informeert en adviseert instellingen in zorg en welzijn, overheden en maatschappelijke organisaties. CIVIQ Postbus 12080 3501 AB Utrecht (030) 750 90 00 CIVIQ is hét kenniscentrum en adviesbureau op het gebied van vrijwillige inzet. Wij stimuleren, vernieuwen en versterken vrijwillige inzet in Nederland. Dit doen we via onderzoek, advies, promotie, training en begeleiding. LANDELIJK CENTRUM OPBOUWWERK

LCO Prinsegracht 51 2512 EX Den Haag (070) 380 44 31 Het Landelijk Centrum Opbouwwerk is het landelijke expertisecentrum en werkt aan transfer, innovatie en kwaliteitsontwikkeling. LCO biedt organisatieadvies en steun aan bewonersinitiatieven op tal van terreinen, adviseert en helpt bij de sociale relatie- en milieuopbouw in wijken.

X-S2 Postbus 105 3500 AC Utrecht (030) 233 00 33 X-S2 is het kennisnetwerk voor beleid en praktijk in de sociale sector en intermediair op het gebied van kennisuitwisseling van sociaal beleid en praktijk. TransAct Vinkenburgstraat 2a Postbus 1413 3500 BK Utrecht ( 030 ) 232 65 00 TransAct is het landelijk expertisecentrum aanpak huiselijk en seksueel geweld en vraagstukken rond sekse en etniciteit. TransAct ondersteunt beleidsmakers, managers, opleiders, artsen, hulpverleners en andere intermediairen in de zorg- en welzijnssector, beroepskrachten werkzaam bij politie, Openbaar Ministerie, reclassering en Raad voor de Kinderbescherming. De drie kerntaken van TransAct zijn Kennis en Methodiekontwikkeling, Beleidsanalyse en Agendering, Training en Advies. Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid Postbus 15830 1001 NH Amsterdam (020) 573 9481 Het Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid is het collectieve geheugen van de homo- en lesbische emancipatie. Het is een kennismakelaar voor overheden, belangen- en welzijnsorganisaties, verbindt kennis en praktijk en helpt het beleid en uitvoering tot stand te brengen.

Prestatieveld 1:

NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 23 06 311 Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de kwaliteit en vernieuwing van de sector zorg en welzijn. CIVIQ Postbus 12080 3501 AB Utrecht (030) 750 90 00 CIVIQ is hét kenniscentrum en adviesbureau op het gebied van vrijwillige inzet. Wij stimuleren, vernieuwen en versterken vrijwillige inzet in Nederland. LCO LANDELIJK CENTRUM Prinsegracht 51 OPBOUWWERK 2512 EX Den Haag (070) 380 44 31 Het Landelijk Centrum Opbouwwerk is het landelijke expertisecentrum en werkt aan transfer, innovatie en kwaliteitsontwikkeling. X-S2 Postbus 105 3500 AC Utrecht (030) 233 00 33 X-S2 is het kennisnetwerk voor beleid en praktijk in de sociale sector en intermediair op het gebied van kennisuitwisseling van sociaal beleid en praktijk. TransAct Vinkenburgstraat 2a Postbus 1413 3500 BK Utrecht (030) 232 65 00 TransAct is het landelijk expertisecentrum aanpak huiselijk en seksueel geweld en vraagstukken rond sekse en etniciteit. Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid Postbus 15830 1001 NH Amsterdam (020) 573 9481 Het Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid verbindt kennis en praktijk en helpt het beleid en uitvoering tot stand te brengen van de homo- en lesbische emancipatie.

Sociale samenhang en leefbaarheid Leefbaarheid algemeen Heel de Buurt gebundeld. Een staalkaart van vier jaar buurtgericht investeren Dit boek biedt een kijk in het denken over en werken in buurten. U vindt er analyses, maar ook praktische handreikingen voor de toekomst. Het is een pleidooi voor diversiteit en het rekening houden met de verschillen en de creatieve vermogens van bewoners en lokale organisaties. N. de Boer, H. Broekman e.a. (red.), NIZW, 2003. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5759-039-1. Buurtgericht werken aan gezondheid In deze publicatie staat het samenspel tussen professionals en bewoners centraal om een dynamiek te bewerkstelligen die kan bijdragen aan een ‘gezonde’ buurt. Het boek omvat een theoretisch gedeelte en een gedeelte met concrete handreikingen. M. Paes, K. Stuurop (LCO), F. de Vries (A20) en A. Sprinkhuizen (NIZW), 2000. Bestellen: NIZW secretariaat Sociaal Beleid, Postbus 19152, 3501 DD Utrecht, (030) 230 66 53. Homobeleid uitgelicht! Dit boek geeft een overzicht van hoe gemeenten aandacht kunnen besteden aan homoseksualiteit binnen hun reguliere beleid. U vindt een korte voorgeschiedenis, een schets van de huidige situatie en rol van gemeenten, een uitgebreid overzicht met tips en suggesties op de gemeentelijke beleidsterreinen en zestien concrete goede voorbeelden van lokale projecten en initiatieven. J. Schuijf en P. Dankmeijer, Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid, 2005. Bestellen: [email protected] of via www.schorer.nl -> shop. ISBN: 90-7334-1213. Website www.homo-emancipatie.nl Deze website geeft achtergrondinformatie over lokaal, landelijk en Europees homobeleid. Op de gebieden jongeren, ouderen, multicultureel/integratiebeleid, veiligheid, sport, welzijn en gezondheidszorg vindt u nog meer gedetailleerde informatie over welke ontwikkelingen er gaande zijn en welke good practices u kunt inzetten. U kunt zich abonneren op de tweewekelijkse digitale nieuwsbrief Pink Link. J. Schuijf, P. Dankmeijer e.a. (Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid). Helpdesk voor persoonlijk advies: [email protected].

Wijk en buurt (wonen, zorg, welzijn) Thuis in de buurt. Wijkgericht werken aan wonen, zorg en welzijn van kwetsbare groepen K. Penninx, NIZW, 2004. Aandacht voor de rollen van welzijn bij een gebiedsgerichte benadering en bij nieuwe woon- en zorgconcepten. Bestellen: dit cahier is ook verschenen als hoofdstuk (2) in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C. Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN: 90-5931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW.

Websites Informatie over het ontwikkelen van nieuwe combinaties van wonen, welzijn en zorg voor ouderen en mensen met beperkingen kunt u vinden op de volgende websites: • www.iwz.nl • www.domoticawonenzorg.nl • www.centrumkleinschaligwonen.nl In het kader van het Innovatieprogramma Wonen en Zorg (IWZ) zijn veel publicaties verschenen rond thema´s als: • domotica en ICT; • de inrichting van woon-zorgzones, integrale teams; • kleinschalige woonvormen voor dementerenden en mensen met verstandelijke beperkingen; • extramuralisering; • ondersteunen van cliëntinitiatieven. Downloaden: de publicaties zijn te downloaden vanaf bovengenoemde websites.

Wijk en buurt (herstructurering) De zeven uitdagingen van bewonersparticipatie in herstructureringsoperaties. Een handreiking voor uitvoerende professionals Deze publicatie is bedoeld voor professionals in de frontlinie van de herstructurering. Met enkele elementaire lessen uit het verleden in het achterhoofd signaleren we zeven uitdagingen van bewonersparticipatie. In de publicatie bekijken we deze zeven uitdagingen nader in zeven herstructureringswijken. R. Engbersen, en M. Lodewijks (red.), NIZW in opdracht van ministerie van VROM, 2004. Bestellen: Ministerie van VROM, Postbus 20951, 2500 EZ Den Haag. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > publicaties > buurt en wijk. De sociale verbouwing: een programma van eisen voor herstructureringsgebieden Investeringen in de sociale structuur van een herstructureringsgebied leveren een meerwaarde op. Dit komt o.a. tot uiting in de toename van het woonplezier van bewoners, de versterking van aantrekkingskracht en marktpositie van de buurt en de afname van de verhuismobiliteit. Deze uitgave biedt handreikingen in de vorm van criteria, kengetallen en procesvereisten die maken dat sociaal en fysiek elkaar beter kunnen verstaan. A. Sprinkhuizen, M. Lodewijks e.a., NIZW in opdracht van ministerie van VROM, 2004. Bestellen: Ministerie van VROM, Postbus 20951, 2500 EZ Den Haag. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > publicaties > buurt en wijk. Kom naar buiten! Thuis Op Straat is er ook! Dit boekje doet in gepopulariseerde vorm verslag van een onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam naar de praktijken van het project Thuis Op Straat. Het boek biedt een schat aan praktische tips en wenken om de straat terug te veroveren voor kinderen, het buiten spelen van kinderen te bevorderen, en de betrokkenheid van ouders bij hun directe leefom-

geving te stimuleren. R. Engbersen en K. Voogd, TOS, 2005 Bestellen: Thuis Op Straat, Thurledeweg 95, 3044 ER Rotterdam, (010) 437 61 11. Website www.nizw.nl/herstructurering In opdracht van de ministeries van VWS en VROM voert NIZW Sociaal Beleid het project Herstructurering en de sociale opgave uit. Doel van het project is fysieke en sociale planprocessen in herstructureringswijken effectiever op elkaar te betrekken. Op de site vindt u uitgebreide informatie over de stand van zaken van het project en diverse publicaties en producten. Website www.nizw.nl/sociaalbeleid Hierboven staat een kleine selectie van producten (publicaties, methodieken, projecten) over het onderwerp ‘leefbaarheid van wijken en buurten’. Als u wilt weten welke producten over dit onderwerp nog meer zijn verschenen bij het NIZW, surft u dan naar: www.nizw.nl > sociaal beleid > wijk en buurt.

Burgerparticipatie Website www.burgersaanhetstuur.nl Aanwijzingen voor burgerinitiatieven en de ondersteuning daarvan. Website www.homo-emancipatie.nl/dialoog Een toenemend aantal instellingen werkt samen aan methoden om etnische en religieuze gemeenschappen met elkaar in contact te brengen en met elkaar te laten discussiëren over waarden, normen en respectvolle omgang met elkaar. Het gaat onder meer om waarin COC Nederland, het Humanistisch Verbond, Stichting Yoesuf, Stichting Islam en Burgerschap, LBR, FORUM en Rotterdam Verkeert. Deze discussiemethoden vatten zij samen onder de term ‘Dialoog over ethiek, levensbeschouwing en homoseksualiteit’ of kortweg ‘De Dialoog’. Zij hebben het Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid gevraagd over deze initiatieven te rapporteren via zijn website. Op deze website vindt u een overzicht en verslagen van de activiteiten. Eén pinguïn maakt nog geen winter. 10 jaar stedelijk kwaliteitspanel Rotterdam Evaluatie in het kader van het tienjarig bestaan van het stedelijk kwaliteitspanel in Rotterdam. Het stedelijk kwaliteitspanel is een panel ervaringsdeskundigen, gerekruteerd uit diverse vrijwilligersorganisaties die actief zijn in de stad en voor haar bewoners. Het stedelijk kwaliteitspanel toetst de dienstverlening van (semi-)overheidsinstellingen en heeft bijvoorbeeld een onderzoek gedaan naar het natuur- en milieubeleid in de stad (zie publicatie: Rotterdam Natuurlijk! Werken gemeente, instellingen en burgers samen aan een groene stad? ISBN: 90-7383-729-4). A. Wietsma, Landelijk Centrum Opbouwwerk, 2001. Bestellen: LCO, Prinsegracht 51, 2512 EX Den Haag, (070) 380 44 31. ISBN: 90-7383-722-7.

Dorpsbewoners maken het dorp. Toolkit bewonersparticipatie platteland Deze bundel is de vrucht van een samenwerkingsverband tussen het NIZW, LCO en de CMO’s van Zeeland (Scoop), Friesland (Partoer) en Brabant (PRISMA). In deze bundel worden vijf methodieken gepresenteerd aan de hand waarvan dorpsorganisaties (in samenwerking met de gemeente) een dorpsanalyse, dorpsvisie dan wel dorpsplan kunnen maken. De vijf methodieken staan heel sterk in de traditie van de community self-survey. R. Engbersen, M. Uyterlinde e.a. (red.). Te verschijnen: december 2005. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. Buurtgerichte sociale activering. Methodiekbeschrijving voor sociale activering Een methode om inactieve mensen op te sporen en te motiveren tot deelname. Incl. cd-rom met cliëntvolgsysteem. T. Freitag, I. Leene en C. Tenhaeff, NIZW, 2003. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-047-2. Downloaden: www.nizw.nl > NIZW catalogus.

Vitalisering platteland Sociale innovaties op het platteland. Bouwstenen voor de ontwikkeling van Nieuwe Dorpen Dit essay is een samenwerkingsproduct van het NIZW en het Amsterdamse architectenbureau de Architecten Cie en biedt plattelandsgemeenten een praktisch kader om de sociale kwaliteit van hun dorpen te verbeteren. Het essay is een uitwerking van het sociale perspectief op dorpen. Het laat zien hoe het platteland er in sociaal opzicht voor staat, maar biedt ook een doorkijk naar de toekomst. Precies is in beeld gebracht welke sociale kwesties zich hier en nu op het platteland voordoen en welke oplossingen daarvoor worden aangewend. Vier aansprekende voorbeelden van sociale innovaties worden uitgediept. Op grond daarvan worden bouwstenen aangereikt voor de vernieuwing van bestaande dorpen en de ontwikkeling van nieuwe dorpen. Het essay wordt afgesloten met ‘vijftien wenken aan de wethouder’. R. Engbersen en M. Uyterlinde. Te verschijnen: november 2005. Bestellen: InnovatieNetwerk Groene Ruimte en Agrocluster, Postbus 20401, 2500 EK Den Haag, (070) 378 56 53. Ook te downloaden vanaf de website van het InnovatieNetwerk. Sociale structuurplannen in het landelijke gebied. Een handreiking Deze handreiking is gebaseerd op de ervaringen met het opstellen van sociale structuurschetsen van de pilotgemeenten Olst-Wijhe, ’t Oldambt, SchouwenDuiveland en De Peel, diverse andere projectdocumenten, de weeklogboeken die door de pilots werden ingevuld en de contacten met de diverse betrokkenen. A. Sprinkhuizen (red.), NIZW, 2004. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW.

Lokaal Sociaal Beleid in het landelijk gebied. Een evaluatie van vier VWS pilotgebieden Een rapport over een project in vier gemeenten in landelijk gebied, met de ontwikkeling van het lokaal sociaal beleid als onderwerp. Bewonersparticipatie en de lokale voorzieningenstructuur krijgen hierbij extra aandacht. A. van der Kooij en A. Sprinkhuizen, NIZW, 2004. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > platteland > publicaties. Gezichten van multifunctionaliteit op het platteland Om de gemeente leefbaar te maken en houden voor verschillende generaties is het nodig om verschillende functies op het gebied van wonen, zorg, welzijn en dienstverlening bij elkaar te brengen. Dit boek brengt de gezichten van multifunctionaliteit in beeld en biedt voorbeelden. R. Engbersen (NIZW) en D. Meesterberend (LCO) (red.), 2004. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-068-5. Meer dan één gebouw; een formule voor het vormgeven van een succesvolle multifunctionele accommodatie A. van der Kooij, NIZW, 2004. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > activiteiten en diensten NIZW > accommodaties maatschappelijke activiteiten. Wie helpt Zuiderveld? Landelijke en Europese regelingen voor de modernisering van de sociale infrastructuur op het Drentse platteland A. van der Kooij, M. van der Meulen, R. Engbersen, NIZW, 2005. Bestellen: NIZW Sociaal Beleid, (030) 230 66 94 of [email protected]. Zorg op het platteland In de context van de leefbaarheid van het platteland gaat de auteur in op de praktische mogelijkheden voor extramuralisering van de zorg in de kleine kernen. Aan de orde komen de logistieke en inhoudelijke organisatie van de zorg; het realiseren van zorgsteunpunten, zorgwoningen en groepswoningen; regie en samenwerking tussen gemeenten, zorgaanbieders, woningcorporaties en welzijnsinstellingen; en de gevolgen voor het takenpakket van de beroepskrachten. M. Savelkoul, IWZ/SEV, 2003. Downloaden: www.iwz.nl. Website www.dorpsspiegels.nl De methodiek Dorpsspiegel is een monitorsysteem voor het platteland dat op verschillende manieren laat zien wat er leeft onder de bewoners van dorpen in een regiogemeente. Het NIZW heeft het instrument samen met de gemeente Opsterland, de Friese provinciale steunfunctie Partoer, de verenigingen van Plaatselijk Belang in de verschillende dorpen en de lokale welzijnsstichting De Ploeg ontwikkeld. De website gaat specifiek in op de situatie in de dorpen in gemeente Opsterland.

Diversiteit en sociale cohesie Website www.nizw.nl > sociaal beleid > intergenerationeel Jongeren en ouderen zijn sterk aangewezen op voorzieningen in hun buurt maar praten daar nauwelijks over mee. Soms staan zij lijnrecht tegenover elkaar. Intergenerationeel werk helpt de generaties met elkaar in contact te komen. De belangrijkste doelen van intergenerationeel werk zijn dat jong en oud elkaar steun bieden, een dialoog aangaan over onderlinge conflicten en gezamenlijke belangen realiseren. Op de site vindt u uitgebreide informatie over dit thema en diverse publicaties en producten. Werken met migranten in de wijk Migranten bevinden zich als bevolkingscategorie in een achterstandssituatie. Zij wonen in wijken die het minder draagkrachtige deel van de bevolking opnemen. Deze wijken staan onder druk. Op acht locaties in Nederland wordt het stimuleringsprogramma Heel de Buurt uitgevoerd. Plaatselijk beproeven gemeentebestuur, instellingen en burgers nieuwe aanpakken en samenwerkingsvormen. Wat is er in de literatuur en bij deskundigen bekend over het wijkgericht werken met migranten? Waar moet je op letten en zijn er ook methodisch breed toepasbare methodieken? H. Broekman (red.), NIZW, 2000. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5050-791-3. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > publicaties > buurt en wijk. Website www.nizw.nl > sociaal beleid > diversiteit > projecten > multiculturele buurt Het project De multiculturele buurt helpt lokale welzijnsinstellingen om de multiculturele samenleving gestalte te geven. Doel van het project is het versterken van multiculturele competenties van het sociaal-cultureel werk via pilotprojecten en het verspreiden van deze kennis in het land. Op de site vindt u uitgebreide informatie over dit thema en verwijzingen naar diverse publicaties en producten. Website www.fnao.nl De thematische website FNAO biedt informatie over en voor allochtone ouderen. U vindt er het laatste nieuws, projectinformatie en portretten van allochtone ouderen, evenals achtergrondartikelen, literatuur en verslagen van bijeenkomsten. Website www.transact.nl Op deze website vindt u onder andere factsheets en brochures gericht op diversiteit in gender en etniciteit. Website www.mozaiek-info.nl Website van Mozaïek, een gezamenlijk project van TransAct, NIGZ en FORUM, gericht op preventie en

opvang huiselijk en seksueel geweld allochtone vrouwen. Het Handboek Mozaïek (2004), met een overzicht van methodieken voor preventie en opvang, is via de website te bestellen. De webstie geeft informatie over het project. Ook zijn er een aantal draaiboeken te downloaden.

Maatschappelijk ondernemen MIB, het bedrijfsleven en vrijwillige inzet Bij het bevorderen van de leefbaarheid en de sociale samenhang van de samenleving speelt het bedrijfsleven een steeds grotere rol. Bedrijven worden actiever in het onderhouden van goede relaties met buurbewoners, gemeenten en maatschappelijke organisaties, zowel landelijk als lokaal. Door hun kennis, middelen en netwerken in te zetten voor een goed doel of door werknemers de mogelijkheid te bieden vrijwilligerswerk te doen. Het programma Maatschap In Betrokkenheid van CIVIQ stimuleert de samenwerking tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties. Voor meer informatie: www.betrokken.nu.

U zoekt? Wij vinden! Als u niet kunt vinden wat u zoekt, kunt u naar www.x-s2.nl gaan. In Nederland zijn immers tientallen andere organisaties bezig met de invoering van de Wmo. ‘Kennismakelaar’ van de sociale sector, X-S2, koppelt uw vraag aan antwoorden, via de uitgebreide website en via speciale Wmo-bijeenkomsten. Bovendien kunt u bij X-S2 terecht met al uw Wmovragen en krijgt u binnen drie werkdagen een uitgebreid antwoord.

Prestatieveld 3:


Informatie, advies en cliëntondersteuning Rapportage Onderzoek cliëntondersteuning NIZW heeft in opdracht van het ministerie van VWS de stand van zaken geïnventariseerd op het gebied van cliëntondersteuning voor personen met psychische klachten. VWS wilde advies over de huidige kwaliteit en mogelijkheden tot kwaliteitsverbetering. Dit in verband met de voorbereiding van de Wmo, waarbij cliëntondersteuning onder de verantwoordelijkheid van de lokale overheid komt. Aan de orde komen informatie en advies, vraagverheldering, de indicatiestelling en het persoonsgebonden budget. A. van Bergen, D. Bobeldijk e.a., NIZW, 2005. Bestellen: secretariaat NIZW Sociaal Beleid, (030) 230 66 53. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > hulpverlening > projecten. Stimuleringsprogramma Ouderenadvisering In de informatievoorziening naar (kwetsbare) ouderen kunnen beroepsmatige en vrijwillige ouderenadviseurs een belangrijke intermediaire rol vervullen. In de regel wordt met een jaarlijks huisbezoek de hele doelgroep bereikt. Het NIZW voert dit programma uit in opdracht van het ministerie van VWS en in samenwerking met de MO-groep, VBG en CSO. Diverse publicaties: • Ouderenadvisering in vele gedaanten. Een inventarisatie van de huidige vraag naar en praktijk van ouderenadvisering; • Ontwikkeling van de vraag naar ouderenadvisering en de benodigde formatie; • Herijkt functieprofiel ouderenadviseur; • Instrumenten voor ouderenadvisering. Handreikingen voor het gebruik; • Vrijwilligers en beroepskrachten in de ouderenadvisering. Een handreiking en stappenplan voor samenwerking; • nieuwsbrieven van het stimuleringsprogramma Ouderenadvisering. Downloaden: bovenstaande en andere publicaties zijn te downloaden vanaf de onderstaande websites: • www.nizw.nl/ zorg, thema ouderen, ouderenadvisering • www.nizw.nl/ouderenadvisering Project Cliënt- en mantelzorgondersteuning op de lokale kaart Project ter ondersteuning van gemeenten bij de invulling van cliënten mantelzorgondersteuning in aansluiting op de één-loketfunctie. Het project loopt van september 2005 tot eind 2006. Informatie: Christien Begemann, projectleider, (030) 230 68 66 of [email protected]. De Turkse mantelzorger beter ondersteund! Draaiboek voor de uitvoering van een wijkgericht voorlichtings- en discussieproject voor Turkse ouderen en Turkse mantelzorgers In dit draaiboek is beschreven hoe in een wijkgerichte aanpak, in nauwe samenwerking met Turkse wijkbewoners, een aantal stappen is gezet op weg naar het verminderen van de zorgbelasting bij Turkse mantelzorgers en het verkleinen van de kloof tussen vraag en aanbod. A. Loog, GG&GD Utrecht, 2005. Bestellen: GG&GD Utrecht, (030) 286 33 33. Bouwen aan ondersteuning, stappenplan voor het opzetten van een steunpunt vrijwilligerswerk Dit werkje bevat een stappenplan voor het opzetten van een steunpunt vrijwilligerswerk in een gemeente. Daarnaast kan CIVIQ gemeenten ondersteunen en begeleiden bij het opzetten van een steunpunt vrijwilligerswerk. J. Heinsius, sVM/Vereniging NOV, 2000. Bestellen: CIVIQ, (030) 750 90 00.

Werken Aan Wensen: methodiek voor het exploreren van de behoeften van cliënten De methodiek is onderdeel van een trainingsaanbod. Voor meer informatie: [email protected] Informatiekoffer Zin in gezond leven, trainingsmateriaal voor gezondheidsbevordering van ouderen Voor meer informatie: [email protected] Maakt u verschil? Arbeidsgerelateerde klachten en ziekteverzuim vanuit een sekse- en cultureel perspectief M. van Bavel e.a., Transact 2004. ISBN: 907212751X. Bestellen: www.transact.nl Vrouw, man, autochtoon, allochtoon; het maakt uit! Factsheet over sekse- en etnische verschillen met betrekking tot gezondheid en ziekte. TransAct, 2001. Downloaden: www.transact.nl Website www.transact.nl Hierboven staat een kleine selectie van het aanbod op het thema Diversiteit en cliëntondersteuning. Op de website van TransAct vindt u meer publicaties over producten en diensten voor gemeenten.

Homoseksuele jongeren Website www.homo-emancipatie.nl/jongeren/jongeren_informatie_map_jim_.html In Nederland bevindt zich in elke regio wel een groep die activiteiten organiseert voor homoseksuele en lesbische jongeren. De ‘Jongeren Informatie Map’ biedt deze groepen tips en handvatten hoe zij hun groep beter kunnen organiseren en welk soort activiteiten aantrekkelijk zijn. De map werd ooit uitgegeven door COC Nederland, maar is momenteel alleen digitaal in te zien op de website van het Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid. V. Vermeer (COC Nederland), 1993.


Prestatieveld 4:


Ondersteunen van vrijwilligers en mantelzorgers Vrijwilligerswerkbeleid Digitale monitor vrijwilligerswerk Een onderzoeksinstrument voor gemeenten waarmee zij snel zicht krijgen op de vrijwilligersorganisaties in hun gemeente. Gemeenten kunnen hiervoor uit verschillende sets vragen hun eigen vragenlijst samenstellen. CIVIQ. Aanmelden: www.monitorvrijwilligerswerk.nl. Kosten: e 100 per jaar. VB-score vrijwilligerswerkbeleid Hoeveel belang hecht de gemeente aan vrijwilligerswerk? Hoe tevreden is het lokale vrijwilligerswerk over het beleid? Wat zijn verbeterpunten? Met de VB-score is het antwoord op deze vragen in twee dagdelen bekend. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Zicht op vrijwilligerswerk Deze brochure biedt een overzicht van de verschillende onderzoeksmethoden die gemeenten kunnen gebruiken om het vrijwilligerswerk op lokaal niveau in kaart te brengen. Welke overeenkomsten en verschillen bestaan er tussen de methoden? Welke methode past het beste bij welke lokale beleidsvraagstukken? Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Integraal vrijwilligerswerkbeleid: de Utrechtse aanpak Vrijwilligerswerkbeleid heeft gevolgen voor organisaties op verschillende beleidsterreinen. Vandaar dat het ontwikkelen van vrijwilligersbeleid bij voorkeur ‘integraal’ gebeurt. Maar hoe doe je dat? In deze publicatie staat de aanpak van de Utrechtse steunfunctie Schakels uitgebreid beschreven. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Handleiding Regie voeren Tussen welke rollen kunnen gemeenten schakelen bij het voeren van vrijwilligerswerkbeleid? In deze handleiding komen aan bod: de initiator, facilitator, stimulator, beslisser, entrepreneur en bemiddelaar. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Handleiding interactieve beleidsvoering De handleiding In plaats van een brief … interactief!! informeert de lezer over de do’s en don’ts bij het betrekken van vrijwilligers tijdens het voorbereiden en uitvoeren van lokaal vrijwilligerswerkbeleid. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Serie brochures Vrijwilligers betrekken Deze serie geeft inzicht in bruikbare methodieken om vrijwilligers te betrekken bij het lokaal beleid op de terreinen gezondheidszorg en hulpverlening, leefbaarheid en veiligheid, maatschappelijk betrokken onder-

nemen, vrije tijd (sport, cultuur en natuur en milieu) en onderwijs. De brochures kunnen gebruikt worden als middel om collega’s in diverse sectoren te overtuigen van het belang en nut van vrijwilligers voor hun dagelijks werk, als zoeklicht voor de betekenis van vrijwilligers voor het eigen beleid en als inspiratiebron voor het vergroten van de rol van vrijwilligers. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Bouwen aan ondersteuning, stappenplan voor het opzetten van een steunpunt vrijwilligerswerk Dit boekje bevat een stappenplan voor het opzetten van een steunpunt vrijwilligerswerk in een gemeente. J. Heinsius (red.), sVM/Vereniging NOV, 2000. Bestellen: CIVIQ, (030) 750 90 00.

Mantelzorgondersteuning Gemeente en mantelzorgondersteuning Deze publicatie biedt bestuurders en ambtenaren van lokale overheden materiaal waarmee zij concrete ondersteuning en beleid op het gebied van mantelzorg(ondersteuning) vorm kunnen geven. M. Morée en M. Goumans, NIZW, 2004. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Met het oog op informele zorg. Hoe welzijnsinstellingen en gemeenten informele zorg kunnen versterken In de contourennota over de Wmo wordt een zwaar accent gelegd op de inzet van mantelzorgers en vrijwilligers. De veranderende kenmerken van mantelzorgers en vrijwilligers vragen om nieuwe manieren van ondersteuning. In Met het oog op informele zorg leest u welke rol uw organisatie in deze ontwikkeling kan spelen en aan welke voorwaarden u moet voldoen om succesvol te kunnen opereren. In het cahier vindt u onder meer een lijst met discussiepunten om een moderne visie op vrijwilligersbeleid uit te werken. C. Scholten, NIZW, 2004. Bestellen: dit cahier is als hoofdstuk opgenomen in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C. Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN: 90-5931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Expertisecentrum Informele Zorg (EIZ) Circa tachtig procent van alle hulpuren in Nederland wordt geleverd door mantelzorgers. Bij invoering van de Wmo gaan de CVTM-gelden uit de AWBZ voor een groot gedeelte (20,5 miljoen) over naar de gemeenten. De voorzieningen op het gebied van ondersteunende begeleiding vallen vanaf 2007 ook onder gemeentelijke verantwoordelijkheid. Onder deze functie wordt momenteel ook respijtzorg geïndiceerd.

Door het EIZ / Expertisecentrum Informele Zorg is een groot aantal publicaties uitgebracht over de verschillende facetten van mantelzorg en mantelzorgondersteuning. Enkele documenten die voor gemeenten interessant kunnen zijn: • Factsheet Mantelzorg in Nederland (cijfers, knelpunten, oplossingen); • Factsheet Mantelzorg en dementie; • Factsheet Jonge mantelzorgers; • Factsheet Oude mantelzorgers; • Factsheet Mantelzorg in de GGZ; • Factsheet Vergrijzing en informele zorg; • brochure Respijtzorg Uit & Thuis; • het webdossier Interculturele familiezorg. Downloaden: bovenstaande publicaties en dossiers zijn te vinden op www.eiz.nl.

Beleidsinformatie Snelvinder Wet- en regelgeving De weten regelgeving in Nederland is uitgebreid en veelal ook van toepassing op het vrijwilligerswerk. Om als gemeente zicht te krijgen waaraan organisaties met vrijwilligers moeten voldoen, kunt u de snelvinder Wet- en regelgeving van CIVIQ gebruiken. Downloaden: www.civiq.nl/wetregelgeving. Vrijwilligersbeleid in welzijnsinstellingen Deze publicatie gaat in op de weerslag van veranderingen zoals budgetfinanciering, schaalvergroting, kwaliteitszorg, arbo-wetgeving en sociale activering op het vrijwilligerswerk in welzijnsinstellingen. De publicatie biedt managers van instellingen handvatten voor een vrijwilligersbeleid dat houvast geeft om aan deze veranderingen het hoofd te bieden. M. van Houten, NIZW, 2002 Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5050-847-2. Zicht op zorg en welzijn: vrijwilligers Veel voorzieningen op het terrein van zorg en welzijn zijn haast niet voor te stellen zonder vrijwilligers. Voor twaalf werkvelden is zo nauwkeurig mogelijk in kaart gebracht hoeveel vrijwilligers er actief zijn, wat hun rol is en welke werkzaamheden ze uitvoeren. Tevens zijn beschrijvingen opgenomen van ontwikkelingen en kenmerkende/opvallende initiatieven. C. van Dam, M.M. Govaart en P. Wiebes, NIZW/NOV, 1998. Bestellen: van deze publicatie zijn nog enkele exemplaren beschikbaar. U kunt deze, zolang de voorraad strekt, kosteloos opvragen bij het NIZW, secretariaat van het centrum voor beroepsontwikkeling, [email protected]. Brengen én halen. Vrijwilligerswerk in de welzijnssector: feiten, vragen en vergezichten Een brochure met cijfers over de inzet van vrijwilligers in de welzijnssector. De informatie uit deze brochure is afkomstig van de quick scan vrijwilligerswerk die in 2001/2002 is gehouden onder 245 welzijnsorganisaties. Downloaden: www.nizw.nl > vrijwilligerswerk > producten.

Een ervaring rijker. Over het (h)erkennen van vaardigheden opgedaan in vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk is een ideale maatschappelijke leerplek voor jongeren. De centrale vraag in deze brochure is hoe dit ‘leereffect’ van vrijwilligerswerk kan worden versterkt. Erkenning van leerervaringen, in welke vorm dan ook, is een manier om het vrijwilligerswerk aantrekkelijk te maken voor jongeren. In deze brochure wordt beschreven wat er op het gebied van erkenning in vrijwilligerswerk al gebeurt, welke ideeën er zijn om erkenning vorm te geven en hoe het onderwijs hierin een rol kan spelen. A. Huizing, NIZW, 2001. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5050-886-3.

Vrijwilligerswerk door mensen met een beperking Vrij baan. Wegwijzer voor vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap Een wegwijzer voor (potentiële) vrijwilligers met een chronische ziekte of handicap en voor ambtenaren, hulp- en dienstverleners die te maken krijgen met vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap. Het boek geeft, aan de hand van praktijkvoorbeelden en portretten van vrijwilligers, vrijwilligerscoördinatoren en trajectbegeleiders inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap. Informatie over de beschikbare voorzieningen en regelingen, weten regelgeving is overzichtelijk gebundeld. I. Vollenga, NIZW, 2003. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-037-5. Activerend vrijwilligerswerk Deze brochure geeft gemeenten inzicht in de mogelijkheden van vrijwilligerswerk voor klanten van sociale activering en de randvoorwaarden die daarvoor nodig zijn. Daarnaast biedt het handvatten voor beleidsontwikkeling. A. van den Bosch, E. Hofman en I. Wilbrink (red.), sVM, 2002. Downloaden: www.civiq.nl > publicaties. CIVIQ heeft ook een website over activerend vrijwilligerswerk: www.civiq.nl/reintegratie. Maak jij het verschil? Mensen met een functiebeperking zijn vaak gemotiveerde vrijwilligers. Voor organisaties vormen deze mensen een nieuwe groep potentiële vrijwilligers. Deze brochure biedt, via portretten van vrijwilligers en begeleiders, tips en aandachtspunten voor organisaties die het verschil willen maken voor vrijwilligers met een functiebeperking én voor hun eigen organisatie. M. van der Meulen (red.), CIVIQ 2003. Bestellen: www.civiq.nl > publicaties.


Prestatieveld 5:


Bevorderen van deelname aan het maatschappelijk verkeer en het zelfstandig functioneren van kwetsbare mensen Ketensamenwerking Thuis in de buurt. Wijkgericht werken aan wonen, zorg en welzijn van kwetsbare groepen De rol van het welzijnswerk in een gebiedsgerichte aanpak en bij nieuwe kansrijke woon- en zorgconcepten. K. Penninx, NIZW, 2004. Bestellen: dit cahier is ook verschenen als hoofdstuk (2) in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C. Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN: 90-5931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Samenwerken, de sleutel tot vermaatschappelijking Een bundel artikelen voor een studiedag over de samenwerking tussen de GGZ en haar lokale partners (gemeenten, woningcorporaties, welzijnsinstellingen, vrijwilligersorganisaties). P. Driest, L. Meijer, C. Begemann en E. Siegelaar (NIZW), M. Kaag en M. de Jongh (Laagland Advies), H. van de Beek (RIBW Kennemerland), NIWZ/SEV, 2003. Downloaden: www.iwz.nl. Website www.nizw.nl/kortelijnen Naast een algemeen aanbod van training en advies op het gebied van methodisch hulpverlenen heeft het NIZW diverse producten ontwikkeld die maatschappelijk werkenden in staat stellen beter samen te werken met huisartsen en eerstelijnspsychologen. Website www.nizw.nl/kijkjeindekeuken Voorbeelden van uitwisselingsactiviteiten tussen werkers in verschillende sectoren die in ketenverband moeten samenwerken op het gebied van participatiebevordering.

Ondersteuning cliëntinitiatieven Empowerment van kwetsbare mensen. Welzijnswerk als partner bij zelfstandigheid In dit cahier wordt het leerproces beschreven waarbij mensen meester worden over hun eigen bestaan en zelf keuzes maken, gebruikmakend van eigen krachten en mogelijkheden. Er worden tien vormen van empowerment onderscheiden waarmee dit leerproces ondersteund kan worden. Alle worden voorzien van praktijkvoorbeelden en verwijzingen naar websites en literatuur. K. Penninx, NIZW, 2004. Bestellen: dit cahier is ook verschenen als hoofdstuk (1) in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C. Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN: 90-5931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW.

De kunst van het ondersteunen. De helpende hand voor cliëntinitiatieven Particuliere initiatieven op woon-, zorg- en welzijnsgebied hebben ondersteuning nodig. Publicatie voor ondersteuners, waarin wordt aangegeven welke steun cliënten op welk moment nodig hebben in hun traject naar het realiseren van hun woon-zorgdroom. M. Meulmeester en S. Weekers, NIZW, 2003. Bestellen: SEV, (010) 282 50 55. ISBN: 90-5239-187-4. Downloaden: www.clientsupport.nl. Website www.clientsupport.nl Website over het ondersteunen van cliëntinitiatieven op het gebied van wonen, welzijn en zorg.

Professionele ondersteuning voor kwetsbare groepen Kadernotitie Welzijn Versterkt Zorg. Welzijn voor wijkbewoners met beperkingen en chronische ziekten Nota over welzijnswerk voor kwetsbare groepen in het kader van de Wmo, met beleidsaanbevelingen over geschikte producten en samenwerking tussen welzijn en zorg. A. van Bergen (red.), NIZW, 2004. Downloaden: www.welzijnversterkt.nl/zorg > actueel. Vraaggericht werken voor kwetsbare mensen. Voorbeelden, instrumenten, aandachtspunten Instrumenten om als welzijnsorganisatie op individueel en collectief niveau zicht te krijgen op de vraag van (nieuwe) cliënten. Daarnaast voorbeelden ter inspiratie. M. Veltman en M. Goumans, NIZW, 2004. Bestellen: dit cahier is ook verschenen als hoofdstuk (4) in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C. Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN: 905931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Werken aan sociale netwerken. Literatuur en goede praktijken H. van der Wielen en W. Calis, NIZW, 2004. Bestellen: via Willy Calis, NIZW Zorg, (030) 230 64 97 of [email protected]. Een vriend is een brug naar een grotere wereld Deze beknopte brochure behandelt de theorie van sociale netwerken en geeft praktijkvoorbeelden van projecten die sociale netwerken voor mensen met beperkingen ondersteunen en creëren. J. Ellenkamp en W. Calis, NIZW, verschijnt in oktober 2005. Downloaden: www.nizw.nl/zorg > gehandicapten. Werk & Aandacht: arbeidstoeleiding en gezondheidsbevordering in één, voor werkzoekende vrouwen met een (zeer) grote afstand tot de arbeidsmarkt C. Tenhaeff, NIZW, 2001.

Downloaden: www.nizw.nl > arbeid en participatie > projecten > gezondheidsbervordering bij uitkeringsgerechtigden > aanverwante producten. Kadernotitie AMW-aanbod voor mensen met een psychische kwetsbaarheid Wat zijn gevolgen van de vermaatschappelijking voor het werk van AMW-instellingen als aanbieder van eerstelijns-GGZ en wat zijn de mogelijke consequenties van geplande wijzigingen in de AWBZ en de invoering van de Wmo? In de notitie wordt aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: de actuele ontwikkelingen en de rol die het AMW daarin vervult; de doelgroepen die in dit verband een beroep doen op het AMW en hun behoeften; de manier waarop het AMW-aanbod hierop is afgestemd en verder kan worden afgestemd; de samenwerking met andere partijen; een overzicht van de conclusies en aanbevelingen die hieruit voorkomen. Brabantse Federatie voor Maatschappelijk Werk i.s.m. NIZW Sociaal Beleid, 2004. Downloaden: www.nizw.nl > Sociaal Beleid > Hulpverlening > Publicaties > NIZW catalogus. Overzicht projecten homoseksualiteit in de multiculturele samenleving 2005-2007 In 2005 startte een groot aantal projecten die als doel hebben om de dialoog over homoseksualiteit in diverse religies te voeren, homoseksualiteit in diverse etnische gemeenschappen bespreekbaar te maken en om allochtonen met homoseksuele, lesbische, biseksuele of transgender gevoelens op te vangen. De factsheet geeft een overzicht van deze projecten en helpt u daardoor om te voorkomen dat uw gemeente het wiel gaat uitvinden en om ondersteuning voor lokale initiatieven te vinden. E. den Hoedt en P. Dankmeijer, Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid, 2005. Bestellen: [email protected]. Gezondheidsbevordering bij uitkeringsgerechtigden. Inventarisatie van projecten en beschrijving van 20 good practices M. Ploeg, NIGZ-Centrum Kennis & Kwaliteit, 2005. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > activering en arbeid > projecten > gezondheidsbevordering bij uitkeringsgerechtigden. Eenzaam op leeftijd Interventies bij eenzame ouderen. M. Linnemann, P. van Linschoten e.a. (red.), NIZW, 2002. Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl. Projectendatabank Eenzaamheid ouderen Methodieken en instrumenten ter voorkoming en vermindering van eenzaamheid bij ouderen. Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl Website www.nizw.nl/activerenmetzorg Over samenwerking tussen activeerders en zorgverleners ten behoeve van maatschappelijke participatie van cliënten met gezondheidsklachten.

Website www.werkenhandicap.nl Website over het thema werk en handicap. Website www.homo-emancipatie.nl/dialoog Een toenemend aantal instellingen werkt samen aan methoden om etnische en religieuze gemeenschappen met elkaar in contact te brengen en met elkaar te laten discussiëren over waarden, normen en respectvolle omgang met elkaar. Het gaat onder meer om COC Nederland, het Humanistisch Verbond, Stichting Yoesuf, Stichting Islam en Burgerschap, LBR, FORUM en Rotterdam Verkeert. Deze discussiemethoden vatten zij samen onder de term ‘Dialoog over ethiek, levensbeschouwing en homoseksualiteit’ of kortweg ‘De Dialoog’. Zij hebben het Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid gevraagd over deze initiatieven te rapporteren via zijn website. Op deze website vindt u een overzicht en verslagen van de activiteiten.

Werk en handicap Maak werk van werk. Arbeidsintegratie van mensen met een handicap Door allerlei regelingen, maar vooral door het veranderende denken over maatschappelijke participatie van mensen met een handicap, ontstaan er nieuwe kansen voor instroom in betaald werk. Deze publicatie geeft stof voor verdere visieontwikkeling en strategische discussie rond dagbesteding en arbeidsintegratie. De brochure is informatief en uitdagend voor iedereen die beroepsmatig betrokken is bij arbeidsintegratie van jonggehandicapten. T. Otte, NIZW, 2002. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5050-978-9, NIZW-bestelnummer E 43382.

Vrijwilligerswerk voor kwetsbare groepen

Aan de slag met begeleid werken. Werken in een reguliere baan via de regeling WSW Begeleid werken Wsw biedt goede mogelijkheden voor arbeidsintegratie van mensen met een handicap, maar wordt (te) weinig gebruikt. De publicatie besteedt uitgebreid aandacht aan verschillende regelingen voor begeleid werken en biedt handvatten om binnen uw gemeente of regio de instroom in begeleid werken Wsw te vergroten. T. Otte, NIZW, 2004 Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-231-9, NIZW-bestelnummer E 333832.

Activerend vrijwilligerswerk Deze brochure biedt gemeenten inzicht in de mogelijkheden van vrijwilligerswerk voor cliënten van sociale activering en de randvoorwaarden daarvoor. Daarnaast biedt het handvatten voor beleidsontwikkeling. A. van den Bosch, E. Hofman en I. Wilbrink (red.), sVM, 2002. Downloaden: www.civiq.nl > publicaties. CIVIQ heeft ook een website over activerend vrijwilligerswerk: www.civiq.nl/reintegratie.

Maak jij het verschil? Mensen met een functiebeperking zijn vaak gemotiveerde vrijwilligers. Voor organisaties vormen deze mensen een nieuwe groep potentiële vrijwilligers. Deze brochure biedt, via portretten van vrijwilligers en begeleiders, tips en aandachtspunten voor organisaties die het verschil willen maken voor vrijwilligers met een functiebeperking én voor hun eigen organisatie. M. van der Meulen (red.), CIVIQ, 2003. Bestellen: www.civiq.nl > publicaties.

Website www.begrensdeliefde.nl Preventie van seksueel misbruik bij vrouwen en mannen met een handicap. Een praktisch overzicht van preventieprogramma´s en materialen waarvan de noodzaak, het doel en de effectiviteit beschreven wordt.

Vrij baan. Wegwijzer voor vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap Een wegwijzer voor (potentiële) vrijwilligers met een chronische ziekte of handicap en voor ambtenaren, hulp- en dienstverleners die te maken krijgen met vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap. Het boek geeft, aan de hand van praktijkvoorbeelden en portretten van vrijwilligers, vrijwilligerscoördinatoren en trajectbegeleiders inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap. Informatie over de beschikbare voorzieningen en regelingen is overzichtelijk gebundeld en er wordt duidelijkheid geboden over weten regelgeving. I. Vollenga, NIZW, 2003. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-037-5.

Dvd Talent moet je benutten! Op deze dvd zijn vier belangrijke thema’s te zien die bij trajecten naar werk van mensen met verstandelijke beperkingen een rol spelen. De vier thema’s zijn: oriënteren op werk in het dagactiviteitencentrum, het sociale netwerk van de cliënt betrekken bij trajecte naar werk, werknemersvaardigheden aanleren en de overstap naar betaald begeleid werken. Aan de hand van vier cliënten uit activiteitencentra wordt in beeld gebracht hoe trajectbegeleiders met deze thema’s omgaan bij het opzetten en uitvoeren van deze trajecten. Trajectbegeleiders van zorginstellingen kunnen ideeën en inspiratie opdoen uit deze dvd. Ook kan de dvd dienen als voorlichtingsmateriaal voor o.a. cliënten, ouders, woonbegeleiders. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-287-4, NIZW-bestelnummer E 333859.

Informatie ter verdieping De invloed van gezondheid op de activering van uitkeringsgerechtigden. Over dit thema zijn diverse publicaties verschenen, waaronder: • De cirkel doorbreken. De factor ‘G’ bij sociale activering en uitkeringsgrechtigden; • Onderzoeksrapport Inventarisatie van projecten en beschrijving van 20 good practices; • Onderzoeksrapport Aandacht voor gezondheid in trajecten naar activering en werk. Downloaden: www.nizw.nl > arbeid en participatie > projecten > gezondheidsbervordering bij uitkeringsgerechtigden. Ouder worden we allemaal Een rapport over de effecten van de vergrijzing rond drie motto’s: ondernemend oud worden, leven in een uitnodigende sociale en fysieke omgeving, waardig oud worden. R. van Overbeek en A. Schippers, NIZW, 2004. Downloaden:www.kenniscentrum-ouderen.nl. Ervaring leert. Drie jaar activerend huisbezoek bij ouderen Het project Activerend huisbezoek bij ouderen is bedoeld voor ouderen die door omstandigheden uit hun evenwicht zijn geraakt, maar graag zelfredzaam willen blijven. Speciaal opgeleide vrijwilligers geven tijdelijk en doelgericht steun aan de oudere, die daarna weer verder kan. In deze brochure komen mensen aan het woord die enthousiast aan de slag zijn gegaan. Wie zijn de vrijwilligers, wat motiveert hen en hoe worden ze begeleid? Lukt het de vrijwilligers om ouderen een steun in de rug te geven zodat die na een tijdje weer zelfstandig verder kunnen? A. Huizing, NIZW, 2001. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5050-826-X. Innovatieprogramma Welzijn Ouderen De sector welzijn ouderen maakt zich klaar om voor een oudere en meer kwetsbare doelgroep dan in het verleden haar diensten aan te bieden. Het Innovatieprogramma Welzijn Ouderen biedt daarbij de helpende hand. Daarbij staan inhoudelijke innovatie, bedrijfsvoering en visieontwikkeling op de agenda. Het programma is een samenwerking van NIZW, MOgroep en VDWO. De volgende publicaties zijn reeds verschenen: • Hoe kwetsbare ouderen hun tijd besteden en beleven en over de mogelijkheden van het sociaal-cultureel werk om een bijdrage te leveren aan een zinvolle dagbesteding; • Nieuwsbrief Innovatieprogramma Welzijn Ouderen. Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl of www.nizw.nl/zorg, thema ouderen, Innovatieprogramma Welzijn Ouderen. Factsheet Ouderen en eenzaamheid Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl.

Website www.fnao.nl Deze thematische website geeft informatie over en voor allochtone ouderen. U vindt er het laatste nieuws, projectinformatie en portretten van allochtone ouderen, evenals achtergrondartikelen, literatuur en verslagen van bijeenkomsten.


Prestatieveld 6:


Individuele voorzieningen t.b.v. deelname aan het maatschappelijk verkeer en zelfstandig functioneren door kwetsbare mensen Zie ook prestatieveld ‘Bevorderen van deelname aan het maatschappelijk verkeer door kwetsbare mensen’. De meeste producten die daar worden genoemd betreffen methodieken die ook op individuele indicatie kunnen worden ingezet.

Hulpmiddelen en instrumenten Website www.nizw.nl > gehandicapten Over inzet van domotica, personenalarmering en ICT om zelfredzaamheid te vergroten, over de Wmo en kleinschalige groepswoonvoorzieningen. Website www.nizw.nl >nizw zorg > kwaliteit van zorg Over verzorging, verpleging, de positie van de huishoudelijke zorg, competenties, feedback in de thuiszorg.

Indicatiestelling en zorgtoewijzing DIA-lijst Een diagnostisch instrument voor vraagverheldering bij duale zorg- en activeringstrajecten. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > activering en arbeid > projecten > DIA-project.

Individuele begeleiding Kadernotitie AMW-aanbod voor mensen met een psychische kwetsbaarheid Een aantal leidinggevenden van bij de Brabantse Federatie voor Maatschappeljk Werk aangesloten instellingen heeft zich onder begeleiding van het NIZW verdiept in de gevolgen van de vermaatschappelijking voor het werk van AMW-instellingen als aanbieder van eerstelijnsGGZ en de consequenties die de geplande wijzigingen in de AWBZ en de invoering van de Wmo kunnen hebben. In de notitie wordt aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: de actuele ontwikkelingen en de rol die het AMW daarin vervult; de doelgroepen die in dit verband een beroep doen op het AMW en hun behoeften; de manier waarop het AMW-aanbod hierop is afgestemd en verder kan worden afgestemd; de samenwerking met andere partijen; een overzicht van de conclusies en aanbevelingen die hieruit voorkomen. Brabantse Federatie voor Maatschappelijk Werk i.s.m. NIZW Sociaal Beleid, 2004. Downloaden: www.nizw.nl > Sociaal Beleid > Hulpverlening > Publicaties > NIZW catalogus.

Overige informatie Nieuwsbrief Nieuwsbrief NIZW International over langdurige zorg in internationaal perspectief. Aanmelden: [email protected].


Maatschappelijke opvang en aanpak huiselijk en seksueel geweld Prestatieveld 8: Openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ) Prestatieveld 9: Ambulante verslavingszorg Prestatieveld 7:


Maatschappelijke opvang Aanvalsplan tegen dakloosheid in Gelderland. Een provinciale aanpak voor terugdringing van dakloosheid, verbetering van kwaliteit van leven en vermindering van overlast. D. Heineke, NIZW, 2004. Bestellen: Provincie Gelderland, mw. M. van Paasen, (026) 349 92 88, [email protected]. De maatschappelijke opvang in beweging. Huidige en te verwachten ontwikkelingen in vraag en aanbod Inventarisatie ten behoeve van de gemeente Amsterdam. L. van Doorn, P. van Leeuwen en D. Heineke, NIZW, 2002. Bestellen: NIZW secretariaat Sociaal Beleid, (030) 230 66 53. Adviesrapport Oriëntatiefase Centrale Toegang Utrecht Adviesrapport voor de gemeente Utrecht over de opzet en organisatie van de centrale toegang in de maatschappelijke opvang (één loket voor alle woonvoorzieningen in de maatschappelijke opvang). P. van Leeuwen-den Dekker, D. Heineke en L. van Doorn, NIZW, 2003. Bestellen: NIZW secretariaat Sociaal Beleid, (030) 230 66 53. Het 8-fasenmodel. Planmatig werken in de maatschappelijke opvang Doorstroom- en kwaliteitsbevorderende methode voor de opvang. Hieraan verbonden zijn diverse instrumenten: Implementatiewijzer, Trainingshandleiding, Leefgebiedenwijzer en hulpprogramma formulieren. P. van Leeuwen-den Dekker en D. Heineke, NIZW, 2004. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-243-5. Downloaden: www.8-fasenmodel.nl. Website www.werkenaanperspectief.nl. Over activering van daklozen. Website www.nizw.nl/sociaalbeleid Hierboven staat een kleine selectie van producten (publicaties, methodieken, projecten) over het onderwerp maatschappelijke opvang. Als u wilt weten welke producten over dit onderwerp nog meer zijn verschenen bij het NIZW, surft u dan naar: www.nizw.nl > sociaal beleid > hulpverlening > projecten of publicaties.

Lokale aanpak huiselijk en seksueel geweld Opzetten van een Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld: een praktisch stappenplan Hulpmiddel bij het opzetten of uitbreiden van een ASHG waarin alle te nemen acties en besluiten op een rij zijn gezet en randvoorwaarden, keuzemogelijkheden, tips en praktijkervaringen beschreven. Dit product is ontwikkeld in het ondersteuningsprogramma voor de Advies/ en steunpunten huiselijk geweld van TransAct. TransAct, 2005. Bestellen: TransAct, Postbus 1413, 3500 BK Utrecht, (030) 232 65 00. Downloaden: www.transact.nl. Casemanagement in de aanpak van huiselijk geweld Een informatieve en praktische handreiking mét praktijkvoorbeelden. Tussen 2005 en 2007 worden een aantal pilots rond casemanagement gevolgd. Een rapportage hiervan verschijnt in 2007. Dit product is ontwikkeld in het ondersteuningsprogramma voor de Advies/ en steunpunten huiselijk geweld van TransAct. TransAct, 2005. Bestellen: TransAct, Postbus 1413, 3500 BK Utrecht, (030) 232 65 00. Downloaden:www.transact.nl. De veilige gemeente Vuistregels voor gemeenten die beleid willen maken over seksueel en huiselijk geweld. gemeentelijk beleid, valkuilen en tips. TransAct, 2000. Bestellen: TransAct, Postbus 1413, 3500 BK Utrecht, (030) 232 65 00 Downloaden:www.transact.nl. Handreiking aanpak huiselijk geweld: 55 vragen over de rol van de gemeente Handreiking ter ondersteuning van gemeenten om te komen tot een aanpak huiselijk geweld met veel aandacht voor het vormgeven van de regierol en de samenwerking tussen betrokken partners. VNG, 2004. Downloaden :www.aanpakhuiselijkgeweld.nl. Juridische aspecten van huiselijk geweld Transact, 2005. Bestellen: www.huiselijkgeweld.nl Downloaden: www.huiselijkgeweld.nl Als u wordt gestalkt Brochure met tips over wat u kunt doen bij stalking. Downloaden: www.huiselijkgeweld.nl Website www.aanpakhuiselijkgeweld.nl De website informeert gemeenten over nieuwe ontwikkelingen en initiatieven op het gebied van huiselijk

geweld. Deelnemers van het ondersteuningsprogramma kunnen via de website advies krijgen van deskundigen en tegelijkertijd ook zelf andere gemeenten adviseren met hun aanpak. Website www.huiselijkgeweld.nl Website met uitvoerige informatie over organisaties, projecten, methodieken, wetten en regels, opvang en vervolging, preventie en publiekscampagnes. U kunt zich via deze site ook abonneren op E-nieuws Huiselijk geweld.

Interculturele aanpak van huiselijk en seksueel geweld Praten doet geen pijn: handboek bespreekbaar maken huiselijk geweld in allochtone kring. Voor ieder die zich inzet voor de preventie van huiselijk geweld in allochtone kring en de eerste opvang van (allochtone) slachtoffers van huiselijk geweld. TransAct, 2005. Bestellen: www.transact.nl> kennis en publicaties > onze publicaties. Eergerelateerd Geweld in Nederland Een bronnenboek over de aanpak van eergerelateerd geweld sinds 2004 met concrete aanbevelingen voor de korte en lange termijn. TransAct, 2005. Downloaden: www.transact.nl. Website www.mozaiek-info.nl Website van Mozaïek, een gezamenlijk project van TransAct, NIGZ en FORUM, gericht op preventie en opvang huiselijk en seksueel geweld allochtone vrouwen. De website geeft informatie over het project. Ook zijn er een aantal draaiboeken te downloaden.

OGGZ Outreachende hulpverlening. Praktijkervaringen in 10 experimentele projecten Methodiekbeschrijving op basis van pilots outreachende hulpverlening, in het bijzonder binnen het AMW. L. van Doorn, NIZW, 2004. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-8072-804-7. Vluchtelingen met gezondheidsproblemen Instrument ter herkenning van de tien meest voorkomende gezondheidsklachten bij vluchtelingen, met aanwijzingen hoe te handelen, een sociale kaart en een inhoudelijke toelichting op het thema. C. Tenhaeff, NIZW, 2005. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > activering en arbeid > projecten.

Website www.transact.nl Op de website van TransAct vindt u publicaties met betrekking tot OGGZ, waaronder: • Voel je je wel lekker? Een literatuuronderzoek naar de invloed van gender en etniciteit op de gezondheidsbeleving van burgers W. Borninkhof, TransAct, 2002. • Factsheet Dronken mannen, depressieve vrouwen – feiten en cijfers over het verband tussen sekse en geestelijke gezondheid TransAct, 2000. • Seksespecifieke zorg en hulpverlening, 40 vragen en antwoorden I. van der Vlugt, TransAct, 2000. • Seksespecifieke hulpverlening voor maatschappelijk werkers N. van Oosten en I. van der Vlugt, Coutinho, 2002. • Seksespecifiek werken Een video en werkboek met vijf praktijkverhalen uit onderwijs en hulpverlening. TransAct i.s.m. Van Hemert Produkties, 2002. • Seksespecifiek in de somatische zorg Een video en werkboek die laten zien hoe in de gezondheidszorg rekening kan worden gehouden met de sekse van patiënten en cliënten. TransAct i.s.m. UMC Radboud en Van Hemert Produkties, 2005. • Verslag Krachtenbundeling tussen seksespecifieke en interculturele zorg P. de Jonge en M. van Bavel, TransAct, 2002.


Thema: Civil society NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 23 06 311 Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de kwaliteit en vernieuwing van de sector zorg en welzijn. CIVIQ Postbus 12080 3501 AB Utrecht (030) 750 90 00 CIVIQ is hét kenniscentrum en adviesbureau op het gebied van vrijwillige inzet. Wij stimuleren, vernieuwen en versterken vrijwillige inzet in Nederland. LCO LANDELIJK CENTRUM Prinsegracht 51 OPBOUWWERK 2512 EX Den Haag (070) 380 44 31 Het Landelijk Centrum Opbouwwerk is het landelijke expertisecentrum en werkt aan transfer, innovatie en kwaliteitsontwikkeling. X-S2 Postbus 105 3500 AC Utrecht (030) 233 00 33 X-S2 is het kennisnetwerk voor beleid en praktijk in de sociale sector en intermediair op het gebied van kennisuitwisseling van sociaal beleid en praktijk. TransAct Vinkenburgstraat 2a Postbus 1413 3500 BK Utrecht (030) 232 65 00 TransAct is het landelijk expertisecentrum aanpak huiselijk en seksueel geweld en vraagstukken rond sekse en etniciteit. Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid Postbus 15830 1001 NH Amsterdam (020) 573 9481 Het Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid verbindt kennis en praktijk en helpt het beleid en uitvoering tot stand te brengen van de homo- en lesbische emancipatie.

Ondersteunen van burgerinitiatieven Website www.burgersaanhetstuur.nl Aanwijzingen voor burgerinitiatieven en de ondersteuning daarvan.

Rol van de gemeente Zicht op vrijwilligerswerk Deze brochure biedt een overzicht van de verschillende onderzoeksmethoden die gemeenten kunnen gebruiken om het vrijwilligerswerk op lokaal niveau in kaart te brengen. Welke overeenkomsten en verschillen bestaan er tussen de methoden? Welke methode past het beste bij welke lokale beleidsvraagstukken? Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Digitale monitor vrijwilligerswerk Een onderzoeksinstrument voor gemeenten waarmee zij snel zicht krijgen op de vrijwilligersorganisaties in hun gemeente. Gemeenten kunnen hiervoor uit verschillende sets vragen hun eigen vragenlijst samenstellen. CIVIQ Aanmelden: www.monitorvrijwilligerswerk.nl. Kosten: e 100 per jaar. Handleiding Regie voeren Tussen welke rollen kunnen gemeenten schakelen bij het voeren van vrijwilligerswerkbeleid? In deze handleiding komen aan bod: de initiator, facilitator, stimulator, beslisser, entrepreneur en bemiddelaar. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Make a difference Day Op 9 en 10 november 2005 toont heel Nederland zich maatschappelijk betrokken! CIVIQ organiseert dan samen met Vereniging NOV Make A Difference Day. Tienduizenden Nederlanders zetten zich actief vrijwillig in door de handen uit de mouwen te steken en zo iets te doen voor anderen. Individuen, groepen en scholen, vrijwilligersorganisaties, Oranjeverenigingen, gemeenten en bedrijven; samen maken ze het verschil! Het is de bedoeling dat dit project jaarlijks terugkeert. Kijk voor meer informatie op www.makedifferencedat.nl. Thuis in de buurt. Wijkgericht werken aan wonen, zorg en welzijn van kwetsbare groepen De rol van het welzijnswerk in een gebiedsgerichte aanpak en bij nieuwe kansrijke woon- en zorgconcepten. K. Penninx, NIZW, 2004. Bestellen: dit cahier is verschenen als hoofdstuk (2) in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C. Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN: 90-5931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Snelvinder Wet- en regelgeving De weten regelgeving in Nederland is uitgebreid en veelal ook van toepassing op het vrijwilligerswerk. Om als gemeente zicht te krijgen

waaraan organisaties met vrijwilligers moeten voldoen, kunt u de snelvinder Wet- en regelgeving van CIVIQ gebruiken. Downloaden: www.civiq.nl/wetregelgeving. VB-score vrijwilligerswerkbeleid Hoeveel belang hecht de gemeente aan vrijwilligerswerk? Hoe tevreden is het lokale vrijwilligerswerk over het beleid? Wat zijn verbeterpunten? Met de VB-score is het antwoord op deze vragen in twee dagdelen bekend. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid.

Participatiebevordering: instrumenten Factsheet Homoparticipatie Homobelangenverenigingen concentreren zich doorgaans op het bieden van een ontmoetingsgelegenheid en voorlichting. Met participatie in lokale besluitvorming hebben zij vaak weinig ervaring, buiten het lobbyen voor een exploitatiesubsidie. Deze factsheet geeft homobelangenverenigingen (maar ook gemeenten) informatie en suggesties voor hoe zij deze participatie kunnen organiseren. P. Dankmeijer en J. Schuijf, Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid, 2005. Bestellen: [email protected]. De voor-en-doormethode. Burgers als helpers en voorlichters De voor-en-doormethode is een vorm van hulp en ondersteuning voor en door een bepaalde doelgroep die ondersteuning of zorg behoeft. De kenmerken en toepassingen van deze methode worden besproken en er worden praktijkvoorbeelden geschetst. K. Penninx en B. Prinsen (red.), NIZW, 2000. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5050-777-8.

Voorbeelden Activerend vrijwilligerswerk Deze brochure geeft gemeenten inzicht in de mogelijkheden van vrijwilligerswerk voor klanten van sociale activering en de randvoorwaarden daarvoor. De brochure biedt tevens handvatten voor beleidsontwikkeling. A. van den Bosch, E. Hofman en I. Wilbrink (red.), sVM, 2002. Downloaden: www.civiq.nl > publicaties. CIVIQ heeft ook een website over activerend vrijwilligerswerk: www.civiq.nl/reintegratie. Nieuwe competenties van beroepskrachten. … En ondersteun ons bij ons dagelijks leven… In dit cahier leest u wat de betekenis is van de vermaatschappelijking voor de beroepspraktijk. Aan de hand van vier praktijkvoorbeelden worden de veranderende rollen van professionals getoond. Er worden zes competenties benoemd en toegelicht die u als professional nodig hebt om een goede bijdrage te kunnen leveren aan maatschappelijke ondersteuning. Ook vindt u in het cahier informatie over de rol van het management bij de vermaatschappelijking en het

benodigde personeels- en opleidingsbeleid. B. Stoelinga, NIZW, 2004. Bestellen: dit cahier is verschenen als hoofdstuk (5) in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C. Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN: 90-5931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Netwerken van mensen met een verstandelijk handicap. Werken aan sociale relaties: praktijk en theorie Praktisch georiënteerde handleiding die laat zien dat we er geen genoegen mee hoeven te nemen als mensen geen of slechts een zeer beperkt sociaal netwerk hebben. Sociale netwerken kunnen namelijk ook gecreëerd worden. In de handleiding is dit uitgewerkt voor mensen met verstandelijke beperkingen, maar de algemene beginselen zijn ook voor andere doelgroepen van toepassing. Aan de orde komen o.a.: het netwerk rond een persoon in kaart brengen, het netwerk versterken en uitbreiden, organisatorische voorwaarden voor het werken aan sociale netwerken. B. Smit en A. van Gennep, NIZW, 2002. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. Werken aan sociale netwerken. Literatuur en goede praktijken H. van der Wielen en W. Calis, NIZW, 2004. Bestellen: via Willy Calis, NIZW Zorg, (030) 230 64 97 of [email protected]. Een vriend is een brug naar een grotere wereld Deze beknopte brochure behandelt de theorie van sociale netwerken en geeft praktijkvoorbeelden van projecten die sociale netwerken voor mensen met beperkingen ondersteunen en creëren. J. Ellenkamp en W. Calis, NIZW, verschijnt in oktober 2005. Downloaden: nizw.nl/zorg, thema gehandicapten. Maak jij het verschil? Mensen met een functiebeperking zijn vaak gemotiveerde vrijwilligers. Voor organisaties vormen deze mensen een nieuwe groep potentiële vrijwilligers. Deze brochure biedt, via portretten van vrijwilligers en begeleiders, tips en aandachtspunten voor organisaties die het verschil willen maken voor vrijwilligers met een functiebeperking én voor hun eigen organisatie. M. van der Meulen (red.), CIVIQ, 2003. Bestellen: www.civiq.nl > publicaties.

U zoekt? Wij vinden! Als u niet kunt vinden wat u zoekt, kunt u naar www.x-s2.nl gaan. In Nederland zijn immers tientallen andere organisaties bezig met de invoering van de Wmo. ‘Kennismakelaar’ van de sociale sector, X-S2, koppelt uw vraag aan antwoorden. Via de uitgebreide website en via speciale Wmo-bijeenkomsten. Bovendien kunt u bij X-S2 terecht met al uw Wmovragen en krijgt u binnen drie werkdagen een uitgebreid antwoord.

Thema: Horizontale verantwoording / interactief beleid NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 23 06 311 Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de kwaliteit en vernieuwing van de sector zorg en welzijn. CIVIQ Postbus 12080 3501 AB Utrecht (030) 750 90 00 CIVIQ is hét kenniscentrum en adviesbureau op het gebied van vrijwillige inzet. Wij stimuleren, vernieuwen en versterken vrijwillige inzet in Nederland. LCO LANDELIJK CENTRUM Prinsegracht 51 OPBOUWWERK 2512 EX Den Haag (070) 380 44 31 Het Landelijk Centrum Opbouwwerk is het landelijke expertisecentrum en werkt aan transfer, innovatie en kwaliteitsontwikkeling. X-S2 Postbus 105 3500 AC Utrecht (030) 233 00 33 X-S2 is het kennisnetwerk voor beleid en praktijk in de sociale sector en intermediair op het gebied van kennisuitwisseling van sociaal beleid en praktijk. TransAct Vinkenburgstraat 2a Postbus 1413 3500 BK Utrecht (030) 232 65 00 TransAct is het landelijk expertisecentrum aanpak huiselijk en seksueel geweld en vraagstukken rond sekse en etniciteit. Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid Postbus 15830 1001 NH Amsterdam (020) 573 9481 Het Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid verbindt kennis en praktijk en helpt het beleid en uitvoering tot stand te brengen van de homo- en lesbische emancipatie.

Ondersteunen van burgerinitiatieven Website www.burgersaanhetstuur.nl Aanwijzingen voor burgerinitiatieven en de ondersteuning daarvan.

Instrumenten en voorbeelden Handleiding interactieve beleidsvoering De handleiding In plaats van een brief … interactief!! informeert de lezer over de do’s en don’ts bij het betrekken van vrijwilligers tijdens het voorbereiden en uitvoeren van lokaal vrijwilligerswerkbeleid. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Serie brochures Vrijwilligers betrekken Deze serie geeft inzicht in bruikbare methodieken om vrijwilligers te betrekken bij het lokaal beleid op de terreinen gezondheidszorg en hulpverlening, leefbaarheid en veiligheid, maatschappelijk betrokken ondernemen, vrije tijd (sport, cultuur en natuur en milieu) en onderwijs. De brochures kunnen worden gebruikt als middel om collega’s in diverse sectoren te overtuigen van het belang van vrijwilligers voor hun dagelijks werk. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Eén pinguïn maakt nog geen winter. 10 jaar stedelijk kwaliteitspanel Rotterdam Evaluatie in het kader van het tienjarig bestaan van het stedelijk kwaliteitspanel in Rotterdam. Het stedelijk kwaliteitspanel is een panel ervaringsdeskundigen, gerekruteerd uit diverse vrijwilligersorganisaties die actief zijn in de stad en voor haar bewoners. Het stedelijk kwaliteitspanel toetst de dienstverlening van (semi-)overheidsinstellingen en heeft bijvoorbeeld een onderzoek gedaan naar het natuur- en milieubeleid in de stad (zie publicatie: Rotterdam Natuurlijk! Werken gemeente, instellingen en burgers samen aan een groene stad? ISBN: 90-7383-729-4). A. Wietsma, Landelijk Centrum Opbouwwerk, 2001. Bestellen: LCO, Prinsegracht 51, 2512 EX Den Haag, (070) 380 44 31. ISBN: 90-7383-722-7. De Olympiade-conferentie Een conferentiemodel ten dienste van nieuwe inspraak in de samenleving. Landelijk Centrum Opbouwwerk. Bestellen: LCO, Prinsegracht 51, 2512 EX Den Haag, (070) 380 44 31. Vliegende tapijten Plan van aanpak van Welzijn Versterkt Diversiteit, een van de vier speerpunten van Welzijn Versterkt Diversiteit. Trekkers van het speerpunt Diversiteit zijn FORUM, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling, en NIZW Sociaal Beleid. Hoe zij deze trekkersrol vervullen wordt verwoord in de notitie Vliegende tapijten. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > diversiteit > welzijn versterkt diversiteit. Website www.ouderemigranten.nl Website met handreikingen hoe oudere migranten kan worden geleerd om hun weg te vinden op het internet.

Gemeentelijk homobeleid, een nulmeting In 2002 deed het Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid een onderzoek naar de stand van zaken rond homobeleid in gemeenten. Een representatief aantal van 38% beantwoordde de vragenlijst. In dit rapport de gedetailleerde cijfers van deze ‘nulmeting’. Eind 2005 wordt opnieuw een meting verricht; de resultaten zullen in maart 2006 worden gepubliceerd. J. Schuijf, Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid, 2002. Bestellen: [email protected]. Website: www.homo-emancipatie.nl/beleid/nulmeting_gemeenten.html. Homo Effect Toets Deze checklist met vijftig korte vragen biedt een volledig overzicht van de hedendaagse eisen die aan een gemeente worden gesteld door homoseksuele, lesbische en transgender burgers. J. Schuijf en P. Dankmeijer, Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid, 2005. Bestellen: [email protected]. Factsheet Homoparticipatie Homobelangenverenigingen concentreren zich doorgaans op het bieden van een ontmoetingsgelegenheid en voorlichting. Met participatie in lokale besluitvorming hebben zij vaak weinig ervaring, buiten het lobbyen voor een exploitatiesubsidie. Deze factsheet geeft homobelangenverenigingen (maar ook gemeenten) informatie en suggesties voor hoe zij deze participatie kunnen organiseren. P. Dankmeijer en J. Schuijf, Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid, 2005. Bestellen: [email protected].


Thema: Inclusief beleid Thema: Wet werk en Bijstand in relatie tot de Wmo NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 23 06 311 Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de kwaliteit en vernieuwing van de sector zorg en welzijn. CIVIQ Postbus 12080 3501 AB Utrecht (030) 750 90 00 CIVIQ is hét kenniscentrum en adviesbureau op het gebied van vrijwillige inzet. Wij stimuleren, vernieuwen en versterken vrijwillige inzet in Nederland. LCO LANDELIJK CENTRUM Prinsegracht 51 OPBOUWWERK 2512 EX Den Haag (070) 380 44 31 Het Landelijk Centrum Opbouwwerk is het landelijke expertisecentrum en werkt aan transfer, innovatie en kwaliteitsontwikkeling. X-S2 Postbus 105 3500 AC Utrecht (030) 233 00 33 X-S2 is het kennisnetwerk voor beleid en praktijk in de sociale sector en intermediair op het gebied van kennisuitwisseling van sociaal beleid en praktijk. TransAct Vinkenburgstraat 2a Postbus 1413 3500 BK Utrecht (030) 232 65 00 TransAct is het landelijk expertisecentrum aanpak huiselijk en seksueel geweld en vraagstukken rond sekse en etniciteit. Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid Postbus 15830 1001 NH Amsterdam (020) 573 9481 Het Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid verbindt kennis en praktijk en helpt het beleid en uitvoering tot stand te brengen van de homo- en lesbische emancipatie.

Inclusief beleid Samenwerken, de sleutel tot vermaatschappelijking Een bundel artikelen voor een studiedag over de samenwerking tussen de GGZ en haar lokale partners (gemeenten, woningcorporaties, welzijnsinstellingen, vrijwilligersorganisaties). P. Driest, L. Meijer, C. Begemann en E. Siegelaar (NIZW), M. Kaag en M. de Jongh (Laagland Advies), H. van de Beek (RIBW Kennemerland), NIWZ/SEV, 2003. Downloaden: www.iwz.nl. Activerend vrijwilligerswerk Deze brochure geeft gemeenten inzicht in de mogelijkheden van vrijwilligerswerk voor cliënten van sociale activering en de randvoorwaarden daarvoor. Daarnaast biedt het handvatten voor beleidsontwikkeling. A. van den Bosch, E. Hofman en I. Wilbrink (red.), sVM, 2002. Downloaden: www.civiq.nl > publicaties. CIVIQ heeft ook een website over activerend vrijwilligerswerk: www.civiq.nl/reintegratie. Integraal vrijwilligerswerkbeleid: de Utrechtse aanpak Vrijwilligerswerkbeleid heeft gevolgen voor organisaties op verschillende beleidsterreinen. Vandaar dat het ontwikkelen van vrijwilligersbeleid bij voorkeur ‘integraal’ gebeurt. Maar hoe doe je dat? In deze publicatie staat de aanpak van de Utrechtse steunfunctie Schakels uitgebreid beschreven. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Thuis in de buurt. Wijkgericht werken aan wonen, zorg en welzijn van kwetsbare groepen De rol van het welzijnswerk in een gebiedsgerichte aanpak en bij nieuwe kansrijke woon- en zorgconcepten. K. Penninx, NIZW, 2004. Bestellen: dit cahier is verschenen als hoofdstuk (2) in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C.Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN:90-5931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Vrij baan. Wegwijzer voor vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap Een wegwijzer voor (potentiële) vrijwilligers met een chronische ziekte of handicap en voor ambtenaren, hulp- en dienstverleners die te maken krijgen met vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap. Het boek geeft, aan de hand van praktijkvoorbeelden en portretten van vrijwilligers, vrijwilligerscoördinatoren en trajectbegeleiders inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van vrijwilligerswerk door mensen met een chronische ziekte of handicap. Informatie over de beschikbare voorzieningen en regelingen is overzichtelijk gebundeld en er wordt duidelijkheid geboden over weten regelgeving. I. Vollenga, NIZW, 2003. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-037-5.

Maak jij het verschil? Mensen met een functiebeperking zijn vaak gemotiveerde vrijwilligers. Voor organisaties vormen deze mensen een nieuwe groep potentiële vrijwilligers. Deze brochure biedt, via portretten van vrijwilligers en begeleiders, tips en aandachtspunten voor organisaties die het verschil willen maken voor vrijwilligers met een functiebeperking én voor hun eigen organisatie. M. van der Meulen (red.), CIVIQ, 2003. Bestellen: www.civiq.nl > publicaties. Ouder worden we allemaal Een rapport over de effecten van de vergrijzing rond drie motto’s: ondernemend oud worden, leven in een uitnodigende sociale en fysieke omgeving, waardig oud worden. R. van Overbeek en A. Schippers, NIZW, 2004. Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl. Innovatieprogramma Welzijn Ouderen De sector welzijn ouderen maakt zich klaar om voor een oudere en meer kwetsbare doelgroep dan in het verleden haar diensten aan te bieden. Het Innovatieprogramma Welzijn Ouderen biedt daarbij de helpende hand. Daarbij staan inhoudelijke innovatie, bedrijfsvoering en visieontwikkeling op de agenda. Het programma is een samenwerking van NIZW, MOgroep en VDWO. De volgende publicaties zijn reeds verschenen: • Hoe kwetsbare ouderen hun tijd besteden en beleven en over de mogelijkheden van het sociaal-cultureel werk om een bijdrage te leveren aan een zinvolle dagbesteding; • Nieuwsbrief Innovatieprogramma Welzijn Ouderen. Downloaden: www.nizw.nl/zorg, thema ouderen, Innovatieprogramma Welzijn Ouderen. Samen leren, samen werken Voorbeelden van samenwerking tussen opleidingen en zorginstellingen bij community care in de gehandicaptenzorg. J. Zomerplaag, W. de Gooyer en H. Kröber (red.), NIZW/Princenhofgroep, 2004. Bestellen: via Jeroen Zomerplaag, NIZW Zorg, (030) 230 66 33 of [email protected]. Website Op deze website vindt u onder andere een aantal factsheets en brochures met beleidsrelevante informatie, zoals: • Factsheet Vrouw, man, autochtoon, allochtoon; het maakt uit!; • Factsheet Dronken mannen, depressieve vrouwen – feiten en cijfers over het verband tussen sekse en geestelijke gezondheid; • Factsheet Gezond ouder worden.

Wet Werk en Bijstand in relatie tot de Wmo Website www.nizw.nl/activerenmetzorg Over samenwerking tussen activeerders en zorgverleners ten behoeve van maatschappelijke participatie van cliënten met gezondheidsklachten. Website www.nizw.nl/kijkjeindekeuken Voorbeelden van uitwisselingsactiviteiten tussen werkers in verschillende sectoren die in ketenverband moeten samenwerken op het gebied van participatiebevordering. Buurtgerichte sociale activering. Methodiekbeschrijving voor sociale activering Een methode om inactieve mensen op te sporen en te motiveren tot deelname aan de maatschappij. Incl. cdrom met cliëntvolgsysteem. T. Freitag, I. Leene en C. Tenhaeff, NIZW, 2003. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-047-2. Downloaden: www.nizw.nl > NIZW catalogus. DIA-lijst Een diagnostisch instrument voor vraagverheldering bij duale zorg- en activeringstrajecten. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > projecten > activering en arbeid > DIA-project.


Thema: Intergemeentelijke samenwerking NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 23 06 311 Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de kwaliteit en vernieuwing van de sector zorg en welzijn. CIVIQ Postbus 12080 3501 AB Utrecht (030) 750 90 00 CIVIQ is hét kenniscentrum en adviesbureau op het gebied van vrijwillige inzet. Wij stimuleren, vernieuwen en versterken vrijwillige inzet in Nederland. LCO LANDELIJK CENTRUM Prinsegracht 51 OPBOUWWERK 2512 EX Den Haag (070) 380 44 31 Het Landelijk Centrum Opbouwwerk is het landelijke expertisecentrum en werkt aan transfer, innovatie en kwaliteitsontwikkeling. X-S2 Postbus 105 3500 AC Utrecht (030) 233 00 33 X-S2 is het kennisnetwerk voor beleid en praktijk in de sociale sector en intermediair op het gebied van kennisuitwisseling van sociaal beleid en praktijk. TransAct Vinkenburgstraat 2a Postbus 1413 3500 BK Utrecht (030) 232 65 00 TransAct is het landelijk expertisecentrum aanpak huiselijk en seksueel geweld en vraagstukken rond sekse en etniciteit. Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid Postbus 15830 1001 NH Amsterdam (020) 573 9481 Het Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid verbindt kennis en praktijk en helpt het beleid en uitvoering tot stand te brengen van de homo- en lesbische emancipatie.

Verrassende ruimte. Een sociale en economische agenda voor het landelijk gebied In dit boek worden ingrediënten gepresenteerd voor vitalisering van het platteland. Het rapport bepleit afstemming tussen economische belangen en sociale en ecologische belangen. Deze manier van kijken zorgt ervoor dat het platteland niet verschraalt, maar bewoners, ondernemers en bezoekers blijvend inspireert, uitdaagt en verrast. Het is geschreven voor overheden, maatschappelijke en commerciële organisaties. De publicatie bevat voorbeelden van vernieuwende initiatieven en geeft aan waar verrassende ruimte gevonden kan worden om de kracht van het platteland te benutten. R. Engbersen, M. van den Hauten e.a., NIZW, 2005. Bestellen: secretariaat NIZW Sociaal Beleid, (030) 230 66 94 of [email protected]. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > platteland > publicaties > NIZW catalogus. Houtskoolschetsen Wmo Uden en Veghel Voor de gemeenten Uden en Veghel heeft NIZW Sociaal Beleid samen met het POG, Brabants centrum voor gehandicaptenbeleid, een houtskoolschets Wmo gemaakt. De houtskoolschetsen zijn bedoeld om de gemeenten inzicht te geven in de beleidskeuzes waar de gemeenten voor komen te staan. Tevens kunnen de schetsen gebruikt worden voor overleg met maatschappelijk veld. W. Arts (POG) en W. Blauw (NIZW), 2004. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW.

U zoekt? Wij vinden! Als u niet kunt vinden wat u zoekt, kunt u naar www.x-s2.nl gaan. In Nederland zijn immers tientallen andere organisaties bezig met de invoering van de Wmo. ‘Kennismakelaar’ van de sociale sector, X-S2, koppelt uw vraag aan antwoorden, via de uitgebreide website en via speciale Wmo-bijeenkomsten. Bovendien kunt u bij X-S2 terecht met al uw Wmo-vragen en krijgt u binnen drie werkdagen een uitgebreid antwoord.

Thema: Ondersteunende begeleiding en activerende begeleiding NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 23 06 311 Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de kwaliteit en vernieuwing van de sector zorg en welzijn. CIVIQ Postbus 12080 3501 AB Utrecht (030) 750 90 00 CIVIQ is hét kenniscentrum en adviesbureau op het gebied van vrijwillige inzet. Wij stimuleren, vernieuwen en versterken vrijwillige inzet in Nederland. LCO LANDELIJK CENTRUM Prinsegracht 51 OPBOUWWERK 2512 EX Den Haag (070) 380 44 31 Het Landelijk Centrum Opbouwwerk is het landelijke expertisecentrum en werkt aan transfer, innovatie en kwaliteitsontwikkeling. X-S2 Postbus 105 3500 AC Utrecht (030) 233 00 33 X-S2 is het kennisnetwerk voor beleid en praktijk in de sociale sector en intermediair op het gebied van kennisuitwisseling van sociaal beleid en praktijk. TransAct Vinkenburgstraat 2a Postbus 1413 3500 BK Utrecht (030) 232 65 00 TransAct is het landelijk expertisecentrum aanpak huiselijk en seksueel geweld en vraagstukken rond sekse en etniciteit. Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid Postbus 15830 1001 NH Amsterdam (020) 573 9481 Het Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid verbindt kennis en praktijk en helpt het beleid en uitvoering tot stand te brengen van de homo- en lesbische emancipatie.

Ketensamenwerking Website www.nizw.nl/activerenmetzorg Over samenwerking tussen activeerders en zorgverleners ten behoeve van maatschappelijke participatie van cliënten met gezondheidsklachten. Website www.nizw.nl/kijkjeindekeuken Voorbeelden van uitwisselingsactiviteiten tussen werkers in verschillende sectoren die in ketenverband moeten samenwerken op het gebied van participatiebevordering.

Instrumenten en methoden DIA-lijst Een diagnostisch instrument voor vraagverheldering bij duale zorg- en activeringstrajecten. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > projecten > activering en arbeid > DIA-project. Werk & Aandacht: arbeidstoeleiding en gezondheidsbevordering in één, voor werkzoekende vrouwen met een (zeer) grote afstand tot de arbeidsmarkt C. Tenhaeff, NIZW, 2001. Bestellen: K. Stronks (red.), Sociaal-economische gezondheidsverschillen: van verklaren tot verkleinen, deel 3. Den Haag: ZonMw, 2001. Maak werk van werk. Arbeidsintegratie van mensen met een handicap Door allerlei regelingen, maar vooral door het veranderende denken over maatschappelijke participatie van mensen met een handicap, ontstaan er nieuwe kansen voor instroom in betaald werk. Deze publicatie geeft stof voor verdere visieontwikkeling en strategische discussie rond dagbesteding en arbeidsintegratie. De brochure is informatief en uitdagend voor iedereen die beroepsmatig betrokken is bij arbeidsintegratie van jonggehandicapten. T. Otte, NIZW, 2002. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5050-978-9, NIZW-bestelnummer E 43382. Expertisecentrum Informele Zorg (EIZ) Circa tachtig procent van alle hulpuren in Nederland worden geleverd door mantelzorgers. Bij invoering van de Wmo gaan de CVTM-gelden uit de AWBZ voor een groot gedeelte (20,5 miljoen) over naar de gemeenten. De voorzieningen op het gebied van ondersteunende begeleiding vallen vanaf 2007 ook onder gemeentelijke verantwoordelijkheid. Onder deze functie wordt momenteel ook respijtzorg geïndiceerd. Door het EIZ zijn een groot aantal publicaties uitgebracht over de verschillende facetten van mantelzorg en mantelzorgondersteuning. Enkele documenten die voor gemeenten interessant kunnen zijn: • Factsheet Mantelzorg in Nederland (cijfers, knelpunten, oplossingen); • Factsheet Mantelzorg en dementie; • Factsheet Jonge mantelzorgers; • Factsheet Oude mantelzorgers;; • Factsheet Mantelzorg in de GGZ; • brochure Gemeenten en mantelzorgondersteuning, M. Morée en M. Goumans, NIZW/ EIZ, 2004;

• brochure Respijtzorg Uit & Thuis; • webdossier Interculturele familiezorg. Downloaden: bovenstaande factsheets en brochures kunnen worden gedownload van www.eiz.nl. Maakt u verschil? Arbeidsgerelateerd klachten en ziekteverzuim vanuit een sekse- en cultureel perspectief Aan de hand van twee cases wordt ingegaan op hoe sekse en etniciteit van invloed zijn op gerelateerde klachten enziekteverzuim. M. van Bavel e.a. TransActt, 2004. ISBN: 907212751X Bestellen: www.transact.nl Informatiekoffer Zin in gezond leven Trainingsmateriaal voor gezondheidsbevordering van ouderen. Materialen uit de koffer kunnen gebruikt worden in groepsbijeenkomsten met ouderen om met hen te praten over ‘Zin in gezond leven’. De materialen zijn ontwikkeld voor Nederlandse en Marokkaanse oudere mannen en vrouwen. Een deel van de koffer kan ook goed gebruikt worden voor ouderen uit andere etnische groepen. Voor meer informatie: [email protected] Ouder worden we allemaal Een rapport over de effecten van de vergrijzing rond drie motto’s: ondernemend oud worden, leven in een uitnodigende sociale en fysieke omgeving, waardig oud worden. R. van Overbeek en A. Schippers, NIZW, 2004. Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl. Factsheet Ouderen en eenzaamheid Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl. Eenzaam op leeftijd Interventies bij eenzame ouderen. M. Linnemann, P. van Linschoten e.a. (red.), NIZW, 2002. Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl. NIZW Projectendatabank Eenzaamheid Ouderen Methodieken en instrumenten ter voorkoming en vermindering van eenzaamheid bij ouderen. Downloaden: www.kenniscentrum-ouderen.nl. Innovatieprogramma Welzijn Ouderen De sector welzijn ouderen maakt zich klaar om voor een oudere en meer kwetsbare doelgroep dan in het verleden haar diensten aan te bieden. Het Innovatieprogramma Welzijn Ouderen biedt daarbij de helpende hand. Daarbij staan inhoudelijke innovatie, bedrijfsvoering en visieontwikkeling op de agenda. Het programma is een samenwerking van NIZW, MOgroep en VDWO. De volgende publicaties zijn reeds verschenen: • Hoe kwetsbare ouderen hun tijd besteden en beleven en over de mogelijkheden van het sociaal-cultureel werk om een bijdrage te leveren aan een zinvolle dagbesteding; • Nieuwsbrief Innovatieprogramma Welzijn Ouderen. Downloaden: www.nizw.nl/zorg, thema ouderen, Innovatieprogramma Welzijn Ouderen.


Thema: Regierol gemeenten NIZW Postbus 19152 3501 DD Utrecht (030) 23 06 311 Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie die zich inzet voor de kwaliteit en vernieuwing van de sector zorg en welzijn. CIVIQ Postbus 12080 3501 AB Utrecht (030) 750 90 00 CIVIQ is hét kenniscentrum en adviesbureau op het gebied van vrijwillige inzet. Wij stimuleren, vernieuwen en versterken vrijwillige inzet in Nederland. LCO LANDELIJK CENTRUM Prinsegracht 51 OPBOUWWERK 2512 EX Den Haag (070) 380 44 31 Het Landelijk Centrum Opbouwwerk is het landelijke expertisecentrum en werkt aan transfer, innovatie en kwaliteitsontwikkeling. X-S2 Postbus 105 3500 AC Utrecht (030) 233 00 33 X-S2 is het kennisnetwerk voor beleid en praktijk in de sociale sector en intermediair op het gebied van kennisuitwisseling van sociaal beleid en praktijk. TransAct Vinkenburgstraat 2a Postbus 1413 3500 BK Utrecht (030) 232 65 00 TransAct is het landelijk expertisecentrum aanpak huiselijk en seksueel geweld en vraagstukken rond sekse en etniciteit. Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid Postbus 15830 1001 NH Amsterdam (020) 573 9481 Het Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid verbindt kennis en praktijk en helpt het beleid en uitvoering tot stand te brengen van de homo- en lesbische emancipatie.

Visieontwikkeling Houtskoolschetsen Wmo Uden en Veghel Voor de gemeenten Uden en Veghel heeft NIZW Sociaal Beleid samen met het POG, Brabants centrum voor gehandicaptenbeleid, een houtskoolschets Wmo gemaakt. De houtskoolschetsen zijn bedoeld om de gemeenten inzicht te geven in de beleidskeuzes waar de gemeenten voor komen te staan. Tevens kunnen de schetsen worden gebruikt voor overleg met maatschappelijk veld. W. Arts (POG) en W. Blauw (NIZW), 2004. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Handleiding Regie voeren Tussen welke rollen kunnen gemeenten schakelen bij het voeren van vrijwilligerswerkbeleid? In deze handleiding komen aan bod: de initiator, facilitator, stimulator, beslisser, entrepreneur en bemiddelaar. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl > publicaties/cie vrijwilligersbeleid. Sociale innovaties op het platteland. Bouwstenen voor de ontwikkeling van Nieuwe Dorpen Dit essay is een uitwerking van het sociale perspectief op dorpen. Het laat zien hoe het platteland er in sociaal opzicht voor staat, maar biedt ook een doorkijk naar de toekomst. Vier aansprekende voorbeelden van sociale innovaties worden uitgediept. Op grond daarvan worden bouwstenen aangereikt voor de vernieuwing van bestaande dorpen en de ontwikkeling van nieuwe dorpen. R. Engbersen en M. Uyterlinde. Verkrijgbaar: november 2005. Bestellen: InnovatieNetwerk Groene Ruimte en Agrocluster, Postbus 20401, 2500 EK Den Haag, (070) 378 56 53. Ook te downloaden vanaf de website van het InnovatieNetwerk. Zwakke schakels in homo-emancipatie. Verkenning naar de ketenkwaliteit van het beleid rond homoseksualiteit in het onderwijs. In deze rapportage van een veldverkenning wordt duidelijk hoe gemeenten hun regierol op het gebied van (homo-) emancipatie en diversiteitsbeleid in scholen kunnen vormgeven. P. Dankmeijer, Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid, 2005. Bestellen: [email protected].

Instrumenten en informatie Digitale monitor vrijwilligerswerk Een ondezoeksinstrument voor gemeenten waarmee zij snel zicht krijgen op de vrijwilligersorganisaties in hun gemeente. Gemeenten kunnen hiervoor uit verschillende sets vragen hun eigen vragenlijst samenstellen. Aanmelden: www.monitorvrijwilligerswerk.nl. Kosten: e 100,- per jaar. Aanpak huiselijk geweld Brochure over de regierol van de gemeente en de vraag hoe beleid op het gebied van huiselijk geweld kan worden vormgegeven. N. Assen en E. Kingma (SGBO), VNG, 2003. Downloaden: www.aanpakhuiselijkgeweld.nl.

Handreiking aanpak huiselijk geweld: 55 vragen over de rol van de gemeente De handreiking besteedt veel aandacht aan het vormgeven van de regierol en de samenwerking tussen betrokken partners. C. Heijkoop, K. Jonker (SGBO) en N. Meintser (TransAct), VNG, 2004 Downloaden: www.aanpakhuiselijkgeweld.nl. Homo-emancipatiebeleid Deze korte tweemaandelijkse nieuwsbrief is bedoeld voor wethouders en ambtenaren die zich met diversiteitsbeleid en homobeleid bezighouden. De brief biedt in kort bestek relevante ontwikkelingen en kennis die u nodig hebt om up to date te blijven in dit vakgebied, dat weliswaar een deelaspect van gemeentelijk beleid betreft maar waar veel omgaat. J. Versteegen, Kenniscentrum Lesbisch en Homoemancipatiebeleid. ISSN: 1570-8020. Bestellen: [email protected]. Factsheet Vragen over homoseksualiteit in monitoronderzoek De basis voor beleid is feitelijke informatie over de situatie. Veel gemeenten stellen echter nog geen vraag over de seksuele geaardheid van hun burgers of over discriminatie in hun gezondheidsmonitor, jeugdmonitor of buurt/veiligheidsmonitor. Doorgaans weten zij ook niet welke vragen zij kunnen stellen of wat zij met de resultaten zouden kunnen doen. De factsheet geeft antwoord op deze vragen. J. Schuijf en P. Dankmeijer (Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid), 2005. Bestellen: [email protected]. Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een inleiding op vijf cahiers over werken aan vermaatschappelijking In dit inleidende cahier vindt u een korte schets van de achtergronden van de Wmo. Daarnaast treft u een beschrijving aan van de doelgroepen en contouren van de Wmo en de rol van het welzijnswerk in deze wet. K. Penninx en L. Meijer, NIZW, 2004. Bestellen: dit cahier is ook verschenen als hoofdstuk in het boek Werken aan maatschappelijke ondersteuning. Een handreiking voor sociale professionals, K. Penninx, C. Scholten e.a., Uitgeverij Lemma, Postbus 3320, 3502 GH Utrecht, (030) 219 20 75. ISBN: 90-5931-370-4. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW.

A. Sprinkhuizen (red.), NIZW, 2004. Downloaden: www.wetmaatschappelijkeondersteuning.nl > publicaties NIZW. Gezichten van multifunctionaliteit op het platteland Om de gemeente leefbaar te maken en te houden voor verschillende generaties is het nodig om verschillende functies op gebied van wonen, zorg, welzijn en dienstverlening bij elkaar te brengen. Dit boek brengt de gezichten van multifunctionaliteit in beeld en schetst voorbeelden. R. Engbersen (NIZW) en D. Meesterberend (LCO) (red.), 2004. Bestellen: Adrepak, Postbus 45666, 2504 BB Den Haag, (070) 359 07 20. ISBN: 90-5957-068-5. Nieuwe dorpen. Een essay over sociale samenhang Nieuwe dorpen biedt de kans om het landelijk gebied te revitaliseren en te voorzien van nieuwe economische impulsen. In dit essay wordt aandacht besteed aan een belangrijke Amerikaanse inspiratiebron voor Nieuwe Dorpen: New Urbanism. R. Engbersen en A. van de Kooij (NIZW), P. van Wesemael en M. Uyterlinde (Architekten Cie. Research & Development), 2003. Bestellen: InnovatieNetwerk Groene Ruimte en Agrocluster, Postbus 19197, 3501 DD Utrecht, (070) 378 56 53. ISBN: 90-5059-199-X. Lokaal Sociaal Beleid in het landelijk gebied. Een evaluatie van vier VWS pilotgebieden Een rapport over een project in vier gemeenten in landelijk gebied, met de ontwikkeling van het lokaal sociaal beleid als onderwerp. Bewonersparticipatie en de lokale voorzieningenstructuur krijgen hierbij extra aandacht. A. van der Kooij en A. Sprinkhuizen, NIZW, 2004. Downloaden: www.nizw.nl > sociaal beleid > platteland > publicaties. Integraal vrijwilligersbeleid: de Utrechts aanpak Vrijwilligersbeleid heeft gevolgen voor organisaties op verschillende beleidsterreinen. Vandaar dat het ontwikkelen van vrijwilligersbeleid bij voorkeur ´integraal´ gebeurt. Maar hoe doe je dat? In deze publicatie staat de aanpak van de Utrechtse steunfunctie Schakels uitgebreid beschreven. Dit is een product van de commissie vrijwilligersbeleid. Downloaden of bestellen: www.civiq.nl via publicaties/cie vrijwilligersbeleid.

U zoekt? Wij vinden! Voorbeelden Sociale structuurplannen in het landelijke gebied. Een handreiking Deze handreiking is gebaseerd op de ervaringen met het opstellen van sociale structuurschetsen van de pilotgemeenten Olst-Wijhe, ’t Oldambt, SchouwenDuiveland en De Peel, diverse andere projectdocumenten, de weeklogboeken die door de pilots werden ingevuld en de uiteenlopende contacten met de diverse betrokkenen.

Als u niet kunt vinden wat u zoekt, kunt u naar www.x-s2.nl gaan. In Nederland zijn immers tientallen andere organisaties bezig met de invoering van de Wmo. ‘Kennismakelaar’ van de sociale sector, X-S2, koppelt uw vraag aan antwoorden, via de uitgebreide website en via speciale Wmo-bijeenkomsten. Bovendien kunt u bij X-S2 terecht met al uw Wmo-vragen en krijgt u binnen drie werkdagen een uitgebreid antwoord.

Wmo-wijzer voor gemeenten. Een selectie producten van NIZW, LCO, CIVIQ, X-S2, TransAct en Kenniscentrum Lesbisch en Homo-emancipatiebeleid

Recommend Documents