Wijsheden van een pijnlijk leerproces; waterbeheersing rond de Diefdijk; de taal van een lappendeken
Diefdijk in de delta; het tomeloze Rijnwater
Dijkloze landschap al in Romeinse Tijd volop bewoond; vruchtbare oeverwallen magneet voor boeren
Late IJzertijd
Vroeg Romeinse tijd
Laat Romeinse tijd
Eerst bekende poging tot waterbeheersing, de dam rond de Rijntakkensplitsing (circa 12 v. Christus)
Stapsgewijze bedijking; principes van dijkbouw ; weergaloos grote aanslag op de ruimte voor de rivier
De rivier aan de vooravond van de bedijking; meanders, kronkelwaarden, crevassen (overloopgeulen)
Fasegewijze verovering land op de Waal schematisch voorgesteld; de eerste dijkjes
Dijkring dorp bijna voltooid, 1e stap rivierbedijking
Eindfase in de wording van de dorpspolders
Resultaat ontworsteling aan de rivier; lappendeken van dorpspolders ontstaan dankzij samenwerking en gezond eigenbelang
Sprekend landschap van een Rijnmeander; invloed op prille en latere waterbeheersing
Crevasse van de meander; invloed op bekading en grondgebruik
Culemborgse Veld, een landschap van stroomrugjes en waterwildernissen
Ontginningsblokken tegen elkaar aan geschoven; 11e en 12e eeuw
Ontginningsbewegingen; Diefdijk, aaneenrijging van ontginningskaden
Aanpak aanleg cope-ontginning
Paveien, van cultusplek tot ontginningsdorpje
Het mislukte avontuur; Paveien verlaten, bewoners uitgeweken naar de Nieuwstad van Culemborg
Hollanders leerden hoe je kon leven van een tot water verworden boerenland
Een dijkje te ver; het verdronken Goilberdingen
Waterplaag werd almaar erger, almaar grotere kans op overstromingen
Littekens van doorbraken en wateroverlast langs de Diefdijk
Meerlaagsveiligheid bittere ernst; wonen op terpen en aan de dijk
Ook elders in de dijkring tussen Neder-Rijn/Lek en Waal; in de cascaderoute van de Loenense dijkbreuken
Waterlossing in voorland Diefdijk werd een nachtmerrie
Steeds meer waterberging; vruchtbare oeverwal voorrang in de afwatering
Spijk aan de Linge; komgronden teruggegeven aan het water; Tiendwegen als compartimenteringsdijken en kweldijken
Waterplaag invloed op de cultuur; dialectgrens, gij/jij, hegget/heddet;
Weerwolven en heksen als bliksemafleider voor frustratie over de waterplaag; de overlevering als middel om verdriet te verwerken
Noeste arbeid rond de Diefdijk om hem te behouden
Participatie, succesvoorwaarde: hoefslagen, souslagen, spekdammen
Opgaand groen voor bescherming tegen golven
Slimme oplossing voor beheersing van de kwel; het Wiel van Bassa
Diefdijklinie als leidijk voor ontzet van Utrecht en Holland
Groene rivier langs Diefdijk om Lekwater af te leiden, 1754
Ramp 1809 mobiliseerde centrale overheid; een vernieuwende Franse koning
Zuider Lingedijk gepromoveerd tot dwarsdijk Holland
Dijkenlinie versterkt als leidijkenlinie; overlaten; in 1855 effectief ingezet
Water een bondgenoot; de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In de tijd van Kraijenhoff waterlinie ‘aanhoudend in beweging en stromend’.
Forten rond het acces van de Lekdijk
Weldoordacht: flexibel watermanagement
Gemaal en sluizen aan de Meerdijk; vele eeuwen oude poldervoorzieningen werden dankbaar benut
Briljant spelen met water voor verdediging van de nationale vrijheid; inspiratie voor de toekomst
Rivieren roeren zich weer; 1995; de lessen; meer ruimte voor de rivier, dijken versterkt
Waakzaamheid gepast; klimaat verandert. Verwachting: hogere zeespiegel, stagnatie waterafvoer, perioden van grote droogte; water wordt belangrijkste fenomeen in ruimtelijke ordening
Verdroging, verzuring, vermesting, bodemdaling, funderingsschade; behoefte aan appeltje voor de dorst, aan duurzaam omgaan met water en bodem
Tijd vol dynamiek; nieuwe trends met grote betekenis voor de waterbeheersing: ecologische akkers in Doornik bij Bemmel; landbouw en natuur als symbiose; agro-ecologie (Mark Shepard); urban farming
Klimaatomslag geeft reden tot herbezinning op de dijk; revolutionaire ideeën; cascaderoutes
Puzzelen over de dijk om duurzaam te kunnen wonen en werken in de delta; scenario’s
Oude wijsheden in een survivaljasje; meerlaagsveiligheid
Japanners piekeren ook over de natte toekomst: plan voor een Tsunamidijk in Tokio
Waterbeheersing van nu niet los te zien van een mega-structuur van dijken en watergangen waaraan al 1000 jaar is gesleuteld. Essentieel de wijsheden opgedaan in langdurig leerproces te herbenutten, laten we proberen net zo slim te zijn als een ezel
Excursie in het teken van de blauwe kansen voor de toekomst; opgaven
•
• •
• •
Waterberging kan weer gaan spelen als in de tijd voor de normalisatie. Kan het idee van gezond eigenbelang / verhoefslaging daarin een rol spelen? In hoeverre zou dat ook kunnen gelden voor een streven naar betere waterkwaliteit? De dijken worden steeds verder verhoogd; gebleken is dat bij dijkbreuken het water sneller binnenstroomt dan ooit, dat het hogere standen bereikt dan ooit. Hoe lang gaan we nog door met het versterken van dijken? Welke rol kan meerlaagsveiligheid nog spelen? Dijken worden aan de ene kant van de rivier soms sterker gemaakt dan aan de andere kant; wat vind je daarvan? Door de tijd heen zijn enorme offers gebracht voor overleven in de delta; in hoeverre kan dit gegeven een rol spelen bij het scheppen van een nieuw waterbewustzijn?
