2 JUNI 2009 10 JAAR Vlaams Welzijnsverbond VZW VAN TOEN EN MORGEN De uitdagingen voor de komende jaren Theo Rombouts Algemeen voorzitter Aanspreking OPDRACHTSVERKLARING Tien jaar is niet lang, in een leven van een mens en ook niet in het leven van een rechtspersoon. Maar als het tien mooie jaren zijn geweest dan is er wel een reden om te vieren en dat doen wij vandaag dan ook op een bescheiden wijze maar met veel dankbaarheid aan allen die het hebben waar gemaakt. Frank heeft een schets gegeven van wat wij in de voorbije jaren hebben beleefd. Ik mag nu in de glazen bol kijken. Welke uitdagingen komen op ons af? Wij kijken naar de toekomst vanuit onze eigen visie op wat wij zijn en waarvoor wij staan. Onze missie vormt mijn uitgangspunt om de uitdagingen voor de toekomst te verkennen. SAMEN WERKEN AAN WELZIJN Werken aan Welzijn Het Vlaams Welzijnsverbond verenigt als werkgeversorganisatie initiatieven in Vlaanderen en Brussel uit o.a.de bijzondere jeugdbijstand, ondersteuning van personen met een handicap, gezinsondersteuning, kinderopvang en vrijwilligerswerk. Werken aan het welzijn van mensen is de kerndoelstelling. Winst maken, is niet de drijfveer. Door deze initiatieven te verenigen en te verdedigen streeft het Vlaams Welzijnsverbond naar een hogere levenskwaliteit in onze samenleving. Hiervoor werken wij samen met de leden, partners en andere organisaties. Open dialoog Het Vlaams Welzijnsverbond streeft kwaliteit na door deskundigheid te koppelen aan een waardekader. Het Verbond maakt dit waardekader concreet en actueel, voortbouwend op de christelijke visie, in een open dialoog met de verschillende levensbeschouwingen in onze samenleving. Respect voor de mensenrechten is de hoeksteen van de organisatie. Daarbij baseert het Vlaams Welzijnsverbond zich op de internationale verklaringen van de rechten van de mens en van het kind.
Invloed Het Vlaams Welzijnsverbond staat midden in de samenleving. Het is alert voor maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. Door het innemen van standpunten en het ondernemen van acties, oefent het Vlaams Welzijnsverbond hierop invloed uit. Het Vlaams Welzijnsverbond speelt een actieve en constructieve rol in de relaties met overheid en partners. (Opdrachtsverklaring goedgekeurd door de algemene vergadering te Bornem op 20 mei 2008)
Ons verbond staat dus voor die particuliere voorzieningen die zonder winstbejag hulp bieden aan mensen die noden hebben: omdat zij een handicap hebben of een moeilijke jeugd meemaken, aan mensen die steun verdienen om hun gezin in goede banen te leiden, of omdat zij werk en gezin in evenwicht moeten krijgen; en ook ondersteunen wij de talrijke vrijwilligers die zich belangloos ter beschikking stellen in de vele omstandigheden waarin zij hulp kunnen bieden. Of er de komende jaren nog zorg zal gevraagd worden, wordt door niemand in twijfel getrokken. In tegendeel de nood aan zorg zal toenemen in al de sectoren waar wij actief zijn. Niet omdat wij dat nu zo graag hebben. Het is veel beter dat door preventie minder mensen in zorgnood komen. Maar onvolmaaktheden, tegenslagen en moeilijke omstandigheden zullen in elk mensenleven blijven voor komen. Veel zaken kunnen mensen zelf oplossen, zeker wanneer zij goed omringd zijn. Maar in sommige omstandigheden zullen zij hulp vragen. In een rijke samenleving mogen zij ook verwachten dat die hulp kan gevonden worden. RECHT OP HULP EEN GEWETENSKWESTIE Met heel velen verdedigen wij het principe dat elke mens recht heeft op een waardig leven. Dat is verbonden aan ons waardenbesef: vaak vanuit een christelijke traditie of vanuit een diep gewortelde menslievende levensopvatting tout court. Wij voelen ons daarin gesteund door het internationaal geweten dat wij terug vinden in teksten over mensenrechten. Het is een enthousiasmerend verhaal. De uitdaging bestaat erin dit respect voor mensen concreet in te vullen. Om dit succesvol te kunnen doen moeten wij formules vinden waarbij wij niet de confrontatie laten primeren maar wel de dialoog met allen die deze basisprincipes aankleven. FOCUS OP WAT BETER KAN Zorg aanbieden in een hedendaagse samenleving vraagt voortdurende bezig zijn met kwaliteitsverbetering en mee zijn met de voortschrijdende kennis en innovatie. Wij zullen nog meer alert zijn om nieuwe noden tijdig te detecteren. Wij zullen oplossingen moeten vinden in samenspraak met de andere actoren in het veld, op de eerste plaats de gebruikers. En wij moeten telkens de geëigende weg vinden om deze oplossingen met kennis en daadkracht te verdedigen en te realiseren. Focussen op nieuwe verworvenheden en, zin voor innovatie worden vaste gedragslijnen in ons management. RUIMTE VOOR VERNIEUWING Open staan voor nieuwe ideeën betekent dat het zorglandschap dynamisch moet ingevuld worden. Niet strak gestuurd en afgelijnd met heel veel regels en richtlijnen van overheid en agentschappen. Een dynamische zorg bereiken wij door partnerschap en dialoog. Dit geeft de grootste kans op een succesvolle welzijnssector in Vlaanderen. Het zal niet vanzelfsprekend zijn om dit te bereiken. Om een dynamische invulling te geven aan het welzijnsbeleid, is de aanwezigheid van het particulier initiatief, bestuurd door geëngageerde mannen en vrouwen, cruciaal.
2
BURGERS KUNNEN MEER DAN GAAN STEMMEN Burgers verantwoordelijkheid geven voor de vormgeving van onze samenleving sluit ook naadloos aan bij een modern samenlevingsconcept waarbij de overheid niet alles naar zich toetrekt. Een moderne samenleving wordt immers gekenmerkt door een verscheidenheid aan voorkeuren. Om daaraan ruimte te geven is het particulier initiatief onmisbaar. De door moderne mensen gewenste verscheidenheid kan nooit uitsluitend vanuit de politieke voorkeuren georganiseerd worden. Mensen nemen deel aan verkiezingen om kandidaten aan te wijzen die zij op een bepaald ogenblik de besten vinden om wetten, besluiten en decreten te maken en om deze uit te voeren. Wie deze politieke stem claimt om in de naam van de burgers uitspraak te doen over alles wat hen bekommert maakt misbruikt van de politieke democratie. Zij hebben geen oog voor de voorkeuren die burgers uiten door andere democratische rechten uit te oefenen zoals het deelnemen aan verenigingen, gebruik maken van diensten, steun geven aan acties... Zij ontzeggen de burgers om naast hun stemrecht ook effectief andere rechten uit te oefenen en verantwoordelijkheden in de samenleving op te nemen. Burgers de kans bieden om zelf het zorglandschap mee in te vullen is voor ons een democratisch grondrecht maar wij zullen ook in de toekomst ons krachtig moeten inspannen om het effectief te kunnen uitoefenen. Wij doen dit echter niet om een vrijbrief te krijgen voor wie in het welzijnswerk initiatief neemt. Rechten brengen plichten mee. VERSCHEIDENHEID GEEN CHAOS AUTONOMIE GEEN WILLEKEUR SAMEN VERANTWOORDELIJK
Dat geldt ook in het welzijnsbeleid. Wij verdedigen verscheidenheid maar geen chaos. Wij verdedigen autonomie maar geen willekeur. Wij verdedigen initiatiefrecht maar in samenspraak met alle actoren. Wij verdedigen een vergoeding voor het geleverde werk maar met controle op de aanwending, correcte rapportering en transparantie in de besluitvorming. OOK VOOR DE NODEN BUITEN WELZIJN Daarenboven dragen wij niet enkel verantwoordelijkheid tegenover onze directe partners in het welzijnsbeleid. Voorzieningen zijn immers geen eilanden in de samenleving. Wij dragen ook verantwoordelijkheid om de verwachtingen van de totale samenleving mee te helpen inlossen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een tastbare verantwoordelijkheid. Een goede samenleving kan maar tot stand komen indien wij samenwerken om te bereiken wat belangrijk is voor ons nu en voor de mensen elders in de wereld en voor wie na ons komt. Er mag geen talent in onze samenleving verloren gaan. Wij moeten bereiken dat zo veel mogelijk mensen kunnen werken en de kans krijgen om het maximum uit hun kunnen te halen. Voor onze eigen voorzieningen verdedigen wij een ver doorgedreven competentiemanagement. Maar wij zijn er ook om bekommerd dat werk wordt aangeboden aan feitelijk achtergestelde groepen in onze samenleving. Regelgeving en diplomavereisten helpen ons hierin niet. Maar toch is een diversiteitsbeleid ook voor ons een maatschappelijke verantwoordelijkheid die wij ernstig nemen. Geen verspilling van grondstoffen, oordeelkundig energiegebruik, optimaliseren van de mobiliteit rond onze voorziening in samenspraak met de lokale overheden, vervoermaatschappijen en de wijk behoren eveneens tot onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Deze verbrede kijk op onze rol in de samenleving vraagt visie en overtuiging.
3
Het is niet omdat wij geloven met een goede zaak bezig te zijn dat alles wat wij doen goed is en ook niet dat wij het op een goede manier doen. Onze verantwoordingsplicht over wat wij doen en niet doen zal groter worden. De vraag of hiervoor de middelen beschikbaar zijn zal prangender worden. WELZIJNSNODEN LENINGEN IS EEN GOEDE AANWENDING VAN SCHAARSE MIDDELEN De uitgaven van de Vlaamse overheid maar ook van de burgers om welzijnszorg te financieren zullen niet dalen. In Vlaanderen is het belang van de welzijnssector binnen de overheidsuitgaven sterk toegenomen. Dat is een goede zaak. Wij verwachten dat de komende jaren sommigen deze ontwikkeling als een fout beleid zullen voorstellen en als een verkeerde allocatie van de schaarse middelen. Zij menen dat welzijn slechts een restpost kan zijn. Hun credo is dat welzijn maar kan groeien indien de akker van de harde economie goed bemest is. Maar economie is toch niets anders dan het toewijzen van de schaarse middelen om op de meest efficiënt wijze de noden van de mensen te lenigen. Voor de harde econoom moet eerst gezorgd worden voor de productie van bedden en met de winst hierop kan dan voor de patiënt gezorgd worden. Voor de zachte econoom wordt eerst naar de noden van de medemens gekeken en dan naar verdeling van de middelen om die noden in te vullen. De keuze van de toewijzing van de overheidsmiddelen is een kerntaak van de overheid. De strijd om de middelen zal de komende jaren hard zijn. Wij vragen dat het debat eerlijk wordt gevoerd waarbij alle partners in de welzijnssector hun argumenten kunnen inbrengen en met alle democratische middelen kunnen verdedigen binnen de publieke opinie en bij de beleidsmakers. MARKTWERKING IN WELZIJN IS ZEER RISKANT De toewijzing van de middelen door de markt laten regelen is voor ons alleszins geen optie. De principiële reden is het recht op zorg afgezien van je financiële of verstandelijke vermogens. Maar er is meer. De markt kan ook geen oplossing bieden in de welzijnssector omdat de kernvoorwaarden voor een goede marktwerking niet vervuld kunnen worden. De markt is immers een ruil van wat je hebt tegen iets wat je niet hebt. Via de uitwisseling van geld komt de ruil tot stand. Sommigen zijn daarom van oordeel dat de oplossing van de noden in de welzijnssector op dezelfde manier kan worden aangepakt als de vraag naar aardappelen, naar entertainment, naar verzekeringen of naar hulp als je computer in panne valt. Met andere woorden zorg is een markt als een ander. Indien er geen geld is om te ruilen moet de overheid maar een transfer van geld doen. Een optimale marktwerking vereist echter dat elke actor, zowel de mogelijke vrager als de mogelijke aanbieder een perfect inzicht heeft in de markt. Daarenboven heeft zowel de aanbieder als de vrager een volledig vrije keuze over de aan te wenden middelen en iedereen heeft dezelfde onderhandelingsmacht om te ruilen of niet te ruilen. De huidige wereldcrisis heeft onomstotelijk aangetoond dat ook voor de gewone goederen en diensten deze voorwaarden niet aanwezig zijn. Gebrek aan transparantie, machtsmisbruik en ongeremde winstzucht zijn het gevolg en daardoor grove fouten in de besteding van de middelen en een verarming van de samenleving. Indien het dogma van de vrije markt ook in welzijn wordt ingevoerd zullen al deze nefaste ontwikkelingen hier nog sneller hun weg vinden. De ongelijkheid in onderhandelingsmacht is hier immers nog schrijnender. In de gewone handel van goederen en diensten zou men kunnen zeggen: het is de bluts en de buil en op termijn worden de uitwassen toch weer bestraft. Afgezien van de wetenschap dat op termijn velen onder ons al dood kunnen zijn, is zeker in de welzijnssector het risico inbouwen van misbruik van marktpositie en winstbejag onaanvaardbaar.
4
WELZIJN EN COMMERCIE ZIJN TWEE VERSCHILLENDE WERELDEN Vermarkting gaat ook in tegen de eigenheid van welzijnszorg. In de welzijnszorg gebruiken wij totaal andere begrippen dan in de commerciële sector. In de commercie is enkel wat geld opbrengt de moeite om te doen of om niet te doen. Zo is kwaliteit geven in de commerciële sector enkel nodig om geld te verdienen om een “licence to operate” te bekomen. Maar voorzieningen die zonder winstbejag opereren redeneren juist omgekeerd. Zij beoordelen wat moet gedaan worden niet als een gunst aan de gebruiker maar als een recht van de gebruiker. In de welzijnssector zijn begrippen als generositeit, gelijkwaardigheid en participatie essentieel. In de commercie zijn ze maar instrumenteel of helemaal niet ter zake. Daarom kan het tussen welzijn en handelsgeest nooit goed komen. Het gaat om twee verschillende werelden. DE BESTE INVULLING VAN HET WELZIJNSBELEID GEBEURT DOOR SAMENWERKING EN GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID Het zal wel een grote uitdaging zijn om binnen deze eigenheid van het welzijn een optimaal en dynamisch zorglandschap te creëren. Dit kan gebeuren door het realiseren van een goed werkend samenwerkingsmodel. Het landschap wordt uitgetekend door samenspraak tussen overheid, gebruikers en aanbieders. Hierbij wordt op continue wijze overlegd welke zorg wij samen willen en hoe de gebruikers de beste toegang tot deze zorg kunnen krijgen. Binnen deze afspraken krijgen voorzieningen van zorg initiatiefrecht en ruimte om diensten aan te bieden. Tegenover dit initiatiefrecht staat een plicht van transparantie, deugdelijk bestuur en loyauteit tegenover de overheid. Kwaliteit en algemene toegankelijkheid staan voorop. Om de komende jaren dit samenwerkingsmodel als kernbegrip in het welzijnsbeleid te doen aanvaarden zal veel overtuigingskracht en bundeling van de krachten nodig zijn. Wij zullen moeten streven naar bondgenootschappen tussen de welzijnsactoren en ook met allen die op de bres staan voor meer welzijn in Vlaanderen en in de gehele samenleving. Wij zijn ervan overtuigd dat u allen voor dit samenwerkingsmodel aanspreekbaar zult zijn. Wij waarderen ten zeerste het respect, de steun en de sympathie die wij in het verleden van u mochten ondervinden en waarop wij ook in de toekomst rekenen. Wij zijn ook bijzonder blij dat wij de voorbije jaren in stijgende mate het vertrouwen van zoveel leden hebben gekregen. Wij zijn fier op hun werk. Wij zijn hen dankbaar om hun vertrouwen. Wij zullen hen en u allen ook in de toekomst niet teleurstellen.
****
5
