Henri Schoenm akers
Wetenschappers die in onderzoeksprogramma’s werken zijn criminelen
te kunnen toeroepen. Schokkender is dat deze software ook duidelijk m aakt dat plagiaat in de hoogste kringen voorkom t, m et nam e in Duitstalige landen om dat daar het dragen van een doctorstitel veelal als een noodzakelijke voorwaarde voor publieke am bten wordt beschouwd. In Nederland is dit niet het geval. Hier m aakt niem and zich
Om dat ik de laatste vijftien jaar vooral buiten Nederland verbleef, werd is som s verrast door wat in Nederland in de belangstelling
staat
in
vergelijking
m et
andere
la nden.
Terwijl Duitse m edia zich druk m aken over plagiaat in de dissertaties van vooraanstaande politici was er in Nederland een m ediahype rond het begrip autoplagiaat . M et autoplagiaat wordt niet bedoeld dat wetenschappers bijverdienen m et het natekenen van autom odellen, nee, het betekent
dat
wetenschappers
eenzelfde
form ulering
gebruiken als ze al eerder hebben gedaan zonder exacte bronverm elding. Dat plagiaat – het presenteren van werk van anderen als dat van
jezelf – crim ineel is, daarover zijn alle wetenschappers
het eens. Dat het m eer voorkom t dan gedacht, m aakt de software om vorm en van plagiaat te vinden duidelijk. Deze software helpt om studenten die m et collages van teksten uit
druk of een prem ier of een andere vooraanstaande politicus doctorandus of doctor is. Juist de titel van doctorandus heeft in het buitenland som s de prettige bijkom stigheid dat m en denkt dat de “s” van drs een m eervouds “s” is, en dat een doctorandus dus m eer dan eens geprom oveerd is en een doctor, slechts één keer. In
Duitsland is een titel zo belangrijk dat partners vaak
elkaars
titel
overnem en.
Zo
kan
de
partner
van
een
geprom oveerde vrouwelijke hoogleraar ook al heeft hij nooit gestudeerd, de telefoon opnem en m et “Herr Prof. Dr.”
alsof
hij zelf geprom oveerd is en hoogleraar. Als
je
in
Nederland
jezelf
m et
een
doctorstitel
zou
voorstellen is de eerste associatie een m edische en krijg je al gauw de vraag of je niet even naar een pukkel of in de keel
van
de
gesprekspartner
m edisch advies te geven.
internet een bachelor of m aster proberen te halen, een halt
kan
kijken
om
een
gratis
Duitse plagiaatjagers hebben onlangs dissertaties van een
politici die het nu zonder doctorstitel m oeten stellen. En er
aantal politici bekeken. De resultaten zijn schokkend en olie
zingen
op
politici beschuldigd van plagiaat.
het
vuur
van
leugenaars zijn.
de
gedachte
dat
politici
getrainde
al
weer
nieuwe
nam en
rond
van
hooggeplaatste
5
In 2011 m oest de Duitse m inister van
1
Defensie Zu Guttenberg het veld ruim en. Zijn
doctorstitel
M aar terug naar autoplagiaat.
was hem was afgenom en, om dat op 94% van de 475 pagina’s
Het hergebruik van eigen form uleringen, is een volstrekt
van zijn dissertatie plagiaat was ontdekt. De toenm alige
ander fenom een. Kan m en eigen teksten stelen? Het klinkt
m inister van onderwijs Annette Schavan verklaarde dat zij
als
zich
uitdrukking die in het Duitse taalgebied bij m ijn weten niet
ook
schaam de over deze handelwijze. haar
(achteraf)
dissertatie ironisch
ongeldig
klinkende
M aar vorig jaar is
2
verklaard.
titel
Deze
Persoon
en
had
de
Geweten,
“de
dief
van
de
eigen
portem onnee?”
M aar
deze
bestaat, betekent dat m en zichzelf tekort doet. Niet dat m en er beter van wordt, wat bij plagiaat juist de bedoeling is.
Studies naar de voorwaarden, de noodzaak van, en eisen aan gewetensvorm ing.
Op bijna een derde (29%) van de pagina’s
W anneer m en in het kader van onderzoeksprogram m a’s
stonden form uleringen van anderen zonder bronverm elding.
werkt is het vaak nodig in elke publicatie het theoretisch
Ze trad terug als M inister van Onderwijs, m aar werd als
kader, de context en eventueel de belangrijkste resultaten
troost benoem d tot am bassadeur bij het Vaticaan in Rom e,
tot dan toe te herhalen. En zelfs m eer, wanneer m en voor
m isschien
verschillende
om dat
3
daar
naast
de
Heilige
Stoel
ook
vele
publieksgroepen
en/of
verschillende
biechtstoelen staan. Vorige m aand is ze In deze functie
taalgebieden schrijft. Om dat een aantal van m ijn artikelen in
begonnen. In het tussenliggende wintersem ester heeft ze
het kader van onderzoeksprogram m a’s is ontstaan en ik de
nog
dag na veel ophef in de Nederlandse m edia over autoplagiaat
als
“Honorar-professorin”
college
“Fundam enten van de Christelijke ethiek”.
gegeven
over
rond de hoogleraar Nijkam p, in de spiegel keek, dacht ik
4
“daar staat een crim ineel”. Zelfs in m ijn overhem d m eende ik Ook één van de vice-voorzitters van het Europarlem ent, de Duitse politica Silvana Koch-M ehrin m oest in die functie het veld
ruim en
nadat
op
m eer
dan
120
plaatsen
in
recente
voorbeelden
van
in
Duitsland
bekende
voorm alige
Donald
Duck-lezer
de
strepen
en
vertelde
van
het
kostuum van Boris Boef te herkennen.
haar
dissertatie plagiaat was aangetroffen. Zo zijn er nog een tiental
als
Ik
ging
naar
het
politiebureau
dat
er
form uleringen van m ij gestolen waren. Op de vraag van de
dienstdoende agent of ik enig idee had wie de dief was, zei
– terecht – opnieuw gebruiken om daarm ee consistent en
ik “Dat ben ikzelf”. M eewarig keek hij m ij aan en vroeg of ik
precies te zijn.
een
vertrouwensarts
gisteren
gehoord
had.
dat
Ja,
het
m aar
sputterde
opnieuw
gebruiken
ik,
ik
van
heb
eigen
M aar een dergelijk project m aakt het denkbaar dat al deze
form uleringen in Nederland autoplagiaat en dus crim ineel is.
onderzoekers een paar dagen m oeten gaan zitten brom m en, wat op zich m isschien een gezellige en zelfs productieve
W at heeft uw auto erm ee te m aken
vroeg hij?. Na m ijn
bijeenkom st
kan
opleveren.
M aar
het
zou
natuurlijk
uitleg - zei hij: Als het herhalen van dingen crim ineel is, dan
plezieriger zijn als zo’n bijeenkom st op vrijwillige basis
kan ik m ijn vrouw, m ijn kinderen en m ijn papagaai achter de
plaatsvindt. De bizarre conclusie is dat bij een dergelijk
tralies opbergen. Neem wat rustgevends en ga slapen.
project om vorm en van autoplagiaat ter verm ijden, juist onderzoekers
De
Pleegzuster Bloedwijn
het onderwerp
hebben,
vorm en van plagiaat als voetnoten niet zijn toegestaan.
dat
Kortom een patstelling dreigt. Voor zover ik de Nederlandse
kader
van
me
van
gerust. Het concept van autoplagiaat heeft als consequentie het
dronk, stelde
idee
m oeten worden aangetrokken, m aar juist dan ontstaan echte
in
ik
geen
niet
publiceren
die
die
onderzoeksprogram m a
onderzoekers aanzet tot crim ineel gedrag.
discussies in de hype rondom de hoogleraar Nijkam p heb kunnen volgen wordt geen aandacht besteed aan elem entaire
De m ooiste publicatie in de Nederlandse theaterwetenschap in
de
vorige
en
Theatergeschiedenis
deze
der
eeuw
is
Nederlanden .
Rob
Erenstein’s
Zo’n
tachtig
elem enten van de com m unicatieve context van publicaties, zoals bijvoorbeeld de publieksgroep voor wie een publicatie is bestem d.
specialisten geven in honderdtwintig artikelen een overzicht van interessante m om enten uit de geschiedenis van het Nederlandse theater. voorbeelden
van
M en kan er gif op innem en dat m en
autoplagiaat
kan
aantreffen,
om dat
(a)
Het tekent het bizarre van het concept van autoplagiaat. Het was dan ook plezierig te lezen dat de om budsm an van de Deutsche
Forschungs
Gesellschaft,
de
grootste
Duitse
specialisten de artikelen hebben geschreven en (b) voetnoten
organisatie op het gebied van onderzoek, dit jaar het begrip
niet waren toegestaan. Je kan niet verwachten dat deze
Autoplagiat
specialisten eerdere uitspraken gaan verm ijden of zelfs gaan
afgewezen. Hij stelt: Het zogenaam de begrip Eigenplagiat
ontkennen. Integendeel een treffende form ulering zullen ze
(Selbst-
oder
Eigenplagiat)
volstrekt
heeft
bestaat niet – want dat zou betekenen dat m en zichzelf kan bestelen of beroven.
Vijftig
6
jaar
Nederlandse
opgeleverd M ijn
conclusie
is
“autoplagiaat”
te
autom obielen,
ook
dat
het
zinvol
beperken al
tot
vindt
is
het
m en
dat
het
concept
plagiëren
niet
onder
van deze
dat
in
Nederland
van betekenis hebben gespeeld of nog spelen.
“Kraftwagen”. En wie “Kraftwagenplagiat” googelt, heeft wel
ongenuanceerde
Nederlandse
resultaat.
curieus
die
geproduceerde
auto
in
Boomkikker uit 1924.
Duitsland
was 7
de
aan
Opel
de
lopende
Laubfrosch ,
band
oftewel
zijn is
Het m odel was een duidelijke vorm
de citroengele kleur van Citroen was het m odel van Opel 8
Een dergelijke interpretatie van autoplagiaat voorkom t dat wetenschappers
die
in
het
kader
van
onderzoeksprogram m a’s publiceren als crim inelen worden weggezet
en
m eerjarige
grotere
onderzoeksprojecten
als
crim inele organisaties. De structuur van de International Federation for Theatre Research is sinds de jaren negentig gebaseerd op de zogenaam de Research W orking Groups, internationale
sam enwerkingsverbanden
van
onderzoekers
die in veeljarige projecten sam enwerken. Deze structuur waarbij
in
publicaties
herhaling
van
uitgangspunten,
doelstellingen, resultaten telkens opnieuw nodig is, heeft inm iddels een reeks aantrekkelijke publicaties opgeleverd.
als
als
daaraan over
een de
einde
discussie vraag
kom t die
die
10
Het zou
door
9
een
m instens
zo
m om enteel
de
gem oederen bezighoudt: “W elke kleur heeft Zwarte Piet?”
van plagiaat van een auto van Citroen. Alleen in plaats van Boom kikkergroen.
werkende
eredivisie van de internationale theaterwetenschap, een rol jam m er
eerste
heeft
theaterwetenschappers op vele fronten in deze IFTR, de
aanduiding op Google. M aar, een auto is in het Duits ook een De
theaterwetenschap
1
2
Het resultaat van een enquête waarbij 91 van de 100 Duitse
dochter van de voormalige Beierse minister president Edmund
burgers hun politici niet vertrouwen wordt o.a in verband
Stoiber heeft haar doctorstitel al moeten inleveren. Ook een
gebracht met deze plagiaataffaire.
andere Duitse afgevaardigden in het Europarlem ent Jorgo
(http://www.haz.de/Nachrichten/Politik/Deutschland-Welt/91-
Charzimarkakis (FDP) onderging eenzelfde behandeling
von-100-Buergern-misstrauen-Politikern) [14.10.2014]
(http://www.dw.de/wie-wichtig-ist-ein-doktortitel-f%C3%BCr-
De Süddeutsche Zeitung van 1 m aart 2011 m eldt dat Schavan in
politiker/a-16308637) [10.10.2014]
het openbaar over de plagiaataffaire van Guttenberg zei „Ich
6
schäme mich nicht nur heimlich“(
bedeuten, dass es möglich wäre sich selbst zu beklauen“
http://www.sueddeutsche.de/politik/ Anette-Schavan-ueber-
geciteerd in Plagiat;
Guttenberg -Ich schäme-mich-nicht-nur-heimlich heimlich“
http://de.wikipedia.org/wiki/Plagiat?oldid=132003567, p. 3)
[14.10.2014] Deze uitspraak van Schavan over Guttenberg werd haar door partijgenoten zoals de ministerpresident van Beieren,
[10.10.2014] 7
Horst Seehofer, kwalijk genomen. Hij noemde het gedrag “weinig online.de/aktuelles/politik/plagiatsverdacht-schavans-
From: http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Opel_Laubfrosch&old
solidair”(http://www.merkur-
3
“Das sogenannte Eigenplagiat gibt es nicht – denn das würde ja
id=570920681”[10.10.2014]= 8
Christian Ebner, dpa, 150 Jahre Opel: Legendä re Modelle von
doktorvater-aelt-sich-rauws-zr-25499232.html) [14.10.2014]
Lutzmann bis Manta.
Person und Gewissen. Studien zu Voraussetzungen,
(http://www.mainpost.de/specials/lifestyle/mobilewelt/kfzberic
Notwendigkeit und Erfordernissen heutiger Gewissensbildung .
hte/art546,6985330) [14.102014]
Deze dissertatie werd met magna cum laude beoordeeld.
9
(http://www.merkuronline.de/aktuelles/politik/plagiatsverdacht-schavans-
O.a. de reeks Themes in Theatre. Collective Approaches to Theatre and Performance, waarvan Peter Eversmann editor is.
10
O.a. Eric Alexander, Rob Erenstein, Henri Schoenmakers, Hans
doktorvater-aelt-sich-rauws-zr-25499232.html en
van Maanen, Peter Eversmann, Chiel Kattenbelt hebben functies
http://de.wikipedia.org/wiki/Annette_Schavan [14.10.2014]
in de IFTR vervuld, of vervullen die nog steeds en hebben
4
Grundlagen einer christlichen Ethik”
bijgedragen aan een meer programmatische organisatie van
5
Sinds februari 2013 wordt de naam van de Duitse m inister
onderzoek.
Philipp Rösler (FDP) regelmatig genoemd. Veronika Sass, de
