WETENSCHAPPELIJKE REKENMACHINE
LCD−8110
n GEBRUIKSAANWIJZING Olympia Business Systems Vertriebs GmbH Weg zum Wasserwerk 10 45525 Hattingen (D)
Veiligheidsinstructies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
Bedoeld gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Batterijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanwijzingen voor verwerking als afval . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 4 4
Aandachtspunten bij de omgang . . . . . . . . . . . . . . . . . Tweeregelig display . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voordat u met rekenen begint ... . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 5 6
Modi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Invoercapaciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Correcties gedurende de invoer uitvoeren . . . . . . . . . . . . . . . . Weergavefunctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Foutzoeker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Exponentiële notaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resultaatgeheugen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6 6 6 6 7 7 7
Elementaire berekeningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geheugenberekeningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8 8
Onafhankelijk geheugen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Variabelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8 8
Breukberekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Decimale waarde in breuk omrekenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breuk in decimale waarde omrekenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9 9
Procentberekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Berekeningen met wetenschappelijke functies . . . . . .
9 10
Trigonometrische functies / arcusfuncties . . . . . . . . . . . . . . . . Hyperboolfuncties / areafuncties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omrekening van hoekeenheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Briggse en natuurlijke logaritmen / antilogaritmen . . . . . . . . . . Tweedemachtswortels, derdemachtswortels, wortels, kwadraten, inhoudsmaten, reciproke waarden, factoriëlen, toevalsgetallen en S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FIX, SCI, RND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ENG−berekeningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Coördinatenomrekening (Pol (x, y), Rec (r, T)) . . . . . . . . . . . . . Permutatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Combinatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10 11 11 11 11 12 12 13 13 13
Statistische berekeningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Standaardafwijking (SD−modus) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aandachtspunten bij de gegevensinvoer . . . . . . . . . . . . . . . . . Regressieberekeningen (REG−modus) . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lineaire regressie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kwadratische regressie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aandachtspunten bij de gegevensinvoer . . . . . . . . . . . . . . . . .
14 14 14 15 16 16
2
Berekeningen van graden, minuten, seconden . . . . . . Technische informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17 17
Foutmeldingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bewerkingsvolgorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stapel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De batterij vervangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Automatische uitschakeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Invoerbereiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Garantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17 18 19 19 19 19 22
3
LCD−8110 Wetenschappelijke rekenmachine
Veiligheidsinstructies Lees beslist de volgende veiligheidsinstructies door, voordat u deze rekenmachine gebruikt. Berg de gebruiksaanwijzing vervolgens op voor later gebruik. Bedoeld gebruik Deze rekenmachine dient alleen voor de afwikkeling van rekentaken binnenshuis. Alle overige toepassingen zijn niet bedoeld. Batterijen D Leg de batterijen na het uitnemen weg op een veilige plaats waar ze onbereikbaar zijn voor kleine kinderen en dientengevolge niet per ongeluk kunnen worden ingeslikt. D Bewaar batterijen buiten het bereik van kinderen. Neem direct contact op met een arts als de batterijen per ongeluk werden ingeslikt. D Laad de batterijen nooit op, haal ze nooit uit elkaar en sluit ze nooit kort. Stel de batterijen nooit bloot aan een directe warmtebron en gooi ze nooit in het vuur. D Door verkeerd gebruik van batterijen kan zuur vrijkomen en kunnen voorwerpen in de buurt van de batterijen beschadigd raken. Ook bestaat gevaar voor brand en letsel. D Let er bij het plaatsen van de batterijen in de rekenmachine altijd op dat de plus− (+) en minpolen (–) naar de juiste kant wijzen. D Neem de batterijen eruit, als u de rekenmachine langere tijd niet wilt gebruiken. D Gebruik alleen de in deze gebruiksaanwijzing genoemde typen batterijen. Aanwijzingen voor verwerking als afval Doordat het Europese recht is opgenomen in de nationale wetgeving en voorschriften, moeten duurzame consumptiegoederen op de juiste wijze als afval worden verwerkt. Het doel hiervan is om de mens en het milieu te beschermen. Het pictogram hiernaast wordt gebruikt om aan te geven dat oude elektrische en elektronische apparaten en batterijen niet tot het huishoudelijk afval behoren. Oude apparaten of (technische) uitrustingen moeten aan het einde van hun levensduur naar een hiervoor aangewezen inzamelingspunt worden gebracht. Gebruikte batterijen moeten worden ingeleverd bij een winkel of detailhandelaar die deze batterijen verkoopt, of bij een hiervoor aangewezen inzamelingspunt. Verpakkingsmateriaal moet op de juiste wijze en in overeenstemming met de plaatselijke voorschriften worden verwerkt.
4
Aandachtspunten bij de omgang D D D
D
D
D
D
D D
D D D
Druk op de −toets voordat u de rekenmachine voor de eerste maal gebruikt. Voordat u de rekenmachine voor het eerst gebruikt, drukt u op de Reset−knop aan de achterkant van de rekenmachine. Lege batterijen kunnen lekken en zo de rekenmachine beschadigen of storingen veroorzaken. Laat lege batterijen nooit in de rekenmachine zitten. De batterij die bij het apparaat wordt geleverd, ontlaadt zich gedurende de verzending en opslag iets. Hierdoor moet de batterij in bepaalde gevallen eerder dan verwacht worden vervangen. Door een geringe batterijlading kan de inhoud van het geheugen beschadigd raken of volledig verloren gaan. Noteer alle belangrijke gegevens. Stel het apparaat nooit bloot aan extreme temperaturen. Zeer lage temperaturen kunnen leiden tot trage reactie van het display, volledige uitval van het display en een verkorte levensduur van de batterij. Plaats de rekenmachine nooit in direct zonlicht, in de buurt van een raam of van een verwarming en laat het apparaat nooit op een andere plaats liggen waar het blootstaat aan zeer hoge temperaturen. Door warmte kan de behuizing van de rekenmachine verkleuren of vervormd raken en kunnen de stroomcircuits beschadigd raken. Gebruik of bewaar de rekenmachine niet in ruimten met een hoge luchtvochtigheid en veel stof. Let erop dat u de rekenmachine nooit op plaatsen laat liggen waar hij kan worden blootgesteld aan waterspatten of een te hoge luchtvochtigheid en/of veel stof. Hierdoor kan het interne stroomcircuit beschadigd raken. Laat de rekenmachine nooit vallen en stel hem niet bloot aan sterke schokken. Verdraai of buig de rekenmachine nooit. Draag de rekenmachine nooit in een broekzak of in een ander strak zittend kledingstuk waarin hij kan worden verdraaid of verbogen. Probeer nooit om de rekenmachine uit elkaar te nemen. Druk nooit met een balpen of een ander spits voorwerp op de toetsen van de rekenmachine. Reinig het apparaat van buiten met een zachte, droge doek. Als de rekenmachine zeer vuil is, reinigt u hem met een doek die met een laag geconcentreerde oplossing van water en een mild neutraal reinigingsmiddel bevochtigd is. Wring de doek goed uit voordat u de rekenmachine afwist. Reinig de rekenmachine nooit met verdunner, benzine of andere oplosmiddelen. Hierdoor kan de opdruk verwijderd worden en de behuizing beschadigd raken.
Tweeregelig display U kunt de rekenformule en het resultaat tegelijkertijd controleren. Op de eerste regel wordt de rekenformule weergegeven. Op de tweede regel wordt het resultaat weergegeven.
5
Voordat u met rekenen begint ... Modi Toepassing Rekenmodi Normale berekening Berekening van de standaardafwijking Regressieberekening Hoekeenhedenmodi Graden Radialen Gradiënten Displaymodi Exponentiële weergave (heft FIX− en SCI−informatie op) Aantal opgegeven decimalen Aantal opgegeven significante cijfers
Modus− aanduiding
Modus− code
COMP SD REG
−− SD REG
DEG
D
RAD GRA
R G
NORM 1 NORM 2 FIX SCI
−− −− FIX SCI
Opmerking! D Moduscoderingen worden in het onderste deel van het display weergegeven. D De modi COMP, SD en REG kunnen in combinatie met de hoekeenhedenmodi worden gebruikt. D Controleer vóór begin van de berekening altijd, welke berekeningsmodus (SD, REG, COMP) en hoekeenhedenmodus (DEG, RAD, GRA) op dat moment actief zijn. Invoercapaciteit D Het geheugengebied voor invoer van de berekening telt 79 ’stappen’. Altijd als u de 73e stap van een berekening opgeeft, wisselt de cursor van ’ ’ naar ’J’ om u over de krappe geheugenruimte te informeren. Als u nog meer moet invoeren, moet u uw berekeningen in twee of meer delen opsplitsen. Correcties gedurende de invoer uitvoeren Positioneer de cursor met en naar de gewenste plaats. D Druk op om het nummer of de functie op de huidige cursorpositie te wissen. D Druk op om naar een invoegcursor te wisselen . Als u iets invoert, terwijl de invoegcursor op het display staat, vindt invoer plaats op de positie van de invoegcursor. D Met , , of keert u van de invoegcursor terug naar de normale cursor. D
Weergavefunctie D Als u op of drukt, wordt de laatst uitgevoerde berekening weer opgeroepen. U kunt de gewenste wijzigingen uitvoeren en de berekening nogmaals uitvoeren. 6
D D
Als u op drukt, wordt het weergavegeheugen niet gewist, zodat u de laatste berekening ook nog met deze toets kunt oproepen. Het weergavegeheugen wordt gewist als u een nieuwe berekening start, naar een andere modus wisselt of de rekenmachine uitschakelt.
Foutzoeker D Als u nadat een fout is opgetreden op of drukt, bevindt de cursor bij weergave van de berekening op het punt waar de fout is opgetreden. Exponentiële notaties Deze rekenmachine kan maximaal 10 cijfers weergeven. Grotere waarden worden automatisch exponentieel weergegeven. Bij decimale waarden kunt u kiezen tussen twee notaties, die bepalen vanaf welk punt de exponentiële notatie wordt gebruikt. Druk op (of ) om NORM 1 of NORM 2 te kiezen. D NORM 1 Bij NORM 1 wordt de exponentiële notatie automatisch voor gehele getallen met meer dan 10 cijfers en voor decimale waarden met meer dan twee decimalen gebruikt. D NORM 2 Bij NORM 2 wordt de exponentiële notatie automatisch voor gehele getallen met meer dan 10 cijfers en voor decimale waarden met meer dan negen decimalen gebruikt. D Bij alle voorbeelden in deze gebruiksaanwijzing worden de rekenresultaten in de NORM 1−notatie weergegeven. Resultaatgeheugen D Altijd als u na invoer van waarden of van een expressie op drukt, wordt het berekende resultaat automatisch opgeslagen in het resultaatgeheugen. U kunt de inhoud van het resultaatgeheugen te drukken. weer oproepen, door op D Het resultaatgeheugen kan maximaal 12 cijfers voor het vaste−komma−gedeelte en twee cijfers voor de exponent opslaan. D De inhoud van het resultaatgeheugen wordt niet veranderd als de berekening met een van de bovenstaande toetsen tot een fout leidt.
7
Elementaire berekeningen Opmerking! Gebruik de −toets om de COMP−modus op te roepen als u elementaire berekeningen wilt uitvoeren. COMP: Voorbeeld 1: 3×(5×10–9) 3
5
9
1.5–08
7
80.
Voorbeeld 2: 5×(9+7) 5
9
Geheugenberekeningen Opmerking! Gebruik de −toets om de COMP−modus op te roepen als u berekeningen met gebruik van het geheugen wilt uitvoeren. COMP: Onafhankelijk geheugen D De waarden kunnen direct in het geheugen worden ingevoerd of bij het geheugen opgeteld of van het geheugen afgetrokken worden. Het onafhankelijk geheugen is bijzonder geschikt voor berekeningen van totalen. D Het onafhankelijk geheugen gebruikt hetzelfde geheugengebied als de variabele M. D Om het onafhankelijk geheugen te wissen voert u in. Voorbeeld 1: 23+9=32 53–6=47 –)45x2=90 (som) –11 23
9 53
45
32. 6
2
47. 90. –11.
Variabelen D Voor het opslaan van gegevens, constanten, resultaten en andere waarden staan negen variabelen (A tot en met F, M, X en Y) ter beschikking. D Gebruik de volgende bewerking om alle gegevens van de 9 . variabelen te wissen: D Gebruik de volgende bewerking om de gegevens van een bepaalde variabele te wissen: . Deze bewerking wist de gegevens van variabele A.
8
Voorbeeld 1: 193.2:23=8.4 193.2:28=6.9 193.2
23 28
8.4 6.9
Breukberekening Opmerking! Gebruik de −toets om de COMP−modus op te roepen als u breukberekeningen wilt uitvoeren. COMP: D Als het totale aantal cijfers van een breukwaarde (geheel getal+teller+noemer+scheidingsteken) groter wordt dan 10, worden de waarden automatisch weergegeven in decimale notatie. Voorbeeld 1: 2 + 1 4 3 5 2 3 1 4 5 2 7 15. Voorbeeld 2: 1 + 1,6 2 1 2 1.6 2.1 D
De resultaten van breuk−/decimalenberekeningen zijn altijd decimaal.
Decimale waarde in breuk omrekenen Voorbeeld 1: 2.75 2 3 4 2.75
Breuk in decimale waarde omrekenen Voorbeeld 1: 1 decimaal) 0.5 (breuk 2 1 2
2.75 2 3 4. 11 4.
1 2. 0.5 1 2.
Procentberekening Opmerking! Gebruik de −toets om de COMP−modus op te roepen als u berekeningen met procenten wilt uitvoeren. COMP: Voorbeeld 1: 12% van 1500 berekenen 1500 12 180. Voorbeeld 2: Berekenen hoeveel procent 660 van 880 is 660 880 75. 9
Voorbeeld 3: 15% bij 2500 optellen 2500 15
2875.
Voorbeeld 4: 3500 met 25% verminderen 3500 25
2625. Voorbeeld 5: Tot hoeveel procent is het gewicht van een monster met een oorspronkelijk gewicht van 500 gram verhoogd, als 300 gram erbij wordt opgeteld? 300 + 500 × 100 = 160 (%) 500 300 500 160. Voorbeeld 6: Met hoeveel procent is een temperatuur gestegen als hij van 40°C naar 46°C verandert? 46 − 40 × 100 = 15 (%) 40 40 46 15.
Berekeningen met wetenschappelijke functies Opmerking! −toets om de COMP−modus op te roepen als u Gebruik de wetenschappelijke berekeningen wilt uitvoeren. COMP: D =3.14159265359 Trigonometrische functies / arcusfuncties Voorbeeld 1: sin63°52’4" 63 Voorbeeld 2: cos (
3
52
o’ ’
0.897859012
o’ ’
0.5
o" "
0.785398163
41
rad) 3
Voorbeeld 3: cos−1 2 = rad 2 4 2
2
0.25 Voorbeeld 4:
tan–1 0.741 o" " 0.741
10
36.53844577
Hyperboolfuncties / areafuncties Voorbeeld 1: sinh 3.6 3.6
18.28545536
30
4.094622224
Voorbeeld 2: sinh–1 30
Omrekening van hoekeenheden D Druk op om het volgende menu op te roepen:
Als u op , of drukt, wordt de weergegeven waarde omgerekend naar het hoekargument. Voorbeeld 1: 4.25 radialen in graden omrekenen: D
o’ ’ (R)
4.25
4.25r
243.5070629
Briggse en natuurlijke logaritmen / antilogaritmen Voorbeeld 1: log 1.23 1.23
0.089905111
90
4.49980967
10
22026.46579
1.5
31.6227766
4
16.
Voorbeeld 2: ln 90 (=loge 90) Voorbeeld 3: e10 Voorbeeld 4: 101.5 Voorbeeld 5: 24 2
Tweedemachtswortels, derdemachtswortels, wortels, kwadraten, inhoudsmaten, reciproke waarden, factoriëlen, toevalsgetallen en S Voorbeeld 1: 2 + 3× 5 2 Voorbeeld 2:
3 5
Voorbeeld 3:
5
5.287196909
27
–1.290024053
123
1.988647795
35+3–27
7
1 7
123 ( = 123 ) 7
Voorbeeld 4: 123 + 302 123
30 11
1023.
Voorbeeld 5: 123 12
1728.
1 Voorbeeld 6: 1 1 − 3 4 3
4
12.
Voorbeeld 7: 8! 8
40320.
Voorbeeld 8: Genereren van een toevalsgetal tussen 0.000 en 0.999 0.664 Voorbeeld 9: 3S 3
9.424777961
FIX, SCI, RND Voorbeeld 1: 200y7×14=400 200 (Geeft drie decimalen weer.)
7
14
400. 400.000
(De verdere berekening vindt plaats met 10 cijfers op het display) 200 7 14 Dezelfde berekening met het weergegeven aantal decimalen uitvoeren 200 7 (Interne afronding)
Fix
28.571 400.000
28.571 28.571
14 D
Druk op
399.994
om de FIX−invoer te wissen.
Voorbeeld 2: 1y3, resultaten met twee significante cijfers weergeven (SCI2).
D
Druk op SCI−invoer te wissen.
1 om de
12
3
3.3–01 Scl
ENG−berekeningen Voorbeeld 1: 56088 meters in kilometers omrekenen 56088
56.08803
Voorbeeld 2: 0.08125 gram in milligram omrekenen 0.08125
81.25–03
Coördinatenomrekening (Pol (x, y), Rec (r, T)) D De rekenresultaten worden automatisch aan de variabelen E en F toegewezen. Voorbeeld 1: Poolcoördinaten (r=2, T=60°) in cartesische coördinaten omrekenen (x, y) (DEG−modus). ×
2
60
y
1.
1.732050808
, vervangt de weergegeven waarde door de geheugenwaarde. Voorbeeld 2: Cartesische coördinaten (1, 3) in poolcoördinaten (r, T ) (RAD−modus) omrekenen r 1 3 D
T D
2.
1.047197551
, vervangt de weergegeven waarde door de geheugenwaarde.
Permutatie Voorbeeld 1: Vastleggen hoeveel verschillende getallen van 4 cijfers met de getallen 1 tot en met 7 kunnen worden gemaakt. D Binnen het getal van 4 cijfers mag geen enkel getal dubbel voorkomen (1234 is toegestaan, maar 1123 niet). 4 7 840. Combinatie Voorbeeld 1: Vastleggen hoeveel verschillende groepen met 4 leden in een groep van 10 individuen georganiseerd kunnen zijn. 10 4 210.
13
Statistische berekeningen Opmerking! −toets, om de SD−modus op te roepen als u Gebruik de statistische berekeningen met de standaardafwijking wilt uitvoeren. SD: Standaardafwijking (SD−modus) D De gegevensinvoer begint altijd met om het statistisch geheugen te wissen. D Met de ingevoerde gegevens worden de waarden voor , , , , , berekend, die u met de nevenstaande toetsen kunt oproepen.
Voorbeeld 1: Te berekenen: , , , , , voor de volgende gegevens: 55, 54, 51, 55, 53, 53, 54, 52 Geheugen wissen: 55
54 53
51
55
54
52
SD.
52. ........
(standaardafwijking van steekproef ) 1.407885953 (standaardafwijking van populatie ) 1.316956719 (rekenkundig gemiddelde ) 53.375 (aantal gegevens ) 8. (som van de waarden ) 427. (som van de kwadraten van de waarden ) 22805. Aandachtspunten bij de gegevensinvoer D Met worden dezelfde gegevens tweemaal ingevoerd. D Dezelfde gegevens kunnen met meermaals worden ingevoerd. Om de waarde 110 tienmaal in te voeren drukt u 10 . bijvoorbeeld op 110 D De bovengenoemde resultaten kunnen in elke gewenste volgorde en niet alleen in de bovengenoemde worden bereikt. D Om de als laatste ingevoerde gegevens te wissen drukt u op . 14
Regressieberekeningen (REG−modus) Opmerking! Gebruik de −toets om de Reg−modus op te roepen als u statistische berekeningen met regressie wilt uitvoeren. REG: Lineaire regressie Logaritmische regressie Exponentiële regressie Machtsregressie Omgekeerde regressie Kwadratische regressie D De gegevensinvoer begint altijd met om het statistisch geheugen te wissen. D De door een regressieberekening berekende waarden zijn afhankelijk van de ingevoerde waarden en de resultaten kunnen worden opgeroepen met de toetscombinaties in de volgende tabel.
Regressiecoëfficiënt A Regressiecoëfficiënt B Regressiecoëfficiënt C Correlatiecoëfficiënt r (schattingswaarde van x) (schattingswaarde van y)
Lineaire regressie De regressieformule voor lineaire regressie luidt: y = A+Bx. Voorbeeld 1: Luchtdruk ten opzichte van temperatuur Temperatuur 10 °C 15 °C 20 °C 25 °C 30 °C
Luchtdruk 1003 hPa 1005 hPa 1010 hPa 1011 hPa 1014 hPa
Voer de lineaire regressie uit om de voorwaarden voor de regressieformule en de correlatiecoëfficiënt voor vergelijkbare gegevens te bepalen. Gebruik vervolgens de regressieformule om de luchtdruk bij 18 °C en de temperatuur bij 1000 hPa te schatten.
REG−modus invoeren (lineaire regressie): Geheugen wissen: 15
10
1003
15
1005
20
1010
25
1011
30.
30
1014
REG..............
(regressiecoëfficiënt A) 997.4 (regressiecoëfficiënt B) 0.56 (correlatiecoëfficiënt r) 0.982607368 (luchtdruk bij 18 °C) 18
1007.48
1000
4.642857143
(temperatuur bij 1000 hPa)
Kwadratische regressie D De regressieformule voor de kwadratische regressie luidt: y = A+Bx+Cx 2 D Voer de gegevens in met de volgende toetsenreeks. <×−gegevens>
D Voorbeeld: xi 29 50 74 103 118
yi 1.6 23.5 38.0 46.4 48.0
Voer de kwadratische regressie uit om de voorwaarden voor de regressieformule en de correlatiecoëfficiënt voor vergelijkbare gegevens te bepalen. Gebruik de regressieformule vervolgens om de waarden voor (geschatte y−waarde) voor xi = 16 en (geschatte x−waarde) voor yi = 20 te schatten.
Schakel de REG−modus in (kwadratische regressie) Geheugen wissen: 29 74
1.6 38.0
50 103 118
23.5 46.4 48.0
118. REG
(regressiecoëfficiënt A) –35.599856934 (regressiecoëfficiënt B) 1.495939413 (regressiecoëfficiënt C) -6.71629667-03
( als xi = 16) 16 16
–13.38291067
( als yi = 20) 20
47.14556728
( als yi = 20) 175.5872105 Aandachtspunten bij de gegevensinvoer D Met worden dezelfde gegevens tweemaal ingevoerd. D Dezelfde gegevens kunnen met meermaals worden ingevoerd. Als u de getallen ’20 en 30’ bijvoorbeeld 5−maal wilt invoeren, drukt u op 20 30 5 . D De bovengenoemde resultaten kunnen in elke gewenste volgorde en niet alleen in de bovengenoemde worden bereikt. D Om de als laatste ingevoerde gegevens te wissen drukt u op .
Berekeningen van graden, minuten, seconden U kunt sexagesimale berekeningen met graden (uren), minuten en seconden uitvoeren en tussen sexagesimale en decimale waarden omrekenen. Voorbeeld 1: De decimale waarde 2.258 in een sexagesimale waarde omrekenen 2.258 2.258 D
2°15°28.8 Voorbeeld 2: De volgende berekening uitvoeren: 12°34’56" × 3.45 12 34 56 3.45
43°24°31.2
Technische informatie In geval van problemen... Voer in geval van onverwachte rekenresultaten of bij het optreden van een fout de volgende stappen uit: 1 (COMP−modus) (DEG−modus) 2 (NORM 1−modus) 3 4 Controleer de door u gebruikte formule om er zeker van te zijn dat u de juiste formule gebruikt. 5 Voer de juiste modi voor de berekening in en probeer opnieuw.
17
Foutmeldingen Terwijl een foutmelding op het display wordt weergegeven, is de rekenmachine geblokkeerd. Druk op om de fout te wissen of druk op of om de berekening weer te geven en de fout te corrigeren. Ma ERROR D Oorzaak D Het rekenresultaat ligt buiten het toelaatbaar rekenbereik. D Er werd geprobeerd om een functieberekening met een waarde uit te voeren die het toelaatbaar invoerbereik overschrijdt. D Er werd geprobeerd om een niet−logische bewerking uit te voeren (deling door nul, enzovoort). D Maatregel D Controleer uw invoerwaarden en zorg ervoor dat alle waarden binnen het toelaatbaar bereik liggen. Let op waarden in alle door u gebruikte geheugengebieden. Stk ERROR D Oorzaak D De capaciteit van de numerieke stapel of van de bedieningsstapel werd overschreden. D Maatregel D Vereenvoudig de berekening. De numerieke stapel heeft 10 niveaus en de bedieningsstapel heeft 24 niveaus. D Splits uw berekening in twee of meer delen. Syn ERROR D Oorzaak D Er werd geprobeerd om een ongeldige wiskundige bewerking uit te voeren. D Maatregel D Druk op of op om de berekening met de cursor op de positie van de fout weer te geven. Voer de noodzakelijke wijzigingen uit. Arg ERROR D Oorzaak D Foutief gebruik van een parameter D Maatregel D Druk op of op om de positie weer te geven die de fout veroorzaakt heeft en voer u noodzakelijke wijzigingen uit. Bewerkingsvolgorde De berekeningen worden op basis van prioriteit in de onderstaande volgorde uitgevoerd. 1 Coördinatenomrekening: Pol (x, y), Rec (r, T) 2 Type A−functies: Bij deze functies wordt eerst de waarde ingevoerd en wordt vervolgens op de functietoets gedrukt. x2, x–1, x!, ° ’ " 3 Machtsverheffen en wortels: xy, x 4 a b/c 5 Afgekorte vermenigvuldigingsnotatie voor S, geheugen− of variabeleaanduiding: 2S, 5 A, SA enzovoort 6 Type B−functies: Bij deze functies wordt eerst de waarde ingevoerd en wordt vervolgens op de functietoets gedrukt. 18
, 3 , log, In, ex, 10x, sin, cos, tan, sin–1, cos–1, tan–1, sinh, cosh, tanh, sinh–1, cosh–1, tanh–1, (–) 7 Afgekorte vermenigvuldigingsnotatie voor type B−functies: 23, Alog2 enzovoort 8 Permutatie en combinatie: nPr, nCr 9 x,y 10 + , – Bewerkingen met dezelfde prioriteit worden van rechts naar links uitgevoerd, exIn120 > eX{In(120)}. Andere bewerkingen worden van links naar rechts uitgevoerd. Bewerkingen tussen haakjes worden eerst uitgevoerd. Stapel Deze rekenmachine gebruikt geheugengebieden, ’stapels’ genoemd, om waarden (numerieke stapels) en opdrachten (opdrachtenstapels) gedurende de berekening tijdelijk op basis van prioriteit op te slaan. De numerieke stapel heeft 10 niveaus en de opdrachtenstapel heeft 24 niveaus. Een stapelfout (Stk ERROR) treedt steeds dan op als u probeert een berekening uit te voeren waarvan de complexiteit de capaciteit van de stapel overschrijdt. De batterij vervangen Als het display van de rekenmachine niet langer goed kan worden afgelezen, is de batterij bijna leeg. Als u de rekenmachine blijft gebruiken terwijl de batterij bijna leeg is, kan dit storingen veroorzaken. Vervang de batterij zo snel mogelijk als de displayweergave zwakker wordt. 1 Druk op om de rekenmachine uit te schakelen. Schroef 2 Verwijder de schroef waarmee de batterijafdekking vastzit is en neem vervolgens de batterijafdekking eraf. 3 Neem de oude batterij eruit. 4 Wis de platte kanten van de nieuwe batterij met een droge, zachte doek af. Leg de batterij met de pluspool naar boven in het apparaat (zodat u de pluspool kunt zien). 5 Plaats de batterijafdekking weer terug en zet de afdekking vast met de schroef. 6 Druk met een dun, spits voorwerp op de Reset−toets. Let erop dat u deze stap niet vergeet. om de rekenmachine in te schakelen. 7 Druk op Automatische uitschakeling Als u de rekenmachine ongeveer zes minuten niet gebruikt, schakelt hij zichzelf automatisch uit. Druk in dit geval op om de rekenmachine weer in te schakelen.
19
Invoerbereiken Interne cijfers: 12 Nauwkeurigheid: In de regel ligt de nauwkeurigheid bij +/– 1 bij het 10e cijfer. Func.
Invoerbereik
Net zoals sinx, behalve als Net zoals sinx, behalve als Net zoals sinx, behalve als
20
Func.
Invoerbereik (x is een geheel getal) (n, r is een geheel getal)
Net zoals sinx, cos x
Omzetting ’decimaal <> sexagesimaal’
(n is een geheel getal) Echter:
is een geheel getal) Echter: De som voor geheel getal, teller en noemer mag niet meer dan 10 posities bedragen (inclusief delingsmarkeringen)
Opmerking Bij voortschrijdende interne berekeningen zoals xy, x, x!, nemen de fouten toe, zodat de nauwkeurigheid afneemt.
21
Garantie Geachte klant, Het verheugt ons dat u voor dit apparaat hebt gekozen. Mocht het apparaat defect zijn, brengt u het dan samen met het bewijs van aankoop en de oorspronkelijke verpakking terug naar de winkel waar u het hebt aangeschaft. Website Op de website www.olympia−vertrieb.de zijn gebruiksaanwijzingen voor de volgende landen beschikbaar: Duitsland, Frankrijk, Italië, Engeland, Portugal, Nederland, Griekenland, Finland, Tsjechië, Zweden, Slowakije, Hongarije, Denemarken, Kroatië en Slovenië. Hotline Bondsrepubliek Duitsland: 0180 5012370 (0,14 € per minuut) Hotline internationaal: 0800 10022100
LCD−8110 EN 55022: 2006 EN 55024: 1998 + A1: 2001+A2:2003
R Olympia Business Systems Vertriebs GmbH Weg zum Wasserwerk 10 45525 Hattingen
August 2008 22
23
Inhoudelijke en technische wijzigingen voorbehouden.
