Open Access: de toekomst van het wetenschappelijk publiceren? Prof. dr. John Mackenzie Owen Universiteit van Amsterdam
TU Eindhoven Eindhoven, 22 Oktober 2009
Functies van de wetenschappelijke communicatie
Verspreiding e sp e d g wetenschappelijke ete sc appe j e kennis e s
Discussieforum
Kwaliteitsbewaking (peer review)
Het archief van an de wetenschap etenschap
Status, carrière
Publiceren en de moderne wetenschap
Uitgangspunt: wetenschap leidt tot nieuwe kennis.
Originaliteit en validiteit moeten gecertificeerd worden.
Wetenschappelijke kennis moet bewaard en beschikbaar gesteld worden in een 'objectieve', onafhankelijke omgeving. Daarom is er een universeel geaccepteerd systeem nodig voor wetenschappelijke communicatie. Dat systeem wordt gevormd door het peer reviewed wetenschappelijk tijdschrift, opgezet en onderhouden door gespecialiseerde g p wetenschappelijke pp j uitgevers. g
O t ikk li Ontwikkelingen vóór óó 1950
Evolutie wetenschappelijk artikel als specifiek genre Toenemende specialisatie (mono- en subdisciplines) Uitgevers stellen zich 'ten ten dienste van de wetenschap'
O t ikk li Ontwikkelingen vanaff 1950
Concentratie
Grote, internationale uitgevers (Elsevier, Springer)
Societies (ACS, IEEE, ...)
Exponentiële toename van het publiceren ('publish or perish')
Toenemend belang van het wetenschappelijk tijdschrift t.o.v. boeken
Uitgevers richten zich op bibliotheken ipv wetenschappers als klant
Belang aandeelhouders neemt de plaats in van 'het dienen van de wetenschap'
Gebruik computersystemen en netwerken voor het vindbaar maken van wetenschappelijke informatie (centrale catalogi catalogi, databases) Vanaf ca. 2000: gebruik van het Internet voor de toegang tot wetenschappelijke literatuur (e-journals) Sommige traditionele boekgenres (zoals de conference proceedings) worden vervangen door websites
Business model: abonnementensysteem
Bibliotheken betalen vooraf voor toekomstige leveringen Wetenschappers dragen auteursrecht over aan uitgevers Universiteiten betalen voor artikelen over onderzoek dat ze zelf hebben uitgevoerd (en betaald) Universiteiten houden geen archief bij van hun eigen publicaties
S i l C Serials Crisis i i
Uitgeversmonopolie
Constante bibliotheekbudgetten
Stijgende prijzen -> opzeggen abonnementen -> dalende omzet -> stijgende prijzen NB: prijsstijgen veroorzaakt door prijsverhoging en stijging dollarkoers 'Among ARL member libraries in the period 1986-2003, the price per subscription of serials rose by 215% (Table 1). Notably, the Consumer Price Index rose by only 68% during the same period. Member libraries paid 260% more for their serial subscriptions in 2003 than in 1986 despite having increased the number of subscriptions by only 14%. ... It is worth noting ... that some of the largest percentage increases in recent years have involved titles in the social sciences, although absolute prices remain lower than in the sciences sciences. The average cost of a political science journal has increased 59% since 2000, ... followed by sociology (54%), business and economics (49%), and education (49%).' [http://www.unc.edu/scholcomdig/whitepapers/panitch-michalak.html]
K t Kostenstijging tij i tijd tijdschriften h ift
Big g Deals: p prijsafspraken j p tussen uitgevers en bibliotheken
Bibliotheken krijgen voor een vaste prijs (huidige aboonementskosten + opslag) toegang tot alle tijdschriften van een uitgever. Meerjarige contracten (3-5 jaar). Onderdeel van de deal is dat abonnementen niet opgezegd pg g kunnen worden. Daardoor wordt soms ook betaald voor abnnementen die men niet nodig heeft. 'Big squeeze': door 'big deals' wordt het budget grotendeels geblokkeerd door vaste verplichtingen aan de grote uitgevers, waardoor er geen ruimte meer is voor kleine en nieuwe uitgevers.
Digitalisering •
24/7 en (in theorie) wereldwijde toegang
•
S ll di Snelle distributie t ib ti
•
Voordelen digitale medium: zoekmogelijkheden, hyperlinks, multimedia, attendering interactie attendering, interactie, etc etc.
•
Lagere g kosten?
•
Onafhankelijkheid van uitgevers?
De traditionele informatieketen
Auteur
Uitgever
Bibli th k Bibliotheek
Eindgebruiker
De nieuwe informatieketen?
Netwerk
Auteur
Repository
Eindgebruiker
R Repositories it i
Pre-prints p ((CERN))
Hoge Energie Fysica: X-server
DARENET/NARCIS: netwerk van institutionele wetenschappelijke repositories in Nederland Voordelen:
snelle distributie
wereldwijd gratis toegankelijk ('Green Open Access')
Nadelen:
geografisch bepaald (bij institutionele repositories)
volledigheid niet gegarandeerd (afhankelijk van plaatsing door auteur)
matige ontsluiting (maar Google Scholar helpt)
vaak niet full-text, maar links naar uitgevers
vaak niet gecertificeerd (geen peer-review toegepast)
G Geen status, t t dus d geen vervanging i journals, j l d dus geen publicatiemedium bli ti di
Di it li i Digitalisering: e-journals j l
1987- Innovatieve, e-only tijdschriften
1997- E 1997 E-versies versies van traditionele gedrukte tijdschriften
2000- Open Access
Uitgevers voegen veel functionaliteit toe.
Auteurs schrijven als vanouds, zonder veel gebruik te maken van de digitale mogelijkheden van het e-artikel (behalve hyperlinks naar literatuur en datasets). Het overgrote merendeel van de wetenschappelijke literatuur is nu digitaal beschikbaar.
Licenties •
Licenties vervangen bij e-journals het abonnementensysteem. abonnementensysteem
•
Geen eigendomsrecht, maar gebruiksrecht.
•
Licenties bepalen wie wat waar wanneer mag raadplegen: 'restricted restricted access access'.
•
Daarom g géén dienstverlening g aan derden toegestaan.
Nadelen abonnementen en licenties •
Hoge kosten als gevolg van monopolies.
•
K t onafhankelijk Kosten fh k lijk van gebruik. b ik
•
Wetenschappelijke informatie alleen toegankelijk voor rijke instellingen.
•
Beperkingen aan dienstverlening en g door universiteiten. hergebruik
O Open-Access A tijdschriften tijd h ift •
Up-front payment: betaling vooraf door auteur (c.q. diens instelling)
•
Publicatie is wereldwijd j g gratis beschikbaar via het Internet
•
Auteur behoudt (meestal) auteursrecht
•
OA removes price barriers (subscriptions, (subscriptions licensing fees fees, pay-per-view pay per view fees) and permission barriers (most copyright and licensing restrictions). [Peter Suber, http://www.earlham.edu/~peters/fos/overview.htm]
•
Het gaat bij OA-tijdschriften dus om het business model: inhoud, structuur en vorm van de artikelen alsmede de kwaliteitsbewaking (peer review) veranderen niet.
Veelal nieuwe OA-uitgevers; vaak (heel) weinig artikelen Bestaande uitgevers aarzelen nog (alleeen op verzoek van auteur; timetime window) In toenemende mate ((vooral in USA en UK)) eisen 'funding g agencies' g ((3e geldstroominstellingen) dat over door hen gefinancierd onderzoek dmv OA wordt gepubliceerd (via OA-tijdschriften en/of repositories).
E k l gegevens Enkele
NARCIS: 252,368 wetenschappelijke publicaties (187,109 open access - 75%). DOAJ: 4365 journals in the directory. Currently 1666 journals are searchable at article level. As of today 316027 articles are included in the DOAJ service. The composition of the DOAJ collection (currently 4000 journals) is characterized by a very large number of publishers (2.000+), each publishing a very small number of journals on different platforms platforms, in different formats and in more than 50 different languages. Many of these publishers are – with a number of exceptions p – fragile g when it comes to financial, technical and administrative sustainability. [http://www.doaj.org/doaj?func=loadTempl&templ=longTermArchiving]
D i opinies Drie i i
'De commerciële uitgevers verdienen schandalig veel aan informatie die voortkomt uit door belastinggeld gefinancierd onderzoek, waarbij ze bovendien aan onderzoekers hun auteursrecht ontnemen om er zelf rijker van te worden. OA is een middel om die praktijken tegen te gaan.' 'Onderzoek wordt uitgevoerd met publieke middelen. De resultaten daarvan moeten daarom vrijelijk beschikbaar zijn in het publieke d domein. i D Dat wordt d b bereikt ik d door te publiceren bli iin OA OA-tijdschriften.' ijd h if ' 'Universiteiten hebben het uitgeven altijd grotendeels overgelaten aan d d ((commerciële derden iël uitgevers it en llearned d societies). i ti ) Di Die h hebben bb daarin geïnvesteerd en een grote deskundigheid opgebouwd. Het zou voor de samenleving g een g groot verlies zijn j als dat verloren g ging. g Dat dreigt bij een opgelegde invoering van OA.'
OA als l id ideologie l i
Er bestaat een 'OA-beweging' bij wie het niet alleen gaat om de evidente voordelen van OA OA, maar ook, naar aanleiding van de serials crisis om het breken van de vermeende 'macht' crisis, macht van de traditionele uitgevers. Die politieke motivatie maakt soms blind voor mogelijke nadelen en invoeringsproblemen van OA.
O Opmerkingen ki bij O Open A Access
Open Access heeft alleen zin als de belangrijke wetenschappelijke uitgevers meedoen; dat zal uiteindelijk ook gebeuren. gebeuren
Kostenbesparing is een illusie, want de bestaande uitgevers willen (en kunnen) niet downsizen.
Kleinschalige g en lokale ((=nationale)) initiatieven bereiken niet veel.
Inmenging overheid/NWO kan leiden tot aantasting van de academische vrijheid.
OA leidt tot re-allocatie van budgetten (van bibliotheek naar onderzoeker); dat is voor bestuurders vaak een aanleiding l idi om tte b bezuinigen. i i De beschikbare middelen zullen nog meer dan nu het geval is, bepalen wie wat mag onderzoeken. Er zal ongetwijfeld prijsdifferentiatie optreden; de keuze in welk tijdschrift je gaat (of mag) publiceren, wordt dan al heel snel niet alleen door wetenschappelijke, maar ook door budgetaire factoren bepaald. Grote, rijke instellingen zullen daardoor makkelijker kunnen poubliceren in de belangrijkste tijdschriften dan kleine, minder rijke instellingten. Bij OA is sprake van een onevenwichtigheid: de meest productieve instellingen moeten het meeste betalen, ten voordele van de minder productieve instellingen. Omdat de omzet niet meer wordt bepaald door verkoop, maar door inkoop, bestaat het risico dat tijdschriften meer gaan publiceren publiceren, wellicht ten koste van de kwaliteit kwaliteit. Omdat ranking een relatief systeem is is, zal eventuele kwaliteitsvermindering niet in dat systeem tot uiting komen. Hoge transitiekosten bij de overgang naar OA hollen de voordelen uit. Beleid met betrekking tot OA komt grotendeels tot stand zonder overleg met de wetenschappelijke wereld (beperkt tot uitgevers, bibliotheken, straks 3e geldstroominstellingen en overheid).
D ttoekomst? De k t?
Commerciële uitgevers gaan over op OA
Kl i OA Kleine OA-uitgevers it h houden d ermee op
Toenemende betekenis OA voor data (repositories) 'Verrijkte publicaties' waarbij er een directe pp g is tussen p publicaties, data, software, koppeling multimedia e.d.
