www.kernkracht.be
Systemisch vanvan Systemischcoachen coachen transformatie-processen transformatie-processen in in organisaties organisaties
Wetenschap en Maatschappij De toekomst van een problematische relatie Prof.dr.em.Johan Van de Kerckhove Alumni KuLeuven
26.01.2015
www.kernkracht.be
INHOUD 1. Wetenschap als geloof 2. Wetenschappelijke hoop 3. Wetenschap als probleem 4. Wetenschap als bedreiging 5. Wetenschap als uitdaging
www.kernkracht.be
Twee revoluties Twee geloofspunten 1. Wetenschappelijke revolutie :
16°-17°eeuw
De menselijke rede produceert ware kennis en belooft vrijheid en emancipatie
2. Industriële revolutie :
18°-19°eeuw
Wetenschappelijke resultaten dienen (via technologie) de emancipatie en het welzijn van de mensheid
//
Idealen Verlichting
3
www.kernkracht.be
Essentie wetenschappelijk wereldbeeld Uitgangspunt :
Descartes (1596-1650)
Je pense donc je suis Dualisme geest – materie
Newton (1643-1727) mechanische werkelijkheidsopvatting Resultaat : Realiteit is als een machine zonder God zonder mens zonder ‘leven’
= Fundamentele vooronderstellingen 4
www.kernkracht.be
Het wetenschappelijk wereldbeeld − Materiële werkelijkheid
(Wat we niet kunnen zien bestaat niet)
− Relatief stabiel − Relatief envoudige mechanische wetten − Sterk deterministisch en dus voorspelbaar − Vrij gemakkelijk beheersbaar − Zonder immanente zin of richting = Fundamentele vooronderstellingen 5
www.kernkracht.be
De moderne wetenschap gelooft - In fundamentele vooronderstellingen - In een reeks paradigmatische assumpties - In de aanvaarde theoriën per discipline - In een uitgewerkte empirische methodologie - In de wetenschappelijke literatuur
6
www.kernkracht.be
Beperkt zicht op gelaagde werkelijkheid Vrij naar MaxWildiers 1989
1. Materie 2. Er is 3. Vitale evenskrachten 4. Creatieve denkkracht 5. Spirituele geestkracht en innerlijke kernkracht
7
www.kernkracht.be
De visie van Feyerabend : (1975) “ Wetenschap is het meest recente, meest agressieve en meest dogmatische geloof.” Zijn succes heeft het vooral te danken aan zijn machtspositie en minder aan de eigen intrinsieke verdiensten…”
8
www.kernkracht.be
INHOUD 1. Wetenschap als geloof 2. Wetenschappelijke hoop 3. Wetenschap als probleem 4. Wetenschap als bedreiging 5. Wetenschap als uitdaging
9
www.kernkracht.be
Twee grote tendenzen 1. Wetenschap specialiseert en institutionaliseert. 2. Wetenschap integreert en verstrengelt met sociaal-economisch systeem. Universiteiten Onderzoekscentra Subsidies en contracten ! Publicatiedruk !
Industrieel kapitalisme Lobbyïng Onafhankelijk ? Waardenvrij ? 10
www.kernkracht.be
Wetenschap specialiseert − Specialisatie blijft groeien : Wiskunde 6000 − Steeds betere problem-solving − Grote kloof tussen diverse faculteiten − Weinig interdisciplinariteit − Minder vat op complexere problemen
11
www.kernkracht.be
Vicieuze cirkel 1 We vinden wat we met ons geloof zoeken Doorheen onze vooronderstellingen, theoriën en methodes leggen we in dit verlengde een welbepaalde materiële werkelijkheid bloot
12
www.kernkracht.be
Wetenschap institutionaliseert − Faculteiten Toegepaste wetenschappen : Kuleuven : 1864 Speciale scholen voor ingenieurs 1961 Faculteit Toegepaste Wetenschappen 2005 Faculteit Ingenieurswetenschappen
− Onderzoek industie :
1894 Institut Solvay (Chemie) 1932 TNO in Nederland WO2 Los Alamos en Marshall-plan
− Wetenschapsbeleid : België 1968 (Theo Lefèvre) Europa 2000 Lissabon strategie
− Patenten en Spinn-offs : 1584 Patent voor Waterpomp Simon Stevin 1957-1990 Succes Silicon Valley (Stanford ea) 1982 DIRV in Vlaanderen (IMEC, METRIS, enz) 13
www.kernkracht.be
Wetenschap wordt ‘functioneel’ − Beperkt vakgebied met superspecialisatie − Sterke oriëntatie op het meetbare − Verstrengeld met kapitalistische logica − Verstrengelt met militaire logica − Concurrentie verdringt samenwerking − Markt, macht en winst spelen meer mee − Subsidies, publicaties en carrière dominant 14
www.kernkracht.be
Industriële revoluties 1. Stoom : 1770-1850
Gietijzer en stoommachines
2. Stroom : 1870-1930
Electriciteit,staal,aardolie, verbrandingsmotor,massaproductie
3. Computer : 1940-2010 Digitalisering, informatica. DIRV 1982 Micro-electronica,Biotechnologie
4. Intelligente software : ? - ? Cloud-computing ? 3D-printing ? 15
www.kernkracht.be
Digitalisering laat ons dromen − We staan volop in het informaticatijdperk − Mogelijkheden groeien exponentieel :
internet, robotisatie,
cloud, apps, cognitieve hulpmiddelen, ….
− Data zijn nieuwe grondstof :
Behoeften zonder einde : muziek, film,
spelletjes, applicaties, ….
− Veeleisende klant krijgt alles op maat, en wordt steeds op zijn wenken meteen bediend − Iedereen is wereldwijd met alles en iedereen verbonden : exponentiële groei sociale media en on-line verbindingen
− Perspectief : Wetenschap en technologie hebben nog héél veel voor ons in petto op vele domeinen. We zijn (en blijven ?) technologische optimisten.Terecht ? 16
www.kernkracht.be
De verwetenschappelijkte Samenleving − Sterke hoop op een verklaarbare en beheersbare realiteit vooral via technologie, maar ook in alle levenssferen − Monopoliepositie als werkelijkheidsopvatting − Zinvolheid houdt op bij de grenzen van wetenschap − Expert-benadering en problemsolving
> Democratie
− Macht en markt komen centraal te staan 17
www.kernkracht.be
Wetenschap // Materialisme -
Er bestaat van bij het begin een zekere verwantschap tussen een positivistische wetenschapopvatting en een materialistische levensvisie.
-
De empirische wetenschap biedt als het ware de onderbouw en de verantwoording voor een kapitalistische uitbouw van de samenleving.
-
Er ontstaat ook een zekere affiniteit met macht. Objectieve wetenschap heeft blijkbaar iets te maken met de dominante objectieven in de samenleving.
18
www.kernkracht.be
Vicieuze cirkel 2 − Industrie financiert onderzoek 2/3
researchgelden = kapitaalintensieve ondernemingen
½ overheidsbudget gaat naar ontwikkeling technologie
− Onderzoek ondersteunt industrie vb : Kernenergie Farmaceutische nijverheid GGO-technologie (Barbara Van Dijck) Betekenen objectiviteit en waardenvrijheid niet vaak het beantwoorden aan de waarden en objectieven van de opdrachtgever/financier ?
19
www.kernkracht.be
Tussen hoop en vrees − 1933 Chicago wereldtentoonstelling : ‘Science finds, industry applies, men conforms’
− 1945 Los Alamos : Oppenheimer : Dit nooit meer ! − 1972 Club van Rome : Grenzen aan de groei − 1987 Bundtlandrapport VN : Duurzaamheidsprobleem − 2000 Verdrag van Lissabon : Kenniseconomie − 2003 Club Budapest : Chaospunt !! (Ervin Laszlo) − 2006 Al Gore : An inconvenient truth 20
www.kernkracht.be
INHOUD 1. Wetenschap als geloof 2. Wetenschappelijke hoop 3. Wetenschap als probleem 4. Wetenschap als bedreiging 5. Wetenschap als uitdaging
21
www.kernkracht.be
De eigenwijze dynamiek van wetenschap technologie kapitalisme blijkt steeds meer nefast voor mens natuur samenleving 22
www.kernkracht.be
De dialectiek van de verlichting 1. De idealen van de verlichting :
Frankfurters 1944
- Emancipatie van mens : vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid - Uitzicht op een beheersbare werkelijkheid : democratie,degelijke opleiding - Vooruitgang = verbetering levensstandaard en levensverwachting
2. Wetenschap en techniek = machtsinstrument - Blind geloof in feiten = nieuwe mythe - Waardenvrijheid = dominante machts-waarden - Machtsfenomeen verborgen achter gevel van deskundigheid
3. De mens raakt ondergeschikt - Aan maatschappij, techniek en natuur - Slaaf van eigen producten - Vervreemdt van zichzelf ( de ééndimensionale mens Marcuse)
23
www.kernkracht.be
De werkelijkheid is door de wetenschap (nog) niet helemaal te vatten : − Wat ervaren we met onze zintuigen ? − Wat is materie ? − Waar eindigt de deelbaarheid van de materie ? − Waar eindigt het heelal ? − Wat is ‘leven’ ?
24
www.kernkracht.be
Beperkingen worden steeds duidelijker Op vele essentiële vragen kent de wetenschap het antwoord (nog) niet : - Wat is zwaartekracht ? - Is er nog ergens leven in de kosmos ? - Hoe weten organen dat ze moeten stoppen met groeien ? - Hoe vindt een duif haar weg terug ? - Waar situeert zich ons geheugen ? - Hoe zal ons ecosysteem reageren op de opwarming ? - Wat is de oorzaak van Autisme ? Schizofrenie ? 25
www.kernkracht.be
De klassieke wetenschap schiet tekort − Te laag waardengehalte : Weber : Geeft geen antwoord op de meest essentiële vragen : Wat moeten wij doen ? Hoe moeten wij leven ? Te veel problemsolving ipv pro-actieve doelstellingen
− Niet breed genoeg in oriëntatie : Overgespecialiseerd Nauwelijks interdisciplinair te beperkt in tijds –en ruimteperspectief
− Niet diepgravend genoeg : Geen oog voor de dieperliggende energetische processen Ziet het belang niet van de evolutie van bewustzijn en onderbewustzijn 26
www.kernkracht.be
Fraude en belangenvermenging − Recent bij ons : Diederik Stapel (Tilburg, 2011) verzint data Dirk Smeesters (Rotterdam ,2012)verzonnen data In Nederland 2011, 102 gevallen, 27 bewezen
− Onderzoek Nature : 30-75% masseert cijfers 15% heeft fraude gezien
− Big Pharma : 75% vooraanstaande medische wetenschappers gefinancierd door farmaceutische nijverheid. John Virapen : Side effects : Death,2008, Boek over fraude in farmacie. Diane Harper ivm vaccins baarmoederhalskanker : Middel erger dan kwaal ? Talloze vragen ivm (negatieve) effecten griepvaccins
27
www.kernkracht.be
Brede vorming wordt enge opleiding 1. Wetenschap niet ingebed in wijsheid - De grote grondleggers - Einstein
2. Steeds minder brede kritische vorming - Historische achtergronden - Logisch redeneren - Ethische implicaties
3. Steeds meerfunctionele specialisatie
28
www.kernkracht.be
INHOUD 1. Wetenschap als geloof 2. Wetenschappelijke hoop 3. Wetenschap als probleem 4. Wetenschap als bedreiging 5. Wetenschap als uitdaging
29
James Wolfensohn
www.kernkracht.be
Wereldbank 2005
De irrationele rationaliteit De wereld geeft per jaar uit : Defensie
900 miljard dollar
Landbouwsubsidies 350 miljard dollar Ontwikkelingshulp
68 miljard dollar*
De 80 rijksten dezer aarde bezitten evenveel als de helft van wereldbevolking (3,5 miljard armsten De 1% rijksten bezitten meer dan de 99 % anderen (Oxfam 2015)
We besteden
WEL 150 dollar per hoofd voor defensie NIET
30 dollar per hoofd voor basisonderwijs
De beloofde 0,7 % Van het BNP zou 200 miljard dollar vrijmaken De milleniumdoelstellingen van de Verenigde Naties voor 2015 worden niet gehaald : De armoede in de wereld halveren
www.kernkracht.be
De armoede van onze rijkdom Onze individuele rijkdom wordt steeds groter, maar ons welzijn wordt problematischer : − Collectieve armoede, ongelijkheid en milieuproblemen − Zelfmoorden en gezinsdrama’s − Mislukking van duurzame relaties − Verkeersagressie en onveiligheidsgevoelens − Stress,burn-out, psychische klachten en vereenzaming − Overmatig gebruik van geneesmiddelen en drugs − Bestaansonzekerheid en gebrek aan “zin”
31
www.kernkracht.be
Nog paradoxen van onze welvaart − We zijn allemaal veel rijker geworden maar daarom niet gelukkiger − Iedereen heeft een auto maar de files worden steeds frequenter en langer − Onze gezondheidszorg breidt steeds uit maar ook het aantal ziekenhuisdoden − Onze bevolking is hoger geschoold maar weet minder wat er echt toe doet. − Onze technologie heeft de wereld grondig veranderd maar jaarlijks sterven 21.000 Nederlanders door milieuvervuiling en wereldwijd 13 miljoen mensen. − Onze welvaart is groter maar we hebben minder warme bakkers en verse croissants − We zwemmen in de weelde maar moeten in het restaurant steeds langer wachten omdat er niet voldoende personeel is
www.kernkracht.be
Milieuproblemen op een chaospunt Luchtkwaliteit
Erwin Laszlo 2006
Zuurstofgehalte is gedaald tot 21% en daalt tot 14-17% in de steden. Broeikasgassen doen gehalte kooldioxide stijgen van 280 ppm tot 350 ppm. Klimaat Verandering in de chemische samenstelling van de dampkring. Een stijging van 2° heeft catastrofale gevolgen: mislukte oogsten, waterschaarste, smelten van de poolkappen, stijging zeewaterpeil, uitsterven van bossen, ziekten. Reeds 1° stijging in 2015. Gaia-hypothese klopt niet meer: te ver gevorderd voor zelfregulering Drinkwater Hernieuwbaar drinkbaar water is maar 0,007% van al het water. Reeds in 2025 ernstige waterschaarste voor 2/3 van de wereldbevolking. Landbouwgrond 71% van de landbouwgrond ligt in ontwikkelingslanden: elk uur wordt 685 ha woestijn gevormd Steeds slechte grondkwaliteit en daling productie tegenover stijgende consumptie.
Bevolkingstoename Nu 6,5 miljard met steeds grotere consumptie, uitputting grondstoffen en afval. Ecologische voetafdruk in de vele landen groter dan hun territorium.
www.kernkracht.be
De geneeskunde realiseert heel veel … maar vrij naar Dr. B. Kochler, 2007
-
Steeds meer chronische ziekten
-
Per jaar zowat 100.000 ziekenhuisdoden in Duitsland
-
Per jaar zowat 500.000 patiënten die sterk lijden onder medische behandeling in Duitsland
www.kernkracht.be
Onze irrationele wereld ‘Onze wetenschappelijke macht overtreft vele malen onze spirituele kracht. We kunnen raketten heel precies richten maar misleiden intussen de hele mensheid.’ Martin Luther King
1963
35
www.kernkracht.be
Welvaartstaat op de helling ? − 1968 : Ellul, Marcuse, Habermas, − 1772 : Eerste rapport van de Club van Rome − 2007 Al Gore : Inconvenient Truth − 2012 : Mileniumdoelstellingen van de VN niet gehaald : Armoede,honger en ongelijkheid
− Oorlogen − Geluk ? Stress ? Burn-out ? − Zelfmoordcijfers ! Vlaanderen 4 per dag !!!!
36
www.kernkracht.be
INHOUD 1. Wetenschap als geloof 2. Wetenschappelijke hoop 3. Wetenschap als probleem 4. Wetenschap als bedreiging 5. Wetenschap als uitdaging
37
www.kernkracht.be
Er is zo veel dat we nog niet (willen) weten : − Tsjernobyl : de reële gevolgen ? − GSM-straling : Het asbest van deze eeuw ? − De effecten op lange termijn van ggo’s ? − De consequenties opwarming aarde ? − Gevolgen groeiende ongelijkheid ? − Wat met onze falende democratie ? − De stabiliteit van ons financieel systeem ? 38
www.kernkracht.be
Onze verwetenschappelijkte wereld mist 1. Visie en zingeving ipv problem-solving 2. Ware wijsheid ipv feitenfetischisme 3. Breed gevormde intellectuelen ipv experts 4. Ecologisch bewustzijn ipv uitbuiting planeet 5. Echte democratie ipv dictatuur markt
39
www.kernkracht.be
Vier uitdagende trends 1. Nieuw geloof 2. Nieuwe relatie 3. Nieuwe realiteit 4. Nieuwe perspectieven 40
www.kernkracht.be
Een nieuw geloof ? − Werkelijkheid ligt niet zo maar buiten ons − Onze werkelijkheid is gelaagd : Er is geest en materie, bewustzijn en onderbewustzijn, levensenergie en spirituele inspiratie
− Dualisme is voorbijgestreefd = co-creatie − Werkelijkheid kan anders benaderd en ervaren worden : Gevoel + intuïtie Gewaar-zijn (Krisnamurthi) Felt sense and body awareness (Gendlin) Ruimte voor het onverklaarbaar mysterie
41
www.kernkracht.be
De pro-actieve visie krijgt meer ruimte ‘Sommige mensen zien de dingen zoals ze zijn en zeggen : waarom ? Ik droom echter van dingen die er nooit geweest zijn en zeg : waarom niet ? ‘
Robert Kennedy 1968 42
www.kernkracht.be
Wetenschap en Maatschappij : Hoop ? Wetenschap
Welzijn ?
Technologie
Welvaart ?
Economie
Welvaart
Economie ?
Technologie ?
43
Welzijn ?
Wetenschap ?
www.kernkracht.be
Een nieuwe werkelijkheid dient zich aan − 1905 : Einstein E=mc² − 1905-1920 : Quantummechanica : materie = werveling energiegolfjes Werkelijkheid = 99,99999% Lege ruimte 0,00001% = energie,informatie, potentie
− 1955 : Prioriteit van de geest (Teilhard de Chardin) − 1982 : Er ‘leeft’ iets ( Santa Fé : Kleine oorzaken met grote gevolgen ) − 1993 : Het wetende veld (Bert Hellinger) Familieopstellingen − 1994 : Morfogenetische velden (Rupert Sheldrake) − 2004 : Het onderbewustzijn speelt dominante rol (Rob Williams) − 2007 : Het Bewustzijn van onze cellen (Bruce Lipton) − 2008 : Bewustzijn blijft na klinische dood (Pim van Lommel) 44
www.kernkracht.be
Wetenschappelijke uitdagingen − Er is niet alleen een mysterieuze nieuwe fysica Maar ook een eigentijdse uitdagende metafysica en grondig vernieuwende inzichten in psychologie sociologie en geneeskunde
45
www.kernkracht.be
De diepere werkelijkheid 1. De oppervlakkige materiële vorm
2. De vormgevende kracht Teilhard : Geest Bohm : Impliciete orde Sheldrake : Morfogenetisch veld
3. Het verbindende krachtenveld Oceaan van kwantumvelden en potentialiteit Veld van nulpuntenergie en informatie
4 De bezielende energie en kernkracht 46
www.kernkracht.be
Drie soorten krachten in de kosmos
−
Mechanische :
beweging
materie
−
Organische :
groei
leven
Spirituele krachten : bezieling
geest
47
www.kernkracht.be
De nieuwe onderstroom − Oude wetenschap biedt steeds minder houvast − Bewustzijn en geest komen heel centraal te staan − Materie blijkt ook energetisch geladen − Meer ruimte voor vrijheid én verantwoordelijkheid − Sterker geloof in (eigen) potentie en kracht − Geluk, kracht en gezondheid zijn intrinsieke kerneigenschappen van de mens ( Wim Hof 2015) − Meer aandacht voor echte en creatieve (co-) creatie − Ruimte voor nieuwe vormen van spiritualieit
48
www.kernkracht.be
Groeiend inzicht in bewustzijn 1. Waakbewustzijn : verstand, verwerkingsmachine (René Descartes : Je pense donc je suis)
2. Ik-ben-identificatie : ziel; Ik kan mezelf overstijgen 3. Boven- bewustzijn : geest. Mijn verbinding met het Goddelijke. Eindeloos bewustzijn (Pim Van Lommel 2007).
4. Vormgevend cel-bewustzijn (Bruce Lipton) 5. Morfogenetische velden (Rupert sheldrake 1994) 6. Collectief bewustzijn. (Klaas van Egmond 2010) 7. Onderbewuste ( Rob Williams en PSYCH-K 2009) 8. Collectief onderbewuste (Carl Gustav Jung) 49
www.kernkracht.be
De wet van de remmende voorsprong − Onze universiteiten zijn bijzonder succesvol… − Maar de echt nieuwe inzichten ontwikkelen zich vooral buiten de klassieke paradigmata en centra…
50
www.kernkracht.be
Nieuwe perspectieven − Wijze wetenschap − Trage wetenschap − Conviviale wetenschap − Energetische wetenschap − Co-creatieve wetenschap
51
www.kernkracht.be
Ingrediënten voor een meer optimale relatie 1. Demystifiëren en relativeren van de waarheidsaanspraken van de wetenschap : Is waar binnen bepaalde kaders. 2. Stimuleren van een algemene democratische waardendiscussie in de samenleving : Wat willen wij ? 3. Wetenschap bevraagt ook visie, waarden en doelstellingen en niet alleen feiten of strategieën 4. De persoonlijke verantwoordelijkheid , ethiek en persoonlijke moed van de wetenschapper worden benadrukt. 5. Ervaring én beleving in de breedste zin komen in aanmerking. 6. Ruimte voor visie op wat zou kunnen of moeten zijn. 7. Kennis verbinden met wijsheid – Wetenschap met waarden 52
www.kernkracht.be
Onze kleine blauwe planeet − heeft veel meer nood aan cratieve visies − dan aan objectief feitenempricisme − veel meer aan een verdiept bewustzijn en verantwoordelijkheid dan aan technische hoogvliegers
53
www.kernkracht.be
Wegen naar een nieuwe verlichting Vrij naar Chris Thomson 2007
− Nieuwe wijze, niet waardenvrije wetenschap − Waarachtig welzijn voor zo veel mogelijk mensen − Conviviale economie gestuurd door waarden − Echte preventieve zorg voor integrale gezondheid − Dynamische participatieve democratie − Brede en wijze opleiding en vorming − Groeiende bewustwording en verantwoordelijkheid 54
www.kernkracht.be
De nieuwe universiteit : Vrij naar Charmer 2000
− Onderwijs + Onderzoek + Praxis − Theorie + Feiten + Ervaring − Wijsheid + Toetsing + Beleving − Visie + Intuïtie + Realisatie 55
www.kernkracht.be
KuLeuven Quo vadis ? − Zijn we het niet verplicht aan onze faam en traditie om in deze nieuwe visie koploper en trendzetter te worden ?
56
www.kernkracht.be
57
www.kernkracht.be
Bibliografie −
Bentz, V.M. en J.J. Shapiro (1998): Mindful inquiry in social research. Sage Publications, London.
−
Bolte Taylor,J., (2006) Onverwacht inzicht. Kosmos, Antwerpen.
−
Braeckman, J., M., Boudry (2011) De ongelovige Thomas heeft een punt.Houtekiet. Antwerpen
−
De Vries, M., (2007)De hele olifant in beeld. Ankh-Hermes, Deventer.
−
Horkheimer M. en T.W. Adorno (1987): Dialectiek van de Verlichting. SUN, Nijmegen.
−
Jaworski, J.,(2000) Synchroniciteit. De innerlijke weg naar leiderschap. Indigo, Zeist, 2000.
−
Kahneman,D.,(2012) Ons feilbare denken.Business Contact, Amsterdam.
−
Kunneman, H. (red) (1978):, Wetenschap en ideologiekritiek. Boom,. Meppel.
−
Laszlo, E. (2006): Het chaospunt. De wereld op een tweesprong. Ankh-Hermes bv., Deventer.
58
www.kernkracht.be
− Lipton, B.,(2005) : De biologie van de overtuiging.Ankh-Hermes bv, Deventer − McTaggart, L., Het Veld. (2004) De zoektocht naar de geheime kracht van het universum, Ankh-Hermes bv., Deventer, − Maxwell, N. (1984): From knowledge to wisdom. Basil Blackwell Inc., Oxford. −Riemslagh, M.(2014)Vandaag geen stress met PSYCH-K, Bornem.2014 − Scharmer, C.O. en K. Käufer (2000): Universities as birthplace for entrepreneuring human being. In: Reflection, The Sol Journal on Knowledge, learning and change. MIT Press. − Schmidt, J.B. (2007): Epistemologies of scholar practitioner approaches. Paper, Fielding Graduate University. − Schreurs, B.J. (1974): Psychologie, filosofie en ideologie. In: T. De Boer en A.J.F. Köbben. Waarden en wetenschap. Ambo. Bilthoven. 1974. − Ter Borg-Neervoort, M., (1982): Innovatie tot in eeuwigheid. Het geloof in de technische vooruitgang in discussie. De Horstinck. Amersfoort. − Torfs, R. (2006): Het raster- en trechterdenken, een gevaar voor de universiteit. Rede ter gelegenheid van de opening van het academisch jaar. KU Brussel. 59
www.kernkracht.be
−
Van de Kerckhove, J. (1978): Sociologie, maatschappelijke relevantie en arbeidersemancipatie. Doctoraat. HIVA. K.U. Leuven.
−
Van de Kerckhove, J. (1981): Sociologie en samenleving. Van crisis naar bezinning en dialoog. In:Tijdschrift voor Sociologie. 1, 45-70.
−
Van de Kerckhove, J.,(1983) Wetenschappelijk onderzoek en technologische innovatie, in: Nieuwsbrief van de werkgroep wetenschap en samenleving, K.U.Leuven, april 1983, nr. 3, 3-6.
−
Van de Kerckhove, J.,(1991) Uitdagingen voor een toekomstgerichte sociologie, in: F. Lammertijn en J.C. Verhoeven, (red.), Tussen sociologie en beleid; Vriendenboek. Prof. dr. E.J. Leemans, Acco, Leuven, 1991, pp. 335-363.
−
Van de Kerckhove, J.,(1993) Bedrijf en maatschappij bevraagd op hun effectiviteit en verantwoordelijkheid, in: PG Professional, winter,1993, 18-20.
−
Van de Kerckhove, J., (2007)Wetenschap en maatschappij. De toekomst van een problematische relatie. In : P. Develtere. e.a. (red.) Werk en wereld in de weegschaal. Confronterende visies op onderzoek en samenleving. Lannoo Campus, Leuven, 2007 , 27-39.
−
Van Lommel,P.,(2007) Eindeloos bewustzijn. Ten Have, Kampen 60
