17/10/2011
Werkpakket dierenwelzijn Hoe beïnvloedt bezettingsdichtheid
Hoe ervaren vleeskippen en -konijnen meer ruimte?
Dierenwelzijn
Stephanie Buijs
ILVO studiedag (29 september 2011)
Van vleeskippen?
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek
Hoeveel belang hecht een vleeskip zelf aan extra ruimte?
Van vleeskonijnen?
Eenheid Dier www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
Vleeskip – Verschillende groepsgroottes
Vleeskippen – Verschil in groepsgrootte Figure 14, Page 61
Groepsgroottes:
8, 19, 29, 40, 45, 51, 61, 72 kippen
Onderzoeksparameters dierenwelzijn
Hokgrootte:
3.3 m2
Bursagewicht Stresshormonen Angst Vermogen om te blijven staan Voetzooldermatitis Hakdermatitis
Dichtheid:
kippen/m2
2.4 – 21.8 6 – 56 kg / m2 op dag 39
Botkwaliteit Fluctuerende asymmetrie Gedrag Verspreiding
1
17/10/2011
Vleeskippen – Verschil in groepsgrootte Geen effect op:
Bursagewicht & Stresshormonen
Maar wel op:
Angst Vermogen om te staan Voetzool dermatitis Hak dermatitis
400 300
Vleeskippen – Verschil in groepsgrootte Figure 14, Page 61 Effecten op botkwaliteit Bij hogere dichtheid: • Zwakkere en krommere tibiae (scheenbeenderen) • Geen effect op: • Tibia gewicht, torsie of dyschondroplasia • Buiging of slijtage van de femur (dijbeen) 1.2
200
1
Tibia breekkracht 1.5 van kg (kN) breeksterktedier (kN)van – Dier 1.5 kg
100 0.8
Tibia breekkracht 3 kgvan (kN)3 kg breeksterktedier (kN)van – Dier
0 6
15
23
33 35 41 Dichtheid (kg/m2 op dag 42)
Tonische immobiliteit (s) Hak dermatitis * 100
47
56
Latency-to-lie (s) Voetzool dermatitis * 100
Vleeskippen – Verschil in groepsgrootte Figure 14, Page 61
Tibia buiging hen
0.6
Tibia buiging haan 0.4 72 68 56 Dichtheid (kg/m2 op dag 39)
Vleeskippen – Verschil in groepsgrootte Figure 14, Page 61
Fluctuerende asymmetrie
Effecten op gedrag
Door stress veroorzaakte links-rechts verschillen in kenmerken die zich in principe symmetrisch zouden moeten ontwikkelen
Geen grote wijzigingen tijdsbudget Fragmentatie van rustgedrag bij hogere dichtheid
Invloed botvervorming?
Vaker zitten, korter per keer
0.20
Fluctuerende asymmetrie hen
Vaker rusthouding aanpassen
0.00 Fluctuerende asymmetrie haan
-0.20 72 68 56 Dichtheid (kg/m2 op dag 39)
2
17/10/2011
Dichtheid beperkt Aangetrokken Ontwijken afstand
Vleeskippen – Verschil in groepsgrootte Dichtheid (kippen/m2) 2,4
4 weken oud Niet ontwijken
5,8
5 weken oud
6 weken oud
Niet ontwijken
Niet ontwijken
Ontwijken
Ontwijken
8,8 12,1 13,6
Ontwijken
15,5 18,5 21,8
Absolute afstand geen indicatie van aantrekking / ontwijking
Ontwijken van soortgenoten wijst op de behoefte om meer afstand te nemen Daarmee op een tekort aan ruimte Belang van dit tekort?
Vleeskippen – Ruimtemotivatie
Vleeskippen – Ruimtemotivatie
Broiler chickens: Motivation for lower densities
Hoe belangrijk vindt de kip extra ruimte? Economie:
52
Extra52dieren
‘Willingness to pay’ Hoge dichtheid
Lage dichtheid
Barrière Ethologie:
Bereidheid om taken uit te voeren Positieve waarde: Lage dichtheid heeft de voorkeur
Hier:
Over een barrière springen
Aanzienlijke motivatie om aan de voorkeur te voldoen Barrière hoogte gebaseerd op maximum hoogte die de dieren passeerden om te eten
3
17/10/2011
Vleeskippen – Ruimtemotivatie
Vleeskippen – Ruimtemotivatie
Broiler chickens: Motivation for lower densities
Hoge dichtheid (dieren/m2)
=
Extra dieren aan de kant met lage startdichtheid
Hoge dichtheid
Barrière Gaas frame Lage dichtheid
(t.o.v. controle met gelijke dichtheden)
Lage dichtheid (dieren/m2)
16 14 12 10 8 6 4 2 0
15 12
15 9
* *
* * Week 4
* Week 5
* Week 6
Aanzienlijke motivatie voor dichtheden <15 dieren/m2 (40 kg eindgewicht /m2)
Vleeskippen – Samenvatting
Vleeskonijnen – Verschillende kooigroottes Groep:
8 konijnen (4 ♂ + 4 ♀, allen uit verschillend nest)
Kooigrootte: 1,60 / 1,07 / 0,80 / 0,64 / 0,53 / 0,46 / 0,40 m2 • Diverse welzijnsindicatoren toonden een afname van welzijn bij stijgende bezettingsdichtheid Angst, vermogen om te staan, dermatitis, botkwaliteit (en asymmetrie?) Toename verstoringen van rust bij hogere dichtheid
Dichtheid:
5 – 20 konijnen/m2 (=2 000 – 500 cm2 / konijn)
Verrijking:
Aan- of afwezig
• Bij dichtheden boven 6 kg eindgewicht/m2 wees het verspreidingspatroon op een tekort aan ruimte Maar dit geeft weinig informatie over de impact op welzijn
• Aanzienlijke motivatie voor dichtheden < 40 kg eindgewicht/m2
4
17/10/2011
Vleeskonijnen – Verschillende kooigroottes Onderzoeksparameters dierenwelzijn Oorverwondingen Angst Stresshormonen
Vleeskonijnen – Verschillende kooigroottes Geen effect van kooigrootte op: Oorverwondingen
Gedrag Angst
Botkwaliteit Fluctuerende asymmetrie Verspreiding
Stresshormonen
Vleeskonijnen – Verschillende kooigroottes Weing effect kooigrootte Gemiddeld % konijnen + SEM
Gedrag:
Vleeskonijnen – Verschillende kooigroottes
70% Toenemende groepsgrootte Increased group size && Kooigrootte total space availability
60% 50% Liggen op buik
Constante / dier Constantoppervlakte space / animal
40% 0% 5
7.5
10
12.5
15
17.5 20
Dichtheid (konijnen / m2)
• Observatie protocol niet gevoelig voor fragmentatie gedragspatronen en weinig gevoelig voor infrequente maar mogelijk belangrijke gedragingen • Relatief grote groepen → bij dezelfde dichtheid meer totale ruimte
5
17/10/2011
Vleeskonijnen – Verschillende kooigroottes
Vleeskonijnen – Verschillende kooigroottes
Wel effect kooigrootte: Botkwaliteit
Dichtheid (konijnen/m2)
Fluctuerende asymmetrie
12
5
0.1
7,5 8
6 weken oud
9 weken oud
Niet ontwijken
10 0
12,5
4
Ontwijken
Ontwijken
15 17,5
-0.1
0 5
20 Dichtheid (konijnen / m2)
5
20
20 Dichtheid (konijnen / m2)
Tibiofibula gewicht (g) Tibiofibula diameter (mm)
Ontwijken van soortgenoten wijst op de behoefte om meer afstand te nemen Daarmee op een tekort aan ruimte Belang van dit tekort?
Vleeskonijnen – Verschillende kooigroottes
Fattening rabbits: Altering density by changing Vleeskonijnen – Verrijking cage size
Conclusies Effect bezetting minder duidelijk dan bij de vleeskippen Toch aanwijzingen dat het welzijn van vleeskonijnen afnam bij stijgende bezettingsdichtheid (Lichte) afname botkwaliteit – gerelateerd aan gedrag? Stijging fluctuerende asymmetrie
dieren/m2)
Zelfs bij de laagste dichtheid (5 wees het verspreidingspatroon op een tekort aan ruimte Impact op welzijn..?
LSMEANS + SEM
Ook minder indicatoren gemeten!
7%
Onverrijkt
6%
Verrijkt
5% 4% 3% 2% 1% 0% Verrijkingsmanipulatie
Kooi manipulatie
Sociaal contact
6
17/10/2011
Fattening rabbits: density by Vleeskonijnen – Altering Verrijking changing cage size
Stresshormonen in de mest Nacht voor stress Acute stressor: Nacht na stress Transport
Algemene conclusies welzijn Conclusions • Stijgende dichtheid →
Negatieve invloed op diverse welzijnsindicatoren
Duidelijker voor vleeskippen Geen specifiek omslagpunt
• Beide dieren ontweken elkaar bij hogere dichtheid Genoeg ruimte voor voorkeur
≈ 6x lagere dichtheid dan praktijk (vleeskippen) > 3x '' '' '' '' (vleeskonijnen)
ng glucocorticoid metabolieten / g mest
• Motivatie Vleeskippen toonden grote motivatie voor dichtheden lager dan 40 kg/m2 Motivatie konijnen?
500
Voor transport
250
Na transport
Transport → stress Verrijking vermindert stress
0
Onverrijkt Verrijkt
Bepalen van de optimale bezettingsdichtheid voor landbouwhuisdieren gehuisvest in groep - in relatie tot ruimtelijke behoeften, bedrijfsrendabiliteit en maatschappelijke acceptatie
Financiering www.iwt.be www.cera.be www.nutreco.com www.roxell.com
WPSA vzw WRSA vzw GAIA (Uitsluitend maatschappelijke acceptatie) Boerenbond Vlaamse bedrijfspluimvee- en konijnhouders vzw Pluimveehouderij Belgabroed Algemeen Boerensyndicaat Vlaams Agrarisch Centrum
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Dier www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
7
