Werkingsverslag 2006

Werkingsverslag 2006

Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapsinformatie en Innovatie, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap

Doelstellingen Ook in 2006 bleef de belangstelling voor de activiteiten van de Vlaamse volkssterrenwachten groot. Het effect dat de totale zonsverduistering van 11 augustus 1999 heeft teweeggebracht, blijft aanhouden, en wordt nog versterkt door de totale zonsverduistering van 29 maart 2006, als gedeeltelijke eclips zichtbaar vanuit België en Nederland. Dergelijke verschijnselen zijn heel belangrijk, omdat voor de meesten onder ons sterrenkunde erg abstract is geworden. Het contact met de sterrenhemel is immers totaal verloren gegaan door het succes van de massamedia die ons ’s avonds aan de beeldbuis of voor het computerscherm gekluisterd houden en de steeds maar verder om zich heen grijpende lichthinder. Gelukkig werken de hoger genoemde gebeurtenissen zeer uitnodigend om nader kennis te maken met ruimtevaart en sterrenkunde. Hoe ver weg dergelijke hemellichamen ook staan, astronomie is beslist geen esoterische bedoening, maar een wetenschap die ons kennis bezorgt die direct relevant is voor ons bestaan. Zo leert de sterrenkunde ons dat wij bestaan uit materiaal gevormd in reeds lang verdwenen sterren. Ook wordt het steeds duidelijker dat onze dampkring ons maar in zeer beperkte mate beschermt tegen inslagen van hemellichamen zoals kometen en planetoïden, en dat zulke inslagen catastrofale gevolgen kunnen hebben. Bovendien kan een geïnteresseerde in de sterrenkunde, met de nodige inzet en gedrevenheid maar zonder veel middelen, belangrijke wetenschappelijke bijdragen tot deze wetenschap leveren. Tenslotte, als wetenschap tot doel heeft een antwoord te zoeken op de eeuwige vragen van de mens over het wat, hoe en waarom van de dingen, dan beantwoordt de sterrenkunde in de ruime zin van het woord hier wel bij uitstek aan. Zij probeert immers de immense wereld rondom ons te beschrijven en te begrijpen en leert ons welke plaats wij erin innemen. De Vlaamse volkssterrenwachten proberen daarom aan het grote publiek en aan de schoolgaande jeugd broodnodige informatie over te brengen over de verworvenheden van sterrenkunde en ruimtevaart, op wetenschappelijk verantwoorde wijze maar tegelijk begrijpelijk en ondersteund door informatica en moderne media. Door hen met behulp van telescopen wegwijs te maken aan de sterrenhemel, pogen zij het publiek opnieuw bewust te maken van het ons omringende heelal. Meer concreet stelt Volkssterrenwacht Urania zich tot doel sterrenkunde, ruimtevaart, weerkunde en aanverwante wetenschappen en technieken te populariseren. Hierbij moet het interactief aspect, dit wil zeggen het actief betrekken van het doelpubliek bij de diverse initiatieven, worden benadrukt. Betrokkenheid kan immers alleen worden gerealiseerd door te betrekken! Het mag daarom ook niet verwonderen dat Urania ook de actieve boefening van sterrenkunde en weerkunde bevordert. Volkssterrenwacht Urania is zich daarbij in groeiende mate bewust van haar maatschappelijke rol. Daarom werden in de statuten de volgende doelstellingen ingeschreven, die de vereniging daarvoor reeds al feitelijk nastreefde: 1. het stimuleren van jongeren om te kiezen voor een exact wetenschappelijke studie; 2. het vervullen van een brugfunctie tussen de overheid, de professioneel-wetenschappelijke wereld en de ruimtevaartindustrie enerzijds en het grote publiek anderzijds; en 3. de uitbouw van een vrijwilligerswerking. De doelstellingen van Urania worden gerealiseerd door een grote verscheidenheid aan activiteiten. Door het ontvangen en begeleiden van schoolgroepen, socio-culturele verenigingen en individuele bezoekers wordt aan iedereen de gelegenheid geboden tot een eerste kennismaking met sterrenkunde en weerkunde. Via een documentatiecentrum en de uitgave van publicaties en een tijdschrift wordt informatie over deze wetenschappen aan het publiek verstrekt. Verder biedt de volkssterrenwacht cursussen aan, voordrachten, waarnemingsavonden, tentoonstellingen, studiereizen, astronomische waarnemingskampen en manifestaties gericht naar het grote publiek. Daarbij richt Urania zich tot zowel beginners als gevorderden. In het bijzonder wordt de mogelijkheid geboden zelf sterrenkunde of weerkunde als hobby te beoefenen. Uit deze mensen rekruteert de vereniging haar (vrijwillige) medewerkers. −1−

Bij haar activiteiten besteedt de vereniging bijzondere aandacht aan jongeren. In het licht van het schrijnend tekort aan studenten die voor een exact-wetenschappelijke opleiding kiezen, vindt de volkssterrenwacht het erg belangrijk om vooral bij jongeren wetenschappelijke interesse op te wekken. Ook betrekt Urania veel jongeren in haar vrijwilligerswerking. Als vrijwillige medewerker krijgen zij immers alle mogelijkheden om hun talenten te ontwikkelen, en het mag daarom geen verwondering wekken dat de meeste van hen voor een exact-wetenschappelijke studie kiest. Om nog slagvaardiger te kunnen optreden, sloten de Vlaamse volkssterrenwachten Urania, Mira, Beisbroek, het Europlanetarium en Armand Pien een overeenkomst af met de Afdeling Wetenschappen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap voor de periode 2003–2006. Deze sluit aan bij een eerdere overeenkomst tussen de eerstgenoemde vier volkssterrenwachten voor de periode 1999–2002. Vanuit dezelfde optiek richtten Volkssterrenwacht Urania en Volkssterrenwacht Beisbroek reeds eerder, in 1995, het Samenwerkingsverband van Vlaamse Volkssterrenwachten v.z.w. op.

Organisatie De werking van Urania, Volkssterrenwacht van Antwerpen v.z.w., werd vastgelegd in de Statuten, aangenomen door de Stichtingsvergadering van 17 april 1970 (BS van 3 december 1970) en aangepast door de Algemene Vergadering op 17 november 1986 (BS van 21 mei 1987), 13 februari 1991 (BS van 4 april 1991), 17 februari 1992 (BS van 21 mei 1992), 28 februari 1996 (BS van 3 mei 1996) en 12 december 2005 (BS van 12 januari 2006) en in het Huishoudelijk Reglement, goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 13 februari 1991. De juridische, financiële, administratieve en bestuurlijke belangen van de vereniging worden behartigd door de Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur benoemt een algemeen directeur, die de dagelijkse werkzaamheden van de vereniging leidt. Hij beschikt hiervoor over een aantal hoofdmedewerkers, om bepaalde activiteiten te coördineren, en een aantal toegevoegde medewerkers om deze laatsten bij te staan in hun taak. Bovendien kunnen directie en medewerkers voor het organiseren van manifestaties of het uitvoeren van karweien geregeld rekenen op erg geapprecieerde gelegenheidshulp. In 2006 kwam de Raad van Bestuur bij elkaar op 27 februari, 9 juni en 8 december. De Algemene Vergadering kwam bij elkaar op 27 februari en 8 december. De Algemene Vergadering bestaat uit de effectieve leden van de vereniging. De vereniging telde eind 2005 in totaal 54 effectieve leden. Alle andere leden van de vereniging zijn toegetreden lid. In 2006 telde Urania in totaal 682 leden. De betoelaging door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap via de Afdeling Wetenschappen gebeurt op basis van een contractuele regeling tussen Volkssterrenwacht Urania, Volkssterrenwacht Beisbroek, Volkssterrenwacht Mira, het Europlanetarium, en Volkssterrenwacth Armand Pien. In het kader van de afgesloten overeenkomst, hebben de vijf samenwerkende volkssterrenwachten concrete afspraken gemaakt voor een nauwere samenwerking en een gemeenschappelijke werking, waarover ook in dit verslag wordt gerapporteerd. Dankzij de betoelaging, kon Volkssterrenwacht Urania personeel aanwerven. Gedurende het volledige werkingsjaar 2006 beschikte Volkssterrenwacht Urania over de volgende personeelsleden: Bart Dessoy, halftijds (19 u.) administratief medewerker; Marc Van den Broeck, halftijds (19 u.) directeur; Maarten Gillis, deeltijds (13 u.) educatief medewerker.

Ondanks de aanwezigheid van bezoldigd personeel, steunt de vereniging in ruime mate op de onbaatzuchtige inzet van enthousiaste en gemotiveerde vrijwilligers. Afgezien van de Vlaamse overheid, wordt Volkssterrenwacht Urania op jaarlijkse basis gesubsidieerd door de Provincie Antwerpen en de gemeenten Hove, Edegem, Kontich en Lint. −2−

Dienstverlening Bezoeken en introductie-activiteiten Eén van de belangrijkste taken van een volkssterrenwacht is het introduceren tot de astronomie en aanverwante wetenschappen van bezoekers die over dit onderwerp weinig of geen kennis bezitten. Zowel socio-culturele verenigingen als individuele personen doen hiervoor op ons beroep. Vaste onderdelen van zo’n bezoek zijn een multimediale introductie tot de sterrenkunde en een bezoek aan de observatietoren en de andere waarnemingsinfrastructuur van de sterrenwacht, met mogelijkheid tot waarnemen indien het bezoek ’s avonds plaatsvindt en indien het weer het toelaat, en een bezoek aan het weerstation. Als gevolg van een samenwerkingsakkoord tussen de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen en Volkssterrenwacht Urania, mag deze ’s avonds ook bezoekersgroepen ontvangen in het Zoo-planetarium. In 2006 werden 150 groepen met in totaal 3897 bezoekers ontvangen, waaronder 53 volwassenengroepen of gemengde groepen en 97 jongeren- en schoolgroepen. Daarnaast ontving Urania verscheidene honderden individuele bezoekers (zie p. 19 e.v.). De hier geciteerde cijfers houden geen rekening met bezoekers op speciale manifestaties. In vergelijking met het jaar 2005 (151 groepen met in totaal 3847 bezoekers, waaronder 72 volwassenengroepen of gemengde groepen en 79 jongeren- of schoolgroepen), stellen we een status-quo vast. Bezoekende groepen in 2006 Groepen aangeduid met “*” zijn jongeren; de andere zijn volwassenen. Nr

Datum

Begin

Einde

Duur

Naam

Begeleider

1 2 3 4* 5 6* 7* 8 9 10* 11* 12* 13* 14* 15* 16* 17* 18* 19* 20* 21* 22* 23* 24* 25* 26* 27 28*

05/01/2006 06/01/2006 10/01/2006 11/01/2006 11/01/2006 12/01/2006 13/01/2006 13/01/2006 15/01/2006 18/01/2006 19/01/2006 21/01/2006 21/01/2006 23/01/2006 23/01/2006 23/01/2006 24/01/2006 25/01/2006 27/01/2006 27/01/2006 31/01/2006 31/01/2006 31/01/2006 01/02/2006 03/02/2006 03/02/2006 03/02/2006 07/02/2006

19:30 18:00 19:45 09:30 14:30 09:30 09:30 19:30 14:00 09:00 09:00 19:00 19:00 09:15 09:15 09:15 09:00 14:00 09:00 09:00 09:00 13:30 20:00 09:00 13:45 13:45 20:00 09:00

21:00 20:30 22:15 12:00 17:00 12:00 12:00 22:00 16:30 11:30 11:30 21:30 21:30 11:45 11:45 11:45 11:30 16:30 11:30 11:30 11:30 15:00 22:30 11:30 16:15 16:15 22:30 11:30

2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30

Kameleon WKB, Mechelen De Laet, Hove Athena, Brasschaat Gem Basisschool, Halle-Zoersel De Markgrave, Antwerpen SBSO Groenlaar, Reet SBSO Groenlaar, Reet KWB, Tielen KUNA, Merksem GVBS Mater Christi, Lint GVBS Mater Christi, Lint 11e Prins van Luik, Hove 11e Prins van Luik, Hove Sint-Jozefinstituut, Geel Sint-Jozefinstituut, Geel Sint-Jozefinstituut, Geel VB De Brenne, Berendrecht Zeno's verjaardagsparty, Kapellen Sint-Jozefinstituut, Borsbeek Sint-Jozefinstituut, Borsbeek BSGO De Schans, Kontich Lycée International, Antwerpen Moretus Ekeren, Kapellen BSGO De Schans, Kontich Sint-Aloysius, Mortsel Sint-Aloysius, Mortsel KWB, Hofstade OLVE-familia, Edegem

Alain Geenrits Frans Busschots M. Van den Broeck Maarten Gillis Guido Mariën Maarten Gillis Maarten Gillis Eric Van der Jeught Frans Busschots M. Van den Broeck M. Van den Broeck Frans Busschots Maarten Gillis M. Van den Broeck Guido Mariën Maarten Gillis Fred Suffys M. Van den Broeck Etienne Vermeulen Fred Suffys M. Van den Broeck Etienne Vermeulen C. Rulmonde M. Van den Broeck M. Van den Broeck Guido Mariën Frans Busschots Fred Suffys

−3−

Aantal 44 13 8 30 16 28 25 45 42 22 20 21 20 34 34 34 30 18 28 30 28 8 34 26 36 35 43 21

Nr 29 30* 31* 32 33 34 35* 36 37* 38 39 40 41* 42 43 44* 45* 46 47* 48* 49* 50* 51* 52* 53* 54* 55* 56* 57* 58* 59 60 61* 62 63* 64* 65* 66* 67* 68* 69* 70 71 72 73 74 75* 76* 77 78 79 80* 81* 82

Datum

Begin

Einde

Duur

Naam

Begeleider

Aantal

07/02/2006 07/02/2006 08/02/2006 08/02/2006 10/02/2006 14/02/2006 15/02/2006 16/02/2006 17/02/2006 17/02/2006 18/02/2006 20/02/2006 21/02/2006 21/02/2006 22/02/2006 23/02/2006 24/02/2006 24/02/2006 06/03/2006 06/03/2006 07/03/2006 07/03/2006 08/03/2006 08/03/2006 09/03/2006 09/03/2006 10/03/2006 13/03/2006 15/03/2006 15/03/2006 16/03/2006 16/03/2006 17/03/2006 21/03/2006 22/03/2006 23/03/2006 23/03/2006 24/03/2006 24/03/2006 30/03/2006 30/03/2006 04/04/2006 07/04/2006 11/04/2006 13/04/2006 14/04/2006 18/04/2006 18/04/2006 18/04/2006 19/04/2006 19/04/2006 20/04/2006 20/04/2006 21/04/2006

13:30 20:00 09:00 20:00 20:00 09:30 09:00 14:30 09:30 20:00 20:00 19:00 13:15 19:00 10:00 09:30 08:30 20:00 10:00 10:00 13:00 18:00 09:00 15:00 09:00 13:30 20:00 09:30 09:00 15:00 09:30 14:30 13:00 14:30 09:30 09:30 18:00 09:30 20:00 10:00 10:00 19:30 20:00 14:00 20:00 20:00 13:30 13:30 19:00 13:00 20:00 09:30 09:30 21:00

15:00 22:30 11:30 22:30 22:30 12:00 11:30 16:00 12:00 22:30 22:30 21:30 15:45 21:30 12:30 12:00 11:00 22:30 12:30 12:30 15:30 20:30 11:30 17:30 11:30 15:00 22:30 12:00 11:30 17:30 12:00 17:00 15:30 17:00 12:00 12:00 20:30 12:00 22:30 12:30 12:30 22:00 22:30 16:30 22:30 22:30 16:00 16:00 21:30 15:30 22:30 12:00 12:00 23:30

2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30

Wandelaars, Herentals Moretus Ekeren, Kapellen OLVE-familia, Edegem KWB Kapellen-Centrum, Kapellen Ciso NV, Hove Ariadne, Reet OLVE-familia, Edegem Koperen Passer 8, Berchem Freinetschool de Kring, Berchem Davidsfonds, Aartselaar IFANG, Brecht Fotoclub Mertens, Brasschaat Sint-Ritacollege, Kontich KWB Lisp/Emblem-Lier, Lier Zilveren Passer 154, Oelegem SBSO Groenlaar, Reet Sint-Ritacollege, Kontich Oud-leiding scouts 77, Hove BuBaO De Regenboog, Retie BuBaO De Regenboog, Retie Benoth Jerusalem, Antwerpen SJ Berchmanscollege, Westmalle GVBS De Tandem, Mortsel Verjaardagsf Simon, Nieuwkerken Sint Jan Berchmansinstituut, Puurs Sint Jan Berchmansinstituut, Puurs Sint Ursula Instituut, Wilrijk BS 't Klavertje, Herenthout Kangoeroe "de Bunt", Ekeren Verjaardagsfeest Kevin, Edegem KBG De Klinge, Verrebroek Ziekenzorg H.Hart, Deurne t Groen Schooltje, Hove Zilveren Passer 73, Herentals BSGO Borgerhout, Borgerhout BSGO Borgerhout, Borgerhout St.-J.-Berchmanscol., Westmalle BSGO Borgerhout, Borgerhout Hogeschool Antw, Antwerpen Sint-Aloysiuscollege, Menen Sint-Aloysiuscollege, Menen SOKA, Berchem Groep Cis Verbeeck, Antwerpen Douane Accijnzen, Merksem Kring voor Heemkunde, Edegem Groep Cis Verbeeck, Antwerpen Denise Grésiac, Berchem Denise Grésiac, Berchem Stella Marisinstituut, Merksem Dagcentrum Driehuizen, Kontich Pastores Federatie, Hove St. Stanislas, Berchem St. Stanislas, Berchem Amfibie, Beerse

Guido Mariën Etienne Vermeulen Fred Suffys E. Van der Jeught Frans Busschots Guido Mariën Fred Suffys Guido Mariën Guido Mariën E. Van der Jeught Frans Busschots Fred Suffys Guido Mariën E. Van der Jeught Guido Mariën Maarten Gillis Guido Mariën Frans Busschots Maarten Gillis Etienne Vermeulen Etienne Vermeulen Fred Suffys Guido Mariën Guido Mariën Guido Mariën Guido Mariën Herman Fornhoff Fred Suffys M. Van den Broeck M. Van den Broeck Etienne Vermeulen Guido Mariën M. Van den Broeck Fred Suffys M. Van den Broeck Fred Suffys M. Van den Broeck M. Van den Broeck C. Rulmonde Fred Suffys Robert Gevers Frans Busschots Cis Verbeeck Guido Mariën Fred Suffys Cis Verbeeck Guido Mariën Etienne Vermeulen Nancy Vermeulen Guido Mariën Frans Busschots K. Van der Heyden Guido Mariën Frans Busschots

15 29 42 29 34 17 38 19 17 35 40 15 34 46 16 21 16 17 35 35 27 36 31 10 46 39 30 30 15 12 19 52 31 37 31 20 40 18 15 47 48 30 19 23 14 2 32 33 16 8 7 33 36 2

−4−

Nr

Datum

Begin

Einde

Duur

Naam

Begeleider

Aantal

83* 84* 85* 86* 87* 88 89* 90 91 92 93* 94* 95* 96* 97 98* 99* 100* 101 102 103* 104 105* 106* 107* 108* 109* 110* 111* 112* 113 114* 115 116 117* 118* 119* 120 121 122 123* 124* 125* 126* 127* 128* 129* 130 131* 132 133 134* 135 136

24/04/2006 27/04/2006 29/04/2006 03/05/2006 08/05/2006 09/05/2006 10/05/2006 18/05/2006 24/05/2006 24/05/2006 29/05/2006 30/05/2006 30/05/2006 31/05/2006 06/06/2006 16/06/2006 16/06/2006 26/06/2006 02/08/2006 02/08/2006 30/08/2006 05/09/2006 13/09/2006 14/09/2006 19/09/2006 21/09/2006 25/09/2006 26/09/2006 28/09/2006 29/09/2006 29/09/2006 03/10/2006 06/10/2006 11/10/2006 16/10/2006 17/10/2006 18/10/2006 19/10/2006 19/10/2006 20/10/2006 24/10/2006 02/11/2006 03/11/2006 06/11/2006 06/11/2006 06/11/2006 06/11/2006 07/11/2006 08/11/2006 09/11/2006 16/11/2006 17/11/2006 17/11/2006 17/11/2006

13:30 09:30 13:00 14:00 09:30 19:00 09:00 14:00 14:00 14:00 09:30 09:00 09:00 14:00 10:00 09:00 09:00 10:00 09:30 14:30 13:30 19:00 14:00 09:00 09:00 10:00 09:00 09:00 09:00 09:00 19:45 09:00 20:30 15:00 09:00 09:00 14:00 13:30 20:00 19:00 09:10 13:00 20:00 09:30 09:30 13:00 13:00 19:30 09:00 14:00 20:00 09:45 20:00 20:00

15:00 12:00 15:30 16:30 12:00 21:30 11:30 16:30 16:30 16:30 12:00 11:30 11:30 16:30 12:30 11:30 11:30 12:30 12:00 17:00 16:00 21:30 16:30 11:30 11:30 12:30 11:30 11:30 11:30 11:30 22:15 11:30 23:00 17:30 11:30 11:30 16:30 15:00 22:30 21:30 11:40 15:30 22:30 12:00 12:00 15:30 15:30 22:00 11:30 16:30 22:30 12:15 22:30 22:30

2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30

t Speelscholeke, Deurne Humaniora Voorzienigheid, Diest Impact, Zandhoven Verjaardagsf Thomas, Kapellen Sint-Jozefinstituut, Kontich Probusclub Rubens, Hove BS De Vlinder, Brasschaat Toffe Tours, Verrebroek Ziekenzorg CM Verbond, Leuven Ziekenzorg CM Verbond, Leuven Sint-Gummaruscollege, Lier GLS Klimop, Wuustwezel GLS Klimop, Wuustwezel Verjaardag Yassine, Berchem Zilveren Passer 157, Edegem Andreas Vesalius, Edegem Andreas Vesalius, Edegem Gem Basisschool, Oosterzele Van Calster Luc, Geel Thuishaven Ritmica, Mortsel Heilige Familie, Berchem Service Club Merksem, Zoersel Verjaardagsfeest Maarten, Mortsel OLV Pulhof, Berchem OLV Pulhof, Berchem Basisschool Vennebos, Schilde Regina Pacis 1, Hove Regina Pacis 1, Hove Regina Pacis 1, Hove Regina Pacis 1, Hove KWB, Beerzel OLV Pulhof, Berchem KWB Heiende, Lokeren Hoveberg, Antwerpen Parkschool Ieperman, Wilrijk Parkschool Ieperman, Wilrijk Verjaardagsfeest Jesper, Mortsel Zilveren Passer nr 28, Berchem Milieuraad, Kontich MXS NV, Boutersem t Kofschip, Edegem Sted Jeugddienst Grabbelpas, Tielt KSA Parsival Piepers, Edegem IKSO, Denderleeuw IKSO, Denderleeuw IKSO, Denderleeuw IKSO, Denderleeuw KWB H. Familie, Deurne Sint Lambertinus, H-op-den-Berg Zilveren Passer 43, Berchem Davidsfonds, Beerzel BSGO De Vesten, Herentals Vakantiegenoegens, Merksem Vakantiegenoegens, Merksem

M. Van den Broeck Guido Mariën Frans Busschots M. Van den Broeck Fred Suffys Fred Suffys Maarten Gillis Fred Suffys Maarten Gillis Guido Mariën M. Van den Broeck Guido Mariën Fred Suffys Maarten Gillis Fred Suffys Fred Suffys Guido Mariën Fred Suffys Guido Mariën Guido Mariën Guido Mariën Frans Busschots M. Van den Broeck Fred Suffys Guido Mariën Fred Suffys Fred Suffys Guido Mariën Guido Mariën Guido Mariën Frans Busschots M. Van den Broeck Fred Suffys M. Van den Broeck Guido Mariën Guido Mariën M. Van den Broeck Fred Suffys Etienne Vermeulen Frans Busschots Guido Mariën M. Van den Broeck Maarten Gillis Guido Mariën K. Van der Heyden K. Van der Heyden Guido Mariën C. Rulmonde Guido Mariën Fred Suffys Frans Busschots Guido Mariën Herman Fornhoff E. Van der Jeught

14 40 24 5 42 13 23 35 40 29 26 40 34 10 14 31 31 40 10 13 33 14 10 28 28 24 24 25 26 26 51 28 50 12 20 24 11 24 14 8 28 24 21 38 26 25 24 18 48 15 11 26 23 29

−5−

Nr

Datum

Begin

Einde

Duur

Naam

Begeleider

Aantal

137 138* 139* 140 141* 142 143* 144* 145* 146* 147 148* 149* 150*

17/11/2006 23/11/2006 23/11/2006 23/11/2006 24/11/2006 25/11/2006 28/11/2006 30/11/2006 08/12/2006 08/12/2006 12/12/2006 13/12/2006 15/12/2006 20/12/2006

20:00 09:00 09:00 20:00 20:00 20:00 10:00 10:00 09:15 20:00 14:00 14:00 09:15 14:00

22:30 11:30 11:30 22:30 22:30 22:30 12:30 12:30 11:45 22:30 16:30 16:30 11:45 16:30

2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30 2:30

Vakantiegenoegens, Merksem OLVE-Familia, Edegem OLVE-Familia, Edegem Intern Women's Register, Edegem Verjaardag Rebecca, Schelle Ing Kamer, S-Katelijne Waver Freinetschool de Kring, Berchem IMI, Roosdaal Beroepssch Emmaüs, Antwerpen Seppe, Lint Seniorengroep Van Aken, Mortsel Verjaardagsfeest Jonas, Kontich OLVE RDR, Edegem Verjaardag Oskar, Keerbergen

Frans Busschots M. Van den Broeck K. Van der Heyden Frans Busschots Maarten Gillis Frans Busschots M. Van den Broeck Maarten Gillis M. Van den Broeck Erwin Guetens K. Van der Heyden M. Van den Broeck Guido Mariën M. Van den Broeck

21 44 21 13 15 29 26 55 19 7 39 14 19 13

Geografische spreiding van de groepen Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Antwerpen Arr. Antwerpen Aartselaar Antwerpen Borsbeek Brasschaat Brecht Edegem Hove Kapellen Kontich Lint Malle

1 41 2 3 1 14 12 5 8 3 2

Mortsel Ranst Rumst Schelle Schilde Wuustwezel Zandhoven Zoersel Schelle Schilde Wuustwezel

6 1 4 1 1 2 1 2 1 1 2

Arr. Mechelen Heist-op-den-Berg Lier Mechelen Putte Puurs Sint-Katelijne-Waver

1 2 1 2 2 1

Arr. Turnhout Beerse Geel Herentals Herenthout Kasterlee Retie

1 4 3 1 1 2

Arr. Halle-Vilvoorde Roosdaal Zemst

1 1

Arr. Tielt Tielt

1

Prov. Vlaams-Brabant Arr. Leuven Boutersem Diest Keerbergen Leuven

1 1 1 2

Prov. West-Vlaanderen Arr. Kortrijk Menen

2

−6−

−7−

Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Oost-Vlaanderen Arr. Aalst Aalst Denderleeuw

1 4

Arr. Gent Oosterzele

1

Arr. Sint-Niklaas Beveren Lokeren

2 1

Volkssterrenwacht Urania organiseert bovendien onder de naam Urania Mobiel introducties bij scholen en verenigingen ter plaatse. Voor de logistiek hiervan doet de vereniging beroep op Urania Diensten v.z.w. Met de modernste technische middelen (computer en DVD) en het recentst beschikbare materiaal (rechtstreekse weerbeelden, beelden van de Hubble-ruimtetelescoop), maar ook meer traditionele didactische attributen (Baader-planetarium, telescopen, sterrenkaarten,...) wordt ter plaatse, door ervaren lesgevers van Volkssterrenwacht Urania, een multimediale les of introductie op maat gebracht. In 2006 werden 141 scholen en 2 verenigingen bereikt, wat neerkomt op in totaal 8524 deelnemers. In 2005 bereikten we 125 scholen en 17 verenigingen, met in totaal 8573 deelnemers. We mogen dus spreken van een status-quo. Urania Mobiel 2006 Nr

Datum

Begin

Lesuren

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

09/01/06 11/01/06 12/01/06 13/01/06 16/01/06 16/01/06 16/01/06 16/01/06 17/01/06 17/01/06 17/01/06 17/01/06 18/01/06 19/01/06 19/01/06 23/01/06 23/01/06 24/01/06 24/01/06 24/01/06 31/01/06 01/02/06 02/02/06 02/02/06 02/02/06 02/02/06 03/02/06 03/02/06 06/02/06 07/02/06

13:15 08:35 08:30 08:30 08:25 11:10 13:10 15:00 08:45 08:25 11:10 14:40 09:15 08:25 10:30 13:25 16:00 08:30 08:30 13:30 09:15 09:00 08:20 10:15 13:15 13:30 08:30 14:10 08:30 08:20

3 4 3,5 7 2 1 2 2 3 3 2 2 3 2 2 3 3 4 3 3 3 3 2 2 2 2 4 3 4 3

School of vereniging

Begeleider

Vrije Centrumschool, Oostrozebeke Sancta Maria, Deurne WIGO St.-Jan, Essen SLC, Gent St.-Ritacollege, Kontich St.-Ritacollege, Kontich St.-Ritacollege, Kontich St.-Ritacollege, Kontich VBS St.-Lucia, Oelegem Ursulinen, Mechelen Ursulinen, Mechelen Ursulinen, Mechelen H. Hartcollege, Wezembeek-Oppem OLV Van De Ham, Mechelen OLV Van De Ham, Mechelen OLV Ten Doorn, Eeklo Pius X, Hoboken VBS, Roosbeek St. Gabriëlcollege, Boechout St. Gabriëlcollege, Boechout Mariagaarde Instituut, Malle Freinetschool, Gijzegem St. Jozefinstituut, Brugge St. Jozefinstituut, Brugge St. Jozefinstituut, Brugge Mater Dei, Brasschaat Immaculata Instituut, De Panne Bisschoppelijk College, Veurne Montfortcollege, Rotselaar TI Heilige Harten, Ninove

Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Björn Peeters Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Maarten Gillis Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Björn Peeters Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck

−8−

Aantal 71 43 34 88 150 14 45 40 30 44 30 81 31 40 31 67 30 30 55 40 107 28 59 62 57 34 90 63 42 40

Nr

Datum

Begin

Lesuren

31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89

07/02/06 08/02/06 09/02/06 09/02/06 10/02/06 13/02/06 16/02/06 21/02/06 21/02/06 22/02/06 23/02/06 23/02/06 06/03/06 07/03/06 08/03/06 09/03/06 09/03/06 13/03/06 15/03/06 16/03/06 19/04/06 19/04/06 20/04/06 20/04/06 24/04/06 25/04/06 27/04/06 08/05/06 11/05/06 11/05/06 16/05/06 19/05/06 22/05/06 30/05/06 12/06/06 13/06/06 11/09/06 13/09/06 02/10/06 03/10/06 03/10/06 05/10/06 05/10/06 05/10/06 09/10/06 09/10/06 09/10/06 10/10/06 10/10/06 11/10/06 12/10/06 13/10/06 13/10/06 14/10/06 16/10/06 16/10/06 16/10/06 17/10/06 17/10/06

13:00 09:20 08:30 19:30 13:30 13:00 08:30 09:20 13:00 08:30 09:20 13:00 08:45 21:00 10:00 08:25 09:00 09:00 08:25 08:25 08:30 20:00 09:10 20:00 08:30 08:30 12:30 08:45 08:30 08:30 14:30 14:00 09:00 08:30 13:10 09:00 13:15 08:00 08:15 08:15 19:00 08:15 10:05 10:55 08:30 10:00 10:00 08:30 13:00 09:20 13:35 08:25 08:30 08:25 08:30 08:40 10:35 08:30 13:00

3 3 4 2 3 2 6 2 2 2 2 2 3 1,5 2 4 2 2 4 2 4 1 2 2 4 3 3 4 5 4 2,5 2 4 4 3 3 3 4 4 3 2 2 6 5 2 2 2 4 1 3 3 4 4 7 4 2 2 3 3


Begeleider

TI Heilige Harten, Ninove Pius X, Zele St. Jozefcollege, Aarschot Basisschool Kompas, Geel Lemmensinstituut, Leuven KTA, Aalst Sint-Jozef College, Turnhout Heilig Grafinstituut, Turnhout Heilig Grafinstituut, Turnhout Lutgardis, Oudergem Heilig Grafinstituut, Turnhout Heilig Grafinstituut, Turnhout De Pijl, Antwerpen VTS, Herentals KA, Ekeren KSO Glorieux, Roux Immaculata, Deurne Siblo Morckhoven, Deurne Sint Franciscus, Evergem Sint-Maarten school, Beveren-Waas St. Hubertusschool, Niel Sancta Maria, Rotselaar St. Godelieve, Antwerpen Davidsfonds, Zandhoven Sint-Johannaschool, Wommelgem De Reuzenboom, Boom OLV Sint-Aloysius, Zepperen GBS, Ravels GVBS Vita et Pax, Antwerpen GVBS Vita et Pax, Antwerpen De Basis, Duffel Sint-Norbertusinstituut, Duffel Wilgenduin, Kalmthout St. Lodewijkscholen, Kwatrecht GLS 't Blokje, Loenhout Gem Basisschool, Destelbergen Axi-Joma, Deurne Sint-Eduardus, Merksem College OLV ten Doorn, Eeklo College OLV ten Doorn, Eeklo De Moerbei, Kemmel College OLV ten Doorn, Eeklo College OLV ten Doorn, Eeklo College OLV ten Doorn, Eeklo St. Annacollege, Antwerpen St. Annacollege, Antwerpen St. Annacollege, Antwerpen St. Jorisinstituut, Bazel St. Jorisinstituut, Bazel St. Gabriëlcollege, Boechout Mariagaarde Instituut, Malle St. Jozefscollege, Izegem BSGO, Stabroek St. Jozefscollege, Izegem Instituut Heilige Familie, Sint-Niklaas Sint-Ursula Instituut, OLV Waver Sint-Ursula Instituut, OLV Waver Heilig Grafinstituut, Bilzen Heilig Grafinstituut, Bilzen

Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Maarten Gillis Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Maarten Gillis Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Maarten Gillis Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck

−9−

Aantal 45 121 71 30 29 32 58 57 77 45 66 48 18 40 40 90 35 20 64 74 29 42 48 20 40 23 60 42 94 94 53 63 60 39 48 33 46 43 100 114 54 204 120 84 69 26 43 69 22 55 130 43 30 112 35 113 156 91 91

Nr

Datum

Begin

Lesuren

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143

18/10/06 18/10/06 19/10/06 19/10/06 20/10/06 20/10/06 23/10/06 23/10/06 23/10/06 24/10/06 24/10/06 24/10/06 24/10/06 25/10/06 26/10/06 06/11/06 07/11/06 07/11/06 08/11/06 10/11/06 10/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 13/11/06 14/11/06 14/11/06 14/11/06 15/11/06 15/11/06 16/11/06 17/11/06 20/11/06 20/11/06 21/11/06 22/11/06 23/11/06 23/11/06 24/11/06 28/11/06 01/12/06 04/12/06 08/12/06 11/12/06 13/12/06 13/12/06

08:20 08:30 12:55 13:00 08:25 10:20 08:30 13:30 13:00 08:20 10:00 13:20 15:00 08:25 13:00 13:30 08:30 10:20 08:30 08:30 10:20 08:25 08:30 09:15 10:20 10:20 11:10 13:55 13:55 14:55 14:55 15:45 15:45 08:30 10:20 10:20 08:30 08:30 08:20 08:20 08:30 13:20 08:30 09:20 08:30 14:00 08:45 08:15 10:15 08:30 08:30 13:00 08:30 08:30

4 4 3 2 2 2 4 3 3 2 2 2 2 4 3 3 2 2 4 2 2 1 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 4 4 4 3 4 3 6 2,5 7 3 4 4 2 4 4 3 4 1


Begeleider

Sint-Jozefsinstituut, Borsbeek Lutgardis, Oudergem Instituut Mater Salvatoris, Kapellen Freinetschool, Herentals St. Maarten Bovenschool, Beveren St. Maarten Bovenschool, Beveren VBS Scheutplaneet, Anderlecht VBS Scheutplaneet, Anderlecht KS Joma, Merksem St. Jozefhumaniora, Brugge St. Jozefhumaniora, Brugge St. Jozefhumaniora, Brugge St. Jozefhumaniora, Brugge Instituut H. Hart van Maria, Berlaar Konincklijk Lyceum, Aalst Sint Eduardus, Schoten VTS, Turnhout VTS, Turnhout H. Hartinstituut, Halle Heilig Grafinstituut, Turnhout Heilig Grafinstituut, Turnhout Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Sint Jozefsinstituut, Kontich Klein-Seminarie, Sint-Niklaas Klein-Seminarie, Sint-Niklaas VTS, Turnhout Sint Eduardus, Merksem Berkenboom, Sint-Niklaas St. Pieterscollege, Leuven Klein Seminarie, Roeselare OL Vrouw van Vreugde, Roeselare OL Vrouw van Vreugde, Roeselare St. Jan Berchmanscollege, Avelgem St. Lievenscollege, Antwerpen St. Lievenscollege, Gent Stella Matutina College, Lede Sint Isidorus, Sint-Niklaas Spes Nostra, Kuurne Sint Bavo, Gent Maria Boodschap Lyceum, Brussel OLV van Lourdesinstituut, Ekeren Don Bocso, Wijnegem GIBO Heiken, Brasschaat GIBO Heiken, Brasschaat

Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Guido Mariën Werner Hamelinck Guido Mariën Guido Mariën Werner Hamelinck Guido Mariën Guido Mariën Werner Hamelinck Guido Mariën Werner Hamelinck Guido Mariën Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Marc Van den Broeck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Werner Hamelinck Guido Mariën

− 10 −

Aantal 67 39 98 30 102 109 40 38 66 86 32 29 25 137 57 26 29 30 43 58 57 21 105 24 23 130 27 18 20 28 22 23 29 101 80 30 51 77 125 102 40 58 64 118 146 53 59 57 196 56 47 32 60 30

Geografische spreiding van het aantal groepen Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Antwerpen Arr. Antwerpen Antwerpen Boechout Boom Brasschaat Essen Kalmthout Kapellen Kontich Malle

18 3 1 3 1 1 1 16 2

Arr. Mechelen Berlaar Duffel Mechelen Sint-Katelijne-Waver

1 2 5 2

Niel Ranst Schoten Stabroek Wijnegem Wommelgem Wuustwezel Zandhoven

1 1 1 1 1 1 1 1

Arr. Turnhout Geel Herentals Ravels Turnhout

1 2 1 10

Arr. Halle-Vilvoorde Aarschot Halle Wezembeek-Oppem

1 1 1

Arr. Tongeren Bilzen

2

Arr. Roeselare Izegem Roeselare

2 4

Prov. Vlaams-Brabant Arr. Leuven Boutersem Leuven Rotselaar Boutersem

1 2 2 1

Prov. Limburg Arr. Hasselt Sint-Truiden

1

Prov. West-Vlaanderen Arr. Brugge Brugge

7

Arr. Ieper Heuvelland

1

Arr. Tielt Oostrozebeke

1

Arr. Kortrijk Avelgem Kuurne

1 1

Arr. Veurne De Panne Veurne

1 1

Brussel Hoofdstedelijk Gewest Arr. Brussel Anderlecht Brussel Oudergem

2 1 2

− 11 −

Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Oost-Vlaanderen Arr. Aalst Aalst Lede Ninove

3 1 2

Arr. Dendermonde Wetteren Zele

1 1

Arr. Eeklo Eeklo

Arr. Gent Destelbergen Evergem Gent

1 1 3

Arr. Sint-Niklaas Beveren Kruibeke Sint-Niklaas

3 2 5

1

Arr. Oudenaarde Ronse

6

Eigen educatieve activiteiten Cursussen Door het ontvangen van bezoekers, verschaffen de volkssterrenwachten aan geïnteresseerden een eerste introductie tot de sterrenkunde. Er bestaat bij een deel van het publiek echter ook behoefte aan diepgaandere informatie. Om aan deze behoefte tegemoet te komen, worden er cursussen ingericht. Het gevarieerde aanbod reflecteert de diverse, specifieke belangstellingspunten van het publiek, als ook de verschillende niveaus van diepgang waaraan behoefte is. De cursussen zijn opgevat als permanente vorming eerder dan als onderwijs in de traditionele zin van het woord.

Basiscursus Sterrenkunde Deze hoofdzakelijk beschrijvende cursus poogt een algemeen overzicht te geven van de ganse sterrenkunde. De veronderstelde voorkennis van wiskunde, fysica en chemie is deze van het niveau volledig lager secundair onderwijs, wetenschappelijke afdeling. De cursus loopt van midden september tot eind april. Twee lessen gaan door in het planetarium van de Antwerpse dierentuin. Cursusjaar 2005-2006 in 2006 Datum 12/01/06 19/01/06 26/01/06 02/02/06 09/02/06 16/02/06 23/02/06 09/03/06 16/03/06 23/03/06 30/03/06 20/04/06 27/04/06

Periode 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10

Onderwerp en verantwoordelijke lesgever Instrumenten voor de amateur (Didier Van Hellemont) Praktische wenken voor waarnemingen (Didier Van Hellemont) Afstand van sterren (Herman Fornhoff) Helderheid van sterren (Herman Fornhoff) Licht en kleur (Herman Fornhoff) Classificatie van sterren (Herman Fornhoff) Dubbelsterren, massa van sterren (Herman Fornhoff) De zon en sterstructuur (Dirk Callebaut) Ontstaan en levensloop van sterren (Dirk Callebaut) Het Melkwegstelsel (Charles Ramsdonck) Extragalactische stelsels (Charles Ramsdonck) De roodverschuiving (Charles Ramsdonck) Het heelal (Charles Ramsdonck)

− 12 −

Lesduur Deelnemers 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00

42 39 41 40 42 39 39 40 41 42 40 39 39

Er waren 46 cursisten ingeschreven, waarvan er 41 een getuigschrift behaalden. Behaalden een getuigschrift met vrucht: Brosens Tom Claes Alex De Baere Geert Devriese Michel Doossche Carlo

Geukens Kris Ingelbrecht Hugo Mets Danny Ryckbosch Berlinda Sretenovic Ljiljana

Symons Hugo Van den Eynde Koen Van Eif Tjeerd Wynen Fernand

Behaalden een getuigschrift voor regelmatige aanwezigheid: Bal Margit Bellens Ann Blockx André Ceulemans Walter Cuyt Greet De Bie Dirk De Bie Hans De Wit Jef Guldentops Guy

Haegemans Hugo Livens Wim Noppen Jan Platteau Hemut Senecaut Inez Stockman Bruno Timmermans Jean-Paul Van Bocxstaele Ine Van den Bril Guy

Van den Eynde Karel Van Erck Wim Van Horebeek Greet Van Humbeeck René Verbergt Carina Verelst Johan Vertommen Guy Willemoens Johan Winkler Alpfonse Guy

Cursusjaar 2006-2007 in 2006 Datum 14/09/06 21/09/06 28/09/06 05/10/06 12/10/06 19/10/06 26/10/06 09/11/06 16/11/06 23/11/06 30/11/06 07/12/06 14/12/06

Periode 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10

Onderwerp en verantwoordelijke lesgever Verwelkoming (Walter De Raedt) Planetarium: Wegwijzers aan de hemel (Ivo Verlaeckt) Planetarium: Horizon, equator, ecliptica (Ivo Verlaeckt) De hemel in beweging (Ivo Verlaeckt) Tijdrekening (Cis Verbeeck) Coördinaten en tijdrekening, deel 1 (Cis Verbeeck) Coördinaten en tijdrekening, deel 2 (Cis Verbeeck) Het zonnestelsel, deel 1 (Walter De Raedt) Het zonnestelsel, deel 2 (Walter De Raedt) Het zonnestelsel, deel 3 (Walter De Raedt) Planetoïden, kometen en meteoren, deel 1 (Marc Gyssens) Planetoïden, kometen en meteoren,deel 2 (Marc Gyssens) De wetten van Kepler (Herman Fornhoff)

Lesduur Deelnemers 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00

45 44 44 44 42 43 44 44 42 42 43 40 41

Er zijn 45 cursisten ingeschreven.

Cursus Praktische Sterrenkunde In deze lessenreeks kunnen zowel nieuwkomers als zij die reeds wat achtergrondkennis van sterrenkunde hebben, hun gading vinden. De lesgevers vertrekken van de praktijk zelf om van de geïnteresseerde een beginnend waarnemer te maken. Telkens het weer het toelaat, wordt er daadwerkelijk waargenomen, maar ook bij bewolkt weer genieten demonstraties en simulaties de voorkeur boven zuiver doceren. Deze aanpak vergt van de deelnemer uiteraard een actieve inzet. Eén les gaat echter door in het planetarium van de Antwerpse dierentuin; de andere op Urania. Cursusjaar 2005-2006 in 2006 Alle lessen van het cursusjaar 2005-2006 gingen door in het najaar van 2005. Er waren 28 cursisten ingeschreven, 24 behaalde een getuigschrift behaalden.

− 13 −

Behaalden een getuigschrift voor regelmatige aanwezigheid: Blockx Catherine Buts Marinus Clevers Jozef Dammen Ferdinand De Saeger Karel Decoster Koen Dillen Philippe Hesbain Bernadette

Jacobs Jozef Jansegers Christiane Langbeen Ludo Laukens Erwin Lemmens Gaston Marynen Jan Peere Julien Perneel Luc

Roelants Walter Schoors Natalie Truyts Eddy Van der meirsch Anja Van Wijnsberghe Shana Vanherreweghe Dora Verhesen Sandra Vleminckx Dora

Cursusjaar 2006-2007 in 2006 Datum 19/09/06 26/09/06 03/10/06 10/10/06 17/10/06 24/10/06 07/11/06 14/11/06 21/11/06 28/11/06 05/12/06 12/12/06

Periode 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10

Onderwerp en verantwoordelijke lesgever

Lesduur Deelnemers

Eenvoudige waarnemingstechnieken (Didier Van Hellemont) Planetarium: Sterrenbeelden (Didier Van Hellemont) Verrekijkers (Steve Van Impe) Lichthinder (Rob Embrechts) Telescopen (Dirk Hofmans) Meteoren (Jan Verbert) Astrofotografie (Dirk Hofmans) Deep-sky (Sven De Deyne) Planeten (Karel Van den Troost) Astronomische software en Internet (Dirk Hofmans) Atlassen en catalogi (Didier Van Hellemont) Astrofotografie in de praktijk (Dirk Hofmans)

2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00

27 26 27 26 26 25 26 25 27 26 25 24


Cursus Kijkerbouw De Cursus Kijkerbouw richt zich zowel tot beginnelingen als gevorderden. Voor de nieuwkomers richt de cursus zich op het bouwen van een Newton-telescoop. Daarbij wordt uiteraard ook aandacht besteed aan de fysische principes die aan dit instrument ten grondslag liggen. Voor de gevorderden ligt de nadruk op het vergelijken van diverse telescoopsystemen, de fouten van klassieke systemen en een optimale afstelling. De lessen worden om de twee jaar georganiseerd in het atelier van Volkssterrenwacht Urania, op dinsdagavond, telkens van 20 u. tot 22 u. 10, onder begeleiding van Chris Baetens. Ze kunnen jaarlijks ook worden gevolgd op donderdagavond, telkens van 20 u. tot 22 u. 10, in de spiegelslijperij van het planetarium van de Antwerpse dierentuin, onder leiding van Robert De Graef en Hugo Riemis. Om een optimale begeleiding te kunnen waarborgen, worden op beide locaties slechts een beperkt aantal cursisten toegelaten. Cursusjaar 2005-2006 in 2006 Er waren 14 lessen in 2006. Er waren 6 cursisten ingeschreven, die allen een getuigschrift behaalden. Behaalden een getuigschrift voor regelmatige aanwezigheid: De Baetselier Iwein De Bruyn Mark

Dumoulin Siska Seger Roger

Van Kelst Willy Verhaegen Robert

Cursusjaar 2006-2007 in 2007 De cursus kon dit cursusjaar enkel in de spiegelslijperij van het planetarium van de Antwerpse dierentuin worden gevolgd. Er hebben zich hiervoor geen cursisten aangemeld.

− 14 −

Cursus Kijkerbouw voor Gevorderden Deze cursus vindt plaats op dinsdag en/of vrijdagavond op Urania, van 20 u. tot 22 u. 10 en loopt van half september tot begin mei. Hij wordt alternerend ingericht met de Cursus Kijkerbouw. Het is de bedoeling ex-cursisten van de Cursus Kijkerbouw de mogelijkheid te geven onder begeleiding een grotere telescoop te bouwen. De tijdens de Cursus Kijkerbouw opgedane kennis en vaardigheiden zijn een vereiste om deze cursus aan te vatten. Er wordt veel aandacht besteed aan de verschillende systemen, monteringen, aandrijvingen en hun voor- en nadelen. Bij helder weer komt ook het waarnemen met zelfbouwinstrumenten aan bod. Alle lessen werden begeleid door Chris Baetens in samenwerking met andere leden van de Werkgroep Kijkerbouw. Ze gaan door op Urania. De cursus wordt niet ingericht in 2005-06. Cursusjaar 2006-2007 in 2006 Er waren 24 sessies in 2006 en er zijn 3 cursisten ingeschreven.

Jeugdcursus Sterrenkunde De Jeugdcursus Sterrenkunde richt zich tot 12- tot 15-jarigen en poogt een algemeen overzicht te geven van de sterrenkunde. Geen voorkennis van wiskunde, fysica of chemie wordt verondersteld. Vertrekkend van een structuurtekening van het heelal komen achtereenvolgens zon, aarde, maan, planeten, kometen, meteoren, sterren en sterrenstelsels aan bod. Met het oog op de praktijk worden ook coördinaten, verrekijkers en telescopen behandeld. De cursus bestaat uit een twintigtal lessen, meestal op zaterdag van 10 u. tot 12 u. Twee lessen gaan door in het planetarium van de Antwerpse dierentuin. Er zijn ook een zestal waarnemingsavonden en een astrokwis voorzien. Cursusjaar 2005-2006 in 2006 Datum 14/01/06 21/01/06 28/01/06 04/02/06 11/02/06 18/02/06 18/02/06 25/02/06 25/02/06 03/03/06 04/03/06 18/03/06 18/03/06

Periode 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 20:00 – 22:30 10:00 – 12:00 20:00 – 22:30 20:00 – 22:00 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 20:00 – 22:30


Lesduur Deelnemers

Het zonnestelsel, deel 1(Laura Wittemans) Het zonnestelsel, deel 2(Laura Wittemans) Weerkunde (Kristof De Bruyn) Ruimtevaart (Kristof De Bruyn) De sterren, deel 1 (Matthias Van Wijnendaele) De sterren, deel 2 (Matthias Van Wijnendaele) Waarnemingsavond: Planeten (Pieter Fillet) Sterrenstelsels (Gertrui Vandist) Waarnemingsavond: Dubbelsterren en variabelen (K, Bonjean) Planetarium: Coördinaten (Marianne Busschots) Coördinaten en atlassen (Marianne Busschots) Astrokwis (Marianne Busschots) Waarnemingsavond: Deep-sky (Cas Lemmens)

2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:30 2:00 2:30 2:00 2:00 2:00 2:30

Er waren 9 cursisten ingeschreven, die allen een getuigschrift behaalden. Behaalden een getuigschrift voor regelmatige aanwezigheid: Akenzua Neil efe Dolhain Gobius Janssens Arna

Mees Koen Meeus Laurens Planchenault Aricia

− 15 −

Van Petegem Robbe Vanhulle Alexander Verstraelen Wouter

8 9 9 9 8 8 9 8 9 9 9 8 9

Cursusjaar 2006-2007 in 2006 Datum 16/09/06 30/09/06 06/10/06 07/10/06 14/10/06 14/10/06 21/10/06 04/11/06 18/11/06 18/11/06 25/11/06 01/12/06

Periode 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 20:00 – 22:00 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 20:00 – 22:30 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 10:00 – 12:00 20:00 – 22:30 10:00 – 12:00 20:00 – 22:30


Lesduur Deelnemers

Verwelkoming, totaalbeeld heelal (Marianne Busschots) De zon (Olivier De Deken) Planetarium: Sterrenbeeld (Marianne Busschots) Planeetbeweging en tijdsbepaling (Toon Verlinden) De aarde, deel 1 (Noortje Coremans) Waarnemingsavond: Sterrenbeelden (Stefanie Verberckt) De aarde, deel 2 (Noortje Coremans) Het zonnestelsel, deel 1 (Laura Wittemans) Het zonnestelsel, deel 2 (Laura Wittemans) Waarnemingsavond: Planeten (Ini Vanwesenbeeck) De maan (Ini Vanwesenbeeck) Waarnemingsavond: De maan (Ini Vanwesenbeeck)

2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:30 2:00 2:00 2:00 2:30 2:00 2:30

13 11 12 13 13 12 12 13 11 12 12 11


Seminaries Sterrenkunde In tegenstelling tot de Basiscursus Sterrenkunde, behandelen de Seminaries Sterrenkunde de astronomie niet in haar geheel, maar beperken zij zich tot het uitdiepen van enkele jaarlijks wisselende onderwerpen. Elk onderwerp wordt behandeld door een specialist op dat gebied. De veronderstelde voorkennis van wiskunde, natuurkunde en scheikunde is deze van het niveau volledig hoger middelbaar onderwijs, wetenschappelijke opleiding. Ook wordt voorkennis van de Basiscursus Sterrenkunde verondersteld. De cursus gaat door dinsdagavond van 20 u. tot 22 u. 10, van midden september tot begin mei. Cursusjaar 2005-2006 in 2006 Gedurende in totaal 12 lessen kwamen de volgende thema’s aan bod: • • • • • • • • •

Biljarten met planeten (F. Janssens, 1 les) Variabele sterren (E. Broens, 2 lessen) De verrassingen van het drielichamenprobleem (F. Janssens, 1 les) Sterrenkunde in onze streken in de 16de en 17de eeuw (S. Van Impe, 1 les) Exoplaneten (S. De Jonge, 1 les) Radio-astronomie (P. Vanouplines, 1 les) Radio-astronomie voor amateurastronomen (P. Vanouplines, 1 les) Cosmograil en Mercator (H. Van Winckel, 3 lessen) Supernovae van type Ia (Ch. Ramsdonck, 1 les)

Er waren in totaal 61 cursisten ingeschreven, waarvan er 41 een getuigschrift behaalden. Behaalden een getuigschrift voor regelmatige aanwezigheid: Buelens Edward Coen Ivo De Block Hugo De Cauwsemaecker Koen De Herdt Herman De Laet Jozefa De Saeger Karel Decolvenaer Dirk Dekoninck Jozef Delmelle Jacques Derkinderen Maria Dielen Daniel Dujardin Nadine Heylen René

Heylen Yvan Jacobs Axel Janssens Guido Jonckheere Valère Laes Henry Lemmens Emilius Malfait Ludo Peeters Andy Peters Joseph Peters Liesbeth Scheers Marleen Smeets Marc Suetens Joseph Van Antwerpen Roland

− 16 −

Van De Walle Willem Van den Abeele Guy Van den Bergh Raphaël Van den Heuvel Ivo Van Gastel Nin Van Hove Luc Van Huffel Sven Van Ranst Marcel Verbist Leopold Vercammen Josée Verhelst Paul Vervaet Yvan Wijnings Ludo

Cursusjaar 2006-2007 in 2006 Gedurende in totaal 12 lessen komen de volgende thema’s aan bod: • • • • • •

Dwerggalaxieën (S. De Rijke, 2 lessen) Zonnefysica en het neutrinoprobleem (Ch. Ramsdonck, 3 lessen) Het raadsel van de verdwenen Wolf-Rayet-Rontgenbronnen (A. De Groof, 1 les) De maan, onze buur (T. Dethier, 3 lessen) De ondergang van de dinosauriers (Ph. Claeys, 2 lessen) Het kilmaat op aarde: kwestie van evenwicht (S. De Witte, 1 les)

Er zijn in totaal 67 cursisten ingeschreven voor één of meer onderdelen.

Basiscursus weerkunde Deze cursus geeft een algemeen overzicht van de weerkunde. De lessen worden geïllustreerd aan de hand van de apparatuur in het weerstation van de sterrenwacht. De veronderstelde voorkennis is deze van het niveau volledig lager secundair onderwijs. De lessen gingen door op Urania, meestal op donderdagavond van 20 u. tot 22 u. 10. Cursusjaar 2005-2006 in 2006 Datum 12/01/06 19/01/06

Periode


Lesduur Deelnemers

20:00 – 22:10 Invloed weer op energie, deel 2 (Stefan Meulemans) 20:00 – 22:10 Kaarten beoordelen (David Dehenauw)

2:00 2:00

11 11

Er waren 14 cursisten ingeschreven, waarvan er 11 een getuigschrift behaalden. Behaalden een getuigschrift voor regelmatige aanwezigheid: Boschmans Andreas Calders Stijn De Laet Jozefa De vis Ann

Gervais Jules Jacobs Mark Léonard Michel Meuris Christel

Peters Joseph Van De Walle Willem Van Seggelen Richard

Cursus zwarte gaten Zwarte gaten vormen het meest abstracte onderwerp uit de sterrenkunde. Een zwart gat is de meest extreme toestand die de materie kan aannemen. Het is onzichtbaar, alles wat er intuimelt komt er nooit meer uit, in de onmiddellijke omgeving wordt de zwaartekracht oneindig sterk en vervormt de ruimte. Wanneer ze bovendien deel uitmaken van een sterrenstelsel hebben ze hierop een grote invloed. Deze thematische cursus vatte in 7 lessen onze huidige inzichten terzake samen. De lessen gingen door op Urania, op donderdagavond van 20 u. tot 22 u. 10. Cursusjaar 2005-2006 in 2006 Er waren 33 cursisten ingeschreven, waarvan er 30 een getuigschrift behaalden. Behaalden een getuigschrift voor regelmatige aanwezigheid: Calders Stijn Dammen Ferdinand De Laet Jozefa Decolvenaer Dirk Derkinderen Maria Hens Marc Hermans Walter Herremans Christl Hesbain Bernadette Horemans Annie

Jacobs Axel Jacobs Mark Jacobs Paul Laes Henry Langbeen Ludo Lemmens Emilius Moens An Moorkens Thierry Peters Joseph Rongé Martine

− 17 −

Smeets Niels Stockmans Liliane Truyen Robin Van De Walle Willem Van den Broeck Peter Verheeke Walter Vervaet Yvan Vleminckx Dora Willemarck Walter Willemarck Werner

Sterrenplukkers Deze cursus richt zich tot kinderen van 7 tot 11 jaar en bestaat uit 12 lessen op zaterdagnamiddag van 14 u. tot 16 u., Er wordt les gegeven door ervaren monitoren van Urania’s jeugdwerking Oberon. Wegens het grote succes werden ook in 2005-2006 de deelnemers in twee groepen worden opgesplitst. Daarom werd besloten om vanaf het cursusjaar 2006-2007 een differentiëring naar leeftijd door te voeren. De Sterrenplukkers richt zich voortaan tot de leeftijdsgroep van 10 tot 11 jaar, terwijl de Sterrenstofjes (zie hieronder) zich richt tot de leeftijdsgroep van 7 tot 9 jaar. Cursusjaar 2005-2006 in 2006 Datum 14/01/06 21/01/06 04/02/06 11/02/06 11/03/06 18/03/06 22/04/06 29/04/06 06/05/06 13/05/06 03/06/06 10/06/06

Periode 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00

Onderwerp

Lesduur Deelnemers

Weerkunde (Laura Wittemans) Weerkunde (Laura Wittemans) Planeten, deel 1 (Björn Peeters) Planeten, deel 1 (Björn Peeters) Planeten, deel 2 (Björn Peeters) Planeten, deel 2 (Björn Peeters) Manen (Noortje Coremans) Manen (Noortje Coremans) Kometen, meteoren en planetoïden (Goedele Deconinck) Kometen, meteoren en planetoïden (Goedele Deconinck) Buitenaards leven (Björn Peeters) Buitenaards leven (Björn Peeters)

2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00

20 19 20 20 19 20 20 20 19 20 20 20

Er waren 43 cursisten ingeschreven, waarvan er 40 een getuigschrift behaalden. Behaalden een getuigschrift voor regelmatige aanwezigheid: Bulteel Lennart Buts Diederik Colijn Olivier Coppens Bart Coppens Peter Cousein Cyril De Rache Nicolas De Schepper Lan Dierckx Tom Druyts Mathias Franquet Liselotte Geuens Christophe Goethaert Jasper Gorrebeeck David

Hens Bart Herbots Cato Herremans Bart Laukens Dries Laukens Tim Le Bris Alexander Leblanc Raf Luyten Wannes Mertens Remco Nechelput Larissa Rosaer Stijn Swaenen Julie Valente Simon

Van Assche Jens Van Den Berghe Raya van Heijst Pieter Van Mossevelde Alexander Vandervorst Hendrik Vanhaverbeke Loes Vanheule Eva Verbiest William Vertommen Cherstine Vissers Samuel Wijns Bart Willemarck Wouter Willems Nicholas

Cursusjaar 2006-2007 in 2006 Datum 30/09/06 14/10/06 18/11/06 09/12/06

Tijdstip 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00

Onderwerp

Lesduur Deelnemers

Kennismaking (Ini Vanwesenbeeck) Kosmologie (Nastassia Smeets) Ruimtevaart (Frederik Bové) Radioastronomie (Johan Vennekens)

Er zijn 26 cursisten ingeschreven. − 18 −

2:00 2:00 2:00 2:00

26 25 24 25

Cursus sterrenstofjes Bij Sterrenstofjes maken kinderen van 7 tot 9 op een creatieve manier kennis met de wonderen van de sterrenkunde. Elke eerste zaterdag van de maand krijgen ze een sterrenkundige ontmoeting op de sterrenwacht, waarin ze ondergedompeld worden in de wereld van sterren en planeten. Een sessie bestaat uit een lesgedeelte en een actief deel met leerrijke spelletjes en knutselwerkjes. De lessen duren twee uur, van 14 u tot 16 u met een kwartiertje pauze. Cursusjaar 2006-2007 in 2006 Datum 23/09/06 07/10/06 18/11/06 02/12/06

Tijdstip 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00 14:00 – 16:00

Onderwerp

Lesduur Deelnemers

Sterrenstofjes op reis (Ini Vanwesenbeeck) Ik zag twee beren… aan de hemel! (Ini Vanwesenbeeck) Ik maak mijn eigen sterrenkaart (Johan Vennekens) Ik word een beroemde astronoom (Benny Geys)

2:00 2:00 2:00 2:00

26 27 24 26


Uitreiking van getuigschriften Naar jaarlijkse traditie werd het cursusjaar afgesloten met een diploma-uitreiking, dit jaar op dinsdagavond 9 mei. Voor de derde keer op rij ging deze niet door op Urania zelf, maar in het auditorium van het Provinciehuis te Antwerpen. Na een voorwoord door bestendig afgevaardigde Ludo Helsen en een overzicht van het voorbije werken cursusjaar en een vooruitblik op de nabije toekomst, volgde er een voordracht door gastspreker VTM weervrouw Jill Peeters over haar boek Jill doet het weer. Er was voor deze diploma-uitreiking en de voordracht van Jill Peeters veel belangstelling: ongeveer 150 leden met hun familie woonden dit evenement bij. Tenslotte werd overgegaan tot de uitreiking van in totaal 202 getuigschriften. Tijdens een bescheiden receptie kon nog worden nagepraat met medecursisten en lesgevers over het voorbije cursusjaar.

Overige educatieve activiteiten Individuele bezoekers Naast groepsbezoeken (zie p. 3 e.v.), stelt Urania haar deuren elke vrijdagavond en woensdagnamiddag open voor individuele bezoekers, die een begeleid programma krijgen aangeboden op vrijdag van 20 u. 30 tot 23 u. en op woensdag van 15 u. tot 17 u. Dit programma bestaat uit een introductie tot de sterrenkunde en een rondleiding door de Volkssterrenwacht met mogelijkheid tot waarnemen bij helder weer. In 2006 werden 30 groepen individuele bezoekers ontvangen met in totaal 244 deelnemers, een daling ten opzichte van 2005 (42 groepen met in totaal 295 deelnemers). Hierbij moet worden aangestipt dat het aantal individuele bezoekers op vrijdagavond erg weerafhankelijk is. Geografische spreiding van individuele bezoekers Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Antwerpen Arr. Mechelen Berlaar Bornem Duffel

1 7 9

Heist-op-den-Berg Lier Putte

− 19 −

2 6 4

Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Arr. Antwerpen Aartselaar Antwerpen Boechout Boom Brasschaat Brecht Edegem Hemiksem Hove Kalmthout Kapellen

3 57 5 4 2 5 11 6 4 4 4

Kontich Lint Mortsel Niel Ranst Rumst Schelle Schoten Wuustwezel Zoersel Zwijndrecht

10 2 5 1 10 6 2 10 1 11 1

Arr. Turnhout Geel Herentals Kasterlee

2 2 3

Laakdal Mol Turnhout

1 2 4

Prov. Vlaams-Brabant

Prov. Oost-Vlaanderen

Arr. Halle-Vilvoorde Aarschot Grimbergen Kampenhout Vilvoorde Zaventem

1 1 2 1 4

Arr. Leuven Hoegaarden Leuven Rotselaar

3 7 1

Prov. West-Vlaanderen Arr. Veurne Koksijde

Arr. Eeklo Eeklo

2

Arr. Gent Gent Wondelgem

1 1

Arr. Sint-Niklaas Sint-Niklaas

2

NEDERLAND DUITSLAND IERLAND

3 2 1

5

Astrokids Pas vanaf 12 jaar kunnen jongeren terecht bij Oberon, de jeugdafdeling van Urania. Toch bestaat er ook bij kinderen uit de lagere school een enorme interesse naar alles wat met de ruimte te maken heeft. Voor de leeftijdsgroep van 7 tot 11 jaar werden daarom twee initiatieven uitgewerkt: Sterrenplukkers, een aan deze kinderen aangepaste cursus (zie p. 18) en Astrokids, een (ongeveer) vierdaags sterrenkamp. Op een speelse maar didactisch verantwoorde wijze worden kinderen vertrouwd gemaakt met begrippen uit de astronomie, ruimtevaart en weerkunde. Voor de logistiek werd beroep gedaan op Urania Diensten v.z.w. Dit sterrenkamp werd in 2006 driemaal gerealiseerd, telkens tijdens de schoolvakantieperiodes (3 tot 6 januari met 31 kinderen, 10 tot 14 april met 29 kinderen en 31 juli tot 4 augustus met 24 kinderen). De eerste twee reeksen ging door op Urania in dagverblijf. De laatste ging door in het Provinciaal Centrum van Oostmalle.

− 20 −

Voordracht “Missie naar Mars” Op zondag 12 februari om 15 u. gaf Ad Meskens, projectcoördinator van de Karel De Grote Hogeschool Antwerpen, op Urania een voordracht op Urania “Missie naar Mars. Mars staat weer in het middelpunt van de belangstelling. Ook duikt weer de droom (voor sommigen, visie) op om Mars te koloniseren. Is dit wel mogelijk? Wat zijn de omstandigheden die op Mars heersen? Deze en meer vragen werden aangesneden in het project “Missie naar Mars”. Er waren in totaal 30 belangstellenden.

Leerkrachtendag Op woensdagnamiddag 22 februari vond op Urania de tweede leerkrachtendag plaats. In totaal 52 leerkrachten, vergezeld van hun partner en kinderen, kwamen een kijkje nemen. Ze kregen een rondleiding doorheen de sterrenwacht, een overzicht van de educatieve troeven van Volkssterrenwacht Urania, en nog een drankje als afsluiter. De laatste jaren is het aantal bezoekende groepen aanzienlijk gestegen. We willen dit naar scholen toe zo goed mogelijk educatief omkaderen. Op de webpagina van Edurania kan men zich inschrijven op onze educatieve nieuwsbrief voor het kleuter-, lager- en secundair onderwijs. Daarnaast kan men er ook kant-enklare lespakketten downloaden, die naadloos aansluiten bij de eindtermen en het bezoek aan de sterrenwacht. Geografische spreiding van de deelnemers aan de leerkrachtendag Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Antwerpen Arr. Antwerpen Antwerpen Boechout Brasschaat Edegem Essen

7 1 2 1 2

Arr. Mechelen Berlaar Duffel Heist-op-den-Berg Lier Mechelen

2 1 2 4 1

Hove Lint Ranst Rumst

5 1 2 1

Arr. Turnhout Hulshout Oud-Turnhout Rijkevorsel Turnhout

1 2 1 1

Prov. Vlaams-Brabant Arr. Halle-Vilvoorde Halle

Arr. Leuven Begijnendijk

1

Prov. Oost-Vlaanderen Arr. Aalst Ninove

1

Arr. Dendermonde Berlare Buggenhout Hamme

1 1 2

− 21 −

Arr. Gent Gent Wachtebeke

2 1

Arr. Sint-Niklaas Beveren Sint-Niklaas Temse

2 1 1

Sterrenkijkdagen en Nacht van de Duisternis Jaarlijks organiseert de Vereniging voor Sterrenkunde de Sterrenkijkdagen. Alle Vlaamse volkssterrenwachten en andere sterrenkundige verenigingen, evenals particulieren, stellen dan hun kijkers ten dienste van het publiek. Onder begeleiding kan men de sterrenhemel komen bewonderen. De 24ste editie van dit evenement vond plaats op vrijdagavond 3 en zaterdagavond 4 maart 2006. Tegelijk was deze laatste avond het begin van de negende Nacht van de Duisternis. Om het publiek bewust te maken van de steeds toenemende problematiek van lichthinder, wordt jaarlijks in heel Vlaanderen deze dag georganiseerd, onder de auspiciën van de Werkgroep Lichthinder van de Vereniging voor Sterrenkunde, Preventie Lichthinder en de Bond Beter Leefmilieu. Op vrijdagavond was het helaas bewolkt. Op zaterdagavond was het echter in het begin van de avond helder, en konden de bezoekers kijken naar de maan, de planeet Saturnus en talrijke deepsky-objecten. Op zaterdagavond kon men kijken naar de maan, de planeet Saturnus en verschillende deep-sky-objecten. Zoals vorig jaar, werd er buiten een projectiescherm opgesteld waarop beelden werden geprojecteerd van de maan en van Saturnus. Deze beelden werden gemaakt via een CCD-camera achter twee telescopen. Op vrijdagavond kregen de bezoekers een vervangprogramma, bestaande uit een introductie tot het waarnemen en de verschijnselen die dan zichtbaar waren, een introductie tot de waarnemingsinfrastructuur van de volkssterrenwacht en een bezoek aan het weerstation. Er werden in totaal 340 belangstellenden genoteerd, die werden verdeeld over 30 groepen. Geografische spreiding van de deelnemers aan de Sterrenkijkdagen Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Antwerpen Arr. Antwerpen Aartselaar Antwerpen Boechout Boom Borsbeek Brasschaat Brecht Edegem Hemiksem Hove Kapellen Kontich Lint Malle

7 69 3 5 8 9 3 12 2 8 1 15 9 2

Arr. Mechelen Bonheiden Bornem Duffel Heist-op-den-Berg Lier Mechelen Nijlen Puurs Sint-Katelijne-Waver Willebroek

4 4 11 11 19 13 8 4 4 3

− 22 −

Mortsel Niel Ranst Rumst Schelle Schilde Schoten Stabroek Wijnegem Wommelgem Wuustwezel Zoersel Zwijndrecht

9 2 7 6 3 1 1 2 3 3 1 8 8

Arr. Turnhout Geel Grobbendonk Herentals Herenthout Merksplas Oud-Turnhout Turnhout Vosselaar

3 5 5 3 1 2 5 3

Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Vlaams-Brabant Arr. Halle-Vilvoorde Herne Ternat

1 2

Arr. Leuven Leuven Tervuren

1 1

Arr. Sint-Niklaas Kruibeke Sint-Niklaas Temse

2 1 9

Prov. Oost-Vlaanderen Arr. Dendermonde Zele

1

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Prov. Limburg

Arr. Brussel Brussel

3

Arr. Maaseik Lommel

1

FRANKRIJK

1

NEDERLAND

2

Voordracht over Mercator-telescoop Op zondag 5 maart om 15 u. gaf Prof. dr. Christoffel Waelkens (K.U. Leuven) op Urania een voordracht op Urania over de Vlaamse Mercator-telescoop op La Palma. Deze bevindt zich op de internationale “Roque de los Muchachos” sterrenwacht in Santa Cruz de la Palma. Met deze telescoop beschikt Vlaanderen over een belangrijke troef om sterrenkundige waarnemingen op internationaal competitief niveau te verrichten. Het is een middelgroot instrument (met een primaire spiegeldiameter van 1,20 m), maar biedt de mogelijkheid om voor een relatief beperkt budget uniek wetenschappelijk onderzoek te doen. Bovendien laat deze telescoop langdurige waarnemingen toe, wat nodig is om lange-termijn-projecten uit te voeren. Er waren in totaal 50 belangstellenden.

Totale zonsverduistering Op 29 maart vond er een totale zonsverduistering plaats. De totale fase was achtereenvolgens zichtbaar in Togo, Benin, Nigeria, Niger, Tsjaad, Libië, Turkije, Georgië, Kazakstan, Rusland en Mongolië. Ook in ons land was de eclips zichtbaar, zij het als een gedeeltelijke met een grootte van bijna 35%. De Vlaamse volkssterrenwachten besloten hierrond een happening op te zetten. Via een gezamenlijke persmededeling werd de eclips en de activiteiten errond aangekondigd. In het bijzonder werd een speciale website (http://ww.eclips2006.be) voorgesteld, die Urania voor de gelegenheid heeft gecreëerd. Er werd een affiche verspreid om het veilig waarnemen van de eclips te promoten. Deze affiche werd ondermeer bezorgd aan scholen, opticiens en andere verkooppunten van eclipsbrillen. Hiervoor werkte Urania nauw samen met de Algemene Professionele Opticiensen Optometristenbond van België (APOB). Urania gaf tevens een eclipskrantje uit op een oplage van 10 000 exemplaren om deze informatiecampagne te ondersteunen. Voor wie de totaliteit wou zien, begeleidde Urania verscheidene eclipsreizen naar West-Afrika en Turkije.

− 23 −

Eclipsreis naar Togo, Ghana en Benin Tussen 18 maart en 1 april vertrok een kleine delegatie van vijf deelnemers naar West-Afrika, om aldaar de totale eclips te gaan bewonderen. Urania verzorgde de astronomische begeleiding van deze reis die georganiseerd werd door Untamed Wildlife Safaris. Voor de logistiek hiervan deed de vereniging beroep op Urania Diensten v.z.w. Eerst reisde het gezelschap rond in Togo, Ghana en Benin, om er onder andere kennis te maken met verschillende inheemse culturen. Zowel de kuststreek als het binnenland werden bezocht. De verplaatsingen gebeurden met jeeps, wat een extra vrijheid gaf. Zo kon de groep een ommetje maken langs de zeer mooie Bosumtwi-krater, een inslagkrater met een diameter van 10.5 kilometer en een leeftijd van net iets meer dan 1 miljoen jaar. ’s Nachts was het de bedoeling om ook de zuidelijke sterrenhemel wat beter te verkennen, maar door de hogte temperaturen overdag was de hemel erg heiig en ondoorzichtig. Slechts enkele keren konden de helderste sterren herkend worden. Dat liet niet veel goeds vermoeden voor de zonsverduistering, maar de ochtend van de eclips was de hemel, voor het eerst tijdens de reis, volledig opgeklaard. Enkel een verloren wolkenband zorgde nog even voor paniek. Alle vochtigheid verdween voor de duur van de eclips uit de atmosfeer, zodat de waarnemingsomstandigheden ideaal waren. Geen uur na het einde trokken er opnieuw dikke wolken binnen. Tijdens de totaliteit vertoonde de corona fijne, detailrijke streamers. Rond het derde en vierde contact konden de reizigers ook heel duidelijk de chromosfeer zien. De waarnemingsplaats op een heuvel bood een perfect zicht op de aanstormende schaduw. Niemand zag schaduwbanden. Venus was een opvallende verschijning van ongeveer een kwartier voor vierde contact. Enkele stamhoofden en de burgemeester vergastten de deelnemers op een bezoek, en namen gretig de laatste eclipsbrillen in ontvangst. Op dezelfde site stonden ook enkele vorsers van het Observatoire de Paris (Meudon), die verschillende experimenten uitvoerden. Eclipsreis naar Niger Eveneens van 18 maart tot 1 april 2006 begeleidde Urania een eclipsreis van Untamed Wildlife Safaris naar Niger, in het spoor van de Touaregs en de zoutkaravanen. Voor de logistiek hiervan deed de vereniging beroep op Urania Diensten v.z.w. Er waren 12 deelnemers. Het werd een schitterende rondreis door het Aïr-gebergte, met een indrukwekkende oversteek van de Tafassaset woestijn en een kennismaking met de rand van het Djado gebied. Het ontbrak niet aan problemen eigen aan een reis door de Sahara, maar die werden alle netjes opgelost. De eclips werd waargenomen vannuit het dorpje Aggeur, niet ver van Bilma. Een zandduin op 500 m van de centrale lijn bood een schitterend uitzicht over het westen, vanwaar de schaduw van de maan zou aanstormen. Uitgerekend de nacht voor de eclips vormde er zich mist. Deze loste gelukkig tijdig op in de loop van de volgende voormiddag, zodat de eclips goed kon worden waargenomen. De planeet Venus was zichtbaar, Mercurius werd echter niet opgemerkt. Het meest opvallend was de bijna rechthoekige corona, met duidelijke streamers. Tijdens de reis werd er ’s nachts uiteraard vaak naar de sterrenhemel gekeken, in het bijzonder naar enkele zuidelijke sterrenbeelden die bij ons nooit zichtbaar zijn. Eclipsreizen naar Turkije Volkssterrenwacht Urania verzorgde de astronomische begeleiding van in totaal 5 reizen naar Turkije georganiseerd door VTB en TQ3. Voor de logistiek hiervan deed de vereniging beroep op Urania Diensten v.z.w. Voor het vinden van een geschikte waarnemingslocatie voor in totaal meer dan 200 deelnemers, werd van 22 tot 25 februari 2006 een prospectie georganiseerd. Een perfect gelegen open veld op een achttal kilometer van de kust van de Middellandse Zee ter hoogte van Side kon dankzij de medewerking van de eigenaar en de burgerlijke en religieuze overheden van het dorp Demirciler voor onze groepen gereserveerd worden. De waarnemingsplaats was gelegen in een licht glooiend bucolisch landschap, met in zuidelijke richting de kustvlakte de zee, in zuidwestelijke − 24 −

richting de stad Manavgat en in noordelijke richting de flanken van het Taurusgebergte. Omdat de sfeer van een eclips niet alleen bepaald wordt door het verschijnsel zelf en de astronomische en meteorologische omstandigheden, maar ook door de kwaliteit van het landschap, besteedt Urania hier steeds veel aandacht aan. Culturele rondreizen VTB organiseerde twee culturele rondreizen, een veertiendaagse en een achtdaagse. De veertiendaagse rondreis ging door van 21 maart tot 3 april 2006. De reis ving aan met een bezoek aan Istanboel en Edirne. Daarna vloog het gezelschap naar Antalya, van waaruit de onwaarschijnlijke landschappen van Capadocië, de kalkterassen van Pammukale en de overblijfselen van het kuuroord Hierapolis, de ruïnes van Side, Perge en Aspendos, Antalya, de watervallen van Manavgat en van Kurşunlu, en de opgravingen van Thermessos en Sagalassos werden bezocht. Aan deze reis namen in totaal 21 belangstellenden deel. De achtdaagse rondreis ging door van 25 maart tot 1 april 2006. Het programma was hetzelfde als dat van de veertiendaagse rondreis, met uitzondering van het bezoek aan het Europees deel van Turkije (Istanboel, Edirne) en de opgravingen van Thermessos en Sagalassos. De achtdaagse rondreis verliep ook parallel aan de veertiendaagse. Aan deze reis namen in totaal 49 belangstellenden deel. Achtdaagse verblijfsreizen TQ3 organiseerde ook twee verblijfsreizen in Side. Er waren twee dagexcursies voorzien: één dagexcursie naar de ruïnestad Sagalassos, het opgravingsgebied van de Vlaamse professor Waelkens en een tweede excursie langs de Turkse Rivièra. Eén groep verbleef er van 26 maart tot 2 april; de andere van 22 tot 31 maart. Er waren respectievelijk 70 en 25 deelnemers. Schoolreis Aan de verblijfsreis in Side van 25 maart tot 1 april 2006 nam ook een groep van 30 leerlingen, leerkrachten en begeleiders deel. Het betrof het zesde secundair wiskunde-wetenschappen van het Koninklijk Atheneum te Etterbeek. Deze groep verrichtte zowel tijdens de eclips als daarbuiten diverse wetenschappelijke experimenten. Zo werd ondermeer de afstand van Venus tot de aarde berekend aan de hand van beelden van de Venusovergang van 8 juni 2004, werd de invloed van de eclips op de temperatuur en de luchtdruk in de totaliteitszone gemeten en werd het Wolfgetal berekend aan het begin en het einde van de waarnemingweek. De eclips in Turkije Het was helder weer op de ochtend van de eclips, alhoewel enkele cirrusstrepen meer bewolking aankondigden. Gelukkig zouden deze de waarneming van de eclips in de vroege namiddag niet hinderen. ’s Avonds was het echter overtrokken, dus in dat opzicht hebben de deelnemers geluk gehad. Op het waarnemingsveld stonden talrijke kijkers opgesteld, voorzien van de nodige filters. Er was ook een H-α-kijker mee, die toeliet reeds vooraf vast te stellen waar er zich protuberansen bevonden langs de rand van de zon. Het aankomen van de schaduw van de maan kon goed worden gezien, en de topografie van de locatie (op een heuvel boven de kustvlakte) en het aangaan van de straatverlichting in de enkele kilometers verder gelegen stad Manavgat gaf een merkwaardige sfeer aan deze zonsverduistering. Tijdens de totaliteit, die meer dan 3 minuten en 40 seconden duurde, waren de planeten Mercurius en Venus zichtbaar. Het meest opmerkelijke aspect van deze eclips was de erg chaotische vorm van de corona, typisch voor een zonnevlekkenminimum. Volledigheidshalve voegen we nog hieraan toe dat verscheidene waarnemers van Volkssterrenwacht Urania op individuele basis naar Antalya en Side trokken om de eclips waar te nemen. Een digitaal bewerkte composietfoto van Koen Van Gorp gemaakt met behulp van 33 opnamen werd gepubliceerd op de website van NASA als “Astronomy Picture of the Day” van 7 april 2006. − 25 −

− 26 −

De eclips op Urania In het kader van de happening die de Vlaamse volkssterrenwachten rond de eclips van 29 maart hebben opgezet, hebben zij uiteraard alle hun deuren op die dag geopend. De eclips begon om 11 u. 46 en eindigde om 13 u. 28. Het weer was slecht met veel bewolking en soms een kleine opklaring. Op Urania zorgde dit voor een lage opkomst van zo’n 50 kijklustigen. De bezoekers konden tussen de wolken door met eclipsbrillen het verschijnsel onder begeleiding volgen. Ze konden ook door enkele met zonnefilters uitgeruste telescopen kijken. Binnen in onze lokalen werd een webcast-beeld geprojecteerd op groot scherm.

Tentoonstelling over de Hubble-ruimtetelescoop Dit jaar hebben de Vlaamse volkssterrenwachten een tentoonstelling gerealiseerd over de Hubble Space Telescope (HST). Deze tentoonstelling bestaat uit 20 panelen. Aan de hand van een fototentoonstelling werd er een beeld gegeven van de kwaliteit die de HST realiseert bij het maken van prachtige beelden van planeten, deep-sky-objecten en sterrenstelsels. De tentoonstelling reisde rond tussen alle Vlaamse volkssterrenwachtren van 1 mei 2006 tot 28 februari 2007. Op Urania kon de tentoonstelling worden bezocht van 8 september tot 31 oktober 2006 tijdens de normale openingsuren voor individuele bezoekers (vrijdagavond of woensdagnamiddag) of in combinatie met een andere activiteit. Omwille hiervan is een precies bezoekersaantal moeilijk te becijferen. We kunnen echter rustig stellen dat ettelijke honderden geïnteresseerden de tentoonstelling bezochten. De respectieve volkssterrenwachten hebben hun regionale perscontacten ingeschakeld voor het promoten van de tentoonstelling tijdens de periode dat zij ze brachten.

Introductie-avonden over sterrenkunde Tijdens de zomermaanden juli en augustus organiseerde Volkssterrenwacht Urania telkens op dinsdag en vrijdagavond introductie-avonden op de sterrenwacht. De activiteit was opgebouwd rond een multimediale voorstelling over het zonnestelsel. Daarna volgden bij helder weer telescoopwaarnemingen in de waarnemingstoren. Er werd elke avond één groep ontvangen. In totaal werden gedurende 16 avonden 313 belangstellenden bereikt. De avonden werden ingericht voor de lezers van VTM teletekst en de radiozender Antwerpen 1. Geografische spreiding van de deelnemers aan de introductie-avonden Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Antwerpen Arr. Antwerpen Aartselaar Antwerpen Boechout Boom Borsbeek Brasschaat Brecht Edegem Essen Hove Kalmthout

7 75 3 2 4 3 5 8 1 1 3

Kontich Lint Mortsel Niel Ranst Rumst Schilde Stabroek Wommelgem Zandhoven

3 4 11 1 8 1 6 3 1 1

Arr. Mechelen Bornem Duffel Lier Mechelen

3 6 3 9

Nijlen Puurs Sint-Katelijne-Waver Willebroek

6 4 5 1

− 27 −

Gemeente Arr. Turnhout Arendonk Beerse Grobbendonk

Aantal

1 4

Gemeente

Aantal

Herentals Mol Westerlo

7 2 5

Prov. Vlaams-Brabant Arr. Halle-Vilvoorde Aarschot Dilbeek Kappelen o/d Bos Liedekerke

3 1 2 1

Overijse Zaventem Zemst

3 1 6

Arr. Leuven Diest Haacht Herent Holsbeek Keerbergen

1 4 1 1 2

Kortenberg Leuven Rotselaar Tienen

2 4 3 2

Prov. Oost-Vlaanderen 1 Arr. Aalst Denderleeuw Geraardsbergen Lede Sint-Lievens-Houtem Zottegem

Arr. Dendermonde Wetteren

1 8 4 4 2

5

Prov. West-Vlaanderen

Arr. Gent Deinze Gent Nazareth

3 4 2

Arr. Sint-Niklaas Beveren Kruibeke Sint-Gillis-Waas Sint-Niklaas

2 3 2 3

Prov. Limburg

Arr. Brugge Knokke-Heist

1

Arr. Hasselt Sint-Truiden Tessenderlo

Arr. Kortrijk Waregem Zwevegem

3 5

Arr. Tongeren Maasmechelen

1

WALLONIË

2

FRANKRIJK

2

GRIEKENLAND

1

Brussels Hoofdstedelijk Gewest Arr. Brussel Brussel Schaarbeek

4 2

Opendeurdagen “Europa in de ruimte ” Naar jaarlijkse traditie werd ook het werken cursusjaar 2006-2007 voorafgegaan door opendeurdagen, tijdens het weekend van 8, 9 en 10 september. Deze editie van de opendeurdagen focusde op Europa in de ruimte en de Hubble Space Telescope, dit laatste in het kader van de tentoonstelling van de Vlaamse volkssterrenwachten over dit thema (zie p. 27). − 28 −

Dit jaar hebben we gekozen voor het thema “Europa in de ruimte”. Het jaar 2006 is immers erg belangrijk geweest voor de Europese ruimtevaart. Denken we maar aan de Venus Express sonde, die bij de atmosfeer van onze zusterplaneet Venus bestudeert. Een blikvanger tijdens de opendeurdagen was een bijna levensgroot schaalmodel van deze sonde, rechtstreeks overgebracht vanuit het ESA-hoofdkwartier in Nederland. Een andere blikvanger op deze opendeurdagen waren enkele doe-opstellingen van Technopolis: stroboscoop-illusie, operatie iris, horizontale periscoop, regelbare magneet, hyperbool, magnetische wervelstormen en hand-oog-coördinatie. Jong en oud kon zo op een interactieve manier kennismaken met wetenschap. Een van de doelstellingen van de opendeurdagen is uiteraard het voorstellen van de activiteiten tijdens het werkjaar 2006-2007. Zoals steeds staat het cursusprogramma hierin centraal. Naast de cursussen, was er uiteraard ook aandacht voor andere activiteiten tijdens het nieuwe werkjaar. Het 10-jarig bestaan van Urania’s astroreizen kreeg ook de nodige aandacht, met een extra grote stand. De astrobar-menukaart was voor deze gelegenheid uitgebreid met een aantal exotische hapjes en drankjes. Ook stelden verschillende werkgroepen hun activiteiten voor. De Werkgroep Radioastronomie toonde hoe men rechtstreekse wolkenfoto’s binnenhaalt van de NOAA-weersatelliet. Zoals gebruikelijk kenden de demonstraties van de Werkgroep Kijkerbouw in het kijkerbouwatelier veel succes. Nieuw dit jaar is een proefopstelling van een telescoop voor rolstoelgebruikers. Ook de Urania’s jeugdwerking Oberon was prominent aanwezig. De bezoekers konden ook een kijkje nemen in de waarnemingstoren, het weerstation en het documentatiecentrum. Naast de 40-cm Gobelijntelescoop in de waarnemingstoren, kregen ook de 30cm Barabas- en de 25-cm Adhemartelescoop naast het weerstation veel aandacht. In de astroshop was er een uitgebreid gamma sterrenkundige artikelen te koop. Er waren drie lezingen die aansloten bij het thema: • 9 september, 21 u.-22 u. 30, Christoffel Waelkens, “Onbemande Europese ruimtevaart en de Space Telescope”, 80 deelnemers. • 10 september, 15 u.-16 u. 30, Eddy Neefs, “Belgische bijdrage aan Venus Express”, 50 deelnemers. • 11 september, 15 u.-16 u. 30, Gerard Bodifée: Mars Express en Venus Express, 120 deelnemers. Op zaterdag 9 september om 20 u. konden de aanwezigen zich vergapen aan een Nederlandse poollichtshow. Met spectaculaire opnames namen Lia Kok en Ben van Bokhoven de deelnemers mee naar een wondere wereld, die we vanuit België helaas veel te weinig kunnen bewonderen. Deze show kende veel belangstelling met 150 deelnemers. Het Lintse televisiebedrijf Alfacam, dat in 2008 de wereldwijde uitzendingen van de Olympische spelen in high-definition-kwaliteit (HD) zal verzorgen, was te gast met een ultramoderne HDprojector. Zo konden alle bezoekers doorlopend een space-shuttle-lancering tot in de kleinste details meebeleven! Het publiek kon de opendeurdagen bezoeken op vrijdagavond van 20 u. tot middernacht, op zaterdag van 14 u. tot middernacht en op zondag van 12 u. tot 18 u. Om iedereen de mogelijkheid te geven het maximum uit de tentoonstelling te halen, werden er geregeld rondleidingen ingelegd, die elk 1,5 uur duurden. Er waren 16 rondleidingen, waaraan in totaal 258 bezoekers deelnamen. Tijdens het weekend was het rustig en zonnig herfstweer. Door het mooie weer konden de bezoekers zowel vrijdag- en zaterdagavond kijken door de telescopen. Het aantal bezoekers was groter dan vorig jaar met in totaal ongeveer 1500 belangstellenden, tegenover 1300 vorig jaar.

− 29 −

− 30 −

Geografische spreiding van de deelnemers aan de rondleidingen op de opendeurdagen Voor de deelnemers aan de rondleidingen kon een geografische spreiding worden opgemaakt. Alhoewel deelnemers uit (heel) de provincie Antwerpen duidelijk in de meerderheid waren, blijkt hieruit toch duidelijk dat deze opendeurdagen ook nationaal weerklank vonden. Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Antwerpen Arr. Antwerpen Aartselaar Antwerpen Boechout Borsbeek Brasschaat Edegem Essen Hove Kapellen Kontich Lint

1 57 10 1 2 16 2 10 10 15 1

Arr. Mechelen Duffel Lier Nijlen

5 11 1

Mortsel Ranst Schelle Schilde Schoten Stabroek Wommelgem Wuustwezel Zoersel Zwijndrecht

5 5 3 3 10 5 4 2 1 6

Arr. Turnhout Beerse Kasterlee Merksplas Oud-Turnhout Turnhout

2 2 4 2 4

Prov. Vlaams-Brabant Arr. Leuven Begijnendijk Bertem Boortmeerbeek Herent

3 1 2 2

Huldenberg Leuven Scherpenheuvel-Zichem

3 4 3

Arr. Halle-Vilvoorde Machelen Vilvoorde

1 2

Zemst

6

Prov. Oost-Vlaanderen Arr. Dendermonde Dendermonde

4

Arr. Eeklo Eeklo

1

Arr. Gent Gent Moerbeke Nazareth

1 1 4

Arr. Oudenaarde Maarkedal Oudenaarde Ronse

2 1 3

Arr. Sint-Niklaas Beveren Sint-Niklaas

2 6

− 31 −

− 32 −

Gemeente Prov. West-Vlaanderen Arr. Kortrijk Waregem

Aantal

Gemeente

Arr. Veurne Veurne

4

Aantal

1

Prov. Limburg Arr. Maaseik Bree

1

Eclipsreis naar Frans Guyana Volkssterrenwacht Urania werkte samen met Weinberg Incentive Travel voor het begeleiden van een eclipsreis naar Frans Guyana. Voor de logistiek hiervan deed de vereniging beroep op Urania Diensten v.z.w. De reis vond plaats van 17 tot 27 september 2006. Er waren 28 deelnemers. Hoofddoel van de reis was het observeren van de ringvormige zonsverduistering van 22 september 2006. Daarnaast stond uiteraard een bezoek aan de Europese lanceerbasis voor Ariane-5 raketten te Kourou op het programma. Daar kregen de deelnemers ondermeer de controlekamer en het eigenlijke lanceerplatform te zien. Tenslotte werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om met deze ietwat ongewone reisbestemming kennis te maken. Op het niet-astronomisch programma stonden ondermeer bezoeken aan Cayenne en Kourou, een dagexcursie op de Marowijne-stroom (die heel even Suriname aandeed), de strafkolonie van St.Laurent du Maroni, een bezoek aan de kolonie rode ibissen aan de kust voor Sinnamary, de Duivelseilanden (waar Dreyfus gevangen zat) en een introductie tot het Amazonewoud in het jungle-kamp Cisame, 40 km per prauw van Régina. De eclips zelf werd waargenomen vanaf de oostelijke kust van Ile Royale. Tijdens de prospectie de dag tevoren werden daar talrijke zeeschildpadden gezien. Het verschijnsel zelf vond plaats erg vroeg ’s ochtends. De zon kwam immers reeds gedeeltelijk verduisterd op. Dit was het meest spectaculaire aspect van de eclips: eerst kwam een hoorn op van de zonnesikkel, dan de andere, en pas daarna werd duidelijk dat beide verbonden waren! Enkele wolkjes aan de horizon konden niet verhinderen dat deze bevreemdende aanvang van de verduistering perfect kon worden waargenomen. De ringvormige fase duurde liefst vijf minuten. Merkwaardig was dat er geen voelbare temperatuursverandering was gedurende de eclips. Het vochtige, tropische klimaat van Frans Guyana heeft hierbij ongetwijfeld een rol gespeeld. Deze eclips was niet zichtbaar in ons land.

Wetenschapsfeest en wetenschapsweek Het Wetenschapsfeest vond plaats van vrijdag 27 tot zondag 29 oktober 2006. Deze manifestatie ging door in Flanders EXPO te Gent. De Vlaamse volkssterrenwachten hadden op het Wetenschapsfeest een gezamenlijke stand om hun activiteiten voor te stellen. Het geheel was opgevat als een markt met diverse stands. Op de stand van de Vlaamse volkssterrenwachten was er een kleine tentoonstelling te zien over verduisteringen en bedekkingen. Deze tentoonstelling werd ondersteund met een Baader-planetarium en een enkele telescopen. In totaal hebben ongeveer 31000 mensen het Wetenschapsfeest bezocht. Er was veel belangstelling voor de stand van de volkssterrenwachten en hun activiteitenaanbod. Voorafgaand aan het Wetenschapsfeest vond de Vlaamse Wetenschapsweek plaats, van 19 tot 29 oktober. Tijdens deze periode moedige Volkssterrenwacht Urania schoolgroepen aan om een bezoek te brengen aan de sterrenwacht. Over bezoeken aan Urania werd reeds gerapporteerd op p. 3 − 33 −

Astronomische reis naar Arizona Twaalf belangstellenden namen deel aan een astronomische reis naar Arizona van Weinberg Incentive Travel van 3 tot 11 november 2006. Urania zorgde voor de sterrenkundige begeleiding. De vereniging deed hiervoor beroep op Urania Diensten v.z.w. Onmiddellijke aanleiding was de Mercuriusovergang van 8 november 2006, die niet zichtbaar was in Europa. Daarnaast stonden ook bezoeken aan twee sterrenwachten op het programma: het Kitt Peak National Observatory nabij Tucson, met ondermeer de bekende zonnetelescoop, en het Lowell Observatory in Flagstaff. In Lowell Observatory was er ook een avondlijke waarnemingssessie door de historische 24 inchClark Telescope, de refractor waarmee Percival Lowell Mars bestudeerde. Meteor Crater kon ook niet op het programma ontbreken. Daarnaast werd uiteraard ook aandacht besteed aan de natuur en de geschiedenis van de streek: Taliesin West, het winterverblijf van de architect Frank Lloyd Wright, talrijke ruines van pueblo’s van verdwenen indianenstammen, de Sonora-woestijn, met zijn fauna en flora, waaronder de saguaro-cactus, de rode rotsen van Sedona, de lavavelden van Sunset Crater Volcano en, natuurlijk, de Grand Canyon. Voor het waarnemen van de Mercuriusovergang, had de groep een 90-mm ETX-telescoop bij. Het eerste en tweede contact werd waargenomen in Sunset Crater Volcano National Monument. Terwijl de groep in de richting van de Grand Canyon reed, werd de telescoop geregeld opnieuw opgesteld: tweemaal in Wupatki National Monument en eenmaal aan de canyon van de Little Colorado River, een zijrivier van de Colorado River die de Grand Canyon heeft uitgesleten. Eens in Grand Canyon National Park, begaf de groep zich zo snel mogelijk naar het eerste uitkijkpunt, Desert View Point. Hier werden bij een zeer lage zonnestand derde en vierde contact waargenomen. Een klein half uur later kon de groep genieten van een mooie zonsondergang.

Ruimtevaartdagen Van 17 tot 19 november waren er voor de vierde keer Ruimtevaartdagen in Oostende. Deze activiteit was een organisatie van de VRI (Vlaamse Ruimtevaart Industriëlen). Op deze tentoonstelling stelde alle Vlaamse ruimtevaartbedrijven hun know-how op een begrijpelijke en interactieve manier voor. De firma Newtec liet zien hoe men kan surfen via de satelliet. Proba, de eerste Belgische satelliet, stuurde live-beelden van Oostende door. Er was een demonstratie van een windtunnel en EPAS demonstreerde de fotobioreactor, die het mogelijk maakt om afvalstoffen in de ruimte te hergebruiken. Er was ook een stand van alle Vlaamse Volkssterrenwachten met een tentoonstelling over de HST. In totaal hebben ongeveer 15 000 mensen de Ruimtevaartdagen bezocht.

Informatieverstrekking Documentatiecentrum De bibliotheek van Volkssterrenwacht Urania beschikte eind 2006 over 2252 boeken, DVDs en ingebonden jaargangen van tijdschriften. In 2006 werden 89 nieuwe werken verworven. Anderzijds werden ook een aantal dubbele of sterk verouderde werken uit de bibliotheek verwijderd. Volkssterrenwacht Urania is geabonneerd op volgende 17 tijdschriften: Astra, Astronomy, Ciel et Espace, Ciel et Terre, ESA Bulletin, Eos, Heelal, Halo, The Messenger, The Planetary Report, Science Connection, Scientific American, Sky and Telescope, Space Weather, Sterne und Weltraum, WGN, the Journal of the International Meteor Organization, en Zenit. Daarnaast beschikken we over diverse circulaires van lokale, regionale, nationale en internationale astronomische instellingen. Dankzij bruikleen kan ook het professionele tijdschrift Meteoritics & Planetary Science worden geconsulteerd.

− 34 −

Bovendien hebben we dankzij onze aansluitingen op het Internet nu ook toegang tot een vrijwel onuitputtelijk informatienetwerk voor het beantwoorden van specifieke vragen. Verder beschikken we ook over een dia-archief met dia’s over sterrenkunde, ruimtevaart en weerkunde. Deze dia’s worden hoofdzakelijk als didactisch materiaal gebruikt tijdens de lessen en introductie-avonden. Er bestaat echter ook de mogelijkheid om dia’s uit te lenen. Hiervoor bestaat vooral aandacht bij jongeren voor het illustreren van spreekbeurten en bij leerkrachten. Dankzij de aanschaf van een diascanner met de opbrengsten van een peterschapsproject, bestaat nu de mogelijkheid om een deel van dit archief te digatiliseren. We beschikken ook nog over enkele tientallen geluidscassettes en videobanden met ruimtevaartreportages, voordrachten, cursusteksten, archiefmateriaal, persberichten, en dergelijke. Met de andere volkssterrenwachten werd een eenvormig classificatiesysteem geïmplementeerd met het oog op het ontsluiten van het gezamenlijk aanbieden van de documentatiecentra. Er kunnen werken worden geraadpleegd en uitgeleend, zowel door leden als door niet-leden. In 2006 waren er 119 geregistreerde raadplegingen en 752 ontleningen. Het documentatiecentrum is open op dinsdag-, donderdag- en vrijdagavond van 19 u. 45 tot 22 u. 30 en woensdagnamiddag van 14 u. tot 17 u., alsook tijdens bepaalde cursussen en activiteiten buiten deze avonden.

Tijdschrift en periodieke publikaties Volkssterrenwacht Urania geeft het tijdschrift De Sterrenwachter uit, dat vijfmaal per jaar verschijnt. Het bevat aankondigingen van activiteiten van Volkssterrenwacht Urania en andere Vlaamse volkssterrenwachten, en actuele informatie over sterrenkunde en aanverwante wetenschappen in het algemeen. Ook verschijnen er in elk nummer rubrieken over deep-skywaarnemingen, weerkunde, astronomische nieuwtjes en nieuws uit de bibliotheek. De jaargang 2006 telde 136 bladzijden en had een oplage van 700 exemplaren. De Sterrenwachter wordt verstuurd naar alle leden van Volkssterrenwacht Urania en naar diverse belangrijke contacten. Het is bovendien mogelijk zich als niet-lid op het tijdschrift te abonneren. Zoals verder uitvoeriger vermeld, wordt ten behoeve van de jongeren Oberonnieuws uitgegeven (zie p. 42). Naast De Sterrenwachter en Oberonnieuws, gebruikt Urania ook elektronische communicatiemiddelen voor het verspreiden van informatie, zowel voor het grote publiek als voor leden en cursisten (zie p. 36). Tenslotte publiceren leden van Urania geregeld artikels of mededelingen in diverse tijdschriften van de Vereniging voor Sterrenkunde, waaronder Heelal, Astra en Halo.

Samenwerking met de media Volkssterrenwacht Urania verleende haar medewerking aan televisieprogramma’s van VTM, VRT en ATV, radioprogramma’s van VRT, Q-Music, 4FM en lokale zenders en de schrijvende pers voor het verspreiden van informatie over sterrenkunde, hemelverschijnselen en aanverwante wetenschappen en technieken. Volkssterrenwacht Urania was aanwezig op VTM-Text pagina 172. Tweemaal per week wordt hier een tekst geplaatst over astronomische verschijnselen zichtbaar met het blote oog of met een verrekijker. Deze teksten worden door Volkssterrenwacht Urania gemaakt. Er was ook een goede samenwerking met Radio 1 (Radionieuws en Voor de dag), Radio Donna, QMusic en 4-FM voor de zonsverduistering van 29 maart 2006 en met ATV en Radio 2 Antwerpen voor de aankondiging van goed zichtbare hemelverschijnselen. De bovenvermelde eclips en andere hemelverschijnselen waarrond Urania activiteiten organiseerde, kregen ook nog media-aandacht in de VTM- en ATV-journaals en op andere radiozenders. Er is ook een goede samenwerking met het maandblad Eos, waarvoor Urania-medewerkers geregeld bijdragen over sterrenkunde en ruimtevaart aanleveren. Uiteraard doet Urania ook beroep op de media voor het verspreiden van informatie over haar activiteiten; hiervoor verwijzen we naar p. 50 e.v. − 35 −

Schriftelijke, telefonische en elektronische informatieverstrekking Informatie-aanvragen Urania krijgt veel schriftelijke en telefonische informatie-aanvragen te verwerken. In 2006 werden naar schatting 2800 informatie-aanvragen schriftelijk of via e-mail beantwoord, en 2500 telefonisch. Veel voorkomende onderwerpen zijn aanvragen van informatie voor een schoolwerk, informatie voor leerkrachten die lessen over sterrenkunde willen geven en informatie over de aankoop van kijkers. De vraagstellers werden dan in het bezit gesteld van de nodige informatie, vaak aangevuld met fotokopieën van tabellen, figuren en sterrenkaartjes.

Website Urania is prominent aanwezig op het Internet, onder het adres http://www.urania.be. De website veroverde een vaste plaats in het Nederlandstalige sterrenkundig en wetenschappelijk online-landschap. Voor het eerst sinds het online gaan van Urania in 1995, noteerden we een status-quo in het aantal bezoekers: 390 454 in 2006, tegen 387 992 in 2005. De site bevat ondermeer alle actuele info over Urania en de andere volkssterrenwachten met de nodige links; de laatste nieuwtjes over sterrenkunde en ruimtevaart; waarnemingstips en links naar waarnemingspagina’s; de huidige weersituatie, efemeriden, weeractiviteit; een wetenschappelijke TV-gids; de catalogus van het documentatiecentrum; een beknopt overzicht van de sterrenkunde; een discussieplatform; een complete en actuele lijst met sterrenkundige adressen in België en een zoekfunctie voor de ganse site. De site blijft een centrale plaats innemen in onze informatieverstrekking, zowel naar het brede publiek toe als naar cursisten en leden. De grootste wijziging in 2006 was het toevoegen van een dossier over de eclips van 29 maart 2006. Verder werden de interne diensten voor cursisten, leden en medewerkers verder verfijnd, met aandacht voor de uitbouw van de site als communicatie- en uitwisselingsplatform voor de specifieke groepen binnen Urania. Zo hebben o.a. de werkgroepen en de verschillende cursussen hun eigen “communities”. De site wordt frequent geactualiseerd. Bijna dagelijks was er verse informatie te vinden op de webstek: een bezoeker vond er dit jaar niet minder dan 291 sterrenkundige en Urania-nieuwtjes, 701 activiteiten, 10872 aankondigingen van televisieprogramma’s en 4066 berichten van bezoekers op het sterrenkundig forum. Regelmatig werd ingespeeld op de actualiteit. De Urania-website is ook toegankelijk via de portaalwebsite http://www.volkssterrenwachten.be van de samenwerkende Vlaamse volkssterrenwachten.

Elektronische nieuwsbrieven De steeds algemener worden beschikbaarheid van internettoegang en e-mail bij het grote publiek, heeft voor gevolg dat deze media een steeds grotere rol gaan spelen in de informatieverstrekking van Volkssterrenwacht Urania. Bovendien is elektronische informatieverstrekking goedkoper en kan er flexibeler mee worden ingespeeld op de behoeften van verschillende doelgroepen. Daarom werd beslist om in de tweede helft van 2005 enkele nieuwsbrieven op te starten. Voor het astronomisch gedeelte hebben we twee nieuwsbrieven opgestart: één algemene, waarop kan worden ingeschreven via de website, en één gericht naar cursisten en leden. Inhoudelijk zijn beide nieuwsbrieven voor een groot deel gemeenschappelijk, behalve dat de tweede nieuwsbrief ook nog specifieke informatie bevat enkel bestemd voor cursisten en leden. Ook als zij reeds waren ingeschreven op de algemene nieuwsbrief voor zij cursist of lid werden, zullen zij deze niet meer ontvangen, omdat de ledennieuwsbrief alle informatie in de algemene nieuwsbrief bevat. Op de algemene nieuwsbrief waren op 31 december 2006 in totaal 1494 belangstellenden ingeschreven. Het elektronisch adressenbestand van de ledennieuwsbrief bevatte op 31 december 2006 in totaal 637 cursisten en leden. Van beide verschenen in 2006 zes nummers. Deze nieuwsbrieven kunnen ook worden geraadpleegd op de website. − 36 −

Daarnaast werd er ondermeer een nieuwsbrief opgestart die specifieke informatie verschaft over de astronomische reizen die Urania begeleidt in samenwerking met Urania Diensten v.z.w. het elektronische adressenbestand van deze nieuwsbrief bevatte op 31 december 2006 in totaal 234 inschrijvingen.Van deze nieuwsbrief verschenen er in 2006 vier nummers. Ook deze nieuwsbrief kan men via de website raadplegen.

Edurania In 2006 startte Volkssterrenwacht Urania met een nieuwe service voor leerkrachten: de elektronische nieuwsbrief Edurania. De lesbrief wordt samengesteld door de educatieve dienst van Urania. In 2006 werden 8 nieuwsbrieven verstuurd: 2 voor het kleuteronderwijs, 3 voor het lager onderwijs en 3 voor het secundair onderwijs. Deze brieven werden gemaild naar alle scholen in Vlaanderen, inclusief de scholen voor bijzonder onderwijs. Daarnaast kunnen individuele leerkrachten zich op eigen initiatief inschrijven via de website www.urania.be/edurania. In de nieuwsbrief worden eigen lespakketten verspreid, maar ook lesideeën in het ruime sterrenkundige veld die uitgaan van andere instanties. Eind december 2006 hadden zich in totaal 8546 scholen en leerkrachten geabonneerd op deze service. De lespakketten werden reeds 7400 keer gedownload, met als uitschieter een lespakket 'Maak je eigen zonnestelsel' voor het lager onderwijs, dat inmiddels meer dan 2000 keer gedownload werd. De nieuwsbrieven blijven na versturing gratis raadpleegbaar via de website van Urania. De reeds verschenen nieuwsbrieven werden gemiddeld zo'n 350 keer gelezen. Met de nieuwsbrief 'Edurania' tracht Volkssterrenwacht Urania de leemte op te vullen die er was in het onderwijsveld rond sterrenkundig onderwijs. Met deze nieuwsbrief worden diverse initiatieven voor de eerste maal gebundeld en overzichtelijk verstrekt aan de leerkrachten, met resultaat!

Samenwerking met andere organisaties Sterrenkundige- en ruimtevaartverenigingen Zoals steeds werd nauw samengewerkt met de Koninklijke Sterrenwacht (in het bijzonder met het planetarium op de Heizel te Brussel), het Koninklijk Meteorologisch Instituut, diverse Vlaamse universiteiten, de Vereniging voor Sterrenkunde, Meteorologie, Geofysica en Aanverwante Wetenschappen en haar jeugdafdeling, de Jongerenvereniging voor Sterrenkunde, de Volkssterrenwacht Beisbroek te Brugge, de Volkssterrenwacht Mira te Grimbergen, het Europlanetarium te Genk, de Volkssterrenwacht Armand Pien te Gent, het Zimmercomité te Lier, Technopolis te Mechelen, Earth Explorer te Oostende en het Euro Space Center te Rédu. Deze samenwerking uitte zich ondermeer in de aanwezigheid van delegaties van beide volkssterrenwachten op vergaderingen en manifestaties georganiseerd door bovenstaande verenigingen, in het bijzonder de Vereniging voor Sterrenkunde, en door het wederzijds toekennen van kortingen. Ook in 2006 onderhield Urania contacten met de AFA, de Association Française d'Astronomie. Sinds enkele jaren worden de contacten tussen enkele grote nationale sterrenkundeverenigingen (o.a. uit Italië, Spanje, Frankrijk en België) onderhouden via het Galileo Galilei Forum. Het forum ijvert voor de realisatie van een Europese sterrenkijkdag en een nauwere samenwerking tussen de Europese astronomische verenigingen. Ook op internationaal vlak onderhoudt Urania goede contacten. De contacten met de European Space Agency (ESA) die tot stand zijn gekomen naar aanleiding van de ruimtevlucht van Frank De Winne in 2002, werden verder bestendigd. Ook worden de contacten bestendigd met het European Southern Observatory (ESO). Tenslotte zijn diverse medewerkers van Volkssterrenwacht actief in de International Meteor Organization, die op Urania haar zetel heeft. − 37 −

Forum Ruimtevaart en Onderwijs Het Forum Ruimtevaart en Onderwijs werd op 18 februari 2005 opgericht. De doelstellingen zijn: • het samenbrengen van alle instanties en organisaties die met ruimtevaart en onderwijs begaan zijn.; • uitwisseling van informatie en data over de lopende initiatieven rond ruimtevaart; • identificatie van onderwerpen waar ruimtevaart nuttig kan zijn voor het onderwijs; • coördinatie van gezamenlijke acties of ontwikkeling van gezamenlijke thema's; • nagaan welke rol de ruimtevaart kan spelen in het onderwijs, voornamelijk om meer jongeren te leiden naar technische, wetenschappelijke en ingenieursstudies. Het Forum wil niet zozeer een nieuwe speler in dit veld worden, maar eerder de bestaande spelers bij elkaar brengen om hun impact te vergroten en een faciliterende rol spelen om nuttige informatie bij elkaar te brengen die nu weliswaar reeds voorhanden is, maar vaak zo verspreid en versnipperd dat het voor bijvoorbeeld een leraar geen sinecure is om die allemaal bij elkaar te brengen. Het Forum, onder voorzitterschap van astronaut Frank De Winne, staat onder de auspiciën van het Prins Filipfonds, dat hiermee wil bijdragen tot het verbeteren van de contacten tussen de drie gemeenschappen in België. De activiteiten van het Forum worden gedragen door vijf werkgroepen: pedagogisch materiaal, projectoproep scholen, begeleiding oprichting ESERO, communicatie en wedstrijden en stimuli. Van bij de oprichting heeft het Forum het belang van de participatie van de zogenaamde “informele sector” erkend, waaronder in Vlaanderen vooral de volkssterrenwachten resorteren. De voorzitter van Volkssterrenwacht Urania is daarom lid van het Forum. Ook in de diverse werkgroepen zitten vertegenwoordigers van Urania en de andere Vlaamse volkssterrenwachten.

Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen Zoals de voorbije jaren, werkte Volkssterrenwacht Urania ook in 2006 samen met de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen (KMDA) bij het organiseren van voordrachten en lessen in het planetarium van de Antwerpse dierentuin. De bijdrage van de Volkssterrenwacht bestaat hoofdzakelijk uit het leveren van gekwalificeerde monitoren om de voorstellingen te verzorgen, en uit het schrijven van programma’s voor de speciale voorstellingsreeksen. Deze worden gedurende de schoolvakanties meestal driemaal per dag gegeven. Bij grote belangstelling worden ook extra voorstellingen verzorgd. Ook werden kindervoorstellingen geïntroduceerd. In 2006 werden volgende speciale reeksen samengesteld en gepresenteerd: •

Kerstreeks 2005-2006, “Ster van Bethlehem ” (H. Fornhoff)

•

Paasreeks 2006, “Zalig Pasen! Ja, maar wanneer?” (I. Verlaeckt)

•

Zomerreeks 2006, “De sterrenhemel” (H. Fornhoff)

•

Kerstreeks 2006-2007, “Dieren aan de sterrenhemel” (L. Coen en E. Guetens)

Individuele bezoekers konden buiten deze speciale reeksen ook de publieke voorstellingen op woensdag en zondag bijwonen. Daarnaast waren er ook talrijke voorstellingen of lessen op aanvraag voor groepen of scholen. Een belangrijk deel van alle voorstellingen en lessen wordt verzorgd door medewerkers van Volkssterrenwacht Urania. Als gevolg van een samenwerkingsakkoord tussen de Volkssterrenwacht en de KMDA, mag de Volkssterrenwacht ’s avonds bezoekersgroepen ontvangen in het Zoo-planetarium. Tijdens een dergelijk bezoek, dat gewoonlijk 1,5 à 2 uur duurt, worden de geïnteresseerden vertrouwd gemaakt met de sterrenhemel en de sterrenkunde, waarbij de mogelijkheden van het toestel maximaal worden benut. − 38 −

Op verzoek kunnen ook speciale thema’s behandeld worden zoals seizoenen, coördinaten, tijdrekening, de hemel van pool tot evenaar en astronavigatie. Een avond-bezoek dient aangevraagd te worden via Volkssterrenwacht Urania, minstens drie weken op voorhand. (Bezoeken overdag aan het planetarium zijn enkel mogelijk in combinatie met een Zoo-bezoek: inlichtingen hierover kunnen bekomen worden bij de opvoedkundige dienst van de Antwerpse dierentuin.)

Socio-culturele verenigingen Afgezien van het beroep dat andere socio-culturele verenigingen doen op de diensten van Urania, bestaan er ook nog andere samenwerkingsvormen. Zo verleent Volkssterrenwacht Urania korting aan leden van het Davidsfonds en Vakantiegenoegens in ruil voor bekendmaking van activiteiten van de vereniging.

Wetenschapsbeoefening Jeugdwerking De jeugdwerking van Volkssterrenwacht Urania heet Oberon. Zij richt zich tot jongeren van 12 tot 25 jaar. Voor beginners verzorgt Oberon de jeugdcursus (zie p 15). Wie zich daarna op het beoefenen van sterrenkunde en aanverwante wetenschappen en technieken wil toeleggen, kan terecht in de jeugdwerkgroep. De belangrijkste activiteiten in dit kader zijn werkkringen op zaterdagochtend en een astronomisch jongerenkamp. Ook levert Oberon een belangrijke bijdrage aan de “Sterrenplukkers” (p. 17), de “Sterrenstofjes (p. 19) en de “Astrokids” (p. 20), activiteiten gericht naar de leeftijdsgroep 7–11 jaar.

Werkkringen Elk trimester worden er een aantal werkkringen georganiseerd waarin Oberonianen iets kunnen opsteken van en vooral zelf actief zijn in hun favoriete tak van de sterrenkunde. In 2006 kwamen volgende onderwerpen aan bod: •

Radioastronomie: Zon, maan en planeet werden waargenomen en hun gegevens verwerkt. De yagi-antenne van op waarnemingskamp kwam hierbij goed van pas.

•

Kepler en Lagrangepunten: Met behulp van de sferische sterrenkunde en baanberekeningen werden deze speciale plaatsen in ons zonnestelsel onder de loep genomen.

•

Ruimtevaart: Via het ISS en de maan gingen onze astronauten verder het zonnestelsel verkennen, in de voetsporen van Voyager, bijvoorbeeld. Met de nodige wiskunde werd er verdere diepgang gegeven aan dit onderwerp.

•

Zonnestelsel: Thema was het ontstaan, de evolutie en de toekomst van ons eigen zonnestelsel. Daarnaast kwamen baanbeweging, rotatie en eclipsen.

•

Einstein: Hier werd dieper ingegaan op de niet-klassieke fysica: kwantumfysica, half- en supergeleiding, kernfysica, radioactief verval, fotonen en andere vreemde kronkels van licht en laser.

•

Radio Galactica: Hier werd uitgezocht hoe we met behulp van andere dan visuele elektromagnetische golven zoals radiostraling, infrarood, UV en Röntgenstraling aan sterrenkunde kunnen doen.

•

Werkkring geven: Om ook de toekomst van nieuwe werkkringgevers veilig te stellen, organiseren we traditioneel ook deze werkkring om al doende de kneepjes van het vak te leren.

•

Exoplaneten: De laatste jaren is er een explosie gebeurd in kennis over exoplaneten; die werd hier uitgediept.

•

Wetenschap: In deze werkkring werd er een overzicht gegeven over de ontwikkeling van de wetenschap door de eeuwen heen en ook specifiek over sterrenkunde. Hoe zijn bepaalde ontdekkingen en evoluties kunnen gebeuren en wat was hun impact?

•

Atmosferische verschijnselen: Halo’s, regenbogen en andere kleurrijke verschijnselen werden uitgebreid beschreven en verklaard, met daarbij ook specifieke aandacht voor het weer.

− 39 −

Seminaries Vermits de werkkringen meestal vanaf de basis beginnen, vallen de meer gevorderde Oberonianen soms uit de boot. Voor hen worden er seminaries ingericht, waarin sterrenkundige fenomenen meer geavanceerd kunnen worden besproken. De seminaries vinden meestal plaats op vrijdagavond. Gemiddeld een keer in de maand is er een seminarie over een specifiek astronomisch onderwerp gegeven door iemand van de jongerenwerking, Urania of gastsprekers van buitenaf. Bij helder weer bestaat er steeds aansluitend de mogelijkheid om waar te nemen, meestal in het kader van het seminarie. Volgende onderwerpen zijn aan bod gekomen: •

Elementaire deeltjes, door Toon Verlinden, 24 februari, 20 u.-22 u: Zeggen leptonen, baryonen en mesonen je niets? Wil je weten wat die quarks nu juist zijn of hoe deeltjesversnellers zoals CERN werken? Muonen, tauonen, neutrino's, … De kleinste der kleinste dingen. De elementaire deeltjes … Fysica die nog in zijn kinderschoenen staat. Deeltjes die met een fenomenale snelheid op elkaar botsen, desintegrerende atomen en de vier basiskrachten van de natuur. Alles verenigd om in dit seminarie tot uitbarsting te komen.

•

Belgische sterrenkundigen in de zeventiende eeuw, door Steven Van Impe, 10 maart, 20 u.-22 u.: We gaan het niet hebben over het grote drietal Copernicus, Galileï en Kepler, maar over een aantal minder bekende maar niet minder interessante collega's van hen, die bij ons in de buurt woonden. We hebben ook geprobeerd zelf een beetje aan zeventiende-eeuwse sterrenkunde te doen.

•

Een bitje astrofotografie, door Vincent Vanweddigen, 27 oktober, 20 u.-22 u.: Een seminarie voor de Oberonianen die een digitale spiegelreflexcamera hebben en van astronomie houden. Want zij kunnen astrofoto's maken waarvan professionals 20 jaar geleden alleen maar van konden dromen! Met de informatie die hier werd gegeven, weet iedereen nu perfect waarom je beter raw files kunt gebruiken, en welke stappen je moet volgen om tot een meesterwerk te komen.

•

Supergeleiding, een super onderwerp, door Wim Peeters, 10 november, 20 u.-22 u.: … met de nieuwste fysica live in proefjes te zien. Met vloeibare stikstof en supersterke magneten demonstreerden we de samenhang tussen geleiding, magnetisme en temperatuur. We legden uit en illustreerden hoe supergeleiding tegenwoordig evolueert, wat we al weten, wat (nog) niet, en hoe deze kennis in de praktijk al gebruikt wordt.

•

Radio-ruimtestof, door Cis Verbeeck, 24 november, 20 u.-22 u.: Gewelddadig werden ze gelanceerd, door hete zonnestralen op een komeetkern of door een gewelddadige inslag op een planetoïde. Honderden, duizenden, soms tienduizenden jaren lang toerden ze met grote snelheid op hun eentje door het zonnestelsel. Het was een aangenaam leventje in deze diepvriespaardemolen: enkel van zonnewind en kosmische stralen hadden ze soms last. En plots doemt daar dan die grote, blauwe planeet voor hen op. Ze wordt groter, en groter, help … ze gaan erop crashen! Plots wordt het hen veel te heet. Ze zweten hun buitenste lagen eraf, en die verdampen, ioniseren, stralen licht uit. Wat een einde! Gelukkig gaan ze niet roemloos ten onder, want er zat juist iemand naar hen te luisteren … Radiometeoorwaarnemers: gekken die niet liever horen dan wat gekraak en gepiep, want dan kliefde er weer een meteoroïde door de atmosfeer . Wat bezielt hen? Wat horen ze? Wat zien ze? Wat berekenen ze? Wat willen ze?

Astronomisch jongerenkamp Vijftig enthousiaste amateur-sterrenkundigen trokken van 20 tot 28 augustus 2006 naar Etourvy, een Frans dorpje met een prachtige sterrenhemel. Ondanks bewolking, konden de Oberonianen gedurende enkele nachten waarnemingen verrichten. Overdag konden de werkkringleiders de extra tijd maar al te goed gebruiken. De thema’s van de werkkringen waren divers, met hier en daar een nieuwe toets: algemene sterrenkunde, meteoren, sterren en deep-sky, theorie van kleur en golf, radio-astronomie, en zon en planeten. Daarnaast werd er op de persoonlijke en specifieke interesse van elke kampdeelnemer ingespeeld via het uitvoeren van persoonlijke kampprojecten. Traditioneel was er een bezoek van (oud-) leden, een uitgebreide barbecue, de voetbalmatch en een muziekavond met pannenkoeken als afsluiter. Uit de evaluatie bleek dat de deelnemers graag een minder opgesplitst kamphuis hadden en meer sociale ruimten, alsook meer inspraak in de organisatie van het kamp. We onthouden echter vooral het grote succes van de werkkringen, te danken aan de inzet van de werkkringleiders, en de vele geslaagde kampprojecten.

− 40 −

− 41 −

Oberonnieuws Oberonnieuws, het contactblad van Oberon, bevat verslagen van voorbije activiteiten, waarnemingsverslagen, informatie over recente astronomische ontdekkingen en aankondigingen voor de komende activiteiten en is volledig door Oberonianen geschreven. In 2006 verschenen er 5 nummers met in totaal 116 bladzijden. Hierin is begrepen een speciaal Oberonnieuwspostkampboek van 24 pagina's met verslagen en resultaten van het astronomisch jongerenkamp in Frankrijk. Ook dit jaar werd de redactie uitgebreid.

Andere activiteiten Driedaagsen Tijdens de Paasvakantie, van 8 tot 10 april, trok Oberon weer naar Kampidoe in Leopoldsburg. Drie dagen en twee nachten bracht Oberon hier door om aan sterrenkunde te doen op deze immer vertrouwde, en gevreesde, locatie. De herfstdriedaagse, van 28 tot 31 oktober, ging door in Kariboe, in Ellikom. Tijdens de driedaagsen wordt er ’s nachts waargenomen en als het bewolkt is worden er een niet-astronomisch programma georganiseerd (spelletjes, een quiz …) Tijdens de driedaagse in Kampidoe was het helder en kon er voldoende worden waargenomen, tijdens de driedaagse in Kariboe was het weer iets minder goed. De driedaagsen konden elke keer rekenen op ongeveer 35 deelnemers. JVS-dag en JVS-contacten De JVS (Jongerenvereniging voor Sterrenkunde) is de jeugdafdeling van de Vereniging voor Sterrenkunde. Om zich landelijk beter te kunnen profileren, treedt Oberon ook op als JVS-kern. Zaterdag 11 maart ging de jaarlijkse JVS-dag door, ditmaal georganiseerd door JVS Vigilia te Brugge, met allerlei groepsactiviteiten en kernvoorstellingen. Een delegatie van Oberon nam hieraan deel. In de Kerstvakantie hebben een aantal Oberonianen deelgenomen aan het traditionele WAK (Winter-Astronomisch Kamp), georganiseerd door de JVS. Naar aanleiding van deze gelegenheden zijn de contacten met andere sterrenkundige jongerenverenigingen nog verder kunnen groeien.

Werkgroepen Sommige waarnemings- en studie-activiteiten zijn gestructureerd in werkgroepen.

Werkgroep Algemene Sterrenkunde De Werkgroep Algemene Sterrenkunde (WGAS) werd in 2004 opgericht om mensen op te vangen die een cursus gevolgd hebben op Urania of een algemene belangstelling hebben voor het beoefenen van de sterrenkunde. Vele beschikken over basiskennis, interesse en vaak ook over materieel (telescoop, verrekijker), en willen vooral waarnemen, maar weten niet goed hoe hieraan te beginnen of geven na verloop van tijd op wegens gebrek aan geestesverwanten. Ten behoeve van hen werd WGAS in het leven geroepen. Naarmate de interesse en kennis groeien, kunnen WGAS-leden doorstromen naar een thematische werkgroep. WGAS draagt waarnemen hoog in het vaandel. In de eerste plaats worden de sterrenbeelden aangeleerd, en vervolgens komen de diverse domeinen van de sterrenkunde aan bod. Het jaar 2006 was op het gebied van waarnemen helaas niet het allerbeste. In januari/februari mochten we genieten van een aantal heldere nachten op rij, die dan ook gretig gebruikt werden. Getuige hiervan zijn de vele waarnemingsverslagjes die gepost werden op onze werkgroepenpagina’s. Op de momenten dat er niet kon worden waargenomen, bood het WGAS-jaar 2006 een aantal zeer gevarieerde alternatieven. De bijeenkomsten in 2006 werden niet alleen verzorgd door externe sprekers, maar ook door andere Urania-leden en zelfs door een aantal werkgroepleden. Hieronder volgt een overzicht. Alle sessies gingen door in de lokalen van Urania of, indien zo vermeld, in het planetarium van de Antwerpse dierentuin. − 42 −

Datum

Periode

19/01/06 26/01/06 09/02/06 16/02/06 23/02/06 09/03/06 23/03/06 04/05/06 12/05/06 18/05/06 01/06/06 15/06/06 14/09/06

20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10

21/09/06 28/09/06 05/10/06 12/10/06 19/10/06 26/10/06 02/11/06 09/11/06

20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10

16/11/06 23/11/06 30/11/06 07/12/06 14/12/06 21/12/06

20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10 20:00 – 22:10

Onderwerp en voordrachtgever

Duur

Deelnemers

Zwarte gaten (C. Ramsdonck) Waarnemingsavond (A. Bosmans) Waarnemingstips (S. De Deyne) Exoplaneten (T. Dethier) Komeet 73 P/Schwassmann-Wachmannv (K. Van der Auwera) Geschiedenis van de Sterrenkunde (S. Van Impe) De Messier-marathon (K. Christiaens) Jupiter in oppositie (E. Thienpont) Cartografie & Sterrenatlassen (W. Tirion) De ster HD 129929 (C. Aerts) Kijkerbouwen (C. Baetens) Automated Supernovae Search Project (M. Vanleenhove) "Rocket Dreams" - how the space age shaped our vision of a world beyond (A. Schoeters) Waarnemingsavond (A. Bosmans) "Van Pythagoras tot Einstein" - een stukje geschiedenis (W. Ory) Radioastronomie - een praktische inleiding (P. Vanouplines) Waarnemingsavond (A. Bosmans) Waarnemingsavond Deep-sky (A. Bosmans) Waarnemingsavond (A. Bosmans) "Het ISS vanop de eerste rij" (JM. Wislez) Sterbedekkingen en de maan - een praktische oefening (Peter Van den Eijnde) Waarnemingsavond (A. Bosmans) Waarnemingsavond (A. Bosmans) Planetarium (Peter Van den Eijnde) Meteoren – Geminiden (J. Verbert) Spectrografie (K. Levefer) Waarnemingsavond (A. Bosmans)

2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00

20 11 14 13 12 14 9 5 15 13 14 12 17

2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00

11 13 19 14 15 14 22 16

2:00 2:00 2:00 2:00 2:00 2:00

13 9 14 20 20 7

Eén van de hoogtepunten van 2006 was ongetwijfeld het hoogstaand bezoek uit Nederland op vrijdag 12 mei mochten ontvangen: Wil Tirion, meester in de uranografie oftewel het maken van sterrenkaarten. Wil gaf eerst een overzicht van de geschiedenis van de hemelcartografie, van de eerste “kaarten” met tekeningen uit de dierenriem, tot de huidige kaarten en atlassen die met de nieuwste computersoftware worden gemaakt. Daarna vertelde hij meer over zijn eigen carrière en over hoe hij van zijn hobby zijn beroep heeft kunnen maken. De boeiende avond werd afgerond met een signeersessie van een van Wils nieuwste werken - Atlas of the Night Sky - en een gezellige babbel. Ook vermeldenswaard is de voordracht door Prof. dr. Conny Aerts (K.U. Leuven en Radboud Universiteit Nijmegen), internationaal gereputeerd expert in astroseismologie, over de ster HD129929. Verder was 2006 een jaar van verbroederingen met een aantal andere Urania-werkgroepen. Zo was WGAS te gast bij de Werkgroep Radioastronomie en ook de Werkgroep Meteoren kwam zichzelf voorstellen. De medewerking van de werkgroepen Kijkerbouw en Deep-sky was in 2006 weerom een vaste waarde. De opendeurdagen in september waren eveneens een succes. Een tientaltal nieuwe leden vonden de weg naar de werkgroep. Net zoals vorig jaar werd het jaar in schoonheid afgesloten met alweer de 2de WGAS starparty.

Werkgroep Astrofysica en Kosmologie De algemene relativiteitstheorie werd verder bestudeerd. Als leidraad werd nog steeds het handboek “Introduction to General Relativity” van H. Atwater gebruikt. Het laatste hoofdstuk, de kosmologie, werd onder de loep genomen. Omdat de auteur dit hoofdstuk nogal stiefmoederlijk behandelt, waren er aardig wat aanvullende notities nodig. − 43 −

− 44 −

De mogelijke heelalmodellen, met en zonder kosmologische constante, kwamen aan bod. Het werk en de rol van de Belgische kosmoloog Georges Lemaître werd extra toegelicht. In september is de werkgroep gestart met de kwantummechanica. In het behandelde eerste deel werd de historische weg gevolgd voor de periode 1900 tot 1925, de zogenaamde “oude kwantummechanica”. De stralingsvergelijking, voor een perfecte zwarte straler, werd wiskundig afgeleid door energie als kwanta te beschouwen. Veel tijd werd besteed aan deze afleiding en aanverwante berekeningen, met als toepassing het bepalen van de zonneconstante en de oppervlaktetemperatuur van onze zon. Ook werd duidelijk dat de kosmische achtergrondstraling van 2,7 K voldoet aan de Planckse kromme. Het fotoelektrisch effect, het atoommodel van Bohr, het Comptoneffect, en de dualiteit tussen golf en deeltje kwamen uitvoerig aan bod. Bij het tweespletenexperiment kwam duidelijk het mysterie van de kwantummechanica tot uiting.

Werkgroep Deep-sky Waarnemen staat centraal in de activiteiten van de werkgroep. Er waren begeleide waarnemingsavonden voorzien en daarnaast werd regelmatig waargenomen door leden van de werkgroep, dit in binnen- en buitenland. Vaste waarnemingsstek blijft het Nederlandse plaatsje Achtmaal. Dit jaar ging de werkgroep van start met een nieuwe, vierkoppige werkgroepleiding. De nadruk bleef natuurlijk op het waarnemen liggen, maar er werd ook veel aandacht besteed aan de samenwerking met andere werkgroepen. Er was vooral een hechte samenwerking met de Werkgroep Algemene Sterrenkunde. ’s Nachts werden er waarnemingsessie gehouden, o.a. een Messier-marathon stond op het programma. In april ging de werkgroep op waarnemingsweekend in het Ardense Treignes, in de provincie Namen. Het weer was prachtig en er werd massaal waargenomen, zowel visueel als fotografisch. In mei trok een delegatie naar de astrobeurs in het Duitse Essen. Daar was gelegenheid om alle mogelijke astronomische materiaal te bekijken en te vergelijken.

Werkgroep Kijkerbouw De belangrijkste bezigheden van de werkgroep zijn de volgende: 1. Het begeleiden van de Cursus Kijkerbouw. 2. Het begeleiden van de Cursus Kijkerbouw voor Gevorderden 3. Hulp verlenen bij optische of mechanische problemen met telescopen. In de mate van het mogelijke worden deze problemen opgelost of op zijn minst geminimaliseerd. 4. Het voortdurend aanpassen en optimaliseren van het in de Cursus Kijkerbouw te bouwen instrument. Elk jaar weer is het de betrachting om de cursustelescoop goedkoper te maken en toch kwalitatief evenwaardig te houden aan die van vorige jaren. 5. Onderhoud en aanpassing van de opdampinstallatie. Dit is een toestel waarmee tamelijk grote telescoopspiegels kunnen worden voorzien van een spiegellaag (diameter klok: 700 mm). Er zijn plannen om een belangrijke aanpassing te maken aan het inwendige van de opdampklok. Een tweede klok die een tijd geleden werd aangekocht, zal gesloopt worden. De bedoeling is dat met behulp van de onderdelen daarvan de grote klok veel sneller zal werken. 6. Bouwen/aanpassen telescoop voor rolstoelgebruikers. Er worden de nodige aanpassingen gedaan zodat een reguliere Newton ook zal gebruikt kunnen worden door rolstoelgebruikers. 7. Plannen van de de bouw van een oven. Deze oven met een vloeroppervlak van 1.2 m × 1.2 m zal toelaten spiegels van 1 meter te vervaardigen. Doorheen de jaren hebben er zich binnen het kijkerbouwteam een aantal vakkundige en gedreven medewerkers ontwikkeld, waaraan de werkgroep zijn expertise te danken heeft en zonder wie bovenstaande activiteiten onmogelijk zouden zijn. − 45 −

− 46 −

Werkgroep Lichthinder Deze werkgroep probeert de activiteiten rond de bestrijding van lichthinder op Urania te coördineren. Bestrijding van lichthinder is immers een voortdurende zorg voor onze sterrenwacht die in stedelijk gebied gelegen is. Daarbij is ondersteuning van andere Urania-werkgroepen en diverse activiteiten op Urania, die met lichthinder te maken hebben, een belangrijk doel. Zo werd er een les verzorgd van de Cursus Praktische Sterrenkunde (zie p. 13). Daarnaast werden verschillende vraagstellers met een lichthinderprobleem verder geholpen. Deze vragen kwamen vooral binnen via [email protected] en waren zowel theoretisch (informatie, thesis, seminaries, ...) als praktisch (hoe een concreet probleem aanpakken, welke stappen ondernemen, ...) van aard. Op de Urania-website verschenen ook enkele artikeltjes over de bestrijding van lichthinder. Om de lichthinder op Urania en op eventuele andere waarnemingsplaatsen in kaart te brengen, was gepland om in 2006 een specifiek meettoestel, de “Sky Quality Meter”, aan te schaffen. Ondanks de eerste positieve berichten, bleek echter dat dit meettoestel toch ook een aantal nadelen heeft. Daarom werd besloten om de aanschaf uit te stellen tot er meer duidelijkheid is over de praktische bruikbaarheid en, vooral, over de representativiteit en reproduceerbaarheid van de metingen. De Werkgroep Lichthinder van Urania verzorgt ook de contacten met een aantal overkoepelende verenigingen: de Werkgroep Lichthinder van de Vereniging voor Sterrenkunde, de v.z.w. Preventie Lichthinder en het Platform Lichthinder. Deze verenigingen zijn nationaal actief op verschillende domeinen en zijn in België belangrijke partners bij het bestrijden van lichthinder. Zo richt de VVSWerkgroep Lichthinder, in samenwerking met Preventie Lichthinder, jaarlijks de Nacht van de Duisternis in. Hieraan neemt Urania ook steeds heel actief deel (zie p. 22).

Werkgroep Meteoren Tijdens de eerste helft van het jaar werden geen visuele meteoorwaarnemingen verricht, wegens slecht weer of storende maan tijdens de maxima van de Quadrantiden en de Lyriden. In augustus werd traditioneel gebruik gemaakt van de vakantieperiode om waar te nemen. De Perseïden, κ-Cygniden en α-Aurigiden werden tijdens 3 nachten waargenomen door een groot aantal leden. Er werd enkel waargenomen op het Oberonkamp in het Franse Etourvy. Tijdens het Perseïdenmaximum was het slecht weer. Ook in de herfst werden enkele nachten benut. In oktober zorgden enkele heldere periodes voor een aantal waarnemingen op de herfstdriedaagse van Oberon, en werd vooral een verhoogde Orioniden-activiteit waargenomen. Het Leonidenmaximum regende evenwel compleet uit. In de nacht van 14 op 15 december reden enkele waarnemers naar de Ardennen om te kunnen genieten van de afnemende tak van het Geminidenmaximum. Naast de visuele waarnemingen werden ook enkele meteoren op de fotografische plaat vastgelegd. In totaal zagen 17 waarnemers tijdens 36 waarnemingen, gespreid over 5 nachten, gedurende 81.73 u., 1430 meteoren. Deze waren als volgt verdeeld: 12 Perseïden, 28 κ-Cygniden, 40 α-Aurigiden, 234 Orioniden, 6 Tauriden, 407 Geminiden en 703 sporadische meteoren. Daarnaast werden 4 vuurbollen gerapporteerd. Al onze waarnemingen werden verwerkt en opgestuurd naar de International Meteor Organization en de Vereniging voor Sterrenkunde. De werkgroep werkt sinds enkele jaren ook mee aan de verdere verwerking van de waarnemingen voor de International Meteor Organization. Verder wordt de in 2005 vernieuwde website van de International Meteor Organization onderhouden door een lid van onze werkgroep. Sinds 2006 wordt het penningmeesterschap van de International Meteor Organization waargenomen door 2 leden van de werkgroep. In de eerste helft van het jaar werd veel tijd gestoken in de redactie van de Proceedings of the Radio Meteor School 2005 en de Proceedings of the International Meteor Conference 2005. Deze evenementen werden in 2005 door de werkgroep georganiseerd en de proceedings vormen een mooi naslagwerk. In september namen zes leden deel aan de International Meteor Conference die plaatsvond in het Nederlandse Roden. Er werden voordrachten gegeven en bijgewoond, gegevens en theorieën uitgewisseld, en vooral boeiende contacten gelegd met meteoorwaarnemers en professionele − 47 −

astronomen uit diverse landen. Enkele dagen voor het IMC werd door 2 leden ook de Radio Meteor School gevolgd, een vierdaagse workshop over het waarnemen van meteoren via radio. In april namen 3 leden deel aan de Nederlandse Meteorendag, georganiseerd in Asten. Ook hier werden voordrachten gegeven en bijgewoond en verdere contacten gelegd. Tenslotte werd achter de schermen verder gewerkt aan het internationaal project over nalichtende sporen, een geünificeerde database voor meteoren en radio-waarnemingen.

Werkgroep Weerkunde “Njord” Ook in 2006 werd dagelijks door de leden van de Werkgroep Weerkunde in de weertuin van Volkssterrenwacht Urania de temperatuur, neerslag, luchtvochtigheid, luchtdruk, windsnelheid en windrichting opgetekend. De metingen werden doorgestuurd naar de Vlaamse Vereniging voor Weerkunde, een werkgroep van de Vereniging voor Sterrenkunde, die ze, samen met metingen van andere locaties, publiceert in haar maandblad Halo. Tevens werden de gegevens maandelijks doorgestuurd naar het Koninklijk Meteorologisch Instituut te Ukkel ten einde aldaar verwerkt te worden in hun nationale weerkunde-kaarten. Op 1 november 2006 werden de metingen voor het KMI stopgezet. Elke eerste donderdag van de maand komen een vijftal leden bij elkaar bij Jan Van Weerdt die, naast zijn kennis, ook zijn installatie ter beschikking stelt, en waar, op de gecapteerde weerkaarten, weervoorspellingen (met zeer goed resultaat) worden uitgetekend. Ook werd dankbaar een van Dirk Lamberts in bruikleen gekregen automatisch weerstation gebruikt, waarmee de dagelijkse registratie van windrichting, neerslag en temperaturen op een scherm kunnen worden gevolgd.

Werkgroep Poollicht Het jaar 2006 was, meer nog dan 2005 en 2004, een rustig jaar voor de Werkgroep Poollicht. De zonneactiviteit bleef immers een groot deel van de tijd op een erg laag pitje. Eind januari 2006 vertrokken een paar leden naar Fins Lapland, een paar tientallen kilometer boven de poolcirkel en op een boogscheut van de Russische grens. Tijdens één nacht kon er prachtig helder en snel bewegend poollicht worden waargenomen, waarvan vele foto's werden gemaakt. Op zaterdag 9 september was er tijdens de opendeurdagen een druk bijgewoonde diashow over poollicht te zien, die werd gebracht door de Nederlanders Lia Kok en Ben van Bokhoven. Midden-december waren er een aantal onverwacht felle uitbarstingen, en was er een serieuze kans op poollicht. Die materialiseerde zich echter niet, zodat de waarnemers op hun honger bleven zitten.

Werkgroep Radioastronomie Voortbouwend op de goede samenwerking het jaar daarvoor in 2006 verdiepte de enthousiaste groep jongeren van de jeugdwerking Oberon zich verder in de wereld van de radioastronomie. Kers op de taart was het waarnemingskamp in Frankrijk: Oberon kon beschikken over drie installaties, namelijk een zelfgebouwde dipoolantenne voor meteoorreflecties, een 80-cm schotel waarmee geprobeerd werd de diameter van de zon te bepalen en een installatie om weerkaarten te downloaden van satelliet. John Bernaerts van de Hobokense DX-A Club gaf deze laatste installatie bereidwillig in bruikleen. Tijdens de opendeurdagen toonden enkele trotse jongeren van de jeugdwerking hun opstellingen en resultaten, in samenwerking met de leden van de werkgroep die ook de andere opstellingen toelichtten, met ook dit jaar de opstelling van John Bernaerts voor de rechtstreekse ontvangst van weersatellietbeelden. Nieuw dit jaar waren de “hoorschotels”: in het brandpunt van een schotelantenne konden mensen een wekkertje horen dat honderd meter verder stond opgesteld! Door de eenvoud was deze opstelling een groot succes.

− 48 −

Onder impuls van de jeugdwerking is er nu ook een permanent station voor het waarnemen van radiometeoren bij 50 MHz. Lange tijdreeksen van deze waarnemingen helpen professionele astronomen bij het in kaart brengen van stofsporen in de buurt van de aardbaan. Doordat de pc’s waarmee we observaties doen eind 2006 aan het interne netwerk gekoppeld werden zijn nu de meeste waarnemingen bereikbaar via het internet voor de werkgroepleden, ook van thuis uit. De verwerking van de vele gegevens versnelt hierdoor aanzienlijk. De installatie voor 408 MHz, met een zelfbouw Yagi, geen versterker, maar wel een hoogwaardige ontvanger (die gekoppeld is aan een pc voor opslag van de waarnemingen) levert al gedurende meer dan een jaar waarnemingen van de zon, de melkweg en Taurus A. De antennes voor 408 MHz en 4 GHz wijzen in dezelfde richting. Voor de beide frequenties registreren we de gegevens niet meer in UT maar in plaatselijke sterrentijd, waardoor we de waarnemingen gemakkelijker kunnen interpreteren. Nu kunnen we ook de waarnemingen van verschillende dagen eenvoudiger optellen. De waarnemingen op 20,1 MHz werden voortgezet. In september werd de analoge ontvanger (type “Pegelmesser”) van het merk Wandel & Goltermann vervangen door een digitale ontvanger van het merk Rohde & Schwarz; beide toestellen worden ter beschikking gesteld door een bevriend radioamateur. In de loop van 2006 zijn er 17 zonuitbarstingen geregistreerd en geverifieerd met waarnemingen elders in Europa en Amerika. Aan de opstelling voor de waarnemingen bij 1,4 GHz (de waterstoflijn) werd minder intensief doorgewerkt, omwille van de vele andere werkzaamheden op radiogebied door de leden van de werkgroep. We verzorgden in de Seminaries Sterrenkunde (zie p. 16) twee lezingen met een overzicht van de radioastronomie met veel nadruk op alle opstellingen in Urania. Voor de Werkgroep Algemene Sterrenkunde gaven we inleidende les over radioastronomie en bezochten we onze installaties. In het Genkse Europlanetarium gaven wee veneens een overzicht van de radioastronomie en belichtten we de opstellingen in Urania.

Werkgroep Theoretische Fysica In 2006 werd er in de Werkgroep Theoretische Fysica gewerkt rond de aard van de ruimte. Hiervoor inspireerden we ons op een aantal artikels die o.a. verschenen zijn in Scientific American. Daaruit bleek dat men de aard van invloedrijke hemellichamen zoals zwarte gaten gaat bestuderen om de fysica van de ruimte te begrijpen. De hamvraag blijft of de ruimte nu continu is of discontinu en het blijkt dat welk uitgangspunt men ook kiest er tegenstrijdigheden blijven in de fysische modellen.

Kadervorming Daar de werking van onze volkssterrenwacht in belangrijke mate steunt op vrijwillige medewerkers is er twee keer per jaar een medewerkersvergadering om onze trouwe medewerkers te informeren over de dagelijke werking en activiteiten op onze volkssterrenwacht. Deze gingen door op 20 januari en 22 december. Nieuw in 2006 was een medewerkersdag op 6 mei in de evenementenhal “Den Boomgaard” te Broechem. Thema was het beleidsplan, waarvan een ontwerp grondig werd doorgepraat. De deelnemers konden kiezen voor maximaal vier thematische werkgroepen waarin telkens een ander hoofdstuk van het beleidsplan aan bod kwam. De resultaten van de rapportering werden verwerkt in de definitieve versie van het beleidsplan, dat door de algemene vergadering werd goedgekeurd op 8 december 2006. De medewerksdag werd erg gesmaakt door de meer dan 60 deelnemers. Het is de bedoeling om in de toekomst geregeld een medewerkersdag rond een telkens wisselend thema te organiseren. − 49 −

Public-relations Talrijke dag-, week- en maandbladen besteedden aandacht aan Urania. Dit geldt ook voor verscheidene radionetten (Radio 1, Radio 2, Radio Donna, Q-Music, 4 FM en diverse lokale zenders) en televisiezenders (VTM, VRT, VT4 en ATV). De pers doet ook steeds meer beroep op ons voor het beantwoorden van vragen of het geven van duiding bij astronomische fenomenen. Daarom werd er ook naar gestreefd zoveel mogelijk achtergrondinformatie te bieden bij onze persmededelingen. Verder werden diverse activiteiten ook bekend gemaakt door affiches, infoboekjes, programmabrochures en via mondelinge reclame, ondermeer via het Zoo-planetarium. Hierna volgt een⎯onvolledig⎯overzicht van wat er in de geschreven pers verscheen. Datum

Blad

Titel

01/01/06 01/01/06 16/01/06 01/02/06 01/02/06 01/03/06 01/03/06 01/03/06 02/03/06 29/03/06 29/03/06 30/03/06 30/03/06 30/03/06 30/03/06 30/03/06 01/06/06 20/07/06 17/08/06 01/01/06 01/09/06 01/09/06 07/09/06 08/09/06

De Hovenaar Klasse Het Nieuwsblad Eos Klasse De Hovenaar Infohove Eos Gazet Van Antwerpen Gazet Van Antwerpen De Morgen De Morgen De Morgen Gazet Van Antwerpen De Standaard Metro Eos Gazet Van Antwerpen De Standaard De Hovenaar Eos Infohove Gazet Van Antwerpen Het Laatste Nieuws

Urania Leerkrachtendag Volkssterrenwacht Urania Theelepeltje stof moet geboorte aarde verklaren Leerkrachtendag Urania When the moon hits your eye ... Urania nieuws Activiteiten Urania in Maart Duisternis in volle dag Sterrenkijkdagen vrijdag en zaterdag 200 eclipsfanaten vliegen naar Turkije Wolken dreigen zonsverduistering aan het zicht te onttrekken Zo’n eclips is voor ons wat Kim Clijsters is voor het tennis Slecht weer verbrodde Belgisch zonneschouwspel Flop in Hove, top in Turkije Eclips achter de wolken Staren naar de zon De Hubble ruimtetelescoop Vuurbol passeert Antwerpen Sterren kijken in de regen Urania opendeur Open dagen Urania Opendeurdagen Urania Opendeurdagen Urania op 8, 9 en 10 september Opendeurdagen Volkssterrenwacht Urania

Langs deze weg danken we alle media voor hun welwillende aandacht voor de activiteiten van de volkssterrenwachten. De steun van de pers is voor ons onontbeerlijk om onze dienstverlening aan een groot publiek bekend te maken.

Infrastructuur en logistiek Uiteraard zijn er jaarlijks terugkerende werkzaamheden te gebeuren, zoals onderhoud en herstellingen aan lokalen, telescopen en andere toestellen, en het bieden van logistieke steun bij allerlei constructiewerkzaamheden, bij het monteren van videofilms en bij het opzetten van verscheidene grote manifestaties. Vele werkzaamheden gebeurden door eigen leden. Een speciaal woord van dank aan deze medewerkers is hier zeker op zijn plaats. Via een peterschapsproject konden een radio-ontvanger voor de werkgroep radioastronomie, worden aangeschaft, aslook oculairs voor het kijkerpark en de waarnemingstoren, en materiaal voor de herinrichting van het kijkerbouwatelier. Onze dank gaat ook naar alle leden en sympathisanten die dit mogelijk maakten. − 50 −

Administratie Zoals de voorbije jaren, verzorgde het secretariaat ook dit jaar alle zakelijke briefwisseling, het uitvoeren van de nodige betalingen, het bijhouden van het kasboek, het klasseren van rekeningen en facturen, het toezicht op het naleven van het budget, het opmaken van begrotingsstaat en financiële jaarverslag en de ledenadministratie. Het spreekt vanzelf dat de computer een steeds groter wordende rol speelt bij het uitvoeren van deze taken, waardoor ook het computerbeheer een belangrijke administratieve opdracht is geworden.

Ledenadministratie Urania telde in 2006 in totaal 682 leden en cursisten, iets meer dan in 2005 (668 leden en cursisten). Hierna volgt een geografische spreiding van leden en cursisten. Geografische spreiding van leden en cursisten Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Antwerpen Arr. Antwerpen Aartselaar Antwerpen Boechout Boom Borsbeek Brasschaat Brecht Edegem Essen Hove Kalmthout Kapellen Kontich Lint Malle Mortsel Niel Ranst Rumst Schelle Schilde Schoten Stabroek Wijnegem Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht

8 174 14 7 5 12 9 36 6 34 5 7 33 20 8 29 4 10 4 3 12 12 4 1 4 3 4 9 3

− 51 −

Arr. Mechelen Bonheiden Duffel Heist-op-den-Berg Lier Mechelen Nijlen Putte Puurs Sint-Amands Sint-Katelijne-Waver Willebroek

4 13 4 25 8 5 6 3 1 11 5

Arr. Turnhout Beerse Geel Grobbendonk Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hulshout Lille Mol Oud-Turnhout Turnhout Vorselaar Vosselaar Westerlo

5 1 2 1 2 2 1 1 1 1 2 1 1 1 3

Gemeente

Aantal

Gemeente

Aantal

Prov. Vlaams-Brabant Arr. Halle-Vilvoorde Asse Beersel Dilbeek Grimbergen Halle

1 1 1 2 2

Londerzeel Ternat Zaventem Zemst

1 1 1 1

Arr. Leuven Aarschot Boortmeerbeek Diest Herent Keerbergen Kortenberg Leuven

1 1 1 3 4 1 3

Oud-Heverlee Rotselaar Scherpenheuvel-Zichem Tervuren Tienen Tremelo

1 2 1 2 1 2

Arr. Tongeren Bilzen

2

Prov. Limburg Arr. Hasselt Genk Lummen Zutendaal

1 1 1

Prov. Oost-Vlaanderen Arr. Aalst Aalst Geraardsbergen Haaltert Arr. Dendermonde Hamme Zele

Prov. West-Vlaanderen

1 2 1

1 2

Arr. Gent Evergem Gent Oosterzele

1 6 1

Arr. Oudenaarde Horebeke Kruishoutem Ronse

2 1 1

Arr. Sint-Niklaas Beveren Kruibeke Sint-Niklaas Temse

5 2 3 5

NEDERLAND

5

Arr. Brugge Brugge Oostkamp

1 1

Arr. Ieper Wervik

1

Arr. Kortrijk Kortrijk Menen

1 1

Arr. Oostende Gistel Oostende

1 1

Arr. Veurne Koksijde

1

Brussels Hoofdstedelijk Gewest Elsene Etterbeek Sint-Lambrechts-Woluwe Watermaal-Bosvoorde

1 2 1 1

Urania, Volkssterrenwacht van Antwerpen, v.z.w., Mattheessensstraat 60, 2540 Hove

− 52 −

Werkingsverslag 2006

Recommend Documents