Werken aan Energietransitie in Nederland

Rapportage van het Internet Energiedebat

‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ gehouden ter gelegenheid van de Conferentie ‘Energy for Next Generations – Sustainable Solutions’ in de Beurs van Berlage in Amsterdam op 4 en 5 november 2010

Deelnemers & Sponsors

2

Executive Summary – Topics for integration into existing Dutch transition activities

3

1. Inleiding internet energiedebat ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ 2. Doel 3. Methodiek

5 5 6

4. Samenvatting internet energiedebat ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ 5. Samenvatting ‘aspecten’ 6. Samenvatting ‘uitspraken’

7 8 11

Synmind B.V. Ir. F.W. (Pim) Braat 06 52 611 800 Dr. Ir. O. Bruinsma 06 28 388 379 3 december 2010

1

Synmind B.V. Leidsevaart 594 2014 Haarlem +31 (0) 23 711 4443 www.synmind.com

Deelnemers en Sponsors

Het internet energiedebat “Werken aan Energietransitie” is mogelijk gemaakt door: ►GasTerra, initiatiefnemer van de GasTerra Transitie Jaarprijs voor hogescholen ►KNCV, de vereniging voor studenten, (young) professionals en werknemers in de chemie, Life Sciences en chemische technologie. ►Industrielinqs pers en platform, partner in kenniscommunicatie voor een duurzame industrie ►Synmind, leverancier van gestructureerde internet dialogen aan ‘Nieuwe Professionele Leiders en Organisaties’

Bijna 200 deelnemers hebben zich voor het internet debat ingeschreven, waarvan er 56 (28%) daadwerkelijk aan de dialoog hebben deelgenomen. De deelnemers hebben op persoonlijke titel deelgenomen en zijn vanwege hun professionele achtergrond in een zestal klankbordgroepen (panels) gegroepeerd: 1. Overheid, 2. Politiek, 3. Bedrijfsleven, 4. Onderwijs, Onderzoek en Young Professionals, 5. ZZP en Anders. 6. Internationaal.

Alhoewel de dialoog gesloten is, is de “site” https://ssa.synmind.com waar de discussie zich afspeelde nog tot het einde van december 2010 toegankelijk voor de deelnemers aan de discussie. Een verbatim verslag van de discussie is op verzoek beschikbaar.

2


Executive Summary – Topics for integration into existing Dutch energy transition activities

The internet energy debate “Working on Energy Transition in the Netherlands” ran parallel to the conference “Energy for Next Generations – Sustainable Solutions” in Amsterdam (November 2010). The aim of the debate was to gain insight (highlights and gaps) in the Dutch approach to energy transition and to get a feel for the sense of urgency. This executive summary is based on an interpretation of the results of the above mentioned internet debate and addresses the problems and (Dutch) challenges as could be deduced from the contributions and reactions. We suggest that the following four topics are relevant to keep in mind when participating in co-ordinated activities in the Netherlands such as the ‘transition platforms’ as initiated by the Dutch ministries involved:

1) The definition of energy transition - transform the community from the bottom up 2) The goal of energy transition – develop systems to replace systems 3) The organisation of energy transition – articulate user requirements and conditions 4) Energy transition systems thinking - direct support also at nascent business models

Ad 1) The definition of Energy Transition Energy Transition means transition away from fossil fuel, based on three major concerns, dependencies on foreign suppliers, climate change and the depletion of fossil fuels; in that order. Transition means being more connected with one's community and crafting a world that is more equitable than the one we have now. Energy transition means the use of an adaptable energy mix during a pathway to a sustainable or “clean-tech” economy. Transition is about being prepared -- making our nation or community resilient for sudden shocks and changes to the larger economic and energy systems. Transition isn't just another organization or cause. The purpose of Transition is to bring together individuals and existing organizations to work together to transform our community from the bottom up. This is an interesting process because of its focus on trans-formative changes in ways that are as peacefully, equitable and intelligently as possible as became clear from the discussions.

3


Ad 2) The goal of Energy Transition The goal of the energy transition process in the Netherlands based on suggestions from the seven transition platforms is four fold (SEO report: “Een schone toekomst”.) : 1) a 50% reduction in CO2 output to be realized in a growing economy in 2050. 2) an increase in the rate of energy saving to 1.5 – 2% per year 3) the energy system, i.e. the adaptable energy mix, getting progressively more sustainable 4) new business creation. These goals, which are ambitious, require thinking on a grand scale. The key, as also indicated by some participants, is to understand that in a major infrastructural shift technologies do not replace other technologies. Rather systems replace systems. Ad 3) The organization of Energy Transition At the heart of the energy transition process in the Netherlands are 7 so called transition platforms. In these platforms individuals from the private and the public sector develop together common ambitions for particular areas: pathway and transition experiments. As can be deduced from the participants contributions in the internet debate concerning the coordination of the energy transition activities, the lack of overall clear cut structure, compared for instance with energy transition structures in several German states, is obvious from the discussion. The focus within the transition platforms appears to be on the nascent technologies but should also include the demand side. User requirements articulation could be a valuable option to be explored in view of the absence of localized large energy generating enterprises. Ad 4) Energy transition systems thinking. The recognition of the systemic nature of a technological transformation is required, as only economically competitive networks are viable. From the current discussion it is obvious that such thinking is lacking to a large extent. In other words, when government support is also directed at nascent business models ( see China and Wind energy) - not just at nascent technologies - more impact or progress is to be expected compared to the current pace of energy transition.

4


1. Inleiding. Internet energiedebat ‘Werken aan energietransitie in Nederland’ Deelnemers aan de conferentie ‘Energy for Next Generations – Sustainable Solutions’ en overige belangstellenden werden met hun unieke expertise en achtergrond van harte uitgenodigd om deel te nemen aan het internet energiedebat “Werken aan Energietransitie in Nederland” dat gehouden werd in de periode van 20 oktober t/m 21 november 2010. Volgens de aankondiging van de conferentie zullen overheid, bedrijfsleven, wetenschap en maatschappelijke organisaties zich de komende decennia gezamenlijk in moeten zetten om in het jaar 2050 een duurzame energievoorziening te realiseren en de actieve stellingname en bijbehorende argumentatie bij het energiedebat zullen daarbij een belangrijke rol kunnen spelen. De toekomst van Nederland staat op het spel gezien de omvang van de probleemstelling en de relatief korte duur waarin de energietransitie daadwerkelijk vorm gegeven moet worden. Een zeer bijzondere uitdaging is er voor de Young Professionals, die hun carriere gaan maken in de komende 40 jaar. 2. Doel van het energiedebat: Het aan de hand van meningen en argumenten verkrijgen van gedeeld inzicht in het complexe onderwerp “Werken aan Energietransitie in Nederland” en in vragen zoals: ● Welk energietransitieproblemen moeten opgelost worden ? ● Welke technologieën worden wanneer belangrijk ? ● Wie stuurt het energietransitieproces van Nederland aan ? ● Is het huidige onderwijs voor Young Professionals wel adequaat om de energietransitie efficiënt en doeltreffend aan te pakken en om een uitdagende loopbaan te vinden ? Het vinden van gemeenschappelijke uitgangspunten en het identificeren van belangwekkende argumenten waardoor op een menselijke, bestuurlijke , praktische en maatschappelijke wijze aan “Werken aan Energietransitie in Nederland” vorm gegeven kan worden. Het bepalen van de omvang van Energietransitie voor de BV Nederland door het inventariseren van vereiste kennis, kunde en middelen, de hiaten en de sterke punten.

5


3. Methodiek Aan de hand van 36 uitspraken verdeeld over 7 belangrijke aspecten van ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ is beoogd het gemeenschappelijk inzicht van de deelnemers te vergroten: 1) Energietransitie: De probleemstelling (5 uitspraken) 2) Energietransitie: denken en kennisoverdracht (5) 3) Energietransitie in de tijd als functie van sociaal-economische en technologische keuzes (7) 4) Organisatie Energietransitie (7) 5) Economische aspecten van Energietransitie (5) 6) Energietransitie per Gebruikersgroep (1) 7) International learning and Energy transition in the Netherlands (6) Tijdens de looptijd van het internet energiedebat hebben deelnemers – via hun PC en de beveiligde internet site - inzicht gekregen in elkaar’s standpunten en argumentatie en de mogelijkheid om daar op te reageren. De aspecten en bijbehorende uitspraken zijn tot stand gekomen op basis van inleidende gesprekken over de conferentie. Het onderwerp wordt van meerdere kanten bekeken zodat een dieper inzicht kan worden verkregen in de noodzaak, de aard, de richting en het tempo van ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’. De Synmind gestructureerde dialoog methodiek combineert een gestructureerde benadering van een complex onderwerp met de kort en bondig onderbouwde mening van de deelnemers - experts, belanghebbenden en belangstellenden - over belangrijke aspecten van het complexe onderwerp. Deelnemers kunnen voor achtergrond informatie web-links bijsluiten. Het systeem staat het inkopieren van teksten of documenten echter niet toe. Professionals – bestuurders, beleidsmakers, business managers en project managers van professionele organisaties - krijgen op deze ‘nieuwe manier van bestuurlijk werken’ sneller en dieper inzicht in de contouren en hiaten van een complex onderwerp, waardoor betere oplossingen en beslissingen met meer draagvlak mogelijk worden. De analyse is gebaseerd op de verschillen en overeenkomsten tussen de argumenten van de onderscheiden deelnemers. Patronen van argumentatie blijken te ontstaan bij vijf deelnemers of meer per klankbordgroep. Het aantal panels is in principe onbeperkt. Voor de meeste uitspraken is een 9-punts (0-8) schaal gekozen om een zo groot mogelijke variabiliteit in argumentatie mogelijk te maken. 0: geheel mee oneens

6

●

4: half mee (on)eens

●

●

8:geheel mee eens


4. Samenvatting Internet Energiedebat ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ is een complexe opgave. Het gehouden debat geeft enerzijds aanwijzingen voor de omvang en het kader van deze uitdaging anderzijds richtingen waarin oplossingen gezocht kunnen worden.

7

-

Deelnemers lijken het principe van de noodzaak tot energietransitie te ondersteunen. Het ontbreken van een duidelijk gedeelde pragmatische probleemstelling zal het ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ onnodig bemoeilijken en leiden tot extra onnodige inspanningen.

-

Er is een belangrijke rol weggelegd voor brede – morgen toe te passen – kennisoverdracht aan en opvoeding van alle burgers van alle leeftijden.

-

Hoe de energiemix er in 2030 of 2050 uitziet komt niet duidelijk uit de verf. Enerzijds is er geen duidelijkheid aan de vraagkant (‘groeit het verbruik’ of ‘gaat energiebesparing werken’ ?). Anderzijds is er geen duidelijk beeld van de aanbodkant. ‘Bestaand fossiel’ zal de transitie vertragen maar ‘gewenst duurzaam’ heeft zich nog niet bewezen als op ‘prijs en kwaliteit’ concurrerend alternatief. Deze versimpeling van de discussie – ‘fossiel versus duurzaam’ gaat voorbij aan de rol van mogelijke transitie brandstoffen als gas en kernenergie. Of aan andere alternatieven. Het gevaar van ongebreidelde ongedefinieerde energie over-/onder- produktie dreigt bij gebrek aan vraagarticulatie en bijbehorende randvoorwaarden.

-

De overheid (en de rest van Nederland) is voor levering sterk afhankelijk van internationale energiemaatschappijen, die vanuit een ‘europees-internationaal’ perspectief een brede energiemix aanbieden. Het is onduidelijk welke energietransitie overwegingen bij dit aanbod een rol spelen. Ook is onduidelijk welke rol er is weggelegd voor bestaande en mogelijk nieuwe lokale ‘energieproducenten’.

-

Er is ruimte – en de noodzaak – om nieuwe – interdisciplinair gevoede en concurrerende – business systemen te ontwikkelen.

-

Er zijn vele mogelijkheden voor energietransitie en energiebesparing bij de productie en bij de toepassingen van energie.


5. Samenvattingen per aspect: Aspect 1: Energietransitie – de probleemstelling De definitie van Energietransitie ontbreekt, maar deelnemers hebben automatisch aangenomen, dat hier sprake is van een te ondernemen fundamentele verandering in de energievoorziening en het energieverbruik in de wereld – en in Nederland - op sociaaltechnologisch en maatschappelijk niveau. De meningen waarom energietransitie moet plaats vinden varieren – extreem ! - van heel logisch (er komt een einde aan een eindige oplossing) tot heel praktisch (er zijn betere oplossingen, je kunt het beter –eerst - voor iets anders gebruiken), van bezorgd (de oplossing raakt op korte termijn op, we kunnen onze kinderen niet met de huidige oplossing laten zitten, we gaan steeds meer gebruiken, we hebben –straks- niet voldoende, er zijn te weinig – modern- opgeleide young professionals) tot bedreigend (de huidige oplossing bedreigt het klimaat, het ‘buitenland’ consumeert de huidige oplossing sneller dan wij, er is te weinig toegankelijk, de huidige oplossing wordt onbetaalbaar, we worden afhankelijk van het buitenland). Ook is er ruimte voor doemscenarios: ‘peakoil’, interrupties in supply, remmende werking van bestaande belangen, belemmeringen voor nieuwe initiatieven, zwabberende overheidssteun, natuurlijke wispelturigheid van duurzame energie bronnen, de onbetaalbaarheid van duurzaamheid, de westerse –en binnenkort ook niet-westerse ? – levensstijl, geographische politieke conflicten) of voor – voor de huidige generatie geruststellende scenarios (er is voldoende fossiel, energiebesparingsscenario’s zullen de vraag afremmen, er komt een europese/internationale oplossing, stem links, stem rechts). Ondanks of misschien door al deze verschillende redenen lijken de deelnemers het principe van ‘de noodzaak’ van energietransitie te ondersteunen. De mate waarin, de snelheid waarmee en de realiteit varieert echter sterk. Het ontbreken van een duidelijke gedeelde probleemstelling zal het ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ bemoeilijken (met extra – politieke - kosten ?). De naam van de conferentie ‘Energy for Next Generations – Sustainable Solutions’ lijkt te suggereren, dat het probleem desalniettemin ‘straks’ is ‘opgelost’. Wie definieert (of ‘googled’) een positieve en pragmatische probleemstelling voor ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ ? Aspect 2 – Energietransitie: Denken en kennisoverdracht Denken en kennisoverdracht op het gebied van energietransitie wordt belangrijk gevonden. De mogelijkheid van een nieuw elan voor het onderwijs wordt gesignaleerd: - voor energietransitie zijn bredere technologische opleidingen op verschillend niveau nodig, met naast β- ook α- en γ-aspecten - voor energietransitie zou het onderwijs zich moeten richten op geintegreerde oplossingen voor ‘morgen’ in plaats van op ‘bestaande’ technologieën - onderwijs zou pro-actiever kunnen zijn, zodat de politici van ‘morgen’ beter opgeleid worden, waardoor zij beter gefundeerde keuzes kunnen maken. 16-jarigen en young professionals, die aan het begin van een opleiding c.q. loopbaan staan en aktief mee willen doen aan ‘Werken aan Energietransitie in Nederland’ kunnen in de gedetailleerde discussie vele motiverende argumenten vinden.

8


Aspect 3 Energietransitie in de tijd als functie van sociaal-economische en technologische keuzes De verwachting van het merendeel van de deelnemers is dat het energieverbruik in de periode 2010-2050 niet zal afnemen, dat Duurzame Energie een belangrijk aandeel in de energiemix van primaire energiebronnen zal innemen, dat dit ook geldt voor aardgas (met name in 2030) en dat ook kernenergie deel van de mix uit zal maken. Als voorwaarde wordt gezien, dat politieke, sociale en economische barrières in de komende jaren geslecht gaan worden!

Aspect 4 – De organisatie van Werken aan Energietransitie in Nederland De conclusie is dat iedereen, jong en oud, bij het onderwerp betrokken is als ‘gebruiker’, als ‘bespaarder’, als ‘politiek stemmer’of als (potentieel) beleidsbepaler, kennisuitwisselaar, producent of leverancier. Sommigen hebben meer invloed dan anderen. Het is in het belang van allen - de samenleving – als iedereen binnen hetzelfde kader (met dezelfde snelheid) in dezelfde richting probeert te werken. Dit geldt voor elk niveau waarop de mens actief is – als individu, als samenlevingsverband, als gemeente, als bedrijf, als provincie, als land, als wereld. Voor dit internet debat is bewust het niveau ‘Nederland’gekozen. Er is dus behoefte aan een kader en een richting voor ‘Nederland. Hieruit kunnen dan nieuwe samenwerkingsverbanden, gemeenschappelijke doelen, technologische, maatschappelijke en commerciele innovaties voortkomen. En er is dan een gemeenschappelijk inzicht in welke ontwikkelingen ondersteund dan wel afgeremd moeten worden. Ook is er dan een kader en een richting om ‘internationaal’ en ‘lokaal’ aan de slag te kunnen gaan. Sommige voorgestelde internationale oplossingen zijn zeer grootschalig (smart grid van Scandinavië tot Afrika) en zullen van buitenaf een effect hebben op de Nederlandse markt. Andere oplossingen gaan veel meer uit van lokale zelfvoorziening in binnenlandse grote steden/regios, die leren van andere lokale buitenlandse initiatieven. Essentieel lijkt het te zijn om activiteiten interdisciplinair en met kennis van zaken aan te pakken met vertegenwoordigers van overheid, bedrijfsleven, onderzoek & onderwijs, politiek en de burger. Aspect 5 - Economische aspecten van Energietransitie ‘Business-as-usual’ en ‘onzekerheid over alternatieve oplossingen’ zullen een vertragend en mogelijk verlammend effect hebben op commerciele energietransitie initiatieven en stimulerende beleidsmaatregelen van technologische of maatschappelijke aard. Het stimuleren van informatieoverdracht over succesvolle (technologische, maatschappelijke, commerciele, buitenlandse) ontwikkelingen draagt bij aan de maatschappelijke bewustwording en aan een energietransitie visie bij politici, waardoor relevante randvoorwaarden voor energietransitie beleidsimpulsen beter gedefinieerd kunnen worden.

9


Aspect 6 – Energietransitie per gebruikersgroep Op alle gebieden waar energie nodig is en verbruikt wordt zijn mogelijkheden voor (grootschalige en kleinschalige) energiebesparing en energietransitie en soms zelfs energieproductie. De onder aspect 4 gesignaleerde behoefte voor een kader en en een richting zal ontwikkelingen in al deze sectoren positief kunnen aansturen. Aspect 7 – International Learning and energy transition in the Netherlands The trends in this discussion pointed in the same direction as the trends discovered in the first 6 aspects.

10


6. Samenvatting internet energiedebat per uitspraak. Aspect 1: Energietransitie: de probleemstelling. Uitpraak 1.1: Inzetten op energietransitie is essentieel gezien de afgenomen voorraad fossiele brandstoffen in 2050. De mate waarin de deelnemers het met deze uitspraak eens zijn varieert van 'grotendeels mee oneens' tot 'grotendeels mee eens'.

●

●

●

Argumentatie: Er is een relatie tussen de prijs van fossiele brandstoffen en haar productie omvang en dus de CO2 uitstoot. Gezien de groei scenario's in oost-Aziatische economieën op basis van fossiele brandstoffen is het tijdig aanpassen van onze (NL) energievoorziening wijs; enerzijds gezien de verwachte competitie en het generen van meer vrijheidsgraden voor de petrochemische industrie, en anderzijds door ervaringen op te doen met potentieel toekomstige duurzame energie dragers in combinatie met energiebesparende technieken: een voorloper functie. Twee panels, Overheid en Bedrijfsleven, waarderen deze uitspraak met “grotendeels mee oneens” op basis van nadruk op relatie voorraad, prijs en besparingspotentieel. De andere drie panels waarderen de uitspraak met “grotendeels mee eens”. De conclusie: Er zijn meerdere redenen dan alleen de afnemende hoeveelheid fossiele brandstoffen om energietransitie te bevorderen.

Uitspraak 1.2: Inzetten op energie transitie is noodzakelijk om de CO2 uitstoot te beperken. Deelnemers zijn het hier 'grotendeels mee eens'.

● Argumentatie: Ondanks het feit dat er meerdere aspecten zijn verbonden aan de relatie gebruik fossiele brandstoffen, uitstoot en klimaat, is er bij de panels consensus over de inzet van energietransitie in het licht van nadelige invloeden op het klimaat. Minderheid opinies wijzen op de onzekere relatie tussen CO2 en klimaatverandering en de natuurlijke uitstoot van CO2 en aerosolen door de vele vulkanen, maar ontkennen niet de zin van energie transitie. De conclusie: De uitstoot van broeikas gassen wordt gezien als een belangrijke factor voor energie transitie.

11


Uitspraak 1.3: De groeiende energiebehoefte vraagt om een actieve energietransitie. Deelnemers zijn het met deze uitspraak 'grotendeels tot geheel mee eens'.

● Argumentatie: Een niet actieve energietransitie heeft weinig zin. In het licht van een populatie die groeit naar 9 miljard individuen is verspilling geen optie; duurzame vormen van energie opwekking en gebruik zijn gewenst en noodzakelijk, zie competitie tussen naties en het huidige gebrek aan grootschalige alternatieven; zie ook argumentatie bij 1.1. Door de zich wijzigende politiek en bijbehorende sociale-economische systemen en de percepties daarvan (gedrag/markt) is actieve energietransitie noodzakelijk. Het adagium is duurzaam. Zie het energietransitiemodel als een eerste poging hier “handen en voeten” aan te geven. De conclusie: De combinatie van energie besparende maatregelen en technieken en “slimme” duurzame technieken vormt de basis voor energietransitie.

Uitspraak 1.4 : Actieve inzet van energie transitie is niet noodzakelijk omdat de huidige energievoorziening al zeer efficiënt is. Deelnemers zijn het met deze uitspraak vrijwel 'geheel mee oneens'.

● Argumentatie: Efficiëntie (opwekking en markt) en effectiviteit (duurzame ontwikkeling) kunnen vanzelfsprekend beter. Er zijn teveel (transmissie) verliezen. De combinatie van efficiëntie en effectiviteit op het gebied van technologie met verminderde of geen uitstoot, beleid, energieprijs en distributie (centraal-de-centraal) vormt een basis voor een actieve inzet van energietransitie. Enkele richtingen worden aangegeven: co-productie (stroom), energie besparingen door techniek en bewustwording bij gebruikers. De conclusie: De huidige energievoorziening wordt als inefficiënt en niet duurzaam gezien.

12


Uitspraak 1.5: Er zijn al voldoende Young Professionals om belangrijke bijdragen te leveren aan een succesvolle energie transitie. De mate waarin de deelnemers instemmen met deze uitspraak ligt tussen “geheel tot grotendeels mee oneens”.

● Argumentatie: Energietransitie behoeft alfa, bèta en gamma kennis velden ingebed in een systeem waarin ook ondernemers, maatschappelijke organisaties en overheden een rol spelen. De “bèta omvang” Young Professionals in Nederland wordt als te gering gezien, en het aantal opleidingen en leraren te beperkt. Door het leggen van internationale dwarsverbanden, met bijvoorbeeld: Renewable Energy Management opleidingen in Duitsland kunnen de benodigde kennis velden doelgericht worden gebundeld. Moderne kennis netwerken kunnen hierbij een rol spelen. De conclusie: Het probleem is een gebrek aan (bèta)Young Professionals in combinatie met een doelgericht energietransitie systeem.

13


Aspect: 2. Energietransitie: denken en kennisoverdracht Uitspraak 2.1: Chemische technologie vormt de meest voor de hand liggende opleiding voor de energietransitie specialist. Deelnemers zijn het ‘grotendeels oneens’ met deze uitspraak.

● Argumentatie: Voor een energietransitie naar een energievoorziening gebaseerd op schone hernieuwbare energietechnologie zijn alle disciplines nodig. Naast de bèta wetenschappen zullen sociale wetenschappen zich bezighouden met de wijze van energie verbruik, gedragsveranderingen; economische wetenschap gericht op nieuwe vormen van financiering, internalisering van externe kosten en het zichtbaar maken van sociaal-economische baten en kosten en het aanbieden van strategische keuzes voor duurzame centrale en de-centrale oplossingen. TUE en TUD beginnen zich te richten op “Sustainable Energy Technology”, waarin chemische technologie een rol speelt.

De conclusie: Chemische technologie vormt een onderdeel van een opleiding, training en uitvoering energietransitie programma. Daarbij richt chemische technologie zich grotendeels op bestaande technologie en dat wordt als onvoldoende beschouwd (Panel Young Professionals). Een deel van het panel ZZP en Anders ziet dat anders: het is zinvol om chemische technologie centraal te stellen vanwege haar multidisciplinaire en generalistisch karakter.

Uitspraak 2.2: Het is belangrijk om energietransitie ontwikkelingen op internationaal niveau uit te voeren. Deelnemers zijn het “grotendeels eens” met deze uitspraak

● Argumentatie: Op systeem (klimaat en oplossing) niveau is Nederland grotendeels afhankelijk van ontwikkelingen om ons heen; dit op basis van schaal (kosten, geen versnippering) en kennis uitwisseling. Op individuele onderdelen bv: energie-arme kas, elektrische mobiliteit, kunnen we het “alleen”af. Dit wordt gestuurd door de benodigde financiering, lokaal aanwezige kennis en durf. Minderheid standpunt: regelgeving: internationaal; implementatie vooral op lokale schaal. Zie vooral de links in het Panel Onderwijs, Onderzoek en Young Professionals voor de regionale energietransitie experimenten. De conclusie: De vraagstelling is dubbel; afhankelijk van de schaal en staat van technologie zijn internationaal als lokaal/regionaal initiatieven te ontplooien. Dit geeft het centrale probleem van de gehele discussie weer: Er is (nog) geen eenduidige richting voor implementatie en regelgeving.

14


Uitspraak 2.3: De huidige opleiding van “energietransitie specialisten”vereist aanpassingen en nieuwe R&D gebieden. Deelnemers zijn het “grotendeels eens” met deze uitspraak.

● Argumentatie: Het vraagstuk is zo complex dat oplossingen van gisteren slecht bruikbaar zijn. Alleen een geïntegreerde benadering en aanpak heeft zin; vereist dus een andere opleiding of combinaties van opleidingen, kennis verwerving en energie behoefte analyses. De conclusie: De huidige opleidingen(!) vereisen continue aanpassing. Aangezien de toekomstige energie mix zowel lokaal en nationaal, laat staan internationaal nog niet bekend is.

Uitspraak 2.4: Aangezien de politiek keuzes van energietransitie routes bepaalt heeft het onderwijs slechts een volgende rol. De waardering van deze uitspraak varieert “grotendeels mee oneens” tot “half mee (on)eens”.

●

●

Argumentatie: Integratie van het transitiedenken (een proces van maatschappelijk denken dat over meerdere generaties plaatsvindt) zou een pro-actieve rol moeten spelen in het onderwijs (pro-contra debat). Op zo’n wijze ontstaat er een relevante wisselwerking met de politiek en haar beslissingen. De conclusie: Het onderwijs kan zich niet permitteren een volgende rol te vervullen. Politici wel.

Uitspraak 2.5: De jaarlijkse GasTerra Transitie jaarprijs voor Young Professionals draagt substantieel bij aan de dialoog over energie transitie. De mate waarin de deelnemers instemmen met deze uitspraak ligt tussen “deels mee oneens” en “deels mee eens”.

●

●

●

Argumentatie: Panel bedrijfsleven en ZZP beschouwen de prijs als een goed initiatief om de discussie over energietransitie te stimuleren op basis van “wie de jeugd heeft, heeft de toekomst”. Het panel Onderwijs, Onderzoek en YP’s (waardering 2.5) vindt de prijs hooguit een leuk initiatief of heeft er niet van gehoord. De conclusie: Het is niet duidelijk hoe substantieel de bijdrage van de GasTerra Transitie jaarprijs is.

15


Aspect 3: Energietransitie in de tijd als functie van sociaaleconomische en technologische keuzes. Uitspraak 3.1: Het is realistisch dat in 2030 de nationale energiebehoefte fors is afgenomen. Deelnemers zijn met deze uitspraak “deels tot grotendeels mee oneens”.

●

●

Argumentatie: De energie behoefte op individueel niveau is sterk gekoppeld aan de “westerse levensstijl”. Die zal zich verder ontwikkelen en hooguit stabiliseren. Aan de andere kant dragen bevolkingskrimp en efficiënter omgaan met fossiele energie dragers bij aan stabilisatie. De Nederlandse energie behoefte groeit de laatste 10 jaar op jaar basis nauwelijks ( 1 a 2% per jaar). De conclusie: Het is niet realistisch dat in 2030 de nationale energiebehoefte fors is afgenomen.

Uitspraak 3.2: Het is realistisch dat in 2050 de nationale energiebehoefte fors is afgenomen. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “half tot deels mee eens”.

●

●

Argumentatie: In deze periode van 40 jaar spelen een aantal ontwikkelingen een rol: duurdere energie prijzen, bevolkingskrimp, zuinigere apparaten en woningen. De conclusie: Het is realistisch dat in 2050 de nationale energiebehoefte is afgenomen. In welke mate is onbekend en op basis van welke energie mix is ook niet benoemd.

Uitspraak 3.3: Het is realistisch in 2030 dat de bijdrage van duurzame energie significant is toegenomen. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “half tot grotendeels mee eens”.

●

●

Argumentatie: Op basis van de verwachting dat het gebruik van fossiele brandstoffen dan is afgenomen zal het aandeel duurzame energie zijn gestegen. Er zal dus een verschuiving plaats vinden. Het tempo van zo’n verschuiving wordt bepaalt door het subsidie beleid van de overheid. Er zijn geen technologische belemmeringen. Zie ontwikkelingen in Duitsland: Erneuerbaren Energien Gesetzt: in 2000: 4% duurzame elektriciteit opwekking; 2009: 17% duurzame elektriciteit opwekking. Verwachting rond 2050: omstreeks 80% duurzame elektriciteit opwekking. De conclusie: De technieken zijn aanwezig over de politieke wil (bijv. CO2 heffing) zijn er onzekerheden.

16


Uitspraak 3.4: Het is realistisch in 2050 dat de bijdrage van duurzame energie significant is toegenomen. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “grotendeels tot geheel mee eens”.

● Argumentatie: Door het verder afgenomen gebruik van fossiele energiebronnen het optreden van een verdere verschuiving richting duurzame technologieën.. Door het slechten van politieke, sociale en economische barrières zal deze periode van 40 jaar eindigen met een groot aandeel van geïmplementeerde duurzame energie projecten. De conclusie: Het is realistisch dat in 2050 de bijdrage van duurzame energie significant is toegenomen (min 40 – 60 %van het totale verbruik)). Ook hier is de aard van de energie mix niet duidelijk.

Uitspraak 3.5: Het is realistisch dat in 2030 aardgas een significante bijdrage zal leveren aan de energievoorziening. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “deels tot grotendeels mee eens”.

●

●

Argumentatie: Gas en duurzaam zijn “vrienden”. Deze energiedrager is relatief schoon (minder uitstoot dan kolen/olie) en flexibel in te zetten in tijd en ruimte bij duurzame vormen van energie opwekking. Hier is aardgas een onderdeel van een duurzame energiemix, en zal een tussenfase vormen naar een volledige duurzame energie opwekking. De conclusie: Het is realistisch dat aardgas in 2030 een significante bijdrage zal leveren aan de energievoorziening.

Uitspraak 3.6: Het is realistisch dat in 2050 aardgas een significante bijdrage zal leveren aan de energievoorziening. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “grotendeels tot half mee oneens” .

●

●

Argumentatie: Panels overheid en bedrijfsleven baseren zich op uitputting van NL gasvelden en onzekere aanvoer uit het oosten.(waardering 2). De beide andere panels (waardering 4 – 5) gaan uit van een dalend aandeel van aardgas, niet meer als verwarming maar als flexibele ondersteuning van energieopwekking in combinatie met duurzame energie opwekking. Er wordt gewezen op grote shalegas voorraden in Polen. De conclusie: Aardgas levert een verminderde bijdrage (vergeleken met 2030) aan de energiemix.

17


Uitspraak 3.7: Het is realistisch dat in 2050 kernenergie een belangrijk aandeel aan de energievoorziening levert. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “grotendeels tot half mee oneens”.

●

●

Argumentatie: Enerzijds zien deelnemers uit alle panels kernenergie als een onderdeel van de energie mix ( 4e generatie, schoon en met weinig kernafval, halfwaarde tijden nemen af); zie Frankrijk) Anderzijds zal het aandeel niet veel toenemen gezien de toename over die 40 jaar van duurzame energie. De conclusie: Het is realistisch dat in 2050 kernenergie een aandeel aan de gehele nationale energievoorziening levert.

18


Aspect 4: Organisatie Energietransitie

Uitspraak 4.1: Het Ministerie van Onderwijs, als nationale overheid, is de natuurlijke leider in het energietransitie proces. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “geheel tot grotendeels mee oneens”.

● Argumentatie: Systeem transities zoals energietransitie zijn horizontaal georganiseerd en moeten dus in ieder geval door meerdere departementen worden gedeeld als een netwerk organisatie. Zo’n overheidsorganisatie moet alleen voorwaarden scheppen. Zo’n netwerk organisatie dient ook internationaal georiënteerd te zijn. In het Ministerie van Onderwijs zit te weinig kennis en interesse. De conclusie: Het Ministerie van Onderwijs is niet de natuurlijke leider in het energietransitie proces.

Uitspraak 4.2: Lagere overheden zullen een verwaarloosbare rol spelen in het energietransitie proces. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “grotendeels tot half mee oneens”.

●

●

Argumentatie: Grotendeels mee oneens is gebaseerd op de noodzakelijke lokale steun voor lokale producenten, communicatie met de burger, implementatie van regionale en lokale projecten en de discussie daarover (gemeenteraad). Dus belangrijk bij de-centrale implementaties. Zie Distributed Energy in Munchen. Half mee (on)eens is gebaseerd op de internationale aspecten van energietransitie en het geringe vermogen van lokale overheden iets op dit gebied van de grond te krijgen. Conclusie: Lagere overheden zullen een rol spelen in het energietransitie proces op het gebied van lokale communicatie en implementatie.

19


Uitspraak 4.3: Het MKB zal een verwaarloosbare rol spelen in het energietransitie proces. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “grotendeels tot half mee oneens”.

●

●

Argumentatie: De rol van het MKB is vooral gelegen in haar innovatie kracht en bij opschaling van pilot projecten. Er zijn veel spelers in de “smart”industrie. Zie bijvoorbeeld aktiviteiten in de Agro industrie (intelligente kassen). De conclusie: Het MKB gaat een prominente rol spelen bij de ontwikkeling van de voor de transitie benodigde innovaties en experimentele toepassingen.

Uitspraak: 4.4 De burger speelt een verwaarloosbare rol in het energietransitie proces. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “geheel tot grotendeels mee oneens”.

● Argumentatie: De burger speelt een zeer belangrijke rol bij de acceptatie van bepaalde technologieën of onderdelen van een energiemix. Bovendien kiest de burger regering en parlement. De rol van de burger wordt in de tijd steeds belangrijker. De conclusie: De burger speelt een grote rol in het voorbereidende stadium van energietransitie.

Uitspraak 4.5: Belangen van grote bedrijven vormen gewild of ongewild de grootste blokkade voor energietransitie. De waardering voor deze stelling varieert tussen “half mee (on)eens” en “grotendeels mee eens”.

●

●

Argumentatie: De grote bedrijven hebben niet het alleen recht op deze blokkade en pad afhankelijkheden. De belangen van grote bedrijven zijn groot en daardoor zijn ze voorzichtig en hebben verstrengelingen met de Rijksoverheid. Er ontstaat dan een tunnel visie. Aan de andere kant zijn grote bedrijven actief op energie besparingsgebied. De conclusie: Dialoog tussen burger en grote bedrijven lijkt de meest effectieve weg om deze blokkades te verkleinen.

20


Uitspraak 4.6 Interdisciplinaire werkgroepen, organisaties en universiteiten vormen het vliegwiel van de energietransitie. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “half tot grotendeels mee eens”.

●

●

Argumentatie: De genoemde organisaties zijn onafhankelijk, leveren geen “business as usual” en zijn onontbeerlijk maar zijn door hun grote diversiteit moeilijk tot keuzes en slagkracht te bewegen. Conclusie: Interdisciplinaire initiatieven spelen dus een belangrijke rol maar altijd in samenhang met de andere sectoren: burgers, bedrijfsleven en overheid. Dit ivm de acceptatie en dus realisatie graad.

Uitspraak 4.7: Young Professionals en het nieuwe werken met sociale media versnellen de energietransitie ontwikkeling. De waardering van deze uitspraak ligt rond “half mee (on)eens”.

● Argumentatie: Op zich een nuttige toevoeging maar wordt nu nog te oppervlakkig gebruikt. Er is een gebrek aan kwaliteit controle bij de informatie/kennis uitwisseling. Kortom goed voor de bewustwording, twijfelachtig voor handelen. De conclusie: Geen duidelijke aanwijzing dat het gebruik sociale media de energietransitie ontwikkeling versnelt.

21


Aspect 5. Economische aspecten van energietransitie.

Uitspraak 5.1: Het ‘business as usual’ energie scenario leidt niet tot inspanningen om de duurzaamheid in de samenleving te bevorderen. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “half tot geheel mee eens”.

●

●

Argumentatie: Systeem veranderingen kunnen niet alleen van binnenuit komen. Externe maatregelen en hulpmiddelen zoals het Internet kunnen wellicht helpen om de trage leer curves in het “Business as Usual” scenario te versnellen. Dit vormt mogelijk aanzetten tot een nieuw beleid. De conclusie: Het “business as usual”scenario is niet geschikt om de duurzaamheid in de samenleving te bevorderen.

Uitspraak 5.2: Onbekendheid met energietransitie verhindert het maken van betrouwbare keuzes en analyses. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “geheel tot half mee oneens”.

●

●

Argumentatie: Onbekend maakt onbemind; beter is te stellen onzekerheid over de alternatieven maakt onbemind. Het analyseren van buitenlandse initiatieven is een bruikbare strategie om onzekerheden te verminderen. De conclusie: De indruk is dat navelstaren op meerdere niveaus te prominent aanwezig is.

Uitspraak 5.3: Beleidsimpulsen moeten allereerst aan technologische ontwikkelingen en processen worden gegeven. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “geheel tot half mee oneens”.

●

●

Argumentatie: Energiebesparing en bewustwording vormen evenzeer een doel van beleidsimpulsen. Daarnaast aandacht voor het scheppen van randvoorwaarden: technologieën zijn bekend of kunnen “worden bekeken” in het buitenland. Als een innovatie niet is geaccepteerd dan praten we over lucht. De conclusie: Beleidsimpulsen moeten allereerst gericht zijn op informatie overdracht en acceptatie bij de burger.

22


Uitspraak 5.4: Beleidsimpulsen moeten allereerst aan het proces van maatschappelijke bewustwording gegeven. Deelnemers zijn het met deze uitspraak “geheel tot half mee oneens”.

●

●

Argumentatie: Enerzijds is draagvlak zeer belangrijk anderzijds kan technologische hardware ontwikkeling niet wachten. Dus het woord allereerst is niet juist. De conclusie: Beleidsimpulsen kunnen dan aan maatschappelijke bewustwording worden gegeven ALS de onderliggende “hardware configuratie”sluitend is doorgerekend.

Uitspraak 5.5: Moeten wij van politici verwachten dat zij een energietransitie visie ontwikkelen voor de komende 20 jaar? De waardering van de deelnemers voor deze uitspraak varieert van “geheel mee oneens” tot “geheel mee eens”.

●

●

●

Argumentatie: Enerzijds ja op basis van randvoorwaarden, maar niet over de inhoudelijke schakels. Anderzijds ja met inhoudelijke schakels als baten, kansen en kosten. Zie het Duitse Energieconcept. De conclusie: Een lange termijn visie is vereist en dient van politici te worden verlangt. Externe prikkels zijn over de grens te vinden.

23


Aspect 6. Energietransitie per gebruikersgroep

Uitspraak 6.1: Tot 2020 liggen de meest realistische energietransitie mogelijkheden in de sectoren Agro Groot Industrie MKB Transport Nationale Overheid Lokale Overheid Private Huishoudens De beantwoording van deze uitspraak leidt tot het antwoord: Er liggen realistische energietransitie mogelijkheden in alle energiegebruikende sectoren!!

●

24


Aspect 7. International learning and energy transition in the Netherlands.

Statement 7.1: Energy transition is essential in view of the reduction in supply of fossil fuels. Participants largely agree with this statement.

● Their argumentation is based on a combination of supply depletion, greenhouse gas emission reduction and the necessity of sustainable energy generation and usage.

Statement 7.2: Focus on energy transition is required to counteract the release of CO2. Participants largely agree with this statement.

● The panel members base their argumentation mainly on CO2 and other greenhouse gases reduction and mitigation. Minority opinions point at other dimensions of energy transition linked to population growth and biodiversity.

Statement 7.3: Current numbers of Young Professionals are sufficient to initiate and execute a succesful energy transtion. Participants largely tend to disagree with this statement.

● The points of contention are: Young Professionals are only part of a succesful energy transition; they may be interested but not engaged; limited numbers in training (emphasis on “largely disagree”). The “largely agree” emphasis rests on the assumption of networking (borderless) of Young Professionals advancing their impact on energy transition.

Statement 7.4: A significant contribution of renewable energy is realised by 2030. Participants tend to largely agree with this statement.

● The argumentation is largely based on hope and expectations, in view of vested interests. Unclear is: what is significant? It is unclear what aspect(s) of the energy mix is (are) addressed

25


by the statement.

Statement 7.5: Marketforces rather than politics will determine the structure of energy transition. Participants tend to agree with this statement.

● The argumentation focuses in two directions: market influence because of sheer volume of required investment and politics setting frameworks. In short: Policies for goal and rule setting; market forces for implementation.

Statement 7.6:: International interdisciplinary working groups and organisations are required to initiate and structure the energy transition process. Participants tend to agree with this statement.

● The argumentation is based on the diverse set of parties required to be involved, often in a global setting. Such diverse settings spurn innovation! Minority opinion: such structures already exist.

26


Werken aan Energietransitie in Nederland

Recommend Documents